Teoria przewagi absolutnej (Smith) – Specjalizacja w ramach

Teoria przewagi absolutnej (Smith) – Specjalizacja w ramach gospodarki pozwala na zwiększenie ilości
wytwarzanych dóbr. Międzynarodowy podział pracy. Założenia: jeden czynnik produkcji (praca), nakład pracy
określa jednocześnie koszty produkcji, pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności
pomiędzy krajami; relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak korzyści skali);
nie ma kosztów transportu obu towarów, istnieje wolna konkurencja; eksport jest równy importowi; nie ma
barier handlowych.
Teoria przewagi komparatywnej (Ricardo) – do występowania korzyści dla obu partnerów wystarczy istnienie
względnych różnic w kosztach wytwarzania. Występuje gdy stosunek kosztów wytworzenia jednego dobra do
drugiego w kraju A nie jest taki sam jak w kraju B.
Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona – to co wyżej + więcej dóbr i wymiar pieniężny.
II rewolucja przemysłowa – jej konsekwencją był rozwój handlu wewnątrzgałęziowego; spowodowała rozwój
międzynarodowej kooperacji przemysłowej; wiąże się z pojęciem globalizacji.
Twierdzenie Heckschera-Ohlina – Założenia: dwa kraje i dwa towary; dwa jednolite czynniki produkcji praca i
kapitał; oba czynniki są niezbędne do wytworzenia towaru; jeden towar jest bardziej kapitało a drugi
pracochłonny; identyczne technologie produkcyjne; doskonałą konkurencja; identyczne gusta; brak kosztów
transportu; nie ma bariery ruchu towarów; doskonałą mobilność wewnątrz kraju i brak mobilności pomiędzy
krajami.
Twierdzenie Heckschera-Ohlina-Samuelsona - Wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównania się cen
czynników produkcji między krajami.
Efekt Stolpera-Samuelsona – uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji,
polegający na wzroście cen w danym kraju obfitego, a spadku cen rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych
dochodów właścicieli czynnika obfitego i spadku dochodów właścicieli czynnika rzadkiego.
W życiu codziennym najczęściej obserwujemy najpierw rosnące korzyści skali a potem niekorzyści skali.
Twierdzenie Rybczyńskiego – w warunkach niezmienionych relacji cen na rynku światowym, wzrost zasobów
tylko jednego czynnika produkcji, przy niezmienionym poziomie drugiego czynnika, prowadzi do wzrostu
produkcji dobra zużywającego przede wszystkim czynnik, którego zasoby wzrastają, a także do zmniejszenia
produkcji dobra, w wytwarzaniu którego potrzebny jest przede wszystkim czynnik, którego zasoby nie ulegają
zmianie.
Koncepcja popytu wzajemnego - czynnikiem decydującym o przyjęciu relacji wymiennej w obrotach
handlowych między krajami są wielkości popytu i podaży zgłaszanych przez kraje uczestniczące w wymianie.
Towarowe Terms of Trade – relacja zmian cen w eksporcie do zmian cen w imporcie danego kraju. Wzrost jest
zazwyczaj traktowany jako zjawisko pozytywne, a spadek jako negatywne.
Dochodowe Terms of Trade – zmiany cen w obrotach handlowych danego kraju otrzymany w wyniku
pomnożenia wskaźnika towarowych ToT przez indeks wolumenu eksportu. Odpowiada na pytanie czy w
porównaniu z okresem wyjściowym kraj może sprowadzić z zagranicy więcej czy mniej dóbr.
Jednoczynnikowe ToT – wskaźnik w którym towarowe ToT są ważone indeksem wydajności w przemyśle
produkującym na eksport.
Dwuczynnikowe ToT – zmodyfikowane jednoczynnikowe tot. Towarowe ToT są ważone nie tylko indeksem
wydajności sektora eksportowego dla także indeksem wydajności sektora produkującego na potrzeby
importowe danego kraju w kraju partnerskim. Wzrost wskaźnika oznacza, że wymiana czynników produkcji
zaangażowanych w wytwarzanie dóbr produkowanych na eksport na czynniki produkcji zaangażowane w
wytwarzanie dóbr sprowadzanych przez dany kraj odbywa się obecnie z większa korzyścią dla kraju eksportera
niż w okresie wyjściowym.
Międzynarodowy system walutowy – zespół zasad, procedur i instytucji niezbędnych do wykonywania
płatności międzynarodowych.
System waluty złotej – Istniał w nim mechanizm przywracający równowagę bilansu płatniczego. Kurs walutowy
jest stały i określony przez relację parytetu złota dwóch walut. Ilość pieniędzy w obiegu jest ściśle związana z
wielkością rezerw złota; deficyt bilansu jest pokrywany transferem złota. Działał zgodnie z modelem cenowego
mechanizmu dostosowawczego. Równowaga wewnętrzna była podporządkowana zewnętrznej.
Punkty złota – w systemie waluty złotej były to granice nieprzekraczalnych wahań kursowych.
System waluty sztabowo-złotej - W obiegu krajowym pieniądz przestał być wymienialny na złoto, a było ono
nadal używane do bilansowania obrotów międzynarodowych.
Bretton Woods – system walutowy nakazujący m.in. zastosowanie polityki monetarnej, której jednym z celów
było utrzymanie kursu waluty w jednoprocentowym przedziale wahań. Był podstawą w relacjach
międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. Pierwszy w pełni negocjowany system
monetarny kierowany przez państwa. Ustalono parytet 35 USD za uncję złota.
Warunek Marshalla-Lernera – deprecjacja waluty danego kraju może jedynie wówczas doprowadzić do
przywrócenia równowagi bilansu handlowego, gdy suma absolutnych wielkości cenowej elastyczności popytu
na eksport i popytu na import jest większa od jedności.
Sterylizacja – polityka centralnych władz monetarnych danego kraju, mająca na celu niedopuszczenie do
wpływu sytuacji w bilansie płatniczym na podaż pieniądza na rynku krajowym.
Specjalne prawa ciągnienia (SDR) – prawo do zaciągania przez kraj członkowski specjalnego kredytu na swoim
rachunku w MFW.
Izba Walutowa – najprostsza forma systemu stałego kursu waluty. Inaczej jest to jednostronne zobowiązanie
się kraju do utrzymania kursu walutowego na stałym poziomie poprzez rezygnację ze swojej niezależności
monetarnej. Zmiany podaży występują tylko w wyniku nadwyżki lub deficytu w bilansie płatniczym.
Polityka kursów sztywnych – kraje mogą interweniować na rynku walutowym w taki sposób, aby ich waluta
narodowa nie zmieniała kursu w stosunku do wybranej przez nie waluty.
Kurs płynny w paśmie wahań – określenie dopuszczalnych granic wahań kursu swojej waluty. Gdy kurs zbliża
się do granic, BC podejmuje interwencję.
Kurs pełzający (w paśmie wahań) – dokonywanie okresowych korekt kursów własnej waluty w ścisle określony
sposób bardzo często w stosunku do zmian wybranych wskaźników (w paśmie wahań dopuszczalne wahania).
Kurs płynny kierowany – kurs waluty kształtowany na rynku. Możliwa interwencja, ale nie są ustalone jej
zasady.
Kurs płynny – kurs waluty kształtowany przez siły rynkowe.
Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są
waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Mowa jest o rynku, należy
podkreślić, że występuje na nim: podaż, popyt, i cena. Na ogół o relacjach wymiany walut, czyli o kursach walut,
decyduje podstawowe prawo rynku tworzące kurs (cenę) równowagi przy zrównaniu popytu z podażą danej
waluty. Wzrost gospodarczy powoduje deprecjację, a zwolnienie tempa rozwoju pociąga za sobą aprecjację.
Wzrost realnej stopy procentowej powoduje aprecjację waluty, a obniżenie deprecjację. Wyższy wzrost cen w
danym kraju, niż u jego głównych partnerów skutkuje deprecjacją waluty i spadkiem popytu na eksport.
Kurs efektywny – kurs średni ważonym w którym funkcję wagi pełni względny udział poszczególnych partnerów
w całkowitym eksporcie i imporcie danego kraju.
Kurs sztywny – ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom
Kurs stały – ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony.
Dewaluacja – skokowe, administracyjne zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty
Rewaluacja – skokowe, administracyjne zwiększenie międzynarodowej wartości waluty, rewaluacja powoduje
obniżenie zatrudnienia i spadek koniunktury (duże rezerwy złota i obcej waluty)
Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż
Deprecjacja – spadek międzynarodowej wartości waluty. Sprzyja jej ekspansywna polityka fiskalna. Występuje
gdy jest deficyt bilansu płatniczego.
Aprecjacja – wzrost międzynarodowej wartości waluty . Występuje gdy jest nadwyżka bilansu płatniczego.
Międzynarodowy rynek walutowy (MRW) - Całokształt transakcji walutowych zawieranych między
uczestnikami rynków krajowych, bądź całokształt transakcji walutowych zawieranych w skali międzynarodowej.
Na jego infrastrukturę składają się systemy komputerowe i teleinformatyczne na całym świecie.
Determinanty zmiany kursu walutowego – ekonomiczne: podaż walut obcych na krajowym rynku, popyt na
waluty obce, różnice stóp procentowych i inflacji na rynku obcym i krajowym, stopień reglamentacji waluty,
polityka walutowa, stan gospodarki kraju oraz jego partnerów; polityczne: sytuacja międzynarodowa, napięcie
polityczne; psychologiczne: związane z oczekiwaniami dotyczącymi przyszłego stanu gospodarki.
Prawo jednej ceny – w przypadku braku barier handlowych i kosztów transportu, identyczne dobra powinny
kosztować tyle samo na całym świecie.
Hedging – transakcje mające na celu wyeliminowanie ryzyka walutowego.
Spekulacje – transakcje, których celem jest uzyskanie dochodu ze zmian kursu walutowego.
Rynek transakcji bieżących (spot market)– kupno i sprzedaż z myślą o natychmiastowej dostawie. Obie strony
mają do dyspozycji waluty będące przedmiotem obrotów natychmiast lub najpóźniej w ciągu dwóch dni
roboczych od zawarcia umowy.
Rynek transakcji terminowych (forward market) – kupno i sprzedaż z myślą o dostawie w przyszłości. W chwili
zawarcia transakcji ustala się kurs po jakim w ściśle określonym momencie w przyszłości nastąpi transakcja
kupna i sprzedaży.
Transakcje arbitrażu procentowego – zakup i sprzedaż aktywów z zamiarem osiągnięcia zysku z różnic w stopie
procentowej występującej między poszczególnymi krajami.
Niespójny trójkąt polityki pieniężnej - Przy swobodzie przepływów kapitałowych nie można jednocześnie
kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej.
Kryzys zadłużeniowy – olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i
niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej, wzrost kosztów obsługi długu, załamanie dopływu kapitału
do tych krajów i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich, a także poważne ekonomiczne i
społeczne następstwa tych zjawisk. Przyczyny: wzrost cen ropy w latach 70 XX w., zmiany ToT krajów
dłużniczych, wahania stopy procentowej i osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych.
Transakcje konwersji długu – porozumienie polegające na sprzedaży lub zamianie na międzynarodowym rynku
finansowym posiadanego przez bank zobowiązania dłużnika.
Klub Paryski – nieformalna grupa wysokich urzędników do spraw finansów z 19 najbogatszych krajów świata,
która zajmuje się usługami finansowymi, jak restrukturyzacja i umarzanie długów krajów. Dłużnicy są zwykle
rekomendowani przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, gdy zawiodą inne metody oddłużania.
Klub Londyński – nieformalne stowarzyszenie ok. 500 banków komercyjnych, powstałe w 1976 r. w celu
restrukturyzacji zadłużenia poszczególnych państw-dłużników. W odróżnieniu od Klubu Paryskiego zrzesza
wierzycieli prywatnych.
Klub Rzymski - międzynarodowa organizacja typu think tank założona w 1968 roku, zrzeszająca naukowców,
polityków i biznesmenów, zajmująca się badaniem i publikowaniem globalnych problemów świata, w tym
również związanych z zagrożeniami środowiska.
Kryzys walutowy – gwałtowne, niespodziewane załamanie kursu waluty danego kraju oraz jego rezerw
walutowych, bardzo często związane ze znacznym wzrostem stopy procentowej. Przyczyną może być np.
gwałtowny spadek popytu na daną walutę. (pośrednie – gwałtowny odpływ kapitału zainwestowanego,
zwłaszcza krótkoterminowo w papiery wartościowe; atak spekulacyjny).
Kryzys bankowy – stan, s którym system bankowy danego kraju nie jest w stanie wypełniać swojej funkcji
kredytowej, a wszystkie albo część banków stoi wobec groźby niewypłacalności lub nie jest już w stanie
wypłacać depozytariuszom ich wkładów. Przyczyny: złe kredyty, upolitycznienie działalności, spadek wartości
aktywów, korupcja, gwałtowne załamanie kursu waluty.
Kryzys systemu finansowego – całkowite załamanie funkcjonowania zarówno rynków jak i instytucji
finansowych kraju.
Kryzys I Generacji – (70, 80 lata) powodem było przyjmowanie niedobrej polityki makroekonomicznej, która nie
była do pogodzenia ze stałym kursem walutowym. Zwiększała się inflacja. Zła polityka fiskalna.
Kryzys II Generacji – 1992-1993, kraje z ERM, Problemy z utrzymaniem kursu waluty w wąskim przedziale, co
prowadziło do ataków spekulacyjnych na walutę, które były bezpośrednim powodem kryzysu. W odróżnieniu
od kryzysów I generacji wywołane są czynnikiem zewnętrznym tj. atakami spekulacyjnymi.
Kryzys III Generacji – 1997-1998, Kryzysy azjatyckie, Podejmowanie nadmiernego ryzyka w związku z
udzielaniem kredytów.
Koncepcja kryzysów bliźniaczych – występowanie wspólnie kryzysu bankowego i walutowego.
Pokusa nadużycia – przyjmowanie niemal za pewnik, że państwo nie pozwoli upaść wielkim konglomeratom,
przedsiębiorstwom z kapitałem publicznym czy firmom będącym własnością klanów rodzinnych, powiązanych z
kręgami rządowymi.
Koncepcja owczego pędu – dwa założenia: W krótkim okresie działania będące naśladowaniem innych pozwolą
najczęściej zmaksymalizować zysk lub zminimalizować straty .Uzależnienie popytu jednostki od popytu
zbiorowości prowadzi do zwiększenia cenowej elastyczności popytu.
Efekt domina – wzrost prawdopodobieństwa kryzysu w jednym kraju, gdy wystąpi ono w drugim.
Integracja ekonomiczna – proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenie z nich
jednego organizmu gospodarczego przez usuwanie ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji
oraz tworzenie podobnych warunków konkurencji.
Strefa wolnego handlu – likwidacja ceł i ograniczeń pozataryfowych we wzajemnych stosunkach handlowych.
Pozostawienie krajom członkowskim swobody stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza
ugrupowania.
Unia celna – wyższa forma porozumienia integracyjnego. Oprócz eliminacji ceł itp. kraje prowadzą wspólną
politykę handlową wobec krajów trzecich.
Wspólny rynek – porozumienie, w którym kraje członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w
obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich i wprowadzają
nieskrępowany ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania.
Unia ekonomiczna – wyższa forma wspólnego rynku, dodatkowo następuje harmonizacja wszystkich rodzajów
polityki , mających wpływ na warunki konkurencji na rynkach narodowych.
Unia polityczna – unifikacja części lub całości polityki zagranicznej i obronnej.
Efekt kreacji handlu – wzrost importu spowodowany wyeliminowaniem barier celnych między krajami
tworzącymi unię.
GATT – Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu. Powołany do życia w 1948.
Zasada wzajemności – uznanie konieczności obustronnego charakteru ustępstw w dziedzinie ułatwienia
dostępu do swojego rynku.
Zasada niedyskryminacji – obowiązek jednakowego traktowania przez każdy kraj członkowski wszystkich swych
partnerów należących do GATT.
Klauzula największego uprzywilejowania – obniżenie taryfy celnej w stosunku do jednego z partnerów musi
spowodować taką samą redukcję w stosunki do innych krajów.
Klauzula narodowa – towary pochodzące z zagranicy nie mogą być na danym rynku traktowane gorzej od
produktów krajowych.
Opóźnienie naśladowcze – Posner uważał, że przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być
występowanie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji określonego dobra w dwóch krajach.
Wprowadził dodatkowo podział na opóźnienie popytu (pojawienie się danego dobra w 1 kraju i pojawieniem
się popytu w innym) i reakcji (odstęp między powstaniem popytu, a podjęciem produkcji przez lokalnych
producentów).
Hipoteza Lindera – Założenia: eksport towarów, które mają zbyt na rynku rodzinnym; struktura popytu kraju
zależy od PKB per capita. Linder uważał, że wymiana międzynarodowa następuje tylko w tych dziedzinach, w
których preferencje konsumpcyjne krajów pokrywają się.
Wzrost zrównoważony – zwiększenie możliwości produkcyjnych następuje w jednakowej proporcji w stosunku
do wszystkich dóbr.
Wzrost niezrównoważony – zwiększenie możliwości produkcyjnych nie następuje w jednakowej proporcji.
Wzrost zubażający – Jeżeli straty poniesione w wyniku pogorszenia relacji cenowych w wymianie
międzynarodowej są większe niż korzyści osiągniętych w wyniku wzrostu gospodarczego.
Inwestycje portfelowe – długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza w
obligacjach i akcjach. Do 10 % udziałów w firmie. Od BIZ różnią się tym, iż nie kierujemy działalnością
gospodarczą za granicą.
Cła importowe – opłaty pobierane przy imporcie towarów. Celem zazwyczaj jest ograniczenie importu.
Cła tranzytowe – opłaty pobierane od towarów zagranicznych przewożonych przez obszar danego kraju.
Cła fiskalne – uzyskanie wpływów finansowych do budżetu państwa.
Cła ochronne – ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną.
Cło ad valorem – stawka celna ustawiana jako wskaźnik procentowy, a wielkość jako odsetek od ceny towaru.
Cło specyficzne – stawka podawana w odniesieniu do ilości danego towaru.
Cło mieszane – kombinacja cła Ada valorem i specyficznego. Np. 1 zł za 1 kg +10% wartości.
Cło optymalne – wielkość cła pozwalająca na maksymalizację osiąganych korzyści.
Cło naukowe – cło nakładane do takiej wysokości, aby zrównoważyć poziom cen dóbr importowanych i
krajowych.
Taryfa celna – klasyfikacja towarów i odpowiadających im stawek celnych.
Incydencja celna - przejęcie przez eksportera części obciążenia celnego kraju, do którego eksportuje (aby
utrzymać się na tym rynku obniża cenę swego towaru).
Nominalna stopa protekcji – SPn=
; c – cło na dany towar w ujęciu pieniężnym, p – cena światowa
Efektywna stopa protekcji - SPe = (Wc − W) / W ; W – krajowa wartość dodana w warunkach wolnego handlu,
Wc – krajowa wartość dodana w warunkach istnienia ceł.
Bariery parataryfowe – środki, których stosowanie powoduje uruchomienie mechanizmu identycznego lub
zbliżonego do mechanizmu cła. Zaliczamy do nich opłaty wyrównawcze, podatki nakładane na niektóre dobra ,
oraz dodatkowe opłaty pobierane w związku z realizacją transakcji importowej.
Renta kontyngentowa – dochód powstały w wyniku sztucznego podniesienia ceny krajowej importowanego
towaru, przez wprowadzenie ograniczenia ilościowego na jego przywóz.
Dobrowolne ograniczenia eksportu – VERy; porozumienie między krajem importującym a eksportującym, w
którym ten ostatni zobowiązuje się ograniczyć eksport danego dobra do określonego limitu.
Dumping – sprzedaż towarów za granicą taniej niż w kraju gdzie są produkowane.
Dumping sporadyczny – np. gwałtowny spadek popytu, prowadzony w celu uniknięcia strat związanych np. z
magazynowaniem towaru.
Dumping łupieżczy – zdobycie rynku lub wyeliminowanie konkurencji poprzez ceny niższe niż koszt
wytworzenia.
Dumping stały – gdy popyt na rynku krajowym jest dużo mniej elastyczny niż za granicą.
Diagram Swana – Model pozwalający ocenić możliwości prowadzenia polityki dostosowawczej i polityki
przywracającej równowagę wewnętrzną i związane z tym zagrożenia. Obrazuje stany równowagi zewnętrznej i
wewnętrznej w zależności od poziomu całkowitych wydatków i kursu walutowego. Ćwiartka na dole –
bezrobocie i deficyt bilansu, ćwiartka zachodnia bezrobocie i nadwyżka bilansu, ćwiartka północna – inflacja i
nadwyżka, ćwiartka wschodnia inflacja i deficyt.
Polityka zmiany wydatków – oddziaływanie państwa na ogólną wielkość wydatków (popytu).Składają się na nią
polityka pieniężna i fiskalna.
Polityka przesuwania wydatków – podejmowanie działań mających doprowadzić do przesunięcia części
wydatków z dóbr krajowych na dobra zagraniczne lub, odwrotnie, z dóbr zagranicznych na dobra krajowe.
Dzielimy ją na politykę kursową (do wszystkich) i politykę wybiórczego przesuwania wydatków(do niektórych).
Narzędzia polityki wybiórczego przesuwania – ograniczenia handlowe, dewizowe i przepływu kapitału.
Podejście absorpcyjne dostosowania – odchodzi się w nim od traktowania dewaluacji jedynie jako czynnika
mogącego zniwelować deficyt bilansu płatniczego. Jeżeli absorpcja krajowa jest większa od dochodu kraju to
bilans handlowy jest ujemny. Podstawy takiego podejścia stworzył S. Alexander.
Raport Wernera – raport w sprawie stopniowego urzeczywistniania się unii gospodarczo walutowej , złożony w
Rydze w roku 1970.
Traktaty Rzymskie – ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych pomiędzy niektórymi krajami jak np.
Niemcy, Włochy, Belgia. Pierwszy nazywany jest Traktatem o funkcjonowaniu UE, a drugi Traktatem
ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Oba weszły w życie w 1957 roku.
Raport Barre’a – raport, który zapoczątkował plany utworzenia jednej waluty europejskiej z roku 1969.
Twierdzenie Prebischa – W długim okresie następuje stałe pogarszanie relacji cenowych surowców
mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen dóbr przemysłowych. Efektem tego jest stale pogarszające
się ToT krajów eksportujących przede wszystkim pierwsze z nich, więc rozwijających się.
Stabex – System Stabilizacji Dochodów z Eksportu