SOCJOLOGIA

SOCJOLOGIA - WYKŁADY
WYKŁAD – 1
1. Co to jest socjologia ?
Nauka o budowie wewnętrznej społeczeństwa, nauka o dynamice społecznej i zjawiskach które w
niej zachodzą.
2. geneza socjologii:
- filozofia społeczna,
- August COMTE – jako pierwszy mówił o socjologii jako nauki odrębnej ,
- kolejne pokolenia:
- M. WEBER
- E. DURKHEIM
- IG. SIMMEL
Lata 50 XX wieku pojawia się rozwój subdyscypliny.
SOCJOLOGIA MEDYCYNY- koncentracja na instytucjach, szpitalach, komunikacja lekarz – pacjent,
koncentracja na chorobie.
W europie i w Polsce pojawia się w latach 60. socjologię medycyny zaczęli rozwijać lekarze.
W USA w latach 70 XX wieku powstaje kolejna subdyscyplina – SOCJOLOGIA ZDROWIA –
koncentracja uwagi na zdrowiu. Socjologia zdrowia w Polsce pojawia się w latach 90 XX wieku w
Krakowie na Uniwersytecie Jagielońskim.
Socjogenne uwarunkowania stanu zdrowia.
=> Czynniki społeczne warunkujące stan zdrowia na podstawie tekstu Beaty Adamskiej:
1. warunki materialno – bytowe (samoleczenie - ubodzy)
2. poziom kultury materialnej i duchowej. Jakie miejsce w mojej hierarchii wolności stanowi zdrowie?
3. system kształcenia (poziom wykształcenia) czy w naszym systemie kształcenia mówi się o promowaniu
zdrowia?
4. Struktura i funkcję rodziny. Rodzina nuklearna – mało liczna. Kto wychowuje w rodzinie. Prof.
Zbigniew Tyszka „funkcje rodziny” – opiekuńczo – zabezpieczająca.
5. społeczne środowisko pracy wpływa na nasze zdrowie psychiczne i somatyczne, mobing – psychiczne
wykończenie w miejscu pracy (zatruwanie się)
6. ruchliwość społeczne:
pozioma:
pionowa:
-problemy z adaptacją – nowi ludzie,
- degradacja społeczna,
Znajomości, problemy językowe, obca kultura,
- awansowanie społeczne.
Inny rodzaj wrażliwości
Ci którzy tracą status społ.
- frustracje psychiczne – podwyższone wskaźniki
tracą zdrowie fiz, psych,
Alkoholizmu, zachowań patologicznych, samobójstw,
przemocy. Niszczenie organizmu przez niejedzenie.
7. Organizacja wolnego czasu i wypoczynku,
8. System ochrony zdrowia – badania specjalistyczne
9. Stopień natężenia zjawiska z patologii życia społecznego.
=>Nierówności społeczne, które mogą wpływać na stan zdrowia i występowanie określonych:
1.wiek
2.płeć
3.wykształcenie
4.zawód
5.pozycja społeczna-ekonomiczna
6.środowisko rodzinne
7.środowisko pracy
8.miejsce zamieszkania
9.migracje
10.bezrobocie
11.industrializacja(czyli uprzemysłowienie)
12.urbanizacja
=>Czynniki społeczne szczególnie predysponujące do wystąpienia chorób:
1. ubóstwo lub niski status ekonomiczny,
2. samotność (żyją 7-8 lat krócej od osób będących w związku)
3. migracje i bezrobocie
Częściej korzystają z opieki medycznej kobiety
Częściej wykonują badania profilaktyczne kobiety
Alkohol, narkotyki – bardziej uzależnieni są mężczyźni
Jednak trudniej wyjść z uzależnienia kobietom
Zaburzenia jedzenia i depresja – kobiety
Częściej popełniają samobójstwo mężczyźni
W Polsce 5 x częściej
Częściej i więcej spożywają leków kobiety
Europa – pod
leków
1. Polska
2. Francja
Obecnie w Polsce średnia wieku:
Kobiety 78l
Mążczyźni 71l
1,5 mln matek samotnie wychowuje dzieci w Polsce
35-39 r.ż. pierwsze symptomy chorób starszych
bezrobotny(pół roku), który sie przejmuje ma lęki
w Polsce było 3 mln bezrobotnych
teraz 1 mln 900-800 tys. Z czego 900tys. Nie chce pracować
Chiny 30% zanieczyszczeń dają na świat
Kto na co choruje, stan zdrowia mężczyzn i kobiet. Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni ale ich stan
zdrowia jest znacznie gorszy, wynika to z faktu, że na przestrzeni całego życia kobiety z racji pełnionych
funkcji narażone są na więcej chorób zarówno ostrych jak i przewlekłych ale o lżejszym przebiegu.
Prowadzą one do niepełnosprawności ale nie są związane z bezpośrednim ryzykiem zgonu. Mężczyźni
wraz z wiekiem narażeni są na choroby bezpośrednio kończące się zgonem lub chorobą przewlekłą w
konsekwencji pociągając za sobą ryzyko zgonu.
Stan zdrowia psychicznego – wśród kobiet obserwuje się częściej objawia się depresja, zaburzenia w
jedzeniu w wyniku stresu, a także zaburzenia psychosomatyczne. Na uzależnienia od narkotyków i
alkoholu podatni są mężczyźni. Mężczyźni mają więcej pokus. Wyleczalność z uzależnienia od
narkotyków wynosi 3 %. Kobietą trudniej jest wyjść z nałogu. Samobójstwa mężczyźni popełniają
częściej. Kobiety 3-krotnie częściej niż mężczyźni próbują sobie odebrać życie. Różnice pomiędzy
kobietami i mężczyznami: częstość korzystania z usług medycznych. Kobiety częściej chodzą do lekarza
niż mężczyźni. We wszystkich grupach wiekowych kobiety zażywają więcej leków.
Kalectwo i inwalidztwo jako problem społeczny :
=naruszona sprawność, dysfunkcja
Kaleka i inwalida, osoba upośledzona, osoba z dysfunkcją. Istnieje podstawowe kryterium , czy
osoba jest zdolna do pracy. Są osoby niepełnosprawne, które pracują – przykłady osób które radzą sobie w
społeczeństwie. Odsetek osób niepełnosprawnych wynosi od 10-17%.
Jakie są czynniki wpływające na wzrost liczby osób niepełnosprawnych:
1. postęp techniczny biomedycyny, głównie chirurgii i farmakologii, które umożliwiły opanowanie w
większości chorób ostrych oraz pozostawienie przy życiu w poważnych chorobach przewlekłych
w wadach wrodzonych. Również udało się opanować wiele chorób zakaźnych. Pojawiają się nowe
rodzaje chorób. Wzrosła umiejętność pielęgnowania i postępowania przy niektórych stanach
chorobowych. Medycyna jest w stanie utrzymać przy życiu osoby które dawniej były nie do
odratowania.
2. przeciętne trwanie życia w większości ludzi na świecie zwłaszcza w krajach rozwiniętych uległo
znacznemu wydłużeniu. Mężczyźni średni wiek to 70 lat a kobiety 78 lat (w POLCSE).
3. rozwój motoryzacji – POLSKA ok. 5000 zginęło, 60 tys zostało rannych a pośród nich zostało
wielu niepełnosprawnymi.
4. głównym bezpośrednim czynnikiem sprawczym są choroby przewlekłe, których następstwem są n
nieodwracalne stany dysfunkcji, starzenie się, populacja starzejąca się.
5. ważnym czynnikiem wpływającym na zwiększenie liczby osób niepełnosprawnych jest przemysł –
choroby zawodowe, pracują w szkodliwych warunkach:
górnicy – pylica
hutnicy – rozedma płuc
6. wojna też jest tym czynnikiem. Anglia- wojna trwała prawie 30 lat.
PTSD – syndrom stresu pourazowego, ujawniam się w postaci koszmaru, moczenia nocnego,
braku wrażliwości.
WYKŁAD – 2
Kalectwo jako forma dewiacji społecznej T. Parson.
T. Parson 1991 „ System społeczny” w tej pracy nazwał chorobę formą dewiacji społecznej –
mówił o tym jaka jest istota.
=> Elementy:
1. niemożność pełnienia normalnych ról społecznych
2. niemożność uczestnictwa w normalnych życiu społecznym.
Jeżeli zachowania jednostki odbiegają od przyjętych standardów wówczas czyn jednostki spotyka
się z osądem społecznym. Jeżeli wydaje się, że błąd popełniony został świadomie i zgodnie z wolą osoby
działającej wówczas wystąpi tendencja do określenia tego zachowania jako przestępstwa. Z kolej to
zachowanie nie było zgodne z wolą działającego będzie ono uznane za jakąś chorobę. Przestępca
przekracza bo chce łamać normy, niepełnosprawny jest do tego zmuszony.
 Reakcja społeczna – w przypadku przestępstw, reakcja polega na ukaraniu winnego. W przypadku
przestępstwa niepełnosprawnych, reakcja społeczne polega na jego leczeniu, społeczeństwo czegoś
oczekuje od niepełnosprawnego.
 Oczekiwania społeczne co do funkcjonowania dewianta – niepełnosprawnego:
1. będzie on zwolniony z pełnienia normalnych czynności
2. nie będzie on uważany za odpowiedzialnego za stan w jakim się znajduje, oczekuje się że będzie
on potrzebował pomocy ze strony innych, aby wrócić do stanu normalnego.
3. będzie pragnął wyzdrowieć
4. oczekiwanie, że będzie szukać pomocy i będzie współpracować z kompetentną pomagającą mu
osobą.
Co łączy te dwa typy?
1. oba typy zachowań czy to przestępczych czy niepełnosprawnych mobilizują kontrolę społeczną.
2. w obu sytuacjach mamy do czynienia z przemianami w pełnieniu ról społecznych
3. strefa osobistej autonomii jednostki jest w obu sytuacjach ograniczona. Następuje kontrola ich
zachowania przez osoby uznane za kompetentne.
W danych czasach traktowano niepełnosprawnych jako zagrożenie dla społeczeństwa.
Platon i Arystoteles uważali że osoby niepełnosprawne nie mogą żyć.
EUGENIKA – podejście do człowieka jak do hodowli, niwelowanie negatywnych cech. Osoby
niepełnosprawne miały być oddzielone od zdrowych. Eugenika jest cały czas obecna.
Eksterminacja chorych psychicznie w III rzeszy.
Postawy wobec fizycznego inwalidztwa:
I etap przystosowania do uszkodzenia somatycznego:
1. szok – to nie ja, dlaczego ja.
2. oczekiwanie poprawy – jestem chory ale wyzdrowieje (szukanie rozwiązania)
3. lament, załamanie – wszystko jest stracone.
4. obrona zdrowia – różne typy obrony – idę naprzód mimo to.
5. obrona neurotyczna – mogę wszystko mimo to
6. przystosowanie – to jest trudne ale nie aż takie złe.
I czynnik
Geneza niepełnosprawności - 3 etapy inwalidztwa:
1. w wyniku nagłego urazu,
2. gdy inwalidztwo następuje stopniowo.
3. gdy inwalidztwo jest wrodzone.
Ad. 1 . Przeżycie wewnętrzne.
Proces przystosowania jednostki do nagłego kalectwa ma przebieg bardzo dramatycznego,
przeważnie pierwsza reakcja poszkodowanego jest szok i depresja.
Ad. 2. reakcje są spokojniejsze są one powolnym obserwowaniem i rozpamiętywaniem stale postępującej
własnej nieudolności oraz większego uzależnienia od otoczenia, na początku pojawia się gniew i bunt
które przeradzają się w obawę i niepewność we wzrastającą nieporadność i frustrację.
Ad. 3. Jako małe dzieci zazwyczaj sobie nie zdają sprawy z odrębności od innych z własnych ograniczeń,
przypuszczenia, że są inni od swoich rówieśników. Osoby te nie mają możliwości do odwołania się do
własnych doświadczeń, jako osób normalnie funkcjonujących, zakres swojej niepełnosprawności ustalają
na podstawie porównywania się z innymi. Może przypuszczać, że osoby niepełnosprawne od urodzenia
łatwiej akceptują swoje kalectwo, ponieważ proces socjalizacji do roli inwalidy rozpoczęły bardzo
wcześnie.
Czynniki wpływające na niepełnosprawnych:
- bardzo ważne są cechy osobowościowe jednostki,
- ważny jest stopień jego dojrzałości psychicznej
- system nerwowy
- stereotypy na temat inwalidztwa z okresu kiedy to osoba była jeszcze zdrowa,
- całe systemy wartości wyznawane przez człowieka.
Zachowanie osób z naruszoną sprawnością są w znacznej większości zrelatywizowane do ich oceny
sytuacji w jakie się znajdują.
- stopień odczuwanego lęku w stosunku do choroby
- zależy od ilości dokładnych informacji osiągniętych przez jednostkę na temat skutków jej dolegliwości
w jej przyszłości
- wiara we własne możliwości
- ważność psychologiczna, ekonomiczna, kosmotyczna niesprawnych narządów
- sprawne funkcjonowanie było dla nas wielką wartością, czy niekoniecznie.
- charakterystyka dolegliwości oraz okres występowania objawów.
Koncepcja E. GOFFMANA
Mówi o procesie piętnowani, etykietowania, tworzeniu dystansu w skrajnych przypadkach form
eliminacji.
U podstaw piętnowania często leży strach, różne formy awersji, wstrętu i przesądy. E. Hoffman
„Sigma” pisze o 3 typach piętna i 3 typach sytuacji w których określone osoby podlegają piętnowaniu.
1. pierwszy typ wiąże się z fizyczną odrazą odczuwaną na widok nienormalności cielesnych oraz
dysformacji ciała.
2. wiąże się ze skazami charakteru np. z nieuczciwością, z dwulicowością, albo ze skutkami cech
charakteru (przeszłość kryminalna, fakt zażywania narkotyków, homoseksualizm, tendencje
samobójcze)
3. mieszczą się piętna plemienne, rasowe, narodowościowe, czy też religijne.
Co łączy te 3 typy piętna – jednostka posiada jakąś cechę rzucającą się w oczy i sprawiającą że następne
osoby odwracają się od niej nie zwracając uwagi na inne atrybuty. Cała kwestia piętnowania pozostaje w
ścisłym związku ze stopniem uwidocznienia tej piętnowanej cechy. W przypadku inwalidztwa fizycznego
deformacje cielesne są widoczne natychmiast i są one najsilniej piętnowane. Do tego piętnowania
dochodzi w np. tłum w autobusie, publiczność w kinie.
W sytuacjach anonimowej inwalida o wyraźnym kalectwie nie ma szans zaprezentować swoich
pozytywnych cech, jest postrzegany przede wszystkim jako inwalida, jednak w małej grupie społecznej
wiele zależy od niego samego, swoim zachowaniem ma szanse na kształtowanie postaw w stosunku do
siebie.
Samonaznaczający się mechanizm od stopnia akceptacji własnego kalectwa zależy w jaki sposób to
kalectwo zostanie przedstawione innym, w jaki sposób nauczy się na nie reagować otoczenie w tym
konkretnym przypadku.