2. część zasadnicza opracowania
advertisement
Projekt ul. Główna 5, 42-693 Krupski Młyn, tel. (032) 285-70-13, fax (032) 284-84-36, e-mail: [email protected] www.atgroupsa.pl NIP: 645-19-95-494 Inwestor: Gmina Miasto Koszalin ul. Rynek Staromiejski 6-7 75-007 Koszalin Temat opracowania: PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Zespół wykonawczy: JUSTYNA ZASTRZEŻYŃSKA MATEUSZ JARUSZOWIEC ROBERT WIELGOSZ ŁUKASZ BYSTRZANOWSKI Przy współpracy z przedstawicielami Urzędu Miejskiego w Koszalinie Data opracowania: grudzień 2012 r. PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Spis treści: 1. WPROWADZENIE ........................................................................................................................... 8 1.1 Podstawa, cel i zakres Programu ............................................................................................ 8 1.2 Uwarunkowania prawne ochrony powietrza ......................................................................... 9 1.2.1 Podstawowe akty prawne ................................................................................................... 9 1.2.2 POP .................................................................................................................................... 11 1.3 Charakterystyka miasta Koszalina ........................................................................................ 11 1.4 Analiza jakości powietrza w mieście Koszalin ....................................................................... 13 1.4.1 Benzo(a)piren – informacje ogólne................................................................................... 13 1.4.2 Źródła emisji zanieczyszczeń ............................................................................................. 14 1.4.3 Stan powietrza uwzględniony POP ................................................................................... 15 1.4.4 Aktualny stan powietrza ................................................................................................... 24 1.5. Zgodność Programu z programami ochrony środowiska ......................................................... 30 2. CZĘŚĆ ZASADNICZA OPRACOWANIA ........................................................................................... 34 2.1 Opis stanu istniejącego ......................................................................................................... 34 2.1.1 Zarząd Budynków Mieszkalnych w Koszalinie ............................................................... 36 2.1.2 Spółdzielnie Mieszkaniowe ........................................................................................... 37 2.1.3 Miejska Energetyka Cieplna .......................................................................................... 37 2.1.4 Działania samorządu...................................................................................................... 57 2.1.5 Obiekty użyteczności publicznej .................................................................................... 58 2.2 Możliwości realizacji Programu ............................................................................................ 59 2.3 Warianty realizacji Programu ............................................................................................... 62 2.3.1 Podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej ................................................................. 62 2.3.2 Wymiana źródeł ciepła .................................................................................................. 62 2.3.3 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii................................................................. 64 2.3.4 Wykonanie prac termomodernizacyjnych .................................................................... 65 2.4 Zakres realizacji Programu.................................................................................................... 65 2.4.1 PROGRAM I i II - dla budownictwa wielkogabarytowego (obiekty o mocy zamówionej powyżej 30 kW)............................................................................................................................ 66 2.4.2 PROGRAM III - dla budownictwa małogabarytowego (obiekty o mocy zamówionej poniżej 30 kW) ............................................................................................................................. 73 2.4.3 Przewidywany efekt ekologiczny zadania ..................................................................... 86 2.4.4 Programy I, II i III – podsumowanie ............................................................................... 88 2.4.5 Sposób potwierdzenia efektu ekologicznego ................................................................ 89 2.4.6 Rodzaje dofinansowanych przedsięwzięć ..................................................................... 89 2.5 Potencjalne źródła współfinansowania ................................................................................ 91 2.5 Przewidywany okres realizacji Programu ............................................................................. 99 2.6 Analiza SWOT Programu ..................................................................................................... 100 2.7 Procedury realizacji Programu............................................................................................ 102 3 PODSUMOWANIE ...................................................................................................................... 107 4 BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................................. 112 1|S tr o na PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Spis tabel: Tabela 1. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, z wyłączeniem uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej ...................................................................................................................... 25 Tabela 2 Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin oraz dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów 26 Tabela 3. Wskaźnik zużycia energii cieplnej budynków według ich roku oddania do użytkowania ... 34 Tabela 4. Ilość mieszkań z podziałem na okres budowy i powierzchnię w Koszalinie ........................ 35 Tabela 5. Udział mieszkań w Koszalinie posiadających instalację c.o. w latach ................................. 36 Tabela 6. Charakterystyka kotła WR 10 i urządzeń z nim współpracujących...................................... 39 Tabela 7. Charakterystyka kotła WR 25 i urządzeń z nim współpracujących...................................... 40 Tabela 8. Parametry pracy kotłowni DPM i FUB MEC Koszalin ........................................................... 48 Tabela 9. Charakterystyka kotłowni lokalnych MEC w Koszalinie....................................................... 49 Tabela 10. Grupy taryfowe dla odbiorców ciepła w Koszalinie........................................................... 50 Tabela 11. Struktura sprzedaży energii cieplnej za 2011 r. w podziale na c.o. i c.w.u. ....................... 52 Tabela 12. Struktura sprzedaży energii cieplnej za 2011 r. według przeznaczenia budynków .......... 53 Tabela 13. Odłączenia od sieci ciepłowniczej w 2011 r. ..................................................................... 53 Tabela 14. Nowe przyłączenia do sieci ciepłowniczej w 2011r. .......................................................... 54 Tabela 15. Podstawowe cechy standardowego budynku jednorodzinnego....................................... 74 Tabela 16. Parametry eksploatacyjne i emisyjne - stan istniejący – kocioł węglowy stary ................ 75 Tabela 17. Parametry eksploatacyjne i emisyjne - stan istniejący – kocioł gazowy stary................... 75 Tabela 18. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 76 Tabela 19 Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 77 Tabela 20. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – m.s.c. (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym)................................................................................................ 77 Tabela 21. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy + solar (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 78 Tabela 22. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy + solar (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 79 Tabela 23. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł na pelety (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 79 2|S tr o na PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 24. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – pompa ciepła (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 80 Tabela 25. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym)............................................... 81 Tabela 26. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym)............................................... 81 Tabela 27. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – MEC + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) ..................................................................... 82 3|S tr o na PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Spis rysunków: Rysunek 1. Koszalin na tle województwa zachodniopomorskiego ..................................................... 12 Rysunek 2. Zmiany wskaźnika zużycia energii w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkanie ........................................................................................................................................ 14 Rysunek 3. Lokalizacja stacji pomiarów jakości powietrza, na której stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego B(a)P w Koszalinie w 2007 r. ............................................................................ 16 Rysunek 4. Emisja powierzchniowa benzo(a)pirenu w strefie miasta Koszalina ................................ 19 Rysunek 5. Roczny przebieg zmienności stężeń B(a)P na stacji przy ul. Zwycięstwa w Koszalinie w 2007 r............................................................................................................................................... 19 Rysunek 6. Stężenia B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w Koszalinie, pochodzące od całkowitej emisji napływowej w 2007 r. .................................................................... 20 Rysunek 7. Rozkład stężeń B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy pochodzących od emisji powierzchniowej na terenie Koszalina w 2007 r. ........................................ 21 Rysunek 8. Przewagi typów emisji w stężeniach B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w receptorach na obszarze Koszalina w 2007 r. .......................................................... 22 Rysunek 9. Obszary Koszalina, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w 2007 r. ............................................ 23 Rysunek 11. Potencjalny obszar przekroczeń średnich rocznych stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin.................................................................................................................................... 28 Rysunek 11. Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu w punkcie pomiarowym w Koszalinie przy ul. Spasowskiego w latach 2009-2011 ................................................................................................ 29 Rysunek 12. Prognozowane ceny nośników energii w latach ............................................................. 61 Rysunek 13. Porównanie kosztów eksploatacyjnych poszczególnych wariantów ogrzewania .......... 83 Rysunek 14. Emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych dla poszczególnych zakresów modernizacji . 84 Rysunek 15. Emisja dwutlenku węgla dla poszczególnych zakresów modernizacji ............................ 84 Rysunek 16. Emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych - zakres domków jednorodzinnych ............... 87 Rysunek 17. Emisja dwutlenku węgla - zakres domków jednorodzinnych ......................................... 87 4|S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Spis załączników: 1. Mapki terenów najbardziej zagrożonych wysokim stężeniem benzo(a)pirenu z zaznaczeniem rodzajów budynków i rodzaju paliwa 2. Symulacje solarne dla budynku jedno- i wielorodzinnego 3. Projekty dokumentów do realizacji Programu 4. Wzór ankiety sporządzonej na potrzeby ankietyzacji do Programu 5|S tr o na PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Objaśnienia skrótów: BOŚ – Bank Ochrony Środowiska B(a)P – Benzo(alfa)piren CO – Tlenek węgla c.o. – Centralne ogrzewanie c.w.u. – Ciepła woda użytkowa EC - Elektrociepłownia GUS – Główny Urząd Statystyczny Mg – Megagram MEC – Miejskie przedsiębiorstwo Ciepłownicze m.s.c. – Miejska sieć ciepłownicza MŚ – Ministerstwo Środowiska MW – Megawat NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NO2 – Dwutlenek azotu NO3 – Jon azotowy (V) NOx – Tlenki azotu O3 – Ozon OZE – Odnawialne źródła energii Pb – Ołów PD – Poziom dopuszczalny PM – Pył drobny, z ang. Particulate Matter PONE - Program Ograniczenia Niskiej Emisji POP – Program Ochrony Powietrza POŚ – Prawo Ochrony Środowiska Program – Program ograniczenia niskiej emisji dla miasta Koszalina RM – Rada Ministrów RPO – Regionalny Program Operacyjny SO2 – Dwutlenek siarki WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna WWA - Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne µg – Mikrogram, milionowa część grama ng – Nanogram, miliardowa część grama 6|S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA STRESZCZENIE Stan powietrza w Koszalinie określa się jako niezadowalający z uwagi na ponadnormatywny poziom benzo(a)piranu, który w podwyższonym stężeniu jest szkodliwy dla zdrowia mieszkańców i środowiska przyrodniczego. Stwierdzenie na terenie Koszalina ponadnormatywnej emisji benzo(a)piranu było podstawą uchwalenia przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w 2010 roku „Programu ochrony powietrza dla strefy Miasto Koszalina”, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu - programu naprawczego, którego realizacja ma na celu osiągnięcie poziomów docelowych. Ze względu na to, że głównym źródłem emisji benzo(a)pirenu jest niepełny proces spalania złej jakości paliw oraz odpadów w kotłach i piecach małej mocy, zdecydowano o opracowaniu „Programu ograniczenia niskiej emisji dla Miasta Koszalina”, służącego poprawie jakości powietrza, a tym samym jakości życia i zdrowia mieszkańców. Zakres prac Programu podzielono na podprogramy, dzieląc inwestycje wg rodzaju budynku, źródła ciepła na c.o. i c.w.u., lokalizacji budynku w strefie bezpośredniego zagrożenia zanieczyszczeniem powietrza lub poza nim oraz odległości od miejskiej sieci ciepłowniczej. Podstawową metodą poprawy stanu powietrza w Koszalinie, przyjętą w Programie, jest podłączenie budynków, do sieci ciepłowniczej oraz wykonanie prac termomodernizacyjnych. Pozwala to na całkowitą likwidację niskiej emisji w miejscu jej wytwarzania. W zakresie budynków jednorodzinnych, których lokalizacja nie pozwala na podłączeni do sieci ciepłowniczej, możliwa będzie wymiana kotłów na bardziej ekologiczne, wykonanie prac termoizolacyjnych oraz zastosowanie OZE, np. kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Łączny koszt prac modernizacyjnych oszacowano na ok. 468,6 mln zł. brutto. Do udziału w Programie wstępnie zakwalifikowano 1.638 budynków wielkogabarytowych (głównie mieszkalnych wielorodzinnych) oraz 3.700 budynków małogabarytowych (głównie mieszkalnych jednorodzinnych). 7|S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1. WPROWADZENIE 1.1 Podstawa, cel i zakres Programu Podstawę opracowania „Programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta Koszalina” stanowi Uchwała Nr XXXVIII/430/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie przyjęcia „Programu ochrony powietrza dla strefy Miasta Koszalina, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu”. Uchwałą tą Sejmik Województwa określił naprawczy program ochrony powietrza dla obszaru Miasta Koszalina, mający na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów benzo(a)pirenu w powietrzu. POP zidentyfikował źródła pochodzenia benzo(a)piranu w powietrzu, wskazując że głównym jego źródłem jest niepełne spalanie paliw stałych - przede wszystkim węgla i drewna, przy czym największym źródłem benzo(a)pirenu są paleniska domowe, w tym kotły, piece kaflowe, trzony kuchenne oraz kominki. Głównym celem opracowania „Programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta Koszalina” jest zwrócenie uwagi na problem niskiej emisji w Koszalinie oraz określenie działań w zakresie obniżenia poziomu niskiej emisji spowodowanej spalaniem paliw w indywidualnych źródłach ciepła – działań zmierzających do poprawy stanu powietrza w Koszalinie. Pomimo, że Koszalin określony jest jako jedno z najczystszych i najbardziej zielonych miast województwa, w dalszym ciągu znaczna część budynków jedno- i wielorodzinnych wyposażonych jest w źródła ciepła opalane węglem i innymi paliwami stałymi, stanowiące źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza. Część mieszkańców wykorzystuje źródła energii, które nie spełniają norm ekologicznych, są nieefektywne, co powoduje duże zużycie paliwa i spalanie go w celu energetycznym z wytworzeniem znacznych ilości zanieczyszczeń pyłowo-gazowych, m.in. CO, CO2, SO2, NOx, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), dioksyn, furanów oraz pyłów i metali ciężkich. Przy zmniejszającym się udziale zanieczyszczeń przemysłowych i komunikacyjnych na pierwszy plan wysuwa się istotny czynnik kształtujący stan powietrza na rozważanym terenie, jakim jest tzw. niska emisja z kominów o wysokości poniżej 40 m. Miasto posiada duże doświadczenie w zmniejszeniu zużycia energii cieplnej i emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza. Na bieżąco prowadzone są przedsięwzięcia termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. Kolejnym krokiem jest opracowanie niniejszego programu ograniczenia niskiej emisji. Przebudowa istniejących systemów grzewczych, termoizolacja oraz wykorzystanie urządzeń opartych na źródłach energii odnawialnej , jaką jest m.in. energia słoneczna, energia ziemi spowoduje znaczącą 8|S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA redukcję emisji substancji szkodliwych do powietrza, pozwoli na osiągnięcie oszczędności paliwa, a także przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności miasta. Działania związane z ograniczeniem niskiej emisji na terenie miasta Koszalina spowodują redukcję stężeń substancji w powietrzu. Celem Programu i intencją Miasta jest podłączanie jak największej liczy mieszkań i budynków do m.s.c. MEC sp. z o.o. w Koszalinie posiada źródła opalane węglem, jednak spalanie w dużych źródłach podlega innym prawom niż niekontrolowane spalanie w źródłach o małej mocy. Współczynnik nadmiaru powietrza oraz wysoka temperatura w kotłach MEC powoduje, że ilości emitowanych zanieczyszczeń typu benzopiren są minimalne, w odróżnieniu od spalania węgla i drewna w kominach czy w przydomowych piecach kaflowych. 1.2 Uwarunkowania prawne ochrony powietrza 1.2.1 Podstawowe akty prawne Podstawowym aktem prawnym w zakresie jakości powietrza jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 ze zm.), wprowadzająca ogólne zasady ochrony powietrza polegające na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości oraz obowiązki w zakresie utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszania poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane oraz zmniejszania i utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Ochrona powietrza w zakresie emisji zanieczyszczeń ze źródeł służących celom grzewczym realizowana jest w oparciu o następujące - najistotniejsze z punktu widzenia PONE - akty prawne: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (jednolity tekst Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 1997 r. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.), ustawa z dnia 20 lipca 1991 o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. 1991 r. Nr 77, poz. 335 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003r. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), 9|S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2010r. Nr 16, poz. 87), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 880), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 881), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U . z 2012 r. poz. 914). Wyżej wymienione akty prawne zawierają przepisy określające zobowiązania użytkowników środowiska oraz administracji w zakresie ochrony powietrza. Ustawa Prawo ochrony środowiska została w ostatnim czasie zmieniona ustawą z dnia 13.04.2012 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 460). Zmiany dotyczą m.in. ochrony powietrza. Z perspektywy miasta Koszalina największe znaczenie mają następujące zmiany: w Art. 9 dodano ust. 9c. w brzmieniu: „W przypadku stref, dla których programy ochrony powietrza zostały uchwalone, a standardy jakości powietrza są przekraczane, zarząd województwa jest obowiązany opracować projekt aktualizacji programu w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie uchwały sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza, określając w nim działania ochronne dla grup ludności wrażliwych na przekroczenie, obejmujących w szczególności osoby starsze i dzieci.” W tytule V w dziale III dodano rozdział 4 w brzmieniu: „Kary pieniężne za uchybienia w zakresie przygotowania i realizacji programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych”. W Art. 315a. 1. jest zapis: „W przypadku: niedotrzymania terminów realizacji zadań określonych w programach ochrony powietrza oraz planach działań krótkoterminowych – organ za to odpowiedzialny podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 500 000 zł.” jednocześnie dodano w Art. 401c ust. 9a w brzmieniu: „Środki Narodowego Funduszu w wysokości (…), przeznacza się na: 10 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1) przygotowanie, opracowanie i aktualizację programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych; 2) realizację programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych; 3) pomiary i oceny jakości powietrza w strefach, w których przekraczane są poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe substancji w powietrzu.” W UE kompleksową regulację w dziedzinie ochrony powietrza stanowi tzw. dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu - 96/62/EC. Określa ona podstawowe ramy prawne, w tym ujednolicone metody i kryteria oceny jakości powietrza i jest uzupełniana licznymi pochodnymi aktami prawnymi. 1.2.2 POP Opracowanie Programu jest wynikiem uchwalenia w 2010 roku przez Sejmik Województwa POP dla strefy miasto Koszalin, ze względu na przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)piranu, wykazane w rocznej ocenie z 2007r. Najbardziej uciążliwym dla mieszkańców Koszalina rodzajem emisji jest tzw. niska emisja, która nie jest objęta żadnymi uregulowaniami prawnymi. Jedynie, zgodnie z art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska, sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku. 1.3 Charakterystyka miasta Koszalina Miasto Koszalin położone jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Graniczy od północy z gminą: Mielno, od wschodu z gminą Sianów, od południa z gminami Świeszyno i Manowo a od zachodu z gminami Będzino i Biesiekierz. Powierzchnia Koszalina wynosi 98,34 km2, przy czym tereny zielone zajmują ok. 38%. Liczba mieszkańców miasta wynosi 109 233 osób (według GUS, stan na 31.12.2011). Miasto Koszalin i powiat ziemski są ściśle powiązane i zależne pod względem gospodarczym, kulturalnym oraz infrastruktury społecznej i technicznej. 11 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Położenie miasta w strefie nadmorskiej (odległość od morza - 11 km w układzie komunikacyjnym) i bezpośrednie sąsiedztwo dużego przymorskiego jeziora Jamno sprzyja rozwojowi różnych form turystyki i rekreacji, przeznaczonych zarówno dla mieszkańców jak i osób przyjezdnych. Rysunek 1. Koszalin na tle województwa zachodniopomorskiego [Źródło: www.um-zachodniopomorskie.pl] Klimat Koszalina kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeży i Pojezierza Pomorskiego. Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie obszaru Koszalina zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W-SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie. W lecie przeważają chłodne wiatry zachodnie i północnozachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima jest tu łagodna i krótka; przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny. 12 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Klimat obszaru, w szczególności kierunek i siła wiatru, temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, decydują o rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń powietrza oraz o ich wyprowadzeniu poza obszar bytowania ludzi. 1.4 Analiza jakości powietrza w mieście Koszalin 1.4.1 Benzo(a)piren – informacje ogólne Benzo(a)piren należy do grupy związków określanych jako wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które zawierają od dwóch do kilku, a nawet kilkunastu pierścieni aromatycznych w cząsteczce. Liczne badania toksykologiczne i epidemiologiczne wskazują na wyraźną zależność pomiędzy ekspozycją na te związki a wzrostem ryzyka powstawania nowotworów. Związki te nie występują pojedynczo, lecz zawsze w mieszaninie. Liczne badania potwierdzają, że obecność jednego ze związków z grupy WWA w próbkach środowiskowych wskazuje na to, że inne związki tej grupy też są obecne. Benzo(a)piren jest najlepiej poznanym węglowodorem z grupy WWA, który ze względu na siłę działania rakotwórczego oraz powszechność występowania w środowisku uznany został za wskaźnik całej grupy WWA. Benzopireny są grupą węglowodorów aromatycznych o pięciu pierścieniach w cząsteczce. Posiadają kilka izomerów, w zależności od miejsca przyłączenia pierścienia benzenowego do cząsteczki pirenu. Nie rozpuszczają się one w wodzie, rozpuszczalne są natomiast w rozpuszczalnikach organicznych. Wiele związków z tej grupy występuje w dymie tytoniowym, powietrzu, wodzie, pożywieniu, glebie, osadach wodnych, organizmach wodnych, olejach mineralnych i rafinowanych produktach naftowych. WWA występują w powietrzu w postaci stałej, na powierzchni cząstek pyłów, mgły i dymów, z którymi opadają na glebę, rośliny i wody powierzchniowe. Węglowodory te nie mogą tworzyć samoistnie cząstek stałych. Stężenie WWA w powietrzu zależy od: − odległości od źródła emisji, − wysokości punktu emisji, − warunków meteorologicznych (głównie od wiatru), − pory roku. W powietrzu WWA ulegają fotoutlenianiu oraz reagują z tlenkami azotu lub z ozonem. Fotoutlenianie prowadzi do utlenionych form węglowodorów, głównie chinonów, które są jeszcze bardziej toksyczne. Reakcja taka zachodzi łatwo dzięki zdolności WWA do adsorpcji promieni UV. Ozon utlenia WWA do chinonów i kwasów karboksylowych. Węglowodory o większej liczbie pierścieni reagują z tlenkami azotu, tworząc pochodne nitrowe o właściwościach mutagennych i kancerogennych. Pochodne nitrowe mogą być redukowane do jeszcze bardziej toksycznych amin. 13 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1.4.2 Źródła emisji zanieczyszczeń Emisja zanieczyszczeń do powietrza związana jest zarówno z działalnością człowieka, jak również z występowaniem naturalnych zjawisk zachodzących w przyrodzie. Jak wskazuje raport GUS z 2011 roku pt. „Efektywność wykorzystania energii w latach 1999-2009” udział zużycia energii w gospodarstwach domowych w ogólnym zużyciu energii wyniósł 31% w 2009 r. – spadek w porównaniu z 1999 rokiem, a tym samym wzrost zużycia energii w sektorze transport i usługi). Udział energii wykorzystanej na ogrzewanie zmalał z 73,1% w 1993 roku do 71,2% w 2002 roku, natomiast na podgrzewanie wody wzrósł odpowiednio z 14,9 % do 15,1%. Malejący udział zużycia energii na ogrzewanie i przygotowanie posiłków jest związany z zastępowaniem niskosprawnych pieców węglowych nowoczesnymi urządzeniami gazowymi i elektrycznymi. Poniżej przedstawiono zmiany wskaźników zużycia energii w przeliczeniu na 1 mieszkanie. Rysunek 2. Zmiany wskaźnika zużycia energii w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkanie [Źródło: Raport GUS pt. „Efektywność wykorzystania energii w latach 1999-2009”, 2011r.] Wskaźnik zużycia energii z uwzględnieniem korekty klimatycznej ma trend malejący, przy średniorocznym tempie spadku wynoszącym 2,0% od roku 1999. Spadek jednostkowego zużycia energii w mieszkaniach jest związany z realizacją programów termomodernizacji budynków, redukcją strat w sieciach ciepłowniczych, poprawą sprawności nowo instalowanych urządzeń. Po roku 2002 można zauważyć wzrost zużycia energii, co może wynikać ze zmiany zachowań mieszkańców wzrostu komfortu życia. 14 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta spowodowane są przez następujące czynniki: emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł z sektora mieszkaniowego jednorodzinnego, emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł z sektora mieszkaniowego wielorodzinnego, emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł przemysłowych, emisję niezorganizowaną pochodzącą bezpośrednio z procesów technologicznych, wypalania traw, z sektora transportowego. Głównym składnikiem emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń gazowych w mieście jest dwutlenek węgla, który jest głównym produktem reakcji spalania paliw kopalnych w celach energetycznych i technologicznych. Nie stanowi on zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i roślin, jednak ma znaczący wpływ na zmiany klimatyczne – ocieplenie globalne, które to zjawisko jest problemem ogólnoświatowym. Natomiast już takie związki jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. W niewielkich ilościach emitowane są również związki chloropochodne, węglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz sadza. Razem z pyłem do atmosfery dostają się związki metali ciężkich, pierwiastki promieniotwórcze oraz benzo(a)piren – powszechnie uważany za substancję silnie kancerogenną, szkodliwą już w najmniejszych stężeniach. Na podstawie sporządzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie rocznej oceny jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim, w 2012 roku (za rok 2011) strefę miasto Koszalin zakwalifikowano do klasy A dla zanieczyszczeń: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, PM10, PM2,5, Pb, As, Cd, Ni, ozon, natomiast dla benzo(a)pirenu – do klasy C. W związku z tym całą strefę miasto Koszalin zaliczono do klasy C. Klasa A nie wymaga podejmowania działań, natomiast przynależność do klasy C zobowiązuje do opracowania programu ochrony powietrza. Wskazane na etapie oceny rocznej za 2011 rok potencjalne obszary przekroczeń średnich rocznych stężeń benzo(a)pirenu obejmują m.in. Śródmieście oraz osiedla położone na północ i wschód Śródmieścia. Główną przyczynę przekroczeń stanowi emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań. Przyczyny dodatkowe to: oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych i kotłowni zlokalizowanych w pobliżu stacji, oraz niekorzystne warunki meteorologiczne w okresach grzewczych (niska temperatura powietrza, mała prędkość wiatru). 1.4.3 Stan powietrza uwzględniony POP Na system oceny jakości powietrza w Koszalinie składają się (dane za 2010 rok): stacja automatyczna (WIOŚ Szczecin) przy ul. Armii Krajowej (mierzy NO2, NO, NOx i SO2) 15 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA stacja manualna (WIOŚ Szczecin) przy ul. Spasowskiego (mierzy w sposób ciągły PM10, PM2,5 i okresowy B(a)P, As, Cd, Ni, Pb). Monitoring zanieczyszczeń powietrza w 2007 i 2008 roku, w zakresie pomiarów B(a)P, realizowany był w oparciu o jedno stanowisko pomiarowe zlokalizowane w Koszalinie, przy ul. Zwycięstwa 136. Rysunek 3. Lokalizacja stacji pomiarów jakości powietrza, na której stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego B(a)P w Koszalinie w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] Pomiary stężeń benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10, wykonywane od 2007 r. na sześciu stanowiskach w województwie (w Szczecinie - 2 stanowiska, po 1 stanowisku w Widuchowej, w Koszalinie, w Świnoujściu i w Szczecinku), wykazały, iż w latach 2007-2008, na pięciu z tych stanowisk, średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu przekroczyło poziom docelowy wynoszący 1 ng/m3. Jedynie na stanowisku w Świnoujściu poziom docelowy dla tego zanieczyszczenia nie został przekroczony. W związku z tym strefy te zostały zakwalifikowane w klasie C ze względu na benzo(a)piren. Warto jednak zaznaczyć, że ustanowiony poziom docelowy dla benzo(a)pirenu jest poziomem bardzo niskim, trudnym do osiągnięcia nie tylko w warunkach polskich. WIOŚ w swoich raportach o stanie powietrza atmosferycznego jako główną przyczynę przekroczeń dopuszczalnego poziomu benzo(a)pirenu w powietrzu wskazuje procesy spalania paliw stałych 16 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA (węgiel, drewno), zarówno w sektorach energetycznym i przemysłowym, jak też w sektorze komunalno-bytowym (emisja powierzchniowa). Spaliny samochodowe mają niewielki udział w emisji benzo(a)pirenu. Strefa Miasto Koszalin jest jedną z czterech stref, dla których opracowany został Program ochrony powietrza wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko. Pozostałe strefy to: Aglomeracja Szczecińska oraz powiaty gryfiński i szczecinecki). Obowiązek wyznaczenia POP wynika z art. 91 ust 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150). Programy ochrony powietrza określa się dla stref, w której poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Wyniki rocznej oceny powietrza na terenie Miasta Koszalina ukazują zagrożenie wysokimi stężeniami benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, wielopierścieniowego węglowodoru aromatycznego o najbardziej rakotwórczych właściwościach. Głównym celem sporządzenia programu ochrony powietrza jest przywrócenie naruszonych standardów jakości powietrza, poprzez znalezienie skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomu zanieczyszczeń co najmniej do poziomu docelowego (1 ng/m3). Przy czym działania te proponuje się i wdraża tam, gdzie jest to możliwe technicznie i uzasadnione ekonomicznie. Uchwałą nr XXXVIII/430/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy miasto Koszalin, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu. Poniżej przedstawiono główne założenia i wnioski sformułowane w POP dla strefy miasto Koszalin: Podstawowym dokumentem wskazującym na konieczność wykonania naprawczego programu ochrony powietrza w powyższej strefie, w zakresie zanieczyszczeń benzo(a)pirenem, była roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2007 rok, wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Program ochrony powietrza koncentruje się na istotnych powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza benzo(a)pirenem oraz na znalezieniu skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomu zanieczyszczeń co najmniej do poziomu docelowego. Głównym celem sporządzenia naprawczego programu ochrony powietrza jest przywrócenie naruszonych standardów jakości powietrza, a przez to poprawa warunków życia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz zwiększenie atrakcyjności miast. Realizacja zadań wynikających z programu ochrony powietrza ma na celu zmniejszenie stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu w danej strefie do poziomu docelowego na rok bazowy 2013 dla benzo(a)pirenu i utrzymywania go na takim poziomie. Poziom stężeń dla 17 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA benzo(a)pirenu do osiągnięcia i utrzymania w roku kalendarzowym (okres uśredniania wyników pomiarów) wynosi 1 ng/m3. Zmiana struktury oraz spadek znaczenia przemysłu na rzecz wzrostu znaczenia sektora usług w latach dziewięćdziesiątych spowodowała istotne obniżenie emisji ze źródeł przemysłowych. Głównymi przyczynami tych zmian było: - zmniejszenie produkcji, - modernizacja technologii przemysłowych i wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań, - instalowanie urządzeń redukujących emisje, - poprawa jakości paliwa używanego w dużych elektrociepłowniach, - zaostrzanie przepisów związanych z emisją zanieczyszczeń z dużych instalacji energetycznych i przemysłowych. Jak podają autorzy POP dla strefy Miasta Koszalina ograniczenie emisji z przemysłu uwypukliły problem emisji z innych źródeł. Głównym źródłem benzo(a)pirenu w powietrzu jest niepełne spalanie paliw stałych, w tym przede wszystkim węgla i drewna. Największym źródłem benzo(a)pirenu są paleniska domowe, w tym piece kaflowe oraz kominki. Można natomiast przyjąć, że energetyka profesjonalna znacznie ograniczyła emisję B(a)P do powietrza. Ze względu na rodzaj i zasięg wpływu oraz na wykonywane obliczenia modelowe emisje podzielono na następujące typy: punktową – pochodzącą ze źródeł przemysłowych technologicznych i energetycznych, powierzchniową – niską emisję z palenisk domowych, liniową – emisję związaną z komunikacją. Największy udział w emisji B(a)P z terenu Koszalina mają: emisja powierzchniowa (z ogrzewania indywidualnego) - 59% (49.4 kg/rok) oraz emisja punktowa – 31.8 kg/rok (39% - związana z przemysłem). Najmniejszy jest udział emisji liniowej – 1.3 kg/rok, co stanowi 2% emisji całkowitej z terenu miasta. 18 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 4. Emisja powierzchniowa benzo(a)pirenu w strefie miasta Koszalina [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] Rysunek 5. Roczny przebieg zmienności stężeń B(a)P na stacji przy ul. Zwycięstwa w Koszalinie w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] 19 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Analiza sytuacji przekroczeń wskazuje, że najwyższe stężenia, zdecydowanie przekraczające poziom docelowy, występują w miesiącach zimowych, w sezonie grzewczym. Przy niskich temperaturach wzrasta emisja z systemów grzewczych, co przy wystąpieniu dodatkowo niekorzystnych sytuacji meteorologicznych, takich jak cisze wiatrowe, niskie położenie warstwy inwersyjnej czy niże baryczne, utrudniających dyspersję zanieczyszczeń, może stać się główną przyczyną stężeń ponadnormatywnych. Tło imisyjne w Koszalinie, pochodzące od całkowitej emisji napływowej benzo(a)piranu, zarówno z terenu jak i spoza województwa, wynosi od 8.1 do 17% poziomu docelowego. Najwyższe wartości stężeń występują w południowo-wschodniej części miasta, gdzie osiągają 0,17 ng/m3 . Powyższe analizy wskazują na to, że tło imisyjne ma dość istotny wpływ na stan atmosfery w mieście Koszalin. Rysunek 6. Stężenia B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w Koszalinie, pochodzące od całkowitej emisji napływowej w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] Stężenia benzo(a)pirenu o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy pochodzące od emisji powierzchniowej, maksymalne wartości osiągają w centralnej oraz północno-zachodniej, zabudowanej części Koszalina (2.56 ng/m3), gdzie przekraczają poziom docelowy, wyznaczając trzy obszary przekroczeń. W wyznaczonych obszarach poziom docelowy 20 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA został przekroczony nawet o 90-100%. We wschodniej oraz zachodniej części miasta stężenia obniżają się do około 20% poziomu docelowego. Rysunek 7. Rozkład stężeń B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy pochodzących od emisji powierzchniowej na terenie Koszalina w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] Stężenia całkowite B(a)P w Koszalinie rozkładają się w zakresie od 0.1 do 2.7 ng/m 3 (10-270% poziomu docelowego), przy czym najwyższe wartości, przekraczające poziom docelowy, występują w centralnej oraz północno-zachodniej części miasta. Natomiast najniższe wartości występują na obrzeżach miasta. W zdecydowanej większości receptorów na terenie Koszalina, w stężeniach benzo(a)pirenu o okresie uśredniania wyników pomiarów w roku kalendarzowym, przeważa emisja powierzchniowa, której udziały sięgają 100% w obszarach przekroczeń. Jedynie na obrzeżach miasta zaznacza się wpływ emisji napływowej, której przewaga sięga tam maksymalnie 70%. Ponadto w jednym receptorze stwierdzono przewagę emisji punktowej, natomiast w żadnym z receptorów nie stwierdzono przeważającego udziału emisji z komunikacji. 21 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 8. Przewagi typów emisji w stężeniach B(a)P o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w receptorach na obszarze Koszalina w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] Analiza wyników obliczeń modelowych benzo(a)pirenu w powietrzu w Koszalinie wykazała, iż przekroczenia poziomu docelowego wystąpiły w centralnej oraz północno-zachodniej części miasta: obszar nr 1 - obszar znajdujący się w obrębie ulic: Sienkiewicza, Franciszkańskiej, Morskiej, Marynarzy; powierzchnia: 39.6 ha; obszar nr 2 - obszar znajdujący się w obrębie ulic: Słowiańskiej, Kolejowej, Al. Armii Krajowej, Młyńskiej, R. Traugutta, F. Ruszczyca, Topolowej, Dębowej, 4 Marca, Działkowej; powierzchnia: 561.3 ha. Autorzy „Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Koszalin” wyznaczyli liczbę m 2 powierzchni ogrzewanej obecnie indywidualnie paliwami stałymi, którą należałoby podłączyć do MEC lub wymienić źródła ciepła na źródła ekologiczne, aby w rezultacie osiągnąć poziom docelowy B(a)P w mieście. Jak pokazały obliczenia po wdrożeniu opisanego scenariusza naprawczego, stężenia całkowite B(a)P w Koszalinie występują poniżej poziomu docelowego. Wynika z powyższego, że zastosowanie działań naprawczych spowoduje osiągnięcie efektu ekologicznego na terenie miasta. 22 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 9. Obszary Koszalina, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w 2007 r. [Źródło: POP dla strefy Miasta Koszalina, 2009r.] W „POP dla strefy miasto Koszalin” zaproponowano modernizację dla budynków jednorodzinnych i wielorodzinnych o łącznej powierzchni 169.901 m2. Zwrócono uwagę szczególnie na zabudowę znajdującą się w obrębie ulic: Sienkiewicza, Franciszkańskiej, Morskiej, Marynarzy oraz ulic Słowiańskiej, Kolejowej, Al. Armii Krajowej, Młyńskiej, R. Traugutta, F. Ruszczyca, Topolowej, Dębowej, 4 Marca, Działkowej. Modernizacja w dwóch kierunkach: podłączenie do sieci ciepłowniczej i zastosowanie ogrzewania elektrycznego. Koszty jednak tych modernizacji są bardzo duże stąd zaproponowano, aby został opracowany Program ograniczenia niskiej emisji i przy współudziale środków z WFOŚiGW w Szczecinie aby zmienić sposób ogrzewania choćby w części budynków. W „POP dla strefy miasto Koszalin” określono kierunki działań w celu przywrócenia standardów jakości powietrza w zakresie imisji benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin w zakresie ogrzewania indywidualnego (węgiel i drewno): a) tworzenie programów zachęcających do wymiany pieców na bardziej zaawansowane technologicznie, 23 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA b) stosowanie rabatów, dopłat przy wymianie starych pieców na nowe, c) prowadzenie kampanii na rzecz uświadomienia społeczeństwa o korzyściach płynących z wymiany starego typu pieców na nowe (ryzyko związane z toksycznością opalania węglem i drewnem - emisja dioksyn podczas niecałkowitego spalania, itp.), d) wprowadzanie przepisów lokalnych dotyczących sposobu ogrzewania mieszkań, e) nakaz likwidacji węglowego systemu grzewczego w przypadku posiadania dwóch, np. węgiel/gaz, f) w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego umieścić zapis o rodzaju ogrzewania, a w przypadku źródeł istniejących podać rok do którego należy przejść na inny system ogrzewania albo zastosować paliwa ograniczające emisję zanieczyszczeń pyłowogazowych np. paliwa płynne lub gazowe. Program stwarza możliwości poprawy tego stanu, a co za tym idzie i jakości powietrza w mieście, co będzie miało wpływ na poprawę warunków życia mieszkańców poprzez podłączenie znacznej liczby budynków do m.s.c. 1.4.4 Aktualny stan powietrza Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na stacjach Państwowego Monitoringu Środowiska wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska co roku, w terminie do 30 kwietnia, dokonują oceny jakości powietrza w danym województwie za poprzedni rok kalendarzowy. Wyniki ocen publikowane są w formie wojewódzkich raportów dostępnych na stronach internetowych WIOŚ. Wyniki ocen WIOŚ przekazuje zarządowi województwa, który w razie konieczności opracowuje i wdraża program ochrony powietrza w województwie dla wybranych stref, w których zanotowano przekroczenia norm jakości powietrza. Główny Inspektor Ochrony Środowiska na podstawie rocznych ocen jakości powietrza wykonanych przez WIOŚ wykonuje zbiorczą ocenę jakości powietrza. W rocznej ocenie jakości powietrza uwzględnia się substancje, dla których w prawie krajowym i w dyrektywach unijnych określono normatywne stężenia w postaci poziomów dopuszczalnych/docelowych/celu długoterminowego w powietrzu, ze względu na ochronę zdrowia ludzkiego i ochronę roślin. W ocenach prowadzonych pod kątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi obecnie uwzględnia się: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył PM10 i PM2,5, metale ciężkie: ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd) i nikiel (Ni) w pyle PM10 oraz benzo(a)piren (B(a)P) w pyle PM10. 24 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin obejmują: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu NOx i ozon (O3). Oceny jakości powietrza są wykonywane w odniesieniu do obszaru strefy. Na system oceny jakości powietrza w Koszalinie od 2010 roku składają się: stacja automatyczna (WIOŚ Szczecin) przy ul. Armii Krajowej, mierząca NO2, NO, NOx i SO2), stacja manualna (WIOŚ Szczecin) przy ul. Spasowskiego, mierząca w sposób ciągły PM10, PM2,5 i okresowy B(a)P, As, Cd, Ni, Pb. System oceny jakości powietrza jest zgodny z przepisami prawa obowiązującymi w Unii Europejskiej, w tym wypełnia wymagania Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z maja 2008 roku w sprawie Jakości Powietrza i Czystego Powietrza dla Europy, ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska oraz opiera się na przepisach wykonawczych do przedmiotowej ustawy. Poniżej przedstawiono poziomy stężeń zanieczyszczeń wynikające z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 września 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Tabela 1. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, z wyłączeniem uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej Lp. Nazwa substancji Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalna częstość przekraczania Poziom dopuszczalny dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu [mg/m3] w roku kalendarzowym b) 1 1 2 3 4 5 6 7 8 2 Benzen Dwutlenek azotu Tlenki azotu d) Dwutlenek siarki Ołów f) 3 4 c) 5 rok kalendarzowy jedna godzina 5 200 c) 18 razy rok kalendarzowy 40 c) - rok kalendarzowy 30 c) - jedna godzina 24 godziny rok kalendarzowy i pora zimowa (okres od 01 X do 31 III) rok kalendarzowy 350 c) 125 c) 24 razy 3 razy 20 e) - 0,5 c) c), j) 25 Pył zawieszony PM2,5 g) rok kalendarzowy 20 c), k) c) 24 godziny 50 35 razy Pył zawieszony PM10 h) rok kalendarzowy 40 c) i) c), i) osiem godzin 10 000 Tlenek węgla [Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1031] Objaśnienia : b) W przypadku programów ochrony powietrza, o których mowa w art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, częstość przekraczania odnosi się do poziomu dopuszczalnego wraz z marginesem tolerancji. 25 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA c) Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi. d) Suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu. e) Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin. f) Suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10. g) Stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 μm (PM2,5) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne. h) Stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne. i) Maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią ośmiogodzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy; pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1700 dnia poprzedniego do godziny 100 danego dnia; ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1600 do 2400 tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET. j) Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM2,5 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2015 r. (faza I). k) Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM2,5 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2020 r. (faza II). Tabela 2 Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin oraz dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego substancji w powietrzu 1 2 3 4 5 1 2 arsen b) benzo(a)piren b) rok kalendarzowy rok kalendarzowy 6 c) ng/m3 1 c) ng/m3 - 3 kadm b) rok kalendarzowy 5 c) ng/m3 - 4 nikiel b) rok kalendarzowy 20 c) ng/m3 - ozon 120 c)e) g/m3 18 000 d), g), h) g/m3 *h 25 dni f) 5 osiem godzin e) okres wegetacyjny (1 V – 31 VII) 6 pył zawieszony PM2,5 i) rok kalendarzowy 25 c) g/m3 - - [Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu Dz.U. 2012 poz. 1031] Objaśnienia : b) Całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo(a)pirenu całkowitą zawartość benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10. c) Poziom docelowy ze względu na ochronę zdrowia ludzi d) Poziom docelowy ze względu na ochronę roślin. e) Maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby; każdą tak obliczoną średnią ośmiogodzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy; pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1700 dnia poprzedniego do godziny 100 danego dnia; ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1600 do 2400 tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET. 26 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA f) Liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat; w przypadku braku danych pomiarowych z trzech lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku. g) Wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m 3 a wartością 80 µg/m 3 , dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 20 00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m 3 ; w przypadku gdy w serii pomiarowej występują braki, obliczaną wartość AOT 40 należy pomnożyć przez iloraz liczby możliwych terminów pomiarowych do liczby wykonanych w tym okresie pomiarów. h) Wartość uśredniona dla kolejnych pięciu lat; w przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat. i) Stężenie pyłu o średni y aerodynamicznej ziaren do 2,5 μm (PM2,5) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne. 27 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 10. Potencjalny obszar przekroczeń średnich rocznych stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin [Źródło: „Roczna ocena jakości powietrza w woj. zachodniopomorskim za 2011rok”] 28 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA O istotnym wpływie procesów ogrzewania na poziom stężeń benzo(a)pirenu w powietrzu może świadczyć rozkład tych stężeń w ciągu roku. W miesiącach letnich stężenia były niskie (bliskie zera), natomiast wysokie wartości wystąpiły w miesiącach tzw. zimnych (styczeń-kwiecień, październikgrudzień). Benzo(a)piren w głównej mierze powstaje w wyniku niepełnego spalania paliw, które jest charakterystyczne dla niskiej emisji – spalanie w paleniskach domowych paliw złej jakości, spalanie odpadów m.in. typu PET. Ograniczenie tego typu zagrożeń wymaga zarówno ciągłej edukacji ekologicznej, jak i stwarzania zachęt ekonomicznych, prawnych i technicznych do stosowania paliw mniej szkodzących środowisku (ciepło systemowe, gaz, olej opałowy, energia odnawialna). Należy również zwrócić uwagę na fakt, że rejestrowane w punktach pomiarowych stężenia przekraczające wartość normowaną (bardzo niską), nie odbiegają od wyników rejestrowanych na wszystkich stanowiskach w Polsce, a często są nawet niższe niż w innych miastach. W ostatnich latach obserwuje się tendencję spadkową stężeń tego zanieczyszczenia: Rysunek 11. Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu w punkcie pomiarowym w Koszalinie przy ul. Spasowskiego w latach 2009-2011 [Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów WIOŚ] 29 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1.5. Zgodność Programu z programami ochrony środowiska Program ograniczenia niskiej emisji tworzony jest w celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pyłowogazowych, dostających się do powietrza z sektora komunalno-bytowego. Działanie to jest jedynym skutecznym sposobem na zmniejszenie tego zjawiska i polega na udzieleniu pomocy finansowej dla osób decydujących się na modernizację systemu grzewczego. Obszarowy zasięg Programu daje gwarancję znacznej poprawy stanu jakości powietrza w mieście. Program to jedno z niewielu przedsięwzięć, jakie prowadzą do poprawy stanu środowiska, w których mieszkańcy biorą bezpośredni udział. Modernizując swoje systemy grzewcze, zmniejszając zapotrzebowanie na paliwo, znacząco wpływają na zmniejszenie skali zjawiska niskiej emisji bezpośrednio w swoim otoczeniu. „Program Ochrony Środowiska Miasta Koszalina na lata 2012 - 2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019” wskazuje na bardzo istotny problem zanieczyszczenia powietrza, którego źródłem jest niska emisja z indywidualnego systemu ogrzewania zabudowy indywidualnej. Autorzy doszli do wniosku, że do najważniejszych przyczyn wysokiej emisji pyłów i benzo(a)pirenu do powietrza atmosferycznego zaliczyć należy również spalanie odpadów w paleniskach domowych. Proceder ten jest trudny do kontrolowania i sankcjonowania. W obszarach zwartej zabudowy miasta Koszalina występuje zjawisko kumulacji zanieczyszczeń. Proces rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń jest tam utrudniony poprzez duże zagęszczenie „niskiej” emisji i brak należytego „przewietrzania” (zwłaszcza w centrum miasta, gdzie występuje spora liczba „niskich” emitorów). W rezultacie zjawisko to jest bardzo uciążliwe. Ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych może być osiągnięte dzięki poniższym działaniom: zmiana sposobu ogrzewania na bardziej ekologiczne (np. zmiana paliwa stałego na paliwa ciekłe lub gazowe, wymiana kotłów węglowych o niskiej sprawności na nowoczesne-niskoemisyjne, zmiana ogrzewania na elektryczne), wykonanie przyłączy sieci cieplnej lub gazowej do poszczególnych budynków, termomodernizacja budynków jako zmniejszenie zapotrzebowania ciepła a co za tym idzie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń . Jako priorytet w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego określono m.in.: oszczędzanie energii, modernizacje systemów energetycznych i likwidację niskiej emisji. Jako cel długoterminowy do roku 2019 w zakresie jakość powietrza (PA), potencjalne możliwości ograniczenia emisji gazów do powietrza poprzez rozwój OZE określono kontynuację 30 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Jako cele krótkoterminowe do roku 2015 określono: PA 2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych na terenie miasta Miary realizacji celu: spadek emisji zanieczyszczeń gazowych: SO2, NO2, CO2 do powietrza, (w Mg) ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych na terenie miasta, spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza (w Mg) ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych na terenie miasta, opracowanie i wdrożenie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE), dofinansowanie inwestycji w zakresie modernizacji i wymiany źródeł ciepła, wymiana niskosprawnych kotłów opalanych paliwami stałymi, w budownictwie indywidualnym i wielorodzinnym (kamienice), na ekologiczne, niskoemisyjne (gazowe, olejowe, retortowe) (ilość wymienionych kotłów, szt.), rozprowadzenie, bądź modernizacja instalacji centralnego ogrzewania (długość przewodów km), sprawdzenie wraz z ewentualną naprawą funkcjonowania przewodów kominowych (liczba sprawdzonych, naprawionych przewodów kominowych, szt.). PA 3. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) Miary realizacji celu: wzrost zainstalowanej mocy elektrycznej ze źródeł odnawialnych (w MW), wzrost (w %) produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem, wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych (w %) w bilansach produkcji energii przedsiębiorstw energetycznych, zwiększanie długości wybudowanej sieci gazowej (w km), zwiększanie długości wybudowanych i zmodernizowanych ciepłociągów (w km), wzrost liczby zmodernizowanych źródeł energii (w szt.), wzrost liczby zlikwidowanych kotłowni opalanych paliwem stałym (w szt.), zmiana paliwa ze stałego na gaz, biomasę, wzrost liczby zmodernizowanych kotłowni (w szt.) ograniczanie zużycia energii elektrycznej (w MWh), ograniczanie zużycia gazu (w m3 ). 31 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA W związku ze stwierdzonym przekroczeniem poziomu docelowego benzo(a)pirenu w powietrzu dla strefy miasto Koszalin, szczegółowo przedstawiono cele i kierunki działań dla przywrócenia standardów jakości powietrza w zakresie imisji benzo(a)pirenu (B(a)P) w strefie miasto Koszalin (obejmującej teren miasta Koszalin): w zakresie ogrzewania indywidualnego (węgiel i drewno): stworzenie programów zachęcających do wymiany pieców na bardziej zaawansowane technologicznie, opracowanie i wdrożenie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji, mającego na celu wymianę niskosprawnych kotłów opalanych paliwami stałymi, w budownictwie indywidualnym i wielorodzinnym (kamienice), na ekologiczne, niskoemisyjne (gazowe, olejowe, retortowe), w razie potrzeby objęcie programem również rozprowadzenia, bądź modernizacji instalacji centralnego ogrzewania oraz sprawdzenia wraz z ewentualną naprawą funkcjonowania przewodów kominowych, stosowanie rabatów, dopłat przy wymianie starych pieców na nowe, prowadzenie kampanii na rzecz uświadomienia społeczeństwa o korzyściach płynących z z wymiany toksycznością starego opalania typu węglem pieców na nowe (ryzyko związane i drewnem - emisja dioksyn podczas niecałkowitego spalania, itp.), wprowadzanie przepisów lokalnych dotyczących sposobu ogrzewania mieszkań, zachęcanie do likwidacji węglowego systemu grzewczego w przypadku posiadania dwóch, np. węgiel/gaz, w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego umieszczanie zapisów o rodzaju ogrzewania, a w przypadku źródeł istniejących podawanie roku, do którego należy przejść na paliwa płynne lub gazowe. Również w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego” zwraca się uwagę na rosnący problem niskiej emisji z lokalnych kotłowni, zakładów usługowych i indywidualnych gospodarstw. Cele długo- i krótkoterminowe są analogiczne do tych z „Programu Ochrony Środowiska Miasta Koszalina”. Zasięg prac realizowanych w ramach Programu jest na tyle szeroki, że jednocześnie pokrywa się z założeniami dokumentów krajowych, głównie jeśli chodzi o „III Politykę Ekologiczną Państwa”, 32 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA „Strategię rozwoju energetyki odnawialnej oraz Polityki Klimatycznej Polski – Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020”. 33 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2. CZĘŚĆ ZASADNICZA OPRACOWANIA 2.1 Opis stanu istniejącego W celu zaproponowania rozwiązań mających na celu ograniczenie niskiej emisji w mieście dokonano analizy aktualnego stanu zasobów mieszkaniowych na zagrożonym terenie. W tym celu zapoznano się z: zasobami Zarządu Budynków Mieszkalnych w Koszalinie, zasobami zarządców nieruchomościami, informacjami nt. budynków użyteczności publicznej, działalnością i planami przedsiębiorstwa ciepłowniczego Miejska Energetyka Cieplna Spółka z o.o. w Koszalinie, informacjami nt. budynków jednorodzinnych. Opracowano ankietę w celu inwentaryzacji budynków wielo- i jednorodzinnych, którą udostępniono mieszkańcom w wersji papierowej oraz elektronicznej na stronie Urzędu Miejskiego w Koszalinie i www.niskaemisja.pl. Ponadto w 2011 roku ankieta została rozesłana do zarządców nieruchomości. Okres w jakim budynek został wzniesiony ma ogromny wpływ na energochłonność obiektu. Jak wynika z danych umieszczonych w poniższej tabeli, największe zużycie energii cieplnej charakteryzuje budynki wzniesione w okresie do 1966 roku. Ma to nie tylko wpływ na koszty ogrzewania, ale i stan środowiska (zużycie energii, zmniejszenie zasobów paliw kopalnych, emisja zanieczyszczeń). Termomodernizacja znacznie poprawia ten stan, wymaga ona jednak poniesienia na wstępie pewnych kosztów inwestycyjnych. Tabela 3. Wskaźnik zużycia energii cieplnej budynków według ich roku oddania do użytkowania Orientacyjny wskaźnik zużycia ciepła Budynki budowane w latach kWh/m2rok kWh/m3rok do 1966 240-350 77-113 1967-1985 240-280 77-90 1985-1992 160-200 52-65 1993-1997 120-160 39-52 od 1998 90-120 29-38 [Źródło: „Ocena cech energetycznych budynków”, M. Robakiewicz, Biblioteka Fundacji Poszanowania Energii, 2005] 34 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Struktura wiekowa obiektów związana jest okresami, w których wykorzystywane były różne metody wznoszenia budynków. Zarówno sama konstrukcja, jak i materiały istotnie wpływały na zapotrzebowanie na ciepło budynku. Potrzeby energetyczne i remontowe w znacznym stopniu uzależnione są od wieku i jakości budynków mieszkalnych. Pod tym względem gminne zasoby mieszkaniowe w Koszalinie w stosunku do średnich krajowych charakteryzują się przeciętnie nieco gorszymi parametrami pod względem wieku i standardu jakościowego. Tabela 4. Ilość mieszkań z podziałem na okres budowy i powierzchnię w Koszalinie okres budowy budynku ilość mieszkań % udziału pow. użytkowa [m2] średnio [m2] na mieszkanie przed 1918 1 656 4 93 843 57 1918-1944 4 029 11 259 261 64 1945-1970 8 258 22 365 507 44 1971-1978 8 947 24 436 400 49 1979-1988 8 934 24 573 727 64 1989-2002 5 666 15 542 198 96 RAZEM 37 490 100 2 270 936 [Źródło: Narodowy Spis Mieszkań 2002] Z danych z Narodowego Spisu Mieszkań przeprowadzonego przez GUS w 2002 roku widać, że w Koszalinie największy udział stanowią mieszkania z lat 1945-1988. Duży wpływ na zużycie energii ma zastosowane źródło ciepła. Przyjmuje się, że kotły zamontowane przed rokiem 1980 cechują się sprawnością wytwarzania ciepła w granicach 50 - 65 %, natomiast zamontowane po 1980 od 65 do 75%. Dla pieców kaflowych sprawność ta jest bardzo mała (25-40 %), a dla pieców metalowych 55-65 %. Sprawność kotłów produkowanych w latach osiemdziesiątych była bardzo niska. Przyczyny należy szukać w specyfice ustroju lat 80-tych, gdzie dostęp do nośników energetycznych oraz wielkość ich zużycia były wskaźnikiem rozwoju gospodarczego. Takie podejście do dziś skutkuje nadmiernym zużyciem energii prawie w każdym sektorze polskiej gospodarki. 35 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Do opalania pieców i kotłów o niskiej sprawności często stosuje się paliwo złej jakości o niskiej kaloryczności i wysokiej zawartości siarki i popiołu. Mieszkańcy korzystają również z drewna jako paliwa uzupełniającego, lub w okresach przejściowych podstawowego, w stosunku do węgla. Należy pamiętać również o tym, że nie wszystkie mieszkania w Koszalinie posiadają instalację c.o. Jak wynika z danych GUS w roku 2010 było ich 92,5%. Sposób rozprowadzania wytworzonego w źródle ciepła również ma wpływ na zużycie paliwa, a tym samym emisję zanieczyszczeń. Tabela 5. Udział mieszkań w Koszalinie posiadających instalację c.o. w latach Rok % udziału 2003 92 2004 92,1 2005 92,2 2006 92,3 2007 92,3 2008 92,4 2009 92,5 2010 92,5 [źródło: GUS] Wynika z tego to, że pozostała część mieszkań musi być ogrzewana piecami na paliwo stałe, kominkami lub poprzez ogrzewanie elektryczne. Wysoka świadomość ekologiczna oraz wzrost cen paliw na rynkach światowych zmusza do wprowadzania bardziej racjonalnej gospodarki energetycznej. Uruchomienie Programu może zatem przyczynić się do uzyskania znaczącego efektu ekologicznego i przynieść wymierne oszczędności finansowe. 2.1.1 Zarząd Budynków Mieszkalnych w Koszalinie Zarząd Budynków Mieszkalnych w Koszalinie zarządza ok. 770 budynkami. Budynków podlegających pod administrację Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej nr 1 przy ul. Odrodzenia 34 w Koszalinie jest 247. Budynków podlegających pod administrację Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej nr 2 przy ul. Jana Matejki 19 w Koszalinie jest 288. 36 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Budynków podlegających pod administrację Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej nr 4 przy ul. Łużyckiej 30 w Koszalinie jest 235. Z informacji przedstawionych przez ZBM dotyczących budynków zlokalizowanych na terenie zagrożonym, nasuwają się następujące wnioski: 7% budynków jest podłączonych do miejskiej sieci ciepłowniczej, tylko w 3% budynków ciepła woda użytkowa dostarczana jest przez miejską sieć ciepłowniczą. 2.1.2 Spółdzielnie Mieszkaniowe W Koszalinie są cztery znaczące spółdzielnie mieszkaniowe: KSM „Przylesie”, KSM „Skarpa”, KSM „Nasz Dom” oraz SM „Jutrzenka”. Budynki spółdzielni ogrzewane są z miejskiej sieci ciepłowniczej i sukcesywnie przeprowadzają prace termomodernizacyjne, przy czym tylko KSM „Przylesie” ma wszystkie zasoby podłączone do m.s.c. pod kątem c.w.u. Jedną z koncepcji likwidacji niskiej emisji w Koszalinie jest likwidacja piecyków gazowych stosowanych do podgrzewania c.w.u., dlatego w Programie uwzględniono również modernizację tych instalacji pod kątem dostawy energii cieplnej z m.s.c. na potrzeby c.w.u. 2.1.3 Miejska Energetyka Cieplna Miejska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. w Koszalinie istnieje na rynku ponad dziesięć lat. Niemniej kontynuuje od 43 lat dobre tradycje i wieloletnie doświadczenie koszalińskiego ciepłownictwa działającego wcześniej w innych formach organizacyjnych i własnościowych. Obecnie miejski system ciepłowniczy Spółki MEC Koszalin to: infrastruktura przesyłu i dystrybucji ciepła licząca 108,5 km sieci cieplnej wysokoparametrowej i sieci odbiorczej niskoparametrowej, 557 węzły cieplne, dwie kotłownie DPM i FUB o łącznej mocy zainstalowanej 198 MW, wytwarzające ciepło dla wspólnej sieci, spalające miał węglowy i biomasę oraz 4 małe kotłownie gazowe o łącznej mocy zainstalowanej 0,6 MW, MEC Koszalin eksploatuje również kotłownię osiedlową w Sianowie o mocy zainstalowanej 4,7 MW, 139,4 MW mocy zamówionej, 1 mln GJ energii cieplnej sprzedawanej w ciągu roku pokrywa swoim zasięgiem 57% potrzeb cieplnych Miasta (dane za 2000 r.). 37 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Pozostałe potrzeby cieplne miasta pokrywane są poprzez indywidualne kotłownie opalane węglem, gazem, olejem opałowym oraz indywidualne źródła ciepła wykorzystujące różnorodne paliwa. Dostawa ciepła odbywa się na podstawie udzielanych Spółce koncesji w zakresie: wytwarzania, przesyłania oraz dystrybucji ciepła. Jego dostawa odbywa się na potrzeby centralnego ogrzewania, przygotowania ciepłej wody oraz potrzeby technologiczne. Kotłownia DPM ul. Mieszka I-go 20 A Kotłownia DPM w Koszalinie świadczy usługi polegające na wytwarzaniu i zabezpieczaniu w ciepło mieszkańców Koszalina. Instalacja rozpoczęła swoją działalność w roku 1972. W kotłowni zainstalowane są 3 jednostki kotłowe typu WR 25 oraz 2 jednostki kotłowe typu WR 10. Paliwem jest miał węglowy. Kotły zasilane są w wodę z powrotu sieci ciepłowniczej przy pomocy pomp obiegowych typu W18SPx4. Kotły pracują na potrzeby sieci ciepłowniczej zgodnie z tabelą regulacyjną, która określa niezbędną do uzyskania moc ciepłowni. Kotły przyłączone są w układzie kolektorowym równolegle. Woda podgrzana w kotłach do temp. max 428 K (155°C) kierowana jest na kolektor wody gorącej. Z kolektora następuje rozdział wody na sieć ciepłowniczą i instalację wewnętrzną ciepłowni. W systemie ciepłowniczym Kotłowni DPM stosowana jest regulacja ilościowo- jakościowa. Dla zapewnienia właściwego ogrzewania przyłączonych do miejskiej sieci ciepłowniczej obiektów i spełnienia wymogów racjonalnej gospodarki paliwowo-energetycznej reguluje się temperaturę wody sieciowej i jej ilość w zależności od temperatury zewnętrznej Parametry obliczeniowe miejskiego systemu ciepłowniczego kotłowni wynoszą 120°C/ 70°C. Obciążenie kotłowni jest zmienne i zależy od temperatury zewnętrznej. Ubytki wody sieciowej uzupełnione są wodą uzdatnioną pompami uzupełniająco-stabilizacyjnymi. Regulację parametrów pracy kotła prowadzi się poprzez regulację procesu spalania drogą zmiany ilości podawanego paliwa (grubość warstwy), regulację ciągu, podmuchu i regulację biegu rusztu. Charakterystyka techniczna podstawowych urządzeń, układów, instalacji Ogólna charakterystyka techniczna kotłów typu WR 10 Kocioł typu WR 10 jest kotłem wodnym dwuciągowym o wymuszonej cyrkulacji wody. Powierzchnia ogrzewalna kotłów składa się z części opromieniowanej (ekrany komory paleniskowej w I ciągu) i wężownic w II ciągu. Kocioł wyposażony jest w ruszt mechaniczny. Powietrze podmuchowe doprowadzone jest pod ruszt w podmuchu strefowym. Kocioł nie posiada podgrzewacza powietrza. Równomierny przepływ wody przez orurowanie części ciśnieniowej 38 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA kotła, zapewniają dysze montowane w kolektorach (LA MONTA). Spaliny z kotła usuwane są przez wentylatory wyciągowe. Tabela 6. Charakterystyka kotła WR 10 i urządzeń z nim współpracujących Treść Jednostka Wielkość MW 11,63 Sprawność kotła % 78 Ciśnienie pracy MPa do 1,6 Wydajność trwała Temperatura na wlocie o ok. 80 Temperatura na wylocie o C 150 kg/h 124000 m H2O 12 Powierzchnia ogrzewalna kotła m2 740 Pojemność wodna kotła m3 5,14 Przepływ wody wagowy (°15%) Opory przepływu wody C PALIWO – miał węglowy Paliwo – miał węglowy – DV, typ 31 kl. IIc Zużycie paliwa kg/h 2560 Zawartość popiołu (max) % 21 Zawartość wilgoci (max) % 15 Zawartość części lotnych (min) % 28 MJ/kg 20,934 Wartość opałowa (min) SPALINY Ilość spalin za kotłem Temperatura spalin (za kotłem) Nm3/h o 22000 C 200 Wymagany ciąg (za kotłem) mm H2O 30 Zawartość CO2 (za kotłem) % 11,7 Nm3/h 18000 Ilość powietrza podmuchowego Temp powietrza podmuchowego o C 20 [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] Ogólna charakterystyka techniczna kotłów typu WR 25 Kocioł typu WR 25 jest kotłem wodnym trzyciągowym o wymuszonej cyrkulacji wody. Powierzchnia ogrzewalna kotła składa się z części opromieniowanej i wężownic. Kocioł wyposażony jest w dwa podgrzewacze powietrza, dwa wentylatory podmuchu wtórnego, dwa ruszty mechaniczne z napędami i dwa wentylatory wyciągowe spalin. Kocioł wyposażony jest w aparaturę kontrolno-pomiarową oraz zabezpieczającą zgodnie z wymogami U.D.T. 39 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Kocioł posiada opomiarowanie miejscowe stojakowe i szafę aparatury kontrolno-pomiarowej oraz pełną automatykę z możliwością uruchomienia ręcznie lub automatycznie. Tabela 7. Charakterystyka kotła WR 25 i urządzeń z nim współpracujących Treść Jednostka o Temperatura wody zasilającej C 3 Natężenie przepływu wody m /h Wielkość Praca podstawowa 70 min 55 80 % 316 10 5% kG/cm2 MPa o C MW Opór przepływu wody przez zawór Ciśnienie pracy Temperatura wody wylotowej Wydajność max trwała Wydajność normalna Wydajność minimalna Sprawność kotła MW MW % Praca szczytowa 110 % 36510 5% % 64510 5% 3 3,5 max 2 do 2,0 150 max 155 GWARANCYJNA GRANICZNA 29,075 Uwaga 1 23,26 23,26 7,6 7,6 83 - PALIWO – węgiel kamienny Dolna wartość opałowa Zawartość popiołu (max) Zawartość wilgoci (max) Zaw. części lotnych w masie palnej (max) Temperatura mięknięcia popiołu /wg B-/B/ Ilość spalonego węgla MJ/kg % % % o C kg/h GWARANCYJNA GRANICZNA 23,027 12 14 38 20,097 20 15 38 min 880 6000 6900 SPALINY o Temperatura spalin za kotłem C 160 3 Ilość spalin za kotłem Nm /min 695 Zaw. CO2 w spalinach za kotłem % 11 Wymagany ciąg spalin za kotłem /bez mm H2O 65 zapasu/ [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] 170 970 14 70 Współspalanie biomasy W kotłowni DPM dwa kotły (WR 10 oraz WR 25) są przystosowane do współspalania miału węglowego wraz biomasą drzewną. Kotły opalane są miałem węglowym. Jako paliwo dodatkowe stosowana jest rozdrobniona biomasa o cieplnym udziale masowym do 10 % . Kocioł WR-10 nr 3 został przystosowany do współspalania biomasy w 2007 roku. Kocioł WR 25 nr 6 został zmodernizowany w technologii ścian szczelnych i przystosowany do współspalania biomasy w 2010 r. Za uruchomienie instalacji do współspalania biomasy w kotłowni DPM, przy ul. Mieszka I, MEC został uhonorowany tytułem i statuetką „Inwestycja 2008”. 40 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Biomasa dostarczana jest transportem kołowym i składowana na wydzielonej części placu składowego opału w pobliżu kraty zasypowej. Do transportu biomasy do zasobnika kotła wykorzystuje się ten sam taśmociąg, którym dostarczany jest miał węgla kamiennego. Dla biomasy wykonany jest oddzielny zasobnik opału. Do zasobnika biomasy dostarczana jest biomasa natomiast do zasobnika węgla miał węglowy. W instalacji zastosowano technologię równoległego podawania biomasy i miału węglowego do kotła za pomocą kaskadowego kosza węglowego. Technologia, którą zastosowano, opracowana została przez Zakład Urządzeń Kotłowych Stąporków i polega na dozowaniu na ruszt dwóch paliw oddzielnie (spalanie kanapkowe). Parametry paliwa dodatkowego - zrębki drewna i zrębki roślin energetycznych (współspalanie) - Rodzaj paliwa - zrębki drzewne i zrębki roślin energetycznych. - Kaloryczność - 8,0-15,0 MJ/kg - Wilgotność - max 50 % - Granulacja / rozdrobnienie/ - Udział wagowy biomasy przy współspalaniu - 20-70 mm <10,0 % Układ wodny technologiczny kotłowni Układ wodny kotłowni składa się z: rurociągów technologicznych wody sieciowej wraz z odmulaczami i filtrem magnetycznoworkowym, pomp obiegowych sieciowych, pomp uzupełniająco-stabilizujących, układu technologicznego podgrzania wody uzdatnionej. Kotły wodne połączone są rurociągami technologicznymi bezpośrednio z zewnętrzną siecią ciepłowniczą – woda obiegowa sieci jest jednocześnie wodą zasilającą kotły. Wydajność kotłów wodnych jest regulowana w zależności od zapotrzebowania sieci na ciepło. W obrębie kotłowni wykorzystywane są następujące rodzaje wody technologicznej: a) woda sieciowa i obiegowa kotłów wodnych – woda zmiękczona, doprowadzona ze stacji uzdatniania wody, b) woda uzupełniająca sieć ciepłowniczą – woda zmiękczona doprowadzona ze stacji uzdatniania wody, c) woda w układzie odżużlania (gaszenie żużla) – woda surowa. System nawęglania Plac składowy opału ogrodzony betonowymi prefabrykatami typu „L” zajmuje teren utwardzony o powierzchni 9570 m2. 41 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA W skład układu do nawęglania kotłów zaliczamy następujące urządzenia: tunel podziemny z dwoma koszami zasypowymi przenośniki taśmowe wózki zrzutowe wagę taśmociągową zasobniki węgla kotłów. Emitory i urządzenia ochrony powietrza Emitor Spaliny z wszystkich pięciu kotłów odprowadzane są do wspólnego jednokanałowego komina o konstrukcji żelbetowej o następujących parametrach: - wysokość: 121 m - średnica (wew.) wylotu: 2,6 m Układ dwustopniowy odpylania spalin Kotły WR 25 oraz WR 10 wyposażone są w dwustopniowe układy odpylania o skuteczności odpylania gwarantującej stężenie pyłu w spalinach poniżej 400 mg/m3. Układ taki składa się z dwóch połączonych szeregowo odpylaczy cyklonowych (pierwszego i drugiego stopnia), przewodów, zbiorników oraz wentylatorów wyciągu spalin. Pierwszy stopień odpylania stanowi multicyklon przelotowy (MOS), drugi bateria cyklonów. Multicyklon zbudowany jest z cyklonów przelotowych o średnicy 250 mm, posiadających czterołopatkowe, profilowane kierownice. Głównym zadaniem multicyklonu jest zatrzymanie pyłów grubych, najbardziej erozyjnych. Chroni się w ten sposób baterię cyklonów przed przetarciem. Oddzielenie pyłu od spalin następuje na zasadzie wykorzystania siły odśrodkowej. Pył zatrzymywany w multicyklonie i bateriach cyklonowych gromadzony jest w zbiornikach pod odpylaczami i poprzez śluzy gumowe w sposób ciągły przesypywany jest do zbiorników pośrednich, skąd usuwany jest poprzez aparaty wydmuchowe. Pył usuwany jest okresowo poprzez aparaty wydmuchowe instalacją transportu pneumatycznego pyłów do odżużlaczy zgrzebłowych, gdzie mieszany jest na mokro z żużlem. a) kotły WR 25 wyposażone są w dwustopniowe układy odpylania składające się z: I-go stopnia, tj. multicyklonu przelotowego typu MOS – 24 (3x8) - 2 szt. II-go stopnia, tj. baterii cyklonów 2x CS 6 x 715 mm - 2 kpl. Produkcji: EKOMEGA Łódź b) Kotły WR 10 wyposażone są w dwustopniowe układy odpylania składające się z: I-go stopnia, tj. multicyklonu przelotowego typu MOS – 24 (6×4) - 1 szt. II-go stopnia, tj. baterii cyklonów CS 8 x 800 mm - 1 kpl. 42 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Układ rozładunku i magazynowania opału Plac składowy węgla zajmuje teren utwardzony o powierzchni plac 9570 m2. Podłoże jest wybetonowane, plac posiada odwodnienie. Paliwo magazynowane jest zgodnie z „Instrukcją składowania węgla kamiennego w MEC Sp. z o.o. w Koszalinie”. Stacja uzdatniania wody technologicznej Stacja uzdatniania wody technologicznej zlokalizowana jest w budynku kotłowni. Zadaniem stacji jest przygotowanie wody do zasilania kotłów i uzupełniania ubytków wody sieciowej. Jakość wody musi odpowiadać wymogom PN-85/C-04601. Stacja posiada wydajność: 50 m3/h – praca maksymalnie przez 2 godziny bez odgazowania, 25 m3/h – ciągła praca stacji. Odżużlanie i odpopielanie Kotły wyposażone są w odżużlacze zgrzebłowe typu OZ 57A produkcji ZUK Stąporków z wodnym zamknięciem lejów zsypowych. Transport żużla z odżużlaczy zgrzebłowych na plac składowy realizowany jest przy pomocy taśmociągów. Wywóz żużla z placu odbywa się pojazdami samochodowymi lub ciągnikami rolniczymi. Pył zatrzymywany w multicyklonach przelotowym oraz bateriach cyklonowych gromadzony jest w zbiornikach pod odpylaczami, skąd usuwany jest okresowo poprzez aparaty wydmuchowe. Następnie rurociągami transportu pneumatycznego kierowany jest do odżużlaczy zgrzebłowych, gdzie za pomocą zbiorników zawirowujących na mokro mieszany jest z żużlem. Z odżużlaczy zgrzebłowych taśmociągami transportowany jest na plac składowy żużla. Kotłownia FUB ul. Słowiańska 8 w Koszalinie Kotłownia FUB w Koszalinie świadczy usługi polegające na wytwarzaniu i zabezpieczaniu w ciepło mieszkańców Koszalina. Instalacja rozpoczęła swoją działalność w roku 1969. W kotłowni zainstalowane są 3 jednostki kotłowe typu WR 25. Paliwem jest miał węglowy. Kotły zasilane są w wodę z powrotu sieci ciepłowniczej przy pomocy pomp obiegowych typu W24P i 20W39. Kotły pracują na potrzeby miejskiej sieci ciepłowniczej zgodnie z tabelą regulacyjną, która określa niezbędną do uzyskania moc ciepłowni. Kotły przyłączone są w układzie kolektorowym równolegle. Woda podgrzana w kotłach do temp. max 428 K (155 °C) kierowana jest na kolektor wody gorącej. Z kolektora następuje rozdział wody na miejską sieć ciepłowniczą i instalację wewnętrzną ciepłowni. 43 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA W systemie ciepłowniczym Kotłowni FUB stosowana jest regulacja ilościowo-jakościowa. Dla zapewnienia właściwego ogrzewania przyłączonych do sieci ciepłowniczej obiektów i spełnienia wymogów racjonalnej gospodarki paliwowo-energetycznej reguluje się temperaturę wody sieciowej i jej ilość w zależności od temperatury zewnętrznej Parametry obliczeniowe systemu ciepłowniczego kotłowni wynoszą 120°C/ 70°C. Obciążenie kotłowni jest zmienne i zależy do temperatury zewnętrznej. Ubytki wody sieciowej uzupełnione są wodą uzdatnioną pompami uzupełniającymi. Regulację parametrów pracy kotłów prowadzi się poprzez regulację procesu spalania drogą zmiany ilości podawanego paliwa (grubość warstwy), regulację ciągu, podmuchu i regulację biegu rusztu. Układ wodny technologiczny kotłowni Układ wodny kotłowni składa się z: - rurociągów technologicznych wody sieciowej wraz z odmulaczami i filtrem magnetycznoworkowym, - pomp obiegowych sieciowych, - pomp uzupełniająco-stabilizujących, - układu technologicznego podgrzania wody uzdatnionej. Kotły wodne połączone są rurociągami technologicznymi bezpośrednio z zewnętrzną siecią ciepłowniczą – woda obiegowa sieci jest jednocześnie wodą zasilającą kotły. Wydajność kotłów wodnych jest regulowana w zależności od zapotrzebowania sieci na ciepło. W obrębie kotłowni wykorzystywane są następujące rodzaje wody technologicznej: a) woda sieciowa i obiegowa kotłów wodnych – woda zmiękczona, doprowadzona ze stacji uzdatniania wody, b) woda uzupełniająca sieć ciepłowniczą – woda zmiękczona doprowadzona ze stacji uzdatniania wody, c) woda w układzie odżużlania (gaszenie żużla) – woda surowa. System nawęglania Plac składowy opału znajduje się na terenie kotłowni i zajmuje teren o powierzchni 10293 m2. Plac ten jest utwardzony betonem oraz ogrodzony betonowymi prefabrykatami typu „L”. Węgiel na składowisko opału dostarczany jest transportem samochodowym. Dalsze przemieszczanie opału i hałdowanie do odpowiednich wysokości dokonuje się przy pomocy spychacza gąsienicowego lub ładowarki kołowej, będącej na wyposażeniu kotłowni. Opał ze składowiska transportowany jest do kotłów poprzez następujące urządzenia nawęglające: a/ podziemne tunele nawęglania z dwoma koszami zasypowymi (jeden rezerwowy), 44 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA b/ jeden przenośnik poziomo – pochyły transportujący opał do kotłów WR 25, którego dolna część pozioma znajduje się także w tunelu, c/ zasobniki kotłów WR 25 szt. 3, d/ wózki zrzutowe, waga taśmociągu wpięta w układ rejestracji komputerowej. Cały układ przenośników nawęglających wyposażony jest w specjalnie wykonane kosze przesypowe umożliwiające transport opału z każdego kosza zasypowego składowiska opału. Nawęglanie taśmociągu odbywa się mechanicznie (spychaczami) poprzez kratę zrzutową opału. Waga taśmociągowa znajduje się w obrębie działania taśmociągu I umieszczonego pod kątem ograniczonym naturalnym kątem usypu przemieszczanego materiału. Wykaz urządzeń i krótka charakterystyka systemu nawęglania a/ Przenośnik taśmowy poziomo – pochyły nr I: szerokość taśmy B – 650mm, długość taśmy L – 161m. b/ Przenośnik taśmowy poziomy nr II: szerokość taśmy B – 650mm, długość taśmy L – 24m. c/ Zasobniki opału przy kotłach WR 25 szt. 3 o pojemności około 150 ton oraz przy kotłach WLM 5, szt. 2 o pojemności około 35 ton. d/ Waga taśmociągowa Zasobniki paliw dla poszczególnych kotłów mają pojemność wystarczającą na 16 godzin maksymalnego obciążenia kotłów. Czas nawęglania zależy od obciążenia kotłowni i wynosi od 4 do 8 godzin na dobę. Emitory i urządzenia ochrony powietrza Emitor Spaliny z kotłów odprowadzane są do wspólnego jednokanałowego komina o konstrukcji żelbetowej o następujących parametrach: - wysokość: 121 m - średnica (wew.) wylotu: 2,3 m Układ dwustopniowy odpylania spalin. Kotły WR 25 wyposażone są w dwustopniowe układy odpylania o skuteczności odpylania gwarantującej stężenie pyłu w spalinach poniżej 400 mg/m3. Układ taki składa się z dwóch połączonych szeregowo odpylaczy cyklonowych (pierwszego i drugiego stopnia), przewodów, zbiorników oraz wentylatorów wyciągu spalin. Pierwszy stopień 45 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA odpylania stanowi multicyklon przelotowy (MOS), drugi bateria cyklonów. Multicyklon zbudowany jest z cyklonów przelotowych o średnicy 250 mm, posiadających czterołopatkowe, profilowane kierownice. Głównym zadaniem multicyklonu jest zatrzymanie pyłów grubych, najbardziej erozyjnych. Chroni się w ten sposób baterię cyklonów przed przetarciem. Oddzielenie pyłu od spalin następuje na zasadzie wykorzystania siły odśrodkowej. Pył zatrzymywany w multicyklonie i bateriach cyklonowych gromadzony jest w zbiornikach pod odpylaczami i poprzez śluzy gumowe w sposób ciągły przesypywany jest do zbiorników pośrednich, skąd usuwany jest poprzez aparaty wydmuchowe. Pył usuwany jest okresowo poprzez aparaty wydmuchowe instalacją transportu pneumatycznego pyłów do odżużlaczy zgrzebłowych, gdzie mieszany jest na mokro z żużlem. Kotły WR 25 wyposażone są w dwustopniowe układy odpylania składające się z: - I-go stopnia, tj. multicyklonu przelotowego typu MOS – 24 (6×4) - 2 szt. - II-go stopnia, tj. baterii cyklonów 2 × Cs 6 × 715 mm - 2 kpl. Producent: EKOMEGA Łódź Układ rozładunku i magazynowania opału Plac składowy opału zajmuje teren utwardzony o powierzchni 10293 m2. Plac ten jest utwardzony betonem oraz ogrodzony betonowymi prefabrykatami typu „L”. Plac posiada odwodnienie. Paliwo magazynowane jest zgodnie z „Instrukcją składowania węgla kamiennego w MEC Sp. z o.o. w Koszalinie”. Opał dostarczany jest transportem samochodowym. Stacja uzdatniania wody technologicznej Stacja uzdatniania wody jest zlokalizowana w budynku ciepłowni i przygotowuje wodę dla zasilania kotłów oraz pokrycia ubytków występujących w sieci ciepłowniczej i centralnego ogrzewania. Wydajność stacji wynosi: 25 m3/h – ciągła praca stacji, 50 m3/h – praca maksymalnie przez 2 godziny bez odgazowania. Odżużlanie i odpopielanie Kotły wyposażone są w odżużlacze zgrzebłowe typu OZ 57A produkcji ZUK Stąporków z wodnym zamknięciem lejów zsypowych. Transport żużla z odżużlaczy zgrzebłowych na plac składowy realizowany jest przy pomocy taśmociągów. Wywóz żużla z placu odbywa się pojazdami samochodowymi lub ciągnikami rolniczymi. Pył zatrzymywany w multicyklonach przelotowym oraz bateriach cyklonowych gromadzony jest w zbiornikach pod odpylaczami , skąd usuwany jest okresowo poprzez aparaty wydmuchowe. 46 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Następnie rurociągami transportu pneumatycznego kierowany jest do odżużlaczy zgrzebłowych, gdzie za pomocą zbiorników zawirowujących na mokro mieszany jest z żużlem. Z odżużlaczy zgrzebłowych taśmociągami transportowany jest na plac składowy żużla. 47 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 8. Parametry pracy kotłowni DPM i FUB MEC Koszalin Stan na koniec roku 2004 Typy kotłów DPM Moc kotłów [MW] Zdolność produkcyjna kotłowni -roczna [GJ] Typy kotłów FUB Moc kotłów [MW] Zdolność produkcyjna kotłowni -roczna [GJ] Typy kotłów DPM+ FUB Moc kotłów [MW] Zdolność produkcyjna kotłowni -roczna [GJ] 2005 4 x WR10 + 3 x 2 x WR10 + 3 x WR-25 WR-25 2006 2007 2008 2009 2010 2 x WR10 + 3 x WR-25 2 x WR10 + 3 x WR-25 2 x WR10 + 3 x WR-25 2 x WR10 + 3 x WR-25 2 x WR10 + 3 x WR-25 133,745 110,485 110,485 110,485 110,485 110,485 110,485 3 399 899 2 827 748 2 827 748 2 827 748 2 827 748 2 827 748 2 827 748 2 x WLM-5 + 3 x WR-25 1 x WLM-5 + 3 x WR-25 1 x WLM-5 + 3 x WR-25 1 x WLM-5 + 3 x WR-25 1 x WLM-5 + 3 x WR-25 3 x WR-25 3 x WR-25 98,855 87,225 87,225 87,225 87,225 87,225 87,225 2 541 672 2 398 634 2 398 634 2 398 634 2 398 634 2 255 597 2 255 597 2 x WLM-5 + 4 2 x WR-10 + 6 x 2 x WR-10 + 6 x 2 x WR-10 + 6 x 2 x WR-10 + 6 x 2 x WR-10 + 6 x 2 x WR-10 + 6 x x WR-10 + 6 x WR-25 WR-25 WR-25 WR-25 WR-25 WR-25 WR-25 232,600 197,710 197,710 197,710 197,710 197,710 197,710 5 941 571 5 226 382 5 226 382 5 226 382 5 226 382 5 083 345 5 083 345 [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] 48 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Pozostałe kotłownie (osiedlowe) charakteryzują się następującymi cechami: Tabela 9. Charakterystyka kotłowni lokalnych MEC w Koszalinie ul. Piłsudskiego 30-32 ul. Zwycięstwa 111 ul. Zdobywców Wału Pomorskiego 31/12 Kocioł/Adres kotłowni ul. Spokojna 50 rok oddania do użytku 1994 1995 1995 1998 1998 2008 rodzaj kotła Unical TZ-AR 300 Vaillant VK 132/4 Vaillant VK 132/5 De Dietrich DTG 210 De Dietrich DTG 211 Viessmann Vitogas 100-Fo paliwo gaz gaz gaz gaz gaz gaz maksymalna moc stała [MW] 0,13 0,13 0,13 0,08 0,08 0,04 zainstalowana moc źródeł [MW] 0,13 0,26 0,16 0,04 zapotrzebowanie mocy w systemie [MW] 0,11 0,19 0,06 0,04 rezerwa mocy w systemie [MW] 0,02 0,07 0,1 0,00 [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] 49 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Ciepło dostarczane jest poprzez węzły cieplne i instalację odbiorczą stanowiące wyznacznik przypisujący odbiorcę ciepła do odpowiedniej grupy taryfowej. Opłata za ciepło jest dwuczłonowa: stała i zmienna. Opłata stała pobierana przez 12 m-cy w roku. Jej podstawę stanowi moc cieplna zamawiana przez odbiorcę. Opłata zmienna pobierana jest w okresie faktycznego poboru ciepła. Podstawą opłaty zmiennej są wskazania układów pomiarowych, które są odczytywane raz w miesiącu. Grupy taryfowe Miejska Energetyka Cieplna Spółka z o.o. w Koszalinie prowadzi rozliczenia z odbiorcami ciepła na podstawie zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki taryfy dla ciepła. Obecnie obowiązująca taryfa zatwierdzona została decyzją Nr OSZ-4210-3(9)/2012/139/X/RN z dnia 12 kwietnia 2012 r. i opublikowana w Dzienniku Urzędowym Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 13 kwietnia 2012 r., poz. 839. Podział odbiorców na grupy taryfowe dokonany został wg następujących kryteriów: - źródeł ciepła, - sieci ciepłowniczych, - miejsca dostarczania ciepła, - zakresu usług przesyłowych. Tabela 10. Grupy taryfowe dla odbiorców ciepła w Koszalinie Lp. Grupa Charakterystyka odbiorców taryfowa Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą stanowiącą własność 1 11 sprzedawcy i eksploatowaną przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są węzły cieplne stanowiące własność odbiorcy i eksploatowane przez odbiorcę. Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą stanowiącą własność sprzedawcy i eksploatowaną przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są węzły 2 12 cieplne stanowiące współwłasność sprzedawcy i odbiorcy i wspólnie przez nich eksploatowane. Granicą eksploatacji są pierwsze kołnierze połączeniowe za wymiennikami od strony sieci cieplnej sprzedawcy. Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą stanowiącą własność 3 13 sprzedawcy i eksploatowaną przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są węzły cieplne stanowiące własność sprzedawcy i eksploatowane przez sprzedawcę. 4 14 Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą stanowiącą własność sprzedawcy i eksploatowaną przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są 50 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA grupowe węzły cieplne stanowiące współwłasność sprzedawcy i odbiorcy i wspólnie przez nich eksploatowane. Granicą eksploatacji są pierwsze kołnierze połączeniowe za wymiennikami od strony sieci cieplnej sprzedawcy. Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą stanowiącą własność 5 15 sprzedawcy i eksploatowaną przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są grupowe węzły cieplne stanowiące własność sprzedawcy i eksploatowane przez sprzedawcę. Odbiorcy zasilani z kotłowni rejonowych poprzez sieć ciepłowniczą, grupowe węzły 6 16 cieplne i zewnętrzne instalacje odbiorcze stanowiące własność sprzedawcy i eksploatowane przez sprzedawcę. Miejscem dostarczania ciepła są rozdzielacze w obiektach. Odbiorcy zasilani ze źródeł lokalnych opalanych gazem ziemnym rozliczani wg stawek 7 20 opłat, o których mowa w § 7 ust. 7 rozporządzenia taryfowego. Miejscem dostarczania ciepła są rozdzielacze w obiekcie lub w pomieszczeniu źródła. [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] Procedura przyłączenia do sieci ciepłowniczej 1. Kontakt telefoniczny, osobisty lub mailowy z pracownikiem Spółki, celem wstępnego określenia możliwości przyłączenia. 2. Należy wypełnić wniosek i dołączyć następujące dokumenty: W przypadku odbiorcy prywatnego: - plan zabudowy lub szkic sytuacyjny obiektu wnioskodawcy, - dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do korzystania z obiektu, którego dotyczy wniosek. W przypadku przedsiębiorcy: - tytuł prawny do obiektu - wypis z Krajowego Rejestru Sądowego, zaświadczenie o prowadzeniu działalności lub inny dokument upoważniający do prowadzenia działalności (np. rejestr stowarzyszeń), - numer identyfikacji podatkowej NIP, - zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym REGON. 3. Wypełniony wniosek wraz z dołączonymi dokumentami należy złożyć w sekretariacie MEC Sp. z o.o. w Koszalinie, ul. Łużycka 25 A, pokój, nr 10 tel. 094-347-44-10, 094-347-44-25, nr fax 094347-44-11. 4. Przedsiębiorstwo określi możliwość przyłączenia do m.s.c., w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia wniosku. Warunki techniczne przyłączenia do m.s.c. zostaną przekazane 51 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA odbiorcy wraz z warunkową umową przyłączeniową po zakwalifikowaniu do listy rankingowej uczestnictwa w Programie w terminie 30 dni od oficjalnego jej ogłoszenia. 5. Po podpisaniu umowy warunkowej strony (odbiorca i MEC) przystępują do opracowania projektów wykonawczych dla instalacji. 6. Po podpisaniu umowy trójstronnej Inwestora z Operatorem i Wykonawcą nastąpi realizacja inwestycji. 7. Zakończenie inwestycji nastąpi przy udziale MEC, instytucji i urzędów, niezbędnych w danym zakresie inwestycyjnym oraz wykonanie inwentaryzacji powykonawczej. 8. Po dokonaniu inwestycji odbiorca podpisuje umowę sprzedaży ciepła w Dziale Marketingu i Obsługi Klienta, MEC Sp. z o.o. w Koszalinie, ul. Łużycka 25 A - partner, pokój nr 3, nr tel. 094347-44-01, 094-347-44-18. Szczegółowy opis procedury wraz z odpowiedziami na najczęściej zadawane pytania zamieszczono w „Vademecum Klienta MEC w Koszalinie” dostępnym na stronie internetowej: www.meckoszalin.pl/files/ccStatic/mec_vademecum_klienta_2008.pdf Sprzedaż ciepła Tabela 11. Struktura sprzedaży energii cieplnej za 2011 r. w podziale na c.o. i c.w.u. L.p. Opis Ilość [GJ] % 1 c.o. 809 192 83,0 2 c.w.u. 166 045 17,0 975 237 100,0 Razem [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] 52 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 12. Struktura sprzedaży energii cieplnej za 2011 r. według przeznaczenia budynków L.p. Opis Ilość [GJ] % 1 Budownictwo wielorodzinne 648 752 66,5 2 Domki jednorodzinne 8 700 0,9 3 Urzędy i instytucje 229 943 23,6 4 Przemysł 36 462 3,7 5 Pozostali 51 380 5,3 975 237 100,0 Razem [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] W 2011 roku odłączyło się od sieci ciepłowniczej 6 odbiorców - razem na 0,37 MW. Tabela 13. Odłączenia od sieci ciepłowniczej w 2011 r. Adres obiektu Moc zamówiona (MW) -0,08 Lp. Data wyłączenia 1 30.04.2011 ul. Bohat. Warszawy 2 30.06.2011 ul. Zwycięstwa 83 -0,04 3 16.06.2011 ul. Reymonta 13-15 -0,01 4 31.07.2011 ul. Turowskiego 37 -0,01 5 26.09.2011 ul. Piłsudskiego 73 -0,01 6 07.12.2011 ul. Dmowskiego 25-27 -0,22 -0,37 [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] Nowe przyłączenia: Stan sieci ciepłowniczej, a także techniczne możliwości przesyłania ciepła pozwalają na przyłączenie do sieci nowych odbiorców ciepła. W roku 2011 przyłączono do sieci ciepłowniczej 35 budynków z terenu Koszalina. Szczegółowy opis Inwestycji zamieszczono poniżej: 53 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 14. Nowe przyłączenia do sieci ciepłowniczej w 2011r. Lp. Adresu obiektu Data włączenia Moc zamówiona (MW) Razem c.o. c.w.u. 1 ul. Śniadeckich 2 bud. H 2.02.2011 0,09 0,09 - 2 ul. Okrzei 3 7.04.2011 0,04 - 0,04 3 ul. Holenderska 54-70 18.07.2011 0,26 0,18 0,08 4 ul. Staszica 3-3a 25.07.2011 0,02 - 0,02 5 ul. Staszica 1-1a 29.07.2011 0,03 - 0,03 6 ul. Staszica 5-5 c 18.08.2011 0,03 - 0,03 7 ul. Lelewela 4-4 c 22,08,2011 0,03 - 0,03 8 ul. Lelewela 2-2 c 22,08,2011 0,03 - 0,03 9 ul. Konstytucji 3-go Maja 12 18.08.2011 0,07 0,05 0,02 10 ul. Dąbrowskiego 12 29.08.2011 0,01 - 0,01 11 ul. Lelewela 6-6c 30.08.2011 0,03 - 0,03 12 ul. Oskara Lange 35 30.08.2011 0,02 - 0,02 13 ul. Lelewela 8 - 8a 12.09.2011 0,02 - 0,02 14 ul. Szymanowskiego 18 29.09.2011 0,03 - 0,03 15 ul. Moniuszki 8 29.09.2011 0,04 - 0,04 16 ul. Moniuszki 6 29.09.2011 0,05 - 0,05 17 ul. Dąbka 1 26.08.2011 0,04 - 0,04 18 ul. Staszica 36 28.09.2011 0,19 0,17 0,02 19 ul. Władysława IV 21 /9 30.09.2011 0,01 0,01 - 20 ul. Pieniężnego 2 30.09.2011 0,01 0,01 - 21 ul. Dąbka 1 10.10.2011 0,17 0,17 - 22 ul. Śniadeckich 2 Hala 24.10.2011 0,88 0,77 0,11 23 ul. Boh. Warszawy 29 03.10.2011 0,11 0,11 - 24 ul. Kwiatkowskiego 20 05.102011 0,09 0,09 - 25 ul. Wyki 28 b, c, d 07.10.2011 0,10 0,08 0,02 26 ul. Śniadeckich 2 I 10.10.2011 0,12 0,12 - 27 ul. Kwiatkowskiego 20 05.10.2011 0,02 0,02 - 28 ul. Kwiatkowskiego 20 05.10.2011 0,02 0,02 - 29 ul. Traugutta 33 24.11.2011 0,15 0,11 0,04 ul. 24.11.2011 Modrzejewska/Gnieźnieńska 0,14 0,09 0,05 30 54 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 31 ul. Racławicka 13 5.12.2011 0,09 0,09 - 32 ul. Władysława IV 147 B 1.12.2011 0,04 0,04 - 33 ul. Zientarskiego 5 15.12.2011 0,21 0,21 - 34 ul. Jana z Kolna 36 16.12.2011 0,20 0,20 - 35 ul. Morska 68 22.12.2011 0,01 0,01 - 3,39 2,63 0,76 RAZEM [Źródło: dane MEC sp. z o.o. w Koszalinie] MEC w Koszalinie przekazał na potrzeby opracowania PONE plany przyłączenia budynków do sieci do roku 2017. Zestawienie zamieszczono w załączniku nr 6. Działania MEC Koszalin dotyczące ochrony środowiska Misja Miejskiej Energetyki Cieplnej w Koszalinie zawarta jest w haśle: „Przyjazne i ekologiczne ciepło w miejscu i czasie oczekiwanym przez klienta”. Firma realizuje tę misję poprzez poszukiwanie i zdobywanie środków, które pozwalają na przeprowadzanie niezbędnych do tego celu inwestycji i modernizacji. W ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego Spółce MEC Koszalin przyznana została dotacja z funduszy Unii Europejskiej w kwocie 5,5 mln zł, z przeznaczeniem na realizację projektu pn. „Optymalizacja miejskiego systemu ciepłowniczego w Koszalinie – Etap I”. Całkowite koszty tego zadania wynosiły 21,3 mln zł. W ramach tego projektu zrealizowano następujące zadania: 1. Modernizację układów odpylania spalin kotłowni DPM i FUB oraz modernizację kotła WR-10 i przystosowanie go do współspalania biomasy. 2. Modernizację miejskiej sieci ciepłowniczej, w tym wymianę sieci kanałowych na preizolowane. 3. Modernizację węzłów cieplnych, w tym modernizację układów technologicznych węzłów, montaż automatyki i dostosowanie węzłów do potrzeb telemetrii. 4. Budowę instalacji do współspalania biomasy w kotle WR-10 w Kotłowni DPM w Koszalinie. Efektem wdrożenia projektu jest lepsze dostosowanie systemu ciepłowniczego Koszalina do zwiększonych wymagań w zakresie ochrony środowiska oraz do wymagań odbiorców ciepła pod względem jakości i dostępności usług. Jest to znaczący postęp w kierunku zrównoważonego systemu energetycznego poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, w szczególności pyłów, oraz zmniejszenie zapotrzebowania na energię przy jednoczesnej poprawie komfortu cieplnego odbiorców. Realizacja projektu spowodowała poprawę jakości powietrza w Koszalinie i regionie, a tym samym wzrost atrakcyjności miasta i regionu jako miejsca życia, pracy, inwestowania i wypoczynku. 55 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Jest to jeden z niewielu zrealizowanych w Polsce projektów związanych z ochroną powietrza, który jednocześnie był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, a zarazem w sposób kompleksowy obejmował cały miejski system ciepłowniczy: źródła, sieci i węzły. Poza wymienionymi działaniami zrealizowano w ostatnich latach następujące zadania: 1. Zlikwidowano wszystkie kotłownie lokalne opalane węglem bądź miałem węglowym, będące własnością Spółki, a ich zasoby podłączono do miejskiej sieci ciepłowniczej. 2. Sukcesywnie wymieniono część urządzeń energochłonnych i stanowiących zagrożenie dla środowiska lub zamontowano nowe stosując nowoczesne rozwiązania technologiczne: • wymiana transformatorów olejowych na suche, • wymiana przekładników olejowych na próżniowe, • montaż przetwornic częstotliwości. 3. Zmodernizowano kotły kotłowni DPM i FUB (WR 25 i WR 10) w zakresie umożliwiającym optymalizacje procesów spalania, podnoszące sprawność kotłów i ograniczenie emisji zanieczyszczeń: • modernizacja stref podmuchowych, • montaż analizatorów spalin za kotłami. 4. Wdrożono koncepcję optymalizacji organizacji ruchu sieciowego systemu ciepłowniczego miasta Koszalina. Objęła ona połączenie dwóch systemów ciepłowniczych funkcjonujących w Koszalinie wraz z jego optymalizacją dla zmieniających się uwarunkowań. Wdrożenie przyczyniło się między innymi do zmniejszenia zużycia spalanego opału, zmniejszenia ilości zużywanej przez przedsiębiorstwo energii elektrycznej oraz zmniejszenia kosztów nowych inwestycji. 5. Zamontowano system ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń na kotłowni DPM ul. Mieszka I-go 20A. 6. Zmodernizowano instalację odprowadzania pyłów dymnicowych kotłowni DPM i FUB. 7. Wdrożono system zdalnego monitoringu i sterowania pracą źródeł ciepła, miejskiej sieci ciepłowniczej i węzłów cieplnych (telemetria). W dalszym etapie będzie on systematycznie rozbudowywany poprzez włączanie nowo budowanych i modernizowanych węzłów cieplnych oraz zakupionych przez Spółkę innych źródeł ciepła. 8. Zakupu paliwa dokonuje się biorąc pod uwagę, jako główne kryterium, niską zawartość siarki i popiołu. 9. Poprzez propagowanie ograniczania zapotrzebowania ciepła (propagowanie termorenowacji i automatyki) Spółka MEC doprowadziła do rzeczywistej eliminacji zanieczyszczeń powietrza, ponieważ w efekcie tych działań ograniczyła zużycie paliwa. 56 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.1.4 Działania samorządu Koszaliński samorząd przywiązuje ogromną wagę do ochrony środowiska i poszanowania energii. W Strategii Rozwoju Koszalina położono duży nacisk na skuteczną realizację działań związanych z zachowaniem bezpieczeństwa ekologicznego. Od wielu lat prowadzone są działania zmierzające do redukcji emisji zanieczyszczeń. Poprzez likwidację kotłowni lokalnych i podłączanie ogrzewanych przez nie budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej, a także wyeliminowanie z centrum miasta uciążliwości wynikających z transportu i składowania opału oraz odpadów poprodukcyjnych, znacznie obniżono stężenie substancji w powietrzu w centrum Koszalina. Miasto, znając stan zanieczyszczenia powietrza prowadzi działania inwestycyjne (podłączanie budynków do sieci ciepłowniczej lub gazowej) jak również wspomagające - edukacyjne. Wnioski znajdują swoje miejsce w ustanawianych i aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Oto kilka przykładów zapisów: Uchwała Nr XXXVII/430/2009 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 25 czerwca 2009 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Śródmieścia Koszalina zmieniona Uchwałą Nr XI/119/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 21 czerwca 2011 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Śródmieścia Koszalina: w § 12 ust. 13 otrzymuje brzmienie: „13. W zakresie zaopatrzenia w ciepło ustala się: 1) przyłączenie obiektów istniejących i projektowanych do istniejących i projektowanych sieci ciepłowniczych lub zaopatrzenie w ciepło z indywidualnych, bezemisyjnych źródeł ciepła; 2) dopuszcza się zaopatrzenie w ciepło z indywidualnych kotłów i kotłowni opalanych paliwem gazowym lub paliwem płynnym o zawartości siarki nie większej niż 0,2% w następujących przypadkach: a) udokumentowanego braku możliwości uzyskania oświadczenia właściwej jednostki organizacyjnej o zapewnieniu dostawy ciepła oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci cieplnej, b) zaopatrzenia w ciepło lokalu w budynku, w którym istnieją lokale zaopatrzone w ciepło z indywidualnych kotłów opalanych paliwem gazowym; 3) zakaz stosowania wolnostojących zbiorników na paliwo gazowe i paliwo płynne; 4) zakaz stosowania zaopatrzenia w ciepło z indywidualnych kotłów i kotłowni opalanych paliwem stałym.” Uchwała Nr XXXIV/410/2009 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 28 maja 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zespołu mieszkalnousługowego „Podgórna – Batalionów Chłopskich”. 57 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA „13. W zakresie zaopatrzenia w ciepło ustala się: 1) realizacja potrzeb cieplnych w oparciu o istniejący miejski system ciepłowniczy, 2) dopuszcza się stosowanie innych źródeł ciepła z wykluczeniem źródeł na paliwa stałe;” Uchwała Nr XIV/158/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 22 września 2011r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w Koszalinie między ulicami: Janka Stawisińskiego, Gnieźnieńską, 4 Marca i rzeką Dzierżęcinką Zapisy analogiczne do Uchwały Nr XXXVII/430/2009 Uchwała Nr XI/120/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 21 czerwca 2011r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu „Monte Cassino – Fałata” w Koszalinie „9) W zakresie zaopatrzenia w energię cieplną: a) zaopatrzenie z indywidualnych źródeł ciepła, z miejskiej sieci ciepłowniczej, b) indywidualne źródła ciepła muszą być zasilane ekologicznymi nośnikami energii cieplnej takimi jak: energia elektryczna, gaz, olej, energia słoneczna, inne indywidualne niskoemisyjne źródła, c) dopuszcza się w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej stosowanie jako dodatkowego źródła ciepła instalacji kominkowych.” Uchwała Nr XXXVIII/395/97 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 19 grudnia 1997 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego osiedla Północ II w Koszalinie w obszarze położonym za torami kolejowymi w rejonie ul. Władysława IV „4) Zasady zaopatrzenia w ciepło. Z uwagi na istniejący gazociąg średniego ciśnienia Koszalin - Jamno i zapewnienie dużych ilości gazu proponuje się wykorzystanie go dla celów grzewczych w zabudowie jednorodzinnej i usługowej. Obok gazu dla potrzeb grzewczych zaleca się stosowanie ekologicznych nośników energii tj. w szerokim zakresie energii elektrycznej, oleju opałowego oraz z innych niekonwencjonalnych źródeł. Wyklucza się powstawanie nowych źródeł ciepła w oparciu o paliwa stałe zanieczyszczające środowisko.” 2.1.5 Obiekty użyteczności publicznej Gmina – Miasto Koszalin w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 20072013 zrealizowała projekt, pn.: „Termomodernizacja budynków oświatowych w Gminie – Miasto Koszalin”. Podstawowym celem projektu była redukcja bieżącego zużycia energii cieplnej na potrzeby ogrzewania placówek oświatowych zlokalizowanych na terenie Gminy Miasto Koszalin, w wyniku, 58 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA czego obniżyła się ilość emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń. Całkowita wartość projektu zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie wynosi 17.688.621 zł. Dofinansowanie na realizację projektu stanowi 50% wydatków kwalifikowanych. Zakres projektu dotyczył termomodernizacji 17 placówek oświatowych umieszczonych w 18 odrębnych budynkach oraz 3 wolnostojących salach gimnastycznych, w tym 14 szkół i 3 przedszkola miejskie stanowiące podstawową bazę edukacyjną Miasta: Gimnazjum nr 11, Gimnazjum nr 2, Gimnazjum nr 7, II Liceum Ogólnokształcące im. Broniewskiego, Szkoła Podstawowej nr 17, Szkoła Podstawowa nr 18 i Gimnazjum nr 9, Szkoła Podstawowa nr 4, Zespół Szkół nr 1, Zespół Szkół nr 2 i 9, Zespół Szkół nr 13, Zespół Szkół Sportowych, Przedszkole nr 22, Przedszkole nr 19, Przedszkole nr 20, Zespół Szkół nr 3. Celem projektu była redukcja bieżącego zużycia energii cieplnej na potrzeby ogrzewania placówek oświatowych zlokalizowanych na terenie Gminy Miasto Koszalin, planowana do osiągnięcia w wyniku zmniejszenia energochłonności budynków oraz podwyższenia sprawności energetycznej urządzeń służących do użytkowania ciepła. W wyniku zmniejszenia zużycia energii poprawie ulegnie stan środowiska naturalnego i obniży się ilość emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń, powstających ze spalania węgla dla celów energetycznych. Dodatkowym celem projektu jest poprawa warunków zdrowotnych dzieci i młodzieży, związana z zapewnieniem właściwego komfortu cieplnego i dotrzymywania normatywnych temperatur, a także poprawa warunków sanitarnych wynikająca z zapewnienia właściwej wentylacji pomieszczeń. 2.2 Możliwości realizacji Programu Ogólne założenia realizacyjne Programu są następujące: a) likwidacja nieefektywnych źródeł ciepła i budowa węzłów cieplnych w celu podłączenia istniejących obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej lub wymiana źródeł na nowe w przypadku braku możliwości podłączenia ich do m.s.c., b) dodatkowo zabudowa kolektorów słonecznych, c) przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych (termoizolacja). Zakres i ilość wykonywanych prac zależeć będzie od wielu czynników, m.in. potrzeb modernizacyjnych, stanu zasobów mieszkaniowych, zasobów finansowych i chęci uczestnictwa 59 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA w Programie właścicieli i zarządców budynków, możliwości finansowych samorządu, możliwości dofinansowania ze środków zewnętrznych. Ilość realizowanych obiektów w ramach Programu zostanie ustalona zgodnie z planowanym do utworzenia Regulaminem działań realizacyjnych oraz w wyniku naboru wniosków osób chętnych do wzięcia udziału w Programie. Nawet przy wszelkich możliwościach technicznych podstawą jest aktywny udział właścicieli obiektów. W następnych rozdziałach przedstawiono zarys prac modernizacyjnych z podziałem na zakres, koszty i efekt ekologiczny. Realizacja w zakresie podstawowym - likwidacja źródła ciepła poprzez podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej lub budowa źródła gazowego - zapewni osiągnięcie największego efektu ekologicznego najmniejszym kosztem. To właśnie likwidacja lub modernizacja źródła ciepła jest podstawową i zawsze wymaganą czynnością z zakresu termomodernizacji w myśl ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Jest to podstawa do prowadzenia kolejnych modernizacji. Z drugiej jednak strony należy spojrzeć na problem szerzej i przyznać, że najbardziej efektywnym sposobem działania w perspektywie następnych lat jest kompleksowe obniżenie energochłonności obiektów i budynków, czyli zarówno podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej jak i wykonanie termoizolacji w optymalnym zakresie (zostanie on wskazany w wyniku audytu energetycznego). Rozwiązanie to, mimo, iż bardziej kosztowne inwestycyjnie, zapewni mniejszą emisję zanieczyszczeń, a także znacznie zmniejszy koszty ogrzewania budynków. Program, w którym umożliwia się mieszkańcom wykonanie, oprócz likwidacji lub wymiany kotłów, także docieplenia przegród zewnętrznych i wymiany okien z dofinansowaniem, będzie z pewnością cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem, ponieważ pozwala na przeprowadzenie często generalnego remontu budynku przy bardzo znacznym udziale dotacji. Ten zakres prac termomodernizacyjnych wiąże się z dużymi kosztami inwestycyjnymi. Zapotrzebowanie na ciepło w budynkach, w których wykonana zostanie kompleksowa termomodernizacja, jest nawet do 50% mniejsza niż przed remontem. Prace polegające na dociepleniu przegród i wymianie stolarki okiennej zapewniają mniejsze zużycie paliwa, przez co w sposób pośredni przyczyniają się do zmniejszenia niskiej emisji. Od strony wykonawczej prace termomodernizacyjne trwają dłużej niż wymiana źródła ciepła, wiążą się z większymi nakładami czasu, pracy i finansów, a od uczestników wymagają przestrzegania stosownych przepisów Prawa budowlanego. 60 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 12. Prognozowane ceny nośników energii w latach [Źródło: materiały WFOŚiGW w Krakowie] Najtańszym rozwiązaniem jest ogrzewanie mieszkań w budynkach komunalnych przy zastosowaniu kotłów/pieców węglowych (są to jednak rozwiązania całkowicie nieekologiczne i dąży się do zminimalizowania ich udziału w ogóle wytwarzanej energii na cele ogrzewania mieszkań), w dalszej kolejności jest ogrzewanie z miejskiej sieci ciepłowniczej, następnie z centralnej kotłowni gazowej lub instalacji mieszkaniowych wyposażonych w kompaktowe kotły gazowe. Najdroższym ogrzewaniem jest ogrzewanie olejowe i elektryczne całodobowe. Jak przedstawiono w prognozie wzrostu cen energii do roku 2020 opracowanej przez Energy Outlook i EC BREC, prognozowany wzrost cen nośników energii spowoduje zrównanie się po roku 2020 kosztów ogrzewania gazowego i ciepła sieciowego. Niezależnie od wybranego kierunku działań zasadnym jest umożliwienie mieszkańcom skorzystania z dofinansowania także na kolektory słoneczne, pompy ciepła dla obiektów nie podłączonych do m.s.c., i tych, których podłączenie do m.s.c. jest technicznie i ekonomicznie nieuzasadnione. Działanie tych urządzeń, szczególnie w okresie letnim, pozwala na przygotowanie ciepłej wody użytkowej z wykorzystaniem jedynie energii słonecznej, co zmniejsza zużycie paliw kopalnych w skali roku, zmniejsza znacznie niską emisję w tym okresie oraz oszczędza urządzenia grzewcze, które w tym okresie nie muszą pracować. Ponadto instalacje oparte na energii odnawialnej pozwalają na uniezależnienie się od konwencjonalnych paliw oraz ich dostawców. 61 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.3 Warianty realizacji Programu Zgodnie z założeniami, podstawowym kierunkiem jaki postawiono przed Programem jest obniżenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery poprzez likwidację niskosprawnych i nieekologicznych kotłów i pieców oraz przyłączenie ogrzewanych przez nie obiektów do miejskiego systemu ciepłowniczego lub w dalszej kolejności wymianę ich na inne nowoczesne systemy i urządzenia grzewcze. Ponadto skutecznym sposobem na ograniczenie emisji ze spalania paliw jest zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 2.3.1 Podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej Likwidacja dotychczasowych źródeł ciepła i podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej w sposób najbardziej efektywny likwiduje niską emisję w miejscu wykorzystania ciepła do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody, które równocześnie daje największy komfort użytkownikowi. Jednocześnie potrzeba do jego realizacji więcej czasu i wykonania uzgodnień technicznych. Jest to również wariant uzależniony od usytuowania sieci ciepłowniczej. Podłączenie do m.s.c. w ramach realizacji Programu pozwala uzyskać największy efekt ekologiczny ze względu na: wystarczający potencjał energetyczny, produkcyjny i dystrybucyjny przedsiębiorstwa ciepłowniczego pozwalający wyprodukować i przesłać ciepło do prawie wszystkich obiektów zlokalizowanych w centralnych rejonach miasta, bardzo dobrze rozbudowaną infrastrukturę ciepłowniczą pozwalającą na przyłączenie większości obiektów i budynków zlokalizowanych w centralnych rejonach miasta (możliwości przyłączenia przedstawione zostały na załączonych mapach), wyeliminowanie niskiej emisji z centralnej części miasta, gdyż korzystanie z ciepła systemowego zapewnia zerową emisję zanieczyszczeń pyłowo-gazowych w miejscu wykorzystania ciepła. Emisja powstaje w miejscu wytworzenia ciepła, czyli w kotłowni, co stanowi emisję wysoką i dzięki pełnej kontroli prawnej i technologicznej zapewnia lepsze wykorzystanie energii paliwa oraz znacznie mniejszą emisję zanieczyszczeń do atmosfery. 2.3.2 Wymiana źródeł ciepła Wymiana niskosprawnego źródła ciepła jest w gospodarce komunalnej bardzo efektywnym energetycznie przedsięwzięciem przy jego relatywnie niskich kosztach. Zapewnia więc duży efekt ekologiczny w stosunku do kosztów inwestycyjnych. Zastosowanie sprawniejszego urządzenia 62 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA przyczynia się do zmniejszenia zużycia energii zawartej w paliwie, lecz niejednokrotnie zmniejszenie to może rekompensować (a nawet przekraczać) wzrost kosztów ogrzewania przy przejściu z węgla na bardziej przyjazny środowisku naturalnemu, ale droższy nośnik energii - gaz ziemny). Ale takie rozwiązanie zmniejsza niską emisję w miejscu jej wytwarzania, ale całkowicie jej nie eliminuje. Kotły gazowe Kotły gazowe c.o. są urządzeniami o wysokiej sprawności energetycznej osiągającej nawet 96%. Ze względu na funkcje, jakie może spełniać gazowy kocioł c.o. do wyboru są: kotły jednofunkcyjne, służące wyłącznie do ogrzewania pomieszczeń (mogą być one jednak rozbudowane o zasobnik wody użytkowej) oraz kotły gazowe dwufunkcyjne, które służą do ogrzewania pomieszczeń i dodatkowo do podgrzewania wody użytkowej (w okresie letnim pracują tylko w tym celu). Kotły dwufunkcyjne pracują z pierwszeństwem podgrzewu wody użytkowej (priorytet c.w.u.), tzn. kiedy pobierana jest ciepła woda, wstrzymana zostaje czasowo funkcja c.o. Biorąc pod uwagę rozwiązania techniczne, w ramach tych dwóch typów kotłów można wyróżnić: kotły stojące i wiszące. Ponadto mogą być wyposażone w otwartą komorę spalania (powietrze do spalania pobierane z pomieszczenia, w którym się znajduje) i zamkniętą (powietrze spoza pomieszczenia, w którym się znajduje). Jednak w obu przypadkach spaliny wyprowadzane są poza budynek kanałem spalinowym, czego efektem jest niska emisja w miejscu jego wytworzenia. Niejednokrotnie modernizacja istniejących kanałów spalinowych w starym budownictwie pociąga za sobą budowę nowych na zewnątrz budynków, pogarszając tym samym estetykę miejsca zamieszkania. W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się również kotły kondensacyjne. Uzyskuje się w nich wzrost sprawności kotła poprzez dodatkowe wykorzystanie ciepła ze skroplenia pary wodnej zawartej w odprowadzanych spalinach (kondensacja), co wpływa również na obniżenie emisji zanieczyszczeń w spalinach. Niektóre fundusze ekologiczne dofinansowują modernizacje kotłowni w zakresie kotłów gazowych jedynie w przypadku montażu kotłów kondensacyjnych. Kotły olejowe W przypadku braku doprowadzenia sieci gazowej do obiektu mieszkalnego, możliwym jest zastosowanie kotła z automatyką obsługi z zastosowaniem jako paliwa lekkiego oleju opałowego. Większość nowoczesnych konstrukcji olejowych kotłów grzewczych posiada sprawność energetyczną powyżej 92%, co spełnia wymogi ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 94, poz. 551 z późniejszymi zmianami). Program nie wskazuje konkretnego producenta 63 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA urządzenia pozostawiając dobór ostatecznemu użytkownikowi. Podstawowym wymogiem stawianym przez Program jest posiadanie przez urządzenie świadectwa badań energetycznych i ekologicznych. Zastosowanie kotłów olejowych jest inwestycją dość kłopotliwą do wykonania w warunkach centrum miasta, stąd należy się spodziewać, że przy dodatkowo wysokich kosztach ogrzewania olejem opałowym (ok. 62,5 zł/GJ), tego typu inwestycje przeprowadzane będą bardzo sporadycznie. Również one emitują niską emisję w miejscu wykorzystania ciepła. 2.3.3 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Kotły na biomasę W środowiskach wiejskich, silnie związanych z działalnością rolniczą można stosować źródła ciepła wykorzystujące odnawialne paliwa w postaci biomasy: słoma zbóż, zrębki drewniane, drewno opałowe. Jednakże mamy tu do czynienia ze ścisłym centrum miasta, stąd naturalnym jest wniosek, że inwestycje z wykorzystaniem biomasy nie będą przeprowadzane. Należy jednak przewidywać, że przedsiębiorstwo ciepłownicze będzie dążyć do tego, aby zwiększać udział wytwarzanego ciepła z biomasy, bowiem odpowiednie i kontrolowane spalanie biomasy korzystnie wpływa na stan powietrza atmosferycznego. Kolektory słoneczne Dodatkowy efekt obniżający emisję zanieczyszczeń może dać zastosowanie kolektorów słonecznych stosowanych w instalacjach ciepłej wody użytkowej. Dostępne na rynku polskim kolektory słoneczne przy warunkach nasłonecznienia w warunkach miasta, zapewniają wystarczającą ilość energii cieplnej potrzebnej do ogrzania wody praktycznie od miesiąca marca do października. Dla oszacowania kosztów instalacji i przedstawienia korzyści finansowych i ekologicznych systemu należy przeprowadzić analizę i symulację biorąc pod uwagę m.in.: zużycie zimnej i ciepłej wody, ilość mieszkańców, lokalizację budynku, możliwości zamontowania urządzeń, obecność pomieszczeń na zbiorniki buforowe na ciepłą wodę, stan przewodów wentylacyjnych, stan instalacji c.w.u. Dla budynków mieszkalnych wielorodzinnych instalacje solarne dają wymierne korzyści w postaci zmniejszenia kosztów przygotowania ciepłej wody szczególnie w okresie letnim. Mogą to być rozwiązania zalecane dla obiektów nie podłączonych do m.s.c., i tych, których podłączenie do m.s.c. jest technicznie i ekonomicznie nieuzasadnione. Należy bowiem pamiętać, iż wykorzystanie sieci cieplnych do przesyłania ciepła na potrzeby c.w.u. zwiększają znacząco efektywność systemu ciepłowniczego zmniejszając straty na przesyle. Z drugiej strony montaż dwóch systemów grzewczych w budynku wielorodzinnym znacząco zwiększa koszty inwestycji i eksploatacji takich rozwiązań. 64 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Do Programu załączono symulacje zastosowania kolektorów słonecznych – wariant dla ogrzewania węglem i gazem dla domku jednorodzinnego i budynku wielorodzinnego. Pompa ciepła Dodatkowy efekt obniżający emisję zanieczyszczeń, może dać zastosowanie pomp cieplnych. Rozwój nowoczesnych technologii w ostatnim czasie sprawił, że powszechnie dostępne stały się urządzenia przeznaczone dla obiektów. Pompy cieplne są źródłem ciepła niskotemperaturowego, stąd przy odpowiedniej technologii rozprowadzającej energię po budynku (ogrzewanie podłogowe), możliwym jest zastosowanie pomp do całorocznego ogrzewania. W przypadku dokonywania modernizacji źródła energii cieplnej przy tradycyjnym rozprowadzeniu energii po budynku pompy ciepła mogą stanowić jedynie uzupełniające źródło ciepła, źródłem podstawowym jest wtedy kocioł gazowy lub olejowy. Dla lokalnych warunków klimatycznych pompy ciepła wymagać będą przy temperaturach ujemnych zbliżonych do normatywów obliczeniowych (- 20°C; w zasadzie poniżej temperatury mniejszej niż –5 °C) wspomagania dodatkowym wysokotemperaturowym źródłem ciepła. 2.3.4 Wykonanie prac termomodernizacyjnych W celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną obiektu mieszkalnego, wskazane jest dokonanie ocieplenia ścian, stropów, dachów, wymiana stolarki otworowej oraz przystosowanie instalacji wewnętrznej do nowych warunków cieplnych. Doświadczenia z audytów energetycznych obiektów mieszkalnych, wskazują na możliwość obniżenia zapotrzebowania na energię cieplną nawet do 50 % w przypadku kompleksowej termomodernizacji budynku. 2.4 Zakres realizacji Programu Ze względu na różny charakter zabudowy jedno- i wielorodzinnej zdecydowano o osobnej analizie tych dwóch sektorów. Należy zauważyć, że już w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Koszalina” czytamy, że jednym z kierunków rozwoju infrastruktury zaopatrzenia w ciepło – który jest całkowicie zgodny z założeniami Programu ograniczenia niskiej emisji - jest, aby rejony i budynki zlokalizowane w obszarach centralnych miasta, w tym budynki rewitalizowane, w pobliżu których istnieje miejska sieć ciepłownicza, winny być przede wszystkim przyłączane do miejskiego systemu ciepłowniczego celem pełnego wykorzystania istniejących rezerw systemu i ograniczenia 65 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA w mieście emisji spalin w miejscu ich wytwarzania. Pozostałą ilość energii dla celów bytowych mieszkańców należy uzyskać z lokalnych źródeł, takich jak lokalne kotłownie gazowe, gazowe ogrzewanie indywidualne oraz źródeł niekonwencjonalnych, odnawialnych, zwłaszcza na skrajnie usytuowanych w stosunku do centrum miasta zespołach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (Raduszka, Rokosowo, Dzierżęcino oraz Jamno i Łabusz). 2.4.1 PROGRAM I i II - dla budownictwa wielkogabarytowego (obiekty o mocy zamówionej powyżej 30 kW) 2.4.1.1 Dane do Programu W ramach gromadzenia danych do Programu do zarządców nieruchomości wysłano pismo z prośbą o wypełnienie ankiet dotyczących ich budynków. Spośród nadesłanych danych wyłania się następujący obraz budynków wielorodzinnych w Koszalinie: 1. Centrum Zarządzania Nieruchomościami Sp. z o.o. 42 budynki – średnio rok budowy 1998, w tym samym wieku źródła ciepła opalane gazem, ciepła woda użytkowa przygotowywana w kotle gazowym, 6 budynków podłączonych do m.s.c., budynki z ocieplonymi ścianami bez ocieplonych stropów 2. „Budmar” Sp. z o.o. Ze 186 budynków 86 zasilanych jest z m.s.c., w tym 5 również na cele c.w.u. 3. KSM „Nasz Dom” Z 87 budynków 81 zasilanych z m.s.c., w tym 4 również na cele c.w.u. 4. Zarządzanie Nieruchomościami „WSPÓLNOTA” Sp. c. Białogard 12 budynków z czego 9 zasilanych z m.s.c. z czego 1 na cele c.o. i c.w.u., 2 posiadają kotły gazowe dwufunkcyjne, 1 kotły gazowe i piece kaflowe. 50% budynków ma ocieplone ściany i dach. 5. Zarządzanie Nieruchomościami Andrzej Mundziel Z 47 budynków 17 podłączonych do m.s.c. z czego tylko jeden na cele c.o. i c.w.u. 6. AGBiL Sp. z o.o. 38 budynków, średni rok budowy 1931, w 18 docieplono ściany, w 9 również dach, w 9 przypadkach budynek pobiera ciepło z m.s.c. w pozostałych budynkach mieszkania opalane są kotłami gazowymi, na węgiel lub piecami elektrycznymi, tylko w jednym przypadku c.w.u. jest przygotowywana przy pomocy m.s.c. 66 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 7. Zarządzanie Nieruchomościami E. Maroszek, W. Krakus Spośród 46 budynków 26 pobiera ciepło z m.s.c. w 1 przypadku również na cele c.w.u., w około 30% budynki są ocieplone. 8. Zespół Zarządców Nieruchomości WAM Sp. z o.o. Z 48 budynków ciepło z m.s.c. pobiera 33, w tym 6 również na c.w.u. Wszystkie budynki są ocieplone. Trwają prace nad wymianą piecyków gazowych na c.w.u. z m.s.c. (4 budynki, termin – 2014-2015 rok). Jeden budynek wyposażony jest w pompę ciepła i solary. 9. Zarząd Budynków Mieszkalnych Jedynie 27 budynków (z 351) korzysta z ciepła z sieci (około 8% ogółu). Tylko 5% jest w pełni po termomodernizacji. 309 budynków jest w części lub w pełni ogrzewanych paliwami stałymi. Średnia wieku budynku to 93 lata. Najwięcej jest tu budynków i najwięcej do wykonania prac termomodernizacyjnych, a jednocześnie plany najbliższe są skromne (ze względów finansowych). 10. „POSESJA” Tuligłowski sp. komandyt. 20 budynków, z czego 18 jest podłączone do m.s.c. Budynki są nowe, w pełni ocieplone. Pozostałe dwa budynki mają kotły gazowe. 11. Ewa Cisoń – zarządca 9 budynków, średni rok budowy to 1949, tylko 2 budynki mają ocieplone ściany, tylko 3 podłączone do m.s.c., pozostałe maja kotłownie gazowe (2) albo indywidualne ogrzewanie gazowe, elektryczne, węgiel, drewno. We wszystkich budynkach c.w.u. przygotowywana jest w piecykach gazowych. 12. Spółdzielnia Mieszkaniowo Własnościowa Rondo 1 budynek podłączony do m.s.c. , ocieplony 13. Elżbieta Wojciechowska – zarządca 6 budynków, średni rok budowy to 1979, 5 z nich ma ocieplone ściany, a 3 też dach, 3 są podłączone do m.s.c., pozostałe korzystają z gazu, węgla, energii elektrycznej. Założenia wstępne do obliczeń udziału budynków wielkogabarytowych w Programie: liczba budynków uwzględnionych w Programie (dla których uzyskano informacje o obecnym stanie gospodarki cieplnej) – 1.602 według danych GUS w Koszalinie 10% mieszkań/budynków ogrzewanych jest poprzez piece/kotły na paliwo stałe (większość z nich znajduje się w centrum miasta), 67 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA do podłączenia do sieci ciepłowniczej kwalifikuje się wstępnie 1.072 budynki (są ogrzewane w inny sposób niż przy wykorzystaniu ciepła z m.s.c. czy energii elektrycznej), 76% budynków wybudowano przed 1989 rokiem, czyli w okresie, w którym normy dotyczące izolacji były mniej restrykcyjne niż obecnie, według ankiet w 19% budynków zostały już ocieplone ściany, a w 10% docieplono dach. 2.4.1.2 Zakres prac Programu Z informacji zebranych od zarządców budynków wynika, że jedynie 32 budynki (z 806, czyli 4 % ) nie wymagają wykonania modernizacji w zakresie źródła ciepła i termoizolacji. Mają one już ocieplone ściany i dachy (stropodachy) oraz zasilane są z m.s.c. W związku z tym, że większość budynków wymaga przeprowadzenia modernizacji w zakresie gospodarki energetycznej, dla sprawnego polepszenia tej sytuacji proponuje się podzielić wykonanie prac termomodernizacyjnych na trzy Programy, a te na podprogramy. Programy utworzono uwzględniając wielkość obiektów oraz fakt ich podłączenia (lub nie) do m.s.c. Podprogramy utworzono uwzględniając następujące kryteria: usytuowanie budynków (czy znajdują się w strefie zagrożenia niską emisją, a w szczególności benzo(a)pirenem), konieczność lub nie - wykonania prac termomodernizacyjnych, odległość od istniejącej sieci ciepłowniczej. Program I Budynki wielorodzinne i wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c. Podprogram I.1. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane bezpośrednio w strefie zagrożenia (poziom benzo(a)pirenu jest przekroczony) I.1.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.1.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c. I.1.1.b) oddalone do 70 m od m.s.c. I.1.1.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. 68 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA I.1.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.1.2.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c. I.1.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.1.2.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. Podprogram I.2. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane na potencjalnym obszarze średniorocznych przekroczeń benzo(a)pirenu. I.2.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.2.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.2.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.2.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. I.2.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.2.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.2.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.2.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. Podprogram I.3. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane poza obszarem zagrożonym przekroczeniami benzo(a)pirenu. I.3.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.3.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.3.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.3.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. I.3.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.3.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.3.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.3.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. Łącznie Program I obejmuje 1.072 budynki. 69 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Program II Budynki wielkogabarytowe, które są podłączone do m.s.c., jednak posiadają inne niż m.s.c. źródło ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) – tj. piecyki gazowe, bojlery elektryczne, inne. Według danych zebranych od zarządców oraz MEC Koszalin budynków takich jest 530. Na podstawie powyższych założeń zostały określone koszty i efekt ekologiczny Programu w zakresie Programów dla budynków wielkogabarytowych. 70 | S t r o n a Tabela 14. Zbiorcza charakterystyka planowanych prac z podziałem na podprogramy 71 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.4.1.3 Szacowany koszt modernizacji Koszt planowanej modernizacji według założeń w zakresie budynków wielorodzinnych szacuje się na: 349 301 085 zł a dla całego PONE: 468 577 085 zł Zastosowano następujące założenia w zakresie kosztów jednostkowych wykonania prac: zmiana sposobu ogrzewania – według stawek(koszty szacowane przez MEC w Koszalinie): Koszt 1 mb sieci DN 65 – 1.400 zł netto. Koszt dwufunkcyjnego węzła na potrzeby c.o. i c.w.u. o uśrednionej mocy max. 35 kW – 50.000 zł netto, Koszt jednofunkcyjnego węzła jednofunkcyjnego c.w.u., o uśrednionej mocy max. - 70 kW - 70.000 zł netto, termoizolacja – 160 zł/m2 ściany, 55 zł/ m2 dachu Wpływ na ilość zanieczyszczeń pyłowo-gazowych emitowanych do atmosfery ma modernizacja, która odbędzie się w zakresie: podłączenia budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej wykonania prac termoizolacyjnych. Analizując tabelę nr 14 można dojść do wniosku, iż najwięcej pracy w zakresie gospodarki cieplnej wymagają tereny centrum, gdzie jest największe zagęszczenie budynków, najstarszych i opalanych bez pomocy m.s.c. Tam też wymagane jest poniesienie największych kosztów, ale i efekt ekologiczny będzie też największy. Biorąc pod uwagę tylko niską emisję powstałą na terenie zamieszkania ludzi to dla każdego podprogramu i dla planowanej ilości obiektów zmniejszenie emisji nastąpi o 100%. Całkowity efekt ekologiczny uzależniony jest od ostatecznego zakresu prac. Im szerszy, bardziej kompleksowy zakres, tym większy efekt ekologiczny. Wielkość emisji zanieczyszczeń w stanie po modernizacji wynika bezpośrednio z rzeczywistej emisji zastosowanych urządzeń i rozwiązań. Pomimo nazwy Programu – ograniczenia niskiej emisji - przy pozytywnym biegu realizacji prac proponowanych zapewni on nie tylko ograniczenie, ale i całkowitą eliminację niskiej emisji na rzecz emisji wysokiej, która jest znacznie lepiej regulowana, kontrolowana i realizowana m.in. poprzez 72 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA instrumenty prawne i wynikające z nich konieczne rozwiązania techniczne i technologiczne pozwalające na zastosowanie w kotłowniach urządzeń ograniczających do minimum emisję zanieczyszczeń pyłowo-gazowych z źródeł centralnych. 2.4.2 PROGRAM III - dla budownictwa małogabarytowego (obiekty o mocy zamówionej poniżej 30 kW) W ramach ankietyzacji rozprowadzono ponad 9 tys. ankiet wśród mieszkańców – właścicieli domków jednorodzinnych. Spływ ankiet był bardzo mały – pozyskano jedynie 23 wypełnione ankiety. Na podstawie ankiet utworzono zbiorcze zestawienie informacji o obiektach oraz planowanych zadaniach inwestycyjnych. Uśredniono dane budowlane i techniczne oraz przeprowadzono obliczenia energetyczne pozwalające na przedstawienie obrazu reprezentatywnego standardowego obiektu dla Miasta Koszalina. Poniżej przedstawiono charakterystykę energetyczną standardowego budynku jednorodzinnego: 73 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 15. Podstawowe cechy standardowego budynku jednorodzinnego Lp. wielkość charakterystyczna A 1 2 3 4 Charakterystyka obiektu standardowego ilość kondygnacji kubatura kubatura ogrzewana powierzchnia użytkowa = ogrzewana 5 rok budowy 6 B ilość mieszkańców Charakterystyka źródła energii cieplnej 1 rodzaj źródła 2 moc kotła - optymalnie 3 stosowane paliwo 4 sprawność energetyczna źródła podst. 5 6 sprawność systemu grzewczego z pominięciem źródła (akumulacji, przesyłu, regulacji i wykorzystania) współczynnik uwzględniający przerwy w ogrzewaniu w okresie tygodnia / doby jednostka istniejący komfort cieplny szt. m3 m3 m2 2 486 413 159 rok 1989 osób 4 % kocioł węglowy/ gazowy/ olejowy/ MEC 23 węgiel różny asortyment/ gaz ziemny / olej opałowy 70, 82 / 94 / 92 / - % 78 kW 1 / 0,98 MJ/kg, MJ/m3, MJ/kg 7 parametry paliwa C 1 2 3 4 5 D 1 2 3 4 5 6 Charakterystyka pracy systemu grzewczego o temperatura wewnętrzna - dzień C o temperatura wewnętrzna - noc C o temperatura zewnętrzna obliczeniowa C ogrzewanie dzienne - czas pracy h ogrzewanie nocne - czas pracy h Charakterystyka energetyczna obiektu zapotrzebowanie na energię cieplną dla c.o. * GJ/rok zapotrzebowanie na moc dla c.o. kW zapotrzebowanie na energię cieplną dla c.w.u. * GJ/rok zapotrzebowanie na moc dla c.w.u. kW Łączne zapotrzebowanie na energię cieplną * GJ/rok Łączne zapotrzebowanie na moc kW [Źródło: opracowanie własne] 24, 26 / 35,7 / 42,7 / 20 15 -16 12 12 180,0 21,0 21,3 5,0 201,3 26,0 Objaśnienia: * energia cieplna - bez uwzględnienia sprawności źródła ciepła, z uwzględnieniem sprawności akumulacji, przesyłu, regulacji i wykorzystania 2.4.2.1 Analiza wariantów modernizacji budynków małogabarytowych Po analizie zebranych ankiet i na podstawie wstępnych założeń dotyczących budynku reprezentatywnego stworzono kilka opcji modernizacji istniejących systemów grzewczych wraz 74 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA z innymi pracami polepszającymi wykorzystanie energii. Opcje oceniono pod względem kosztów eksploatacyjnych oraz ilości zanieczyszczeń gazowo-pyłowych emitowanych do atmosfery. Tabela 16. Parametry eksploatacyjne i emisyjne - stan istniejący – kocioł węglowy stary oznaczenie parametru Lp. A 1 2 3 4 5 6 B 1 2 3 4 C 1 D 1 2 E 1 2 3 4 5 Charakterystyka źródła ciepła F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa jednostka wartość % MJ/kg Mg/rok kocioł węglowy komorowy 26 węgiel różny asortyment, miał, muły 70 24 12,0 zł zł zł zł 6 600 450 1 100 8 150 zł - kg/rok kg/rok 994 24000 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 540 154 12 288 0,168 kg/rok kg/rok - kW Charakterystyka kosztów eksploatacji koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji Efekt ekonomiczny oszczędność kosztów eksploatacji Charakterystyka emisyjna źródła łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla Emisja gazowo - pyłowa w tym: tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P Tabela 17. Parametry eksploatacyjne i emisyjne - stan istniejący – kocioł gazowy stary Lp. oznaczenie parametru jednostka wartość A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa % MJ/m3 kocioł gazowy 26 gaz 70 35,7 zużycie paliwa m3/rok 8055,2 B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji zł zł zł zł 13 694 0 600 14 294 kW 75 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA C Efekt ekonomiczny 1 oszczędność kosztów eksploatacji D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla emisja dwutlenku węgla zł - kg/rok kg/rok 13,35 15820 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 2,90 0,02 10,31 0,12 0,00 kg/rok kg/rok - Tabela 18. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 jednostka wartość % MJ/m3 m3/rok kocioł gazowy 26 gaz 94 35,7 5998,6 koszt paliwa zł 10 198 2 3 4 koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji zł zł zł 0 600 10 798 C Efekt ekonomiczny zł -2 648 zł 3 496 kg/rok kg/rok 9,94 11781 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 2,16 0,01 7,68 0,09 0,00 kg/rok kg/rok 984 12219 kg/rok kg/rok 3 4039 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kW 76 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Tabela 19 Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 jednostka % MJ/kg kg/rok kocioł olejowy 26 olej opałowy lekki 92 42,7 5124,2 zł zł zł zł 24 237 0 600 24 837 zł -16 687 zł -10 543 kg/rok kg/rok 158,00 9808 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 4 113 30 11 0,000 kg/rok kg/rok 836 14192 kg/rok kg/rok -145 6012 kW oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego - kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego - kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla emisja dwutlenku węgla wartość Tabela 20. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – m.s.c. (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji jednostka wartość % GJ/rok ciepło systemowe ciepło systemowe 201,3 zł zł zł zł 10 046 0 0 10 046 kW 77 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA C 1 2 Efekt ekonomiczny oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla zł -1 896 zł 4 248 kg/rok kg/rok 0,00 0 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 kg/rok kg/rok 994 24000 kg/rok kg/rok 13 15820 Tabela 21. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy + solar (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary jednostka wartość % MJ/m3 m3/rok kocioł gazowy 26 gaz 94 35,7 5746,5 zł zł zł zł 9 769 0 600 10 369 zł -2 219 zł 3 925 kg/rok kg/rok 9,53 11286 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 2,07 0,01 7,36 0,09 0,00 kg/rok kg/rok 984 12714 kW 78 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kg/rok kg/rok 4 4534 Tabela 22. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy + solar (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla jednostka wartość % MJ/kg kg/rok kocioł olejowy 26 olej opałowy lekki 92 42,7 4913,5 zł zł zł zł 23 241 0 600 23 841 zł -15 691 zł -9 547 kg/rok kg/rok 149,00 9404 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 3 108 28 10 0,000 kg/rok kg/rok 845 14596 kg/rok kg/rok -136 6416 kW Tabela 23. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł na pelety (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 koszt paliwa koszt wywozu odpadów jednostka wartość % MJ/kg Mg/rok kocioł na biomasę 26 biomasa 85 17,5 13,5 zł zł 9 045 50 kW 79 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 3 4 robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla zł zł 250 9 345 zł -1 195 zł 4 949 kg/rok kg/rok 148,70 0 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 89,30 2,70 9,45 47,25 0,00 kg/rok kg/rok 845 24000 kg/rok kg/rok -135 15820 Tabela 24. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – pompa ciepła (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary jednostka wartość kWh/rok pompa ciepła 26 en. elektryczna 420 13324,1 zł zł zł zł 5 996 0 400 6 396 zł 1 754 zł 7 898 kg/rok kg/rok 0,00 0 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 kW % 80 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 1 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) kg/rok 994 2 zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kg/rok 24000 G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) kg/rok 13 2 zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kg/rok 15820 Tabela 25. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł gazowy + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla emisja dwutlenku węgla jednostka wartość % MJ/m3 m3/rok kocioł gazowy 17 gaz 94 35,7 3299,2 zł zł zł zł 5 609 0 600 6 209 zł 1 941 zł 8 085 kg/rok kg/rok 5,47 6480 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 1,19 0,01 4,22 0,05 0,00 kg/rok kg/rok 989 17520 kg/rok kg/rok 8 9340 kW Tabela 26. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – kocioł olejowy + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa jednostka kW % MJ/kg wartość kocioł olejowy 17 olej opałowy lekki 92 42,7 81 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 6 zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) emisja dwutlenku węgla E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 5 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kg/rok 2818,3 zł zł zł zł 13 331 0 600 13 931 zł -5 781 zł 363 kg/rok kg/rok 86,00 5394 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 2 62 16 6 0,000 kg/rok kg/rok 908 18606 kg/rok kg/rok -73 10426 Tabela 27. Parametry eksploatacyjne i emisyjne – modernizacja ogrzewania – MEC + termoizolacja (porównanie ze starym kotłem węglowym i gazowym) Lp. oznaczenie parametru A Charakterystyka źródła ciepła 1 2 3 4 5 6 rodzaj źródła moc kotła - optymalna stosowane paliwo sprawność energetyczna źródła parametry paliwa zużycie paliwa B Charakterystyka kosztów eksploatacji 1 2 3 4 koszt paliwa koszt wywozu odpadów robocizna własna łączny koszt eksploatacji C Efekt ekonomiczny 1 2 oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym węglowym) oszczędność kosztów eksploatacji (porównanie ze starym gazowym) D Charakterystyka emisyjna źródła 1 2 łączna emisja zanieczyszczeń (pyłowo - gazowa) E Emisja gazowo - pyłowa w tym: 1 2 3 4 tlenek węgla dwutlenek siarki tlenek azotu pył emisja dwutlenku węgla jednostka wartość % GJ/rok ciepło systemowe ciepło systemowe 110,7 zł zł zł zł 5 630 0 0 5 630 zł 2 520 zł 8 664 kg/rok kg/rok 0,00 0 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok 0,00 0,00 0,00 0,00 kW 82 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 5 B(a)P F Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł węglowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla G Efekt ekologiczny w odniesieniu do stanu istniejącego kocioł gazowy stary 1 2 zmniejszenie emisji zanieczyszczeń (pyłowo - gazowe) zmniejszenie emisji dwutlenku węgla kg/rok 0,00 kg/rok kg/rok 994 24000 kg/rok kg/rok 13 15820 Poniżej przedstawiono najistotniejsze parametry oceny dla poszczególnych zakresów modernizacji wraz z porównaniem: Rysunek 13. Porównanie kosztów eksploatacyjnych poszczególnych wariantów ogrzewania [Źródło: opracowanie własne] Na wykresie ukazano porównanie kosztów całkowitych eksploatacji (łącznie z paliwem) oraz koszty samego paliwa. Szczególnie drogie w utrzymaniu w porównaniu z wykorzystaniem kotła węglowego są systemy grzewcze z zastosowaniem kotła olejowego. Wynika to głównie z wysokich cen paliw. Poniżej przedstawiono porównanie poszczególnych zakresów modernizacji pod kątem wpływu eksploatacji systemów grzewczych na stan powietrza. 83 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 14. Emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych dla poszczególnych zakresów modernizacji [Źródło: opracowanie własne] Rysunek 15. Emisja dwutlenku węgla dla poszczególnych zakresów modernizacji [Źródło: opracowanie własne] 84 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Największą emisją zanieczyszczeń gazowo-pyłowych charakteryzuje się eksploatacja kotłów węglowych zarówno o frakcji mieszanej (kotły stare) jak i frakcji groszku. Spalanie w celach grzewczych paliw gazowych jak i ciekłych związane jest ze znacznie mniejszą emisją zanieczyszczeń. Paliwa te uznaje się za bardziej ekologiczne. W przypadku emisji do atmosfery dwutlenku węgla, gazu w głównej mierze odpowiedzialnego za efekt cieplarniany na naszej planecie, także największym jej udziałem odznaczają się kotłownie z zastosowaniem kotła węglowego. Korzystanie z kotła na biomasę oraz pompy ciepła daje bilansowo zerową emisję dwutlenku węgla, jako że spalane jest odnawiane paliwo – biomasa oraz wykorzystane ciepło z gruntu. Założenia do obliczeń udziału budynków jednorodzinnych w Programie: liczba budynków jednorodzinnych w Koszalinie – 9.450, według danych GUS w Koszalinie 10% mieszkań/budynków ogrzewanych jest poprzez piece/kotły na paliwo stałe, 85% budynków wybudowano przed 1989 rokiem, czyli w okresie, w którym normy dotyczące izolacji były mniej restrykcyjne niż obecnie można jednak przyjąć, że już 80 % z nich zostało zmodernizowanych w kierunku termoizolacji poprzez właścicieli w celu poprawy warunków cieplnych i zmniejszenia kosztów ogrzewania, do termoizolacji w ramach PONE kwalifikuje się około 1.600 budynków. zainteresowanie kolektorami słonecznymi określono na poziomie 40 % (ok. 3.700 budynków). Na podstawie powyższych założeń określono koszty i efekt ekologiczny Programu w zakresie budynków jednorodzinnych. 2.4.2.2 Szacowany koszt modernizacji Koszt planowanej modernizacji według założeń w zakresie budynków jednorodzinnych szacuje się na: 119 276 000 zł Koszty jednostkowe wykonania prac: zmiana sposobu ogrzewania – 12.000 zł. termoizolacja – 25.000 zł. wymiana okien – 18.000 zł. 85 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA kolektory słoneczne – 13.000 zł. 2.4.3 Przewidywany efekt ekologiczny zadania Zakres Programu jest bardzo szeroki ze względu na dużą ilość budynków branych pod uwagę. Ocena efektu ekologicznego Programu uwzględnia emisję zanieczyszczeń pyłowo-gazowych przed i po wykonaniu założeń dla budynków mało- i wielkogabarytowych. Emisja zanieczyszczeń przed modernizacją zanieczyszczenia pyłowo gazowe: 3 293 Mg/rok emisja CO2: 128 650 Mg/rok Emisja zanieczyszczeń po modernizacji Emisja zanieczyszczeń po wykonaniu pełnego założonego zakresu modernizacji (z termoizolacją) w miejscu zamieszkania ludzi przedstawiać się będzie następująco: zanieczyszczenia pyłowo gazowe: 1 366 Mg/rok emisja CO2: 88 179 Mg/rok Efekt ekologiczny Efekt ekologiczny po modernizacji budynków w zakładanym zakresie i ilości przeznaczonych do modernizacji wyniesie zanieczyszczeń pyłowo gazowych: 1 927 Mg/rok (zmniejszenie o 58 %) emisji CO2: 40 471 Mg/rok (zmniejszenie o 31 %) Całkowity efekt ekologiczny uzależniony jest od ostatecznego zakresu prac. Im szerszy, bardziej kompleksowy zakres, tym większy efekt ekologiczny. Wielkość emisji zanieczyszczeń w stanie po modernizacji wynika bezpośrednio z rzeczywistej emisji zastosowanych urządzeń i rozwiązań. Poniżej przedstawiono efekt ekologiczny w wersji graficznej dla wariantu pełnego (z termoizolacją): 86 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Rysunek 16. Emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych - zakres domków jednorodzinnych [Źródło: opracowanie własne] Rysunek 17. Emisja dwutlenku węgla - zakres domków jednorodzinnych [Źródło: opracowanie własne] Pomimo nazwy Programu – ograniczenia niskiej emisji, przy pozytywnym biegu realizacji proponowanych prac zapewni on nie tylko ograniczenie, ale i prawie całkowitą eliminację niskiej emisji na rzecz emisji wysokiej, która jest znacznie lepiej regulowana i kontrolowana m.in. poprzez instrumenty prawne. 87 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.4.4 Programy I, II i III – podsumowanie Należy zwrócić uwagę, że w niniejszym opracowaniu przeanalizowano koszty i efekty modernizacji większości budynków w Koszalinie, stąd bardzo duże szacunkowe koszty - realizacja wszystkich planowanych zadań i inwestycji w ramach Programu PONE wyniesie 469 mln zł (brutto). Jednak jest ona uzależniona w dużej mierze od możliwości finansowych Miasta, jak i możliwości pozyskania dotacji i pożyczek z różnego rodzaju instytucji (jak NFOŚiGW), z projektów międzynarodowych czy unijnych. Znaczny wpływ na to będą miały również możliwości finansowe podmiotów chcących uczestniczyć w Programie. Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości zdobycia takich środków, Miasto powinno być skoncentrowane w pierwszej kolejności na likwidacji niskiej emisji w strefie zagrożonej na obszarach budownictwa wielorodzinnego (Program I-szy – strefa zagrożona). Wówczas koszt realizacji takiego Programu kształtowałby się w wysokości 225 mln zł, w przypadku realizacji wszystkich przewidzianych do realizacji zadań. Biorąc pod uwagę rozmowy przeprowadzone przez firmę AT GROUP S.A. i zebrane informacje od spółdzielni i zarządców (m.in. dotychczasowy stopień zadłużenia wspólnot i ich możliwości finansowe) szacujemy, że do programu zgłoszonych zostanie około: 20 % obiektów, stąd szacujemy koszt wydatków z realizacją Programu na poziomie 45 mln zł. W przypadku małego zainteresowania ze strony właścicieli i zarządców budynków wielorodzinnych i posiadania wolnych środków powinny one zostać skierowane na realizację Programów II i III-go w strefie zagrożonej. W przypadku Programu II-go przewidywane koszty inwestycji w strefie zagrożonej kształtują się na poziomie 40 mln zł. Biorąc pod uwagę aktualne zainteresowanie właścicieli i zarządców budynków wielorodzinnych na poziomie 30 % szacuje się, iż realny koszt realizacji Programu II-go w tej strefie wyniesie ok. 12 mln zł. W przypadku Programu III-go w strefie zagrożonej znajduje się około 600 budynków jednorodzinnych, stąd szacuje się koszt realizacji inwestycji na poziomie 19 mln zł. Z doświadczenia innych gmin, które realizowały już PONE na swoim terenie, wynika, że pomimo małej ilości wypełnionych ankiet wniosków (szczególnie tam, gdzie jest możliwość przeprowadzenia termoizolacji i montażu solarów w ramach Programu) spływa bardzo wiele. Ocenia się, iż weźmie w nim udział około 40 % z nich. Stąd koszt realizacji tego Programu wyniesie około 8 mln zł. W wyniku działań promocyjnych i propagandowych, zaangażowania mediów i lokalnych środowisk, szacowane wartości mogą ulec zmianie. 88 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.4.5 Sposób potwierdzenia efektu ekologicznego Z uwagi na specyficzny charakter Programu nie można potwierdzić w sposób bezpośredni efektu ekologicznego, poprzez dokonanie pomiarów na poszczególnych emitorach zanieczyszczeń. Proponowaną formą rozliczenia efektu jest dokumentacyjne zapewnienie Urzędu Miejskiego oraz funduszy o rzeczowym dokonaniu modernizacji źródła ciepła i fizycznej likwidacji dotychczasowych tradycyjnych źródeł ciepła. Pomocą w potwierdzeniu efektu ekologicznego mogą służyć dane zbierane na potrzeby Regionalnego Systemu Monitoringu Zanieczyszczeń Powietrza bądź opracowywania raportów o stanie środowiska. WIOŚ w Szczecinie w sposób ciągły dokonuje pomiarów w całym regionie, poprzez wyspecjalizowaną sieć punktów badawczych. Skala efektu ekologicznego po realizacji Programu, choć w skali globalnej niewielka, jest na tyle znaczna, że powinna znaleźć odzwierciedlenie w wynikach monitoringu, a z pewnością w znaczącym stopniu w poprawie warunków bytowania mieszkańców. 2.4.6 Rodzaje dofinansowanych przedsięwzięć W celu skutecznej realizacji Programu Ograniczenia Niskiej Emisji należy objąć dofinansowaniem poniżej wymienione przedsięwzięcia: 1) przedsięwzięcia mające na celu ograniczanie niskiej emisji związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz wykorzystaniem układów wysokosprawnej kogeneracji i odnawialnych źródeł energii, w szczególności: a) likwidacja lokalnych źródeł ciepła tj.: indywidualnych kotłowni lub palenisk węglowych, kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych i podłączenie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej lub ich zastąpienie przez źródło o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła spełniające wymagania emisyjne określone przez właściwy organ. W przypadku likwidacji palenisk indywidualnych zakres przedsięwzięcia może m.in. obejmować wykonanie wewnętrznej instalacji c.o. i c.w.u. lub instalacji gazowej; b) rozbudowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia istniejących obiektów (ogrzewanych z niskosprawnych źródeł lokalnych przy wykorzystywaniu paliwa stałego lub gazowego) do centralnego źródła ciepła wraz z podłączeniem obiektu do sieci i budową węzłów cieplnych; c) zastosowanie kolektorów słonecznych celem obniżenia emisji w lokalnym źródle ciepła opalanym paliwem stałym; 89 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA d) termomodernizacja budynków wielorodzinnych zgodnie z zakresem wynikającym z wykonanego audytu energetycznego, wyłącznie jako element towarzyszący przebudowie lub likwidacji lokalnego źródła ciepła opalanego paliwem stałym. 2) kampanie edukacyjne (dotyczy beneficjentów) pokazujące korzyści zdrowotne i społeczne z eliminacji niskiej emisji, oraz/lub informujące o horyzoncie czasowym wprowadzenia ograniczeń stosowania paliw stałych lub innych działań systemowych gwarantujących utrzymanie poziomu stężeń zanieczyszczeń po wykonaniu działań naprawczych. 3) utworzenie baz danych (dotyczy jednostek samorządu terytorialnego lub instytucji przez nie wskazanych) pozwalających na inwentaryzacje źródeł emisji. Do kosztów kwalifikowanych powinny zostać zaliczone wydatki zgodne z poniższym katalogiem kosztów kwalifikowanych: 1) koszty kampanii informacyjno- edukacyjnych, opracowań, raportów; 2) koszty przygotowania niezbędnych projektów i dokumentacji (w tym audytów energetycznych, inwentaryzacji źródeł emisji, opracowania baz danych źródeł emisji); 3) koszt nabycia albo koszt wytworzenia nowych środków trwałych, w tym: a) budowli i budynków (powinien istnieć bezpośredni związek między nabyciem budynków i budowli a celami przedsięwzięcia), maszyn i urządzeń, b) narzędzi, przyrządów i aparatury, c) infrastruktury technicznej związanej z nową inwestycją, przy czym przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się instalacje wewnętrzne w obiektach technologicznych, przyłącza i sieci doprowadzające media do obiektów technologicznych, węzły cieplne, elementy ogrodzeń i zieleni chroniące obiekty technologiczne, drogi i place technologiczne, itp.; 4) koszt instalacji i uruchomienia środków trwałych; koszt opłaty przyłączeniowej, 5) koszt nabycia materiałów lub robót budowlanych, pod warunkiem, że pozostają w bezpośrednim związku z celami przedsięwzięcia objętego wsparciem; 6) nabycie wartości niematerialnych i prawnych w formie: patentów, licencji, nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania; 7) usługi niezbędne do realizacji inwestycji, w tym nadzór i badania potwierdzające osiągnięcie efektu ekologicznego i jego trwałości. 90 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.5 Potencjalne źródła współfinansowania Szereg obiektywnych czynników zewnętrznych pozwala stwierdzić, że pełna realizacja Programu w Koszalinie będzie trudna bez wsparcia finansowego planowanych zadań inwestycyjnych. Wsparcie to może pochodzić, jak na dzień dzisiejszy, głównie ze środków krajowych oraz lokalnych. Co prawda gmina nie może narzucić mieszkańcom obowiązku wymiany źródeł ogrzewania. Może ich jednak zachęcać. Pozwalają na to znowelizowane przepisy (m.in. ustawa – Prawo ochrony Środowiska), które umożliwią, by takie przedsięwzięcia, jak wymiana i modernizacja kotłów, były dofinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki krajowe Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Programy ograniczania niskiej emisji są skierowane do samorządów terytorialnych w celu umożliwienia realizacji zadań mających na celu poprawę stanu powietrza atmosferycznego oraz promowania odnawialnych źródeł energii. Zadania te są realizowane z korzyścią dla pojedynczego mieszkańca, jak i dla całej gminy oraz terenu województwa. Programy te szeroko są realizowane ze wsparciem WFOŚiGW w Katowicach w woj. śląskim. Już ponad 60 gmin skorzystało z pożyczki z WFOŚiGW w Katowicach. Niniejsze opracowanie stanowić może jeden z załączników do wniosku do WFOŚiGW w Szczecinie ubieganie się o dofinansowanie prac termomodernizacyjnych dla zakresu Programu. Samorząd może starać się w ten sposób o dofinansowanie dla swoich mieszkańców, szczególnie że dla strefy miasto Koszalin opracowano Program Ochrony Powietrza. Dodatkowo o środki na termomodernizacje starać się może również przedsiębiorstwo ciepłownicze na zakres modernizacji, budowy sieci ciepłowniczej oraz przyłącza do budynków, spółdzielnie mieszkaniowe i wspólnoty – na termomodernizację. WFOSIGW oferuje w tym przypadku preferencyjne umarzalne pożyczki i kredyty. Co do prac termomodernizacyjnych, to ich zakres musi wynikać z audytu energetycznego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 17 marca 2009 roku. Wymaga się, aby w wyniku prac termomodernizacyjnych obliczeniowe zapotrzebowanie na ciepło uległo zmniejszeniu w stosunku do stanu pierwotnego o minimum 30% dla całego przedsięwzięcia. 91 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Jako priorytetowe traktuje się w szczególności te przedsięwzięcia, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Zgodnie z „Listą priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, planowanych do finansowania w roku 2013” Fundusz dofinansowuje następujące zadania: 5. Ochrona klimatu 5.1. Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji. 5.2. Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania. 5.3. System zielonych inwestycji (GIS - Green Investment Scheme). 5.4. Efektywne wykorzystanie energii. 5.5. Współfinansowanie IX osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. 5.6. Realizacja przedsięwzięć finansowanych ze środków pochodzących z darowizny rządu Królestwa Szwecji. 5.7. Inteligentne sieci energetyczne. 5.8. Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. W ramach Systemu zielonych Inwestycji GIS znajduje się 5 programów priorytetowych: 1. Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej 2. Biogazownie rolnicze 3. Elektrociepłownie i ciepłownie na biomasę 4. Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu przyłączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE) 5. Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych Najpopularniejszy wśród samorządów i innych instytucji jest program 1. Można uzyskać pożyczkę i dotację. Szczegółowe warunki ogłaszane są przy zasadach konkursów i zależą od efektu ekologicznego zadania, ale również od ilości złożonych wniosków. Minimalna wartość zadania to 10 mln zł. Konkursy w ramach poszczególnych Programów ogłaszane są sukcesywnie z miesięczną zapowiedzią. Można ubiegać się, w zależności od rodzaju Programu, o pożyczkę do 80%, dotację do 70%. 92 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Dodatkowo NFOŚiGW planuje uruchomić program pt.: Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii” (KAWKA). Celem programu jest zmniejszenie narażenia ludności na oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza w strefach, w których występują znaczące przekroczenia dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń tych zanieczyszczeń, dla których zostały opracowane programy ochrony powietrza. Cel programu będzie osiągany, poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, w szczególności pyłów PM2,5, PM10 oraz CO2. Program będzie wdrażany w latach: 2013 – 2018. NFOŚiGW przekazywać będzie środki Wojewódzkim Funduszom Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a te beneficjentom na swoim terenie. Beneficjentem programu są podmioty wskazane w programach ochrony powietrza, które planują realizację albo realizują przedsięwzięcia mogące być przedmiotem dofinansowania przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW, z uwzględnieniem warunków niniejszego programu. Kategorie beneficjentów wskażą indywidualnie WFOŚiGW w ogłaszanych konkursach. Ostateczny odbiorca korzyści: podmioty wskazane w programach ochrony powietrza, korzystające z dofinansowania, wyłącznie za pośrednictwem beneficjenta. Dofinansowaniem mogą być objęte przedsięwzięcia ujęte w obowiązujących, na dzień ogłoszenia przez WFOŚiGW konkursu, programach ochrony powietrza, w szczególności: 1) przedsięwzięcia mające na celu ograniczanie niskiej emisji związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz wykorzystaniem układów wysokosprawnej kogeneracji i odnawialnych źródeł energii, w szczególności: a) likwidacja lokalnych źródeł ciepła tj.: indywidualnych kotłowni lub palenisk węglowych, kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych i podłączenie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej lub ich zastąpienie przez źródło o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła spełniające wymagania emisyjne określone przez właściwy organ. W przypadku likwidacji palenisk indywidualnych zakres przedsięwzięcia może m.in. obejmować wykonanie wewnętrznej instalacji c.o. i c.w.u. lub instalacji gazowej; b) rozbudowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia istniejących obiektów (ogrzewanych ze źródeł własnych przy wykorzystywaniu paliwa stałego) do centralnego źródła ciepła wraz z podłączeniem obiektu do sieci; c) zastosowanie kolektorów słonecznych celem obniżenia emisji w źródle ciepła opalanym paliwem stałym; 93 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA d) termomodernizacja budynków wielorodzinnych zgodnie z zakresem wynikającym z wykonanego audytu energetycznego, wyłącznie jako element towarzyszący przebudowie lub likwidacji źródła ciepła opalanego paliwem stałym. 2) zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł komunikacji miejskiej w szczególności: a) wdrażanie systemów zarządzania ruchem w miastach; b) budowa stacji zasilania w CNG lub energię elektryczną miejskich środków transportu zbiorowego; c) wdrożenie innych przedsięwzięć ograniczających poziomy substancji w powietrzu powodowanych przez komunikację w centrach miast (z wyłączeniem wymiany taboru lub silników, przebudowy lub budowy nowych tras komunikacyjnych dla ruchu samochodowego i szynowego). 3) kampanie edukacyjne (dotyczy beneficjentów) pokazujące korzyści zdrowotne i społeczne z eliminacji niskiej emisji, oraz/lub informujące o horyzoncie czasowym prowadzenia zakazu stosowania paliw stałych lub innych działań systemowych gwarantujących utrzymanie poziomu stężeń zanieczyszczeń po wykonaniu działań naprawczych. 4) utworzenie baz danych (dotyczy jednostek samorządu terytorialnego lub instytucji przez nie wskazanych) pozwalających na inwentaryzacje źródeł emisji. Planowane zobowiązania dla bezzwrotnych form dofinansowania programu wynoszą 400 mln zł. Osoby fizyczne posiadające prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym albo prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym w budowie oraz wspólnoty mieszkaniowe instalujące kolektory słoneczne na własnych budynkach wielolokalowych (wielorodzinnych), którym to budynkom służyć mają zakupione kolektory słoneczne, z wyłączeniem odbiorców ciepła z miejskiej sieci cieplnej do podgrzewania ciepłej wody użytkowej mogą ubiegać się o dofinansowanie z NFOŚiGW na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej albo do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynkach przeznaczonych lub wykorzystywanych na cele mieszkaniowe. Efekty realizowanych przedsięwzięć nie mogą być wykorzystywane w działalności gospodarczej. Formą dofinansowania jest dotacja na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego realizowana za pośrednictwem banku na podstawie zawartej umowy o współpracy. Intensywność dofinansowania to dotacja w wysokości 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Wysokość kredytu z dotacją wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, z zastrzeżeniem, że jednostkowy koszt kwalifikowany przedsięwzięcia nie może przekroczyć 2 500 zł/m2 powierzchni całkowitej kolektora. Kwota kredytu 94 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA może przewyższać wysokość kosztów kwalifikowanych. Dotacją objęta jest wyłącznie część kredytu wykorzystana na koszty kwalifikowane przedsięwzięcia. Program jest wdrażany w latach 2010 – 2014. Poniżej przedstawiono postępowanie przy udzielaniu dotacji NFOŚiGW na częściowe spłaty kapitał kredytu bankowego: 1. Wnioskodawca składa w Banku wniosek o dotację NFOŚiGW wraz z wnioskiem o kredyt (formularze wniosków udostępnia bank). Do wniosku dołączyć należy: a) dokumentację projektową wykonania instalacji w postaci jednego z dokumentów: - oferty wykonawcy, - projektu instalacji, - projektu budowlano – wykonawczego (jeśli wymaga tego prawo); b) dokument potwierdzający spełnienie wymogów Prawa budowlanego (jeden z dokumentów): - oświadczenie, że do realizacji przedsięwzięcia nie jest wymagane zarówno pozwolenie na budowę, jak i zgłoszenie zamiaru wykonywania robót budowlanych, - kopia zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych, - kopia prawomocnego pozwolenia na budowę; c) dokumenty dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej w budynku lub wynajmu pomieszczeń (jeśli dotyczy); d) dokumenty potwierdzające prawo do dysponowania budynkiem / budynkiem w budowie; e) pełnomocnictwo Zarządu/Zarządcy Wspólnoty w formie uchwały; f) inne dokumenty wymagane przez Bank. 2. Kredytobiorca zawiera umowę na kredyt z dotacją oraz pisemną umowę z Wykonawcą. Od tego momentu może przedkładać w banku faktury do zapłaty wykonawcy z kredytu, zgodnie z podpisaną umową z bankiem. 3. Po zrealizowaniu przedsięwzięcia Kredytobiorca i Wykonawca podpisują protokół końcowego odbioru przedsięwzięcia i przekazania do eksploatacji. 4. Kredytobiorca przedkłada w Banku w terminie nieprzekraczającym 30 dni od zrealizowania przedsięwzięcia następujące dokumenty: a) protokół końcowego odbioru, b) kopie faktur, c) oświadczenie o niewykorzystywaniu efektu przedsięwzięcia w działalności gospodarczej, d) dokumenty potwierdzające zgodność kolektora z wymaganą normą, e) umowę z wykonawcą przedsięwzięcia, f) inne dokumenty określone w umowie kredytu z dotacją. 95 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 5. Bank po wypłaceniu całości kredytu na koszty kwalifikowane (bezgotówkowym zapłaceniu faktur) i ewentualnym przeprowadzeniu nieprzekraczającym dwóch kontroli miesięcy od realizacji otrzymania przedsięwzięcia, protokołu w terminie końcowego odbioru (a w przypadku nowo wybudowanego budynku mieszkalnego oświadczenia o zamieszkaniu w tym budynku), występuje do NFOŚiGW o środki na dotację na częściową spłatę kwoty kredytu. W przypadku nowo budowanych budynków oświadczenie o zamieszkaniu beneficjent powinien przedłożyć najpóźniej w terminie 9 miesięcy od podpisania protokołu końcowego odbioru przedsięwzięcia, lecz nie później niż do 30 września roku następnego po zawarciu umowy kredytowej. 6. Dotacja jest wypłacana przez NFOŚiGW na rachunek banku w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego i prawidłowo sporządzonego wystąpienia o środki na dotacje. 7. Bank przekazuje dotację na rachunek kredytobiorcy na poczet spłaty kapitału kredytu w terminie nie przekraczającym dwóch dni roboczych od dnia otrzymania dotacji z NFOŚiGW. Bank Ochrony Środowiska Dla beneficjentów indywidualnych BOŚ oferuje kredyty z dopłatą z WFOŚiGW, NFOŚiGW, kredyty na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska, kredyty termomodernizacyjne i remontowe, kredyty na zaopatrzenie wsi w wodę. Warunki udzielania kredytów i dopłat są właściwe dla każdego z regionalnych oddziałów banku. Premia termomodernizacyjna O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy: budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania, budynków użyteczności publicznej stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego i wykorzystywanych przez nie do wykonywania zadań publicznych, lokalnej sieci ciepłowniczej, lokalnego źródła ciepła. Premia nie przysługuje jednostkom budżetowym i zakładom budżetowym. Z premii mogą korzystać wszyscy Inwestorzy, bez względu na status prawny, a więc np.: osoby prawne (np. spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), jednostki samorządu terytorialnego, wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych. Premia termomodernizacyjna przysługuje w przypadku realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych, których celem jest: 96 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania oraz budynkach stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, które służą do wykonywania przez nie zadań publicznych, zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do w/w budynków - w wyniku wykonania przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji - z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie oszczędności w zużyciu energii. Warunkiem kwalifikacji przedsięwzięcia jest przedstawienie audytu energetycznego i jego pozytywna weryfikacja przez BGK. Od dnia 19 marca 2009 r. wartość przyznawanej premii termomodernizacyjnej wynosi 20% wykorzystanego kredytu, nie więcej jednak niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu energetycznego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym. Środki europejskie Obecnie kończy się już wydatkowanie środków przeznaczonych z „RPO dla województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013”. Wszystkie konkursy w ramach działania 4.4. Ochrona powietrza zostały już zakończone. Zainteresowanym uzyskaniem dotacji na zadania sprzyjające ochronie powietrza pozostaje oczekiwać na kolejne rozdanie środków na okres od 2014 roku. W 2011 roku w zakresie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko udało się pozyskać środki w ramach priorytetu pn.: „Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią” firmie MEC Koszalin. Projekt MEC Sp. z o.o. pt.: „Optymalizacja miejskiego systemu ciepłowniczego w Koszalinie” – etap II obejmuje: 97 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA modernizację izolacji sieci napowietrznych – 0,7 km modernizację przyłączy i sieci rozdzielczej – 9,6 km modernizację węzłów cieplnych – 7 szt. (3 grupowe i 4 indywidualne) w wyniku czego powstanie 12 szt. węzłów indywidualnych. Celem głównym projektu jest poprawa stanu infrastruktury energetycznej w celu zmniejszenie strat energii powstających w procesie przesyłu i dystrybucji ciepła w systemie ciepłowniczym MEC Sp. z o.o. w Koszalinie. W ten sposób projekt przyczyni się do oszczędności nieodnawialnych zasobów energetycznych oraz wpłynie pozytywnie na stan środowiska naturalnego, poprzez polepszenie stanu powietrza atmosferycznego w regionie. Nie przewiduje się kolejnych konkursów w ramach Priorytetu IX. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. Obecnie trwają negocjacje mające na celu rozdzielenie środków na lata 2014-2020. Komisja Europejska planuje rozszerzenie finansowania inwestycji przez zastosowanie instrumentów finansowych, w tym pożyczek i poręczeń. Zwiększy to skalę oddziaływania funduszy choćby z tego względu, że dzięki tej formie wsparcia można będzie dofinansować więcej wartościowych projektów. Interesująca jest również możliwość wykorzystania w realnej skali instrumentów zwrotnych w ramach programów finansowanych z EFS. Zgodnie z projektem rozporządzeń polityki spójności na lata 2014 – 2020 na gospodarkę oraz trzy inne cele tematyczne planowane jest przeznaczenie łącznie co najmniej 50% Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na szczeblu krajowym. Bardziej szczegółowe informacje będzie można podać dopiero po zakończeniu procesu uzgodnień w kwestiach finansowych oraz ostatecznej treści pakietu dokumentów dotyczących funduszy strukturalnych w perspektywie 2014 – 2020. W latach 2014 - 2020 jednym z pięciu unijnych priorytetów ma być wsparcie realizacji pakietu klimatyczno-energetycznego UE. W propozycjach KE, które są obecnie negocjowane, w odniesieniu do energetyki ustalony został ring-fencing czyli minimalny poziom alokacji. Regiony zdefiniowane jako słabo rozwinięte miałyby przeznaczać co najmniej 6% Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na OZE i efektywność energetyczną, natomiast regiony zdefiniowane jako „przejściowe” co najmniej 20%. Komisja Europejska kładzie duży nacisk na wspieranie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Jest to wynikiem i odzwierciedleniem trendów w polityce UE, która zwraca szczególną uwagę na tak ważne zagadnienia jak czyste środowisko, bezpieczeństwo energetyczne czy zrównoważony rozwój. 98 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.5 Przewidywany okres realizacji Programu W „Programie ochrony powietrza dla strefy Miasta Koszalina, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu” określono termin wykonywania prac mających na celu zmniejszenie poziomu benzo(a)pirenu w powietrzu do poziomu dopuszczalnego jako 2013 (5 lat realizacji od 2009 roku). Zważając na to, że w PONE kładzie się nacisk na podłączenie budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej trzeba wziąć pod uwagę dłuższy okres czasu potrzebny na uzyskanie pozwoleń i uzgodnień niż ma to miejsce przy wymianie jedynie kotła / pieca na inny. Wstępnie można założyć przeprowadzenie Programu w latach 2013-2018 i dalej. Optymalnym rozwiązaniem jest rozłożenie inwestycji na pięć lat – zapewni to szybki efekt. Jednak może okazać się, że warunki dofinansowania jak i aktualne możliwości finansowe miasta i właścicieli budynków spowodują realizację Programu w zakresie mniejszym niż oczekiwany przez mieszkańców lub też w kolejnych etapach rozciągniętych w czasie. Nie jest wykluczone, że w momencie zaistnienia korzystnych warunków finansowych lub przy dużym zainteresowaniu mieszkańców gmina podejmie decyzję o przystąpieniu do kolejnego etapu Programu. Należy mieć również wzgląd na to, że będzie to duże przedsięwzięcie, w którym uczestniczyć będzie kilka stron (właściciele, Miasto, fundusz, mieszkańcy, przedsiębiorstwa ciepłownicze i gazownicze). Zważając na czas, jaki trzeba poświęcić na przygotowanie Inwestycji do realizacji pod kątem technicznym i finansowym można przypuszczać, że najwięcej inwestycji zostanie przeprowadzonych w 3 roku realizacji PONE. Optymalne byłoby rozwiązanie, aby kolejne etapy Programu przeprowadzać na określonym terenie – wtedy efekt tam będzie widoczny najbardziej, jednak ze względu na to, że szczególnie właściciele domków jednorodzinnych będą działać indywidualnie i efekt małego obszaru jednocześnie pozbawionego niskiej emisji może być trudny do osiągnięcia. Z pewnością należy dobrze przygotować się do realizacji poprzez bardzo dobre poinformowanie mieszkańców o możliwości udziału w Programie i korzyściach z niego płynących. Bardzo ważna jest informacja o zasadach wykonywania prac przy uzyskaniu dofinansowania, gdyż te inwestycje mogą być kontrolowane do 5 lat. Następnym krokiem będzie zebranie osób chętnych i świadomych do udziału, tak aby już po uzyskaniu finansowania nie nastąpiło masowe wycofywanie się inwestorów z Programu. 99 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 2.6 Analiza SWOT Programu Realizacja Programu będzie ogromnym przedsięwzięciem, które zaangażować będzie musiała wielu uczestników i duże środki finansowe. Z pewnością inwestycja ta ma wiele atutów i mocnych stron, ale i wiele przeszkód. Poniżej przedstawiono analizę SWOT realizacji Programu (wykonana na podstawie analizy problemu, zapisów „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Koszalina” oraz rozmów z zarządcami nieruchomości oraz przedstawicielami MEC Koszalin): Mocne strony chęć realizacji Programu ograniczenia niskiej emisji – jako jednego z pierwszych w woj. zachodniopomorskim, opracowany POP dla strefy miasta Koszalina, realizacja planu pozwoli osiągnąć efekt w długim okresie czasu, objęcie prawie w 100% terenu siecią gazową i w znacznym procencie siecią ciepłowniczą – niższe koszty podłączenia budynku, szybsze uzyskanie warunków przyłączenia, rozwój energetyki cieplnej zakłada pełną termomodernizację istniejących budynków, optymalizację systemu dostarczania ciepłej wody, budowę nowych, remont i przebudowę istniejących odcinków sieci oraz automatyzację pracy systemu ciepłowniczego, lokalizacja kotłowni umożliwia racjonalne zaopatrzenie w ciepło centralnego obszaru miasta oraz rozbudowę systemów zdalaczynnych na kierunku południowym i północnym, umożliwiając zaopatrzenie w ciepło przyszłej zabudowy jedno- i wielorodzinnej, kotły grzewcze zainstalowane w dwóch kotłowniach wyposażone są w urządzenia zmniejszające niekorzystne oddziaływanie na środowisko poprzez zarówno urządzenia eliminujące emisję pyłów do powietrza jak i urządzenia uzdatniające wodę, wytwarzanie energii cieplnej oparte jest na dwóch istniejących kotłowniach miejskich zabezpieczających w chwili obecnej do 60 % ogółu ciepła, istniejący system ciepłowniczy posiada rezerwy mocy, tak w zakresie wytwarzania jak i przesyłu energii, ciepło rozprowadzane jest siecią wysokoparametrową, z której 56% stanowi sieć preizolowana, otwartość do działania ze strony przedsiębiorstwa ciepłowniczego, spółdzielnie mieszkaniowe prawie w 100% ogrzewają swoje zasoby z sieci ciepłowniczej lub gazowej. 100 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Słabe strony brak możliwości dofinansowania kosztów eksploatacyjnych, brak możliwości dofinansowania kosztów prac wykonywanych przy okazji prac modernizacyjnych (malowanie ścian, uzupełnianie ubytków, naprawa dachu), brak narzędzi prawnych umożliwiających kontrolę i egzekucję nakazów związanych ze stosowaniem paliw niskiej jakości, możliwość uzyskania jedynie dofinansowania w formie pożyczki, przyzwolenie społeczne/ brak sprzeciwu na spalanie odpadów w domowych źródłach ciepła, zasoby mieszkalne są wiekowe, ich modernizacja może okazać się nieopłacalna, niektóre budynki są przeznaczone do wyburzenia – ich modernizacja jest nieopłacalna, jedynie 36% zasobu komunalnego pobiera ciepło z sieci miejskiej, zły stan mieszkaniowych zasobów komunalnych, powietrze atmosferyczne jest materią w ciągłym ruchu, co utrudnia jednoznaczne określenie stanu zanieczyszczenia w danym punkcie, zbyt mała ilość punktów pomiarowych w centrum miasta, mały udział źródeł odnawialnych w pokrywaniu zapotrzebowania na ciepło, duże koszty rozbudowy sieci ciepłowniczej. Szanse działania edukacyjne zwiększające świadomość ekologiczną mieszkańców, możliwość uzyskania dotacji na działania edukacyjne, zmiany legislacyjne umożliwiające przekazanie odpadów komunalnych samorządom oraz wprowadzenie ryczałtowej opłaty za wywóz odpadów komunalnych zapis w planach zagospodarowania przestrzennego o zakazie stosowania węgla jako paliwa. Zagrożenia niska zamożność społeczeństwa, małe zainteresowanie programem ze strony właścicieli i zarządców budynków, spalanie paliwa o złej i niskiej jakości, spalanie odpadów komunalnych w paleniskach domowych, wysokie ceny paliw energetycznych, wykorzystanie pieców/ kotłów o małej sprawności, 101 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA niskie tempo wykonywania prac termomodernizacyjnych budynków (ocieplenie, wymiana okien, modernizacja instalacji c.o i c.w.u) – duże zapotrzebowanie na ciepło, niskie emitory, duże zagęszczenie źródeł niskiej emisji – centrum miasta, osiedla, w centrum miasta dominuje – 90% udział w emisji powierzchniowej (pochodzącej z ogrzewania indywidualnego), wartość poziomu odniesienia dla benzo(a)pirenu są 6-cio krotnie ostrzejsze niż dla pyłu zawieszonego PM10. Oznacza to, że w warunkach polskich dotrzymanie normy dla benzo(a)pirenu jest praktycznie nierealne. 2.7 Procedury realizacji Programu Inwestycje dokonywane z domowego budżetu zwykle opierają się na zasadzie „minimum kosztów inwestycyjnych”. Do eksploatacji wykorzystywane są więc kotły mało efektywne, spalające najgorsze dostępne nośniki energii. Wykorzystanie preferencyjnych kredytów na termomodernizację, szczególnie przez indywidualne gospodarstwa jest znikome. Wynika to z powszechnie znanej nadmiernej dbałości banków o tzw. zabezpieczenia. Poza tym bardzo trudno przygotować część techniczno-ekonomiczną wniosku. Istnieje zatem potrzeba wdrażania programowych rozwiązań, które umożliwią wykorzystanie nowych technologii wpływających na zmniejszenie zużycia paliw i co się z tym wiąże ograniczenie emisji szkodliwych zanieczyszczeń. Prawdopodobnie dla przeprowadzenia inwestycji potrzebne będzie opracowanie audytu energetycznego oraz projektów technicznych, a także uzyskanie pozwoleń i warunków przyłączeń. Jednak w przypadku kompleksowych prac – np. modernizacji kilkunastu budynków w obrębie jednej ulicy, można zminimalizować koszty poprzez np. uzyskanie lepszej ceny za opracowanie pełnej dokumentacji dla większej liczby budynków. Programowe rozwiązania to szereg różnorodnych, precyzyjnie realizowanych działań (skoordynowanych w czasie), do których należą między innymi: - zorganizowanie i przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród mieszkańców, w tym spotkania z mieszkańcami i zarządcami budynków, - inwentaryzacja stanu istniejącego oraz pomoc w przygotowaniu projektów i wniosków koniecznych do przystąpienia do programu, 102 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA - uruchomienie punktu konsultacyjnego dla mieszkańców, udzielającego informacji o warunkach formalnych i technicznych, o urządzeniach, - ustalenie harmonogramów rzeczowych i finansowych, - sprawdzenie zgodności wykonania indywidualnych projektów z wymogami Programu, - nadzór nad realizacją oraz sprawdzenie zgodności z wymogami, - rozliczenie rzeczowe i finansowe Programu. Przy realizacji Programu planuje się skorzystanie z usług Operatora Programu. Specyfikacja oraz okresowość realizacji Programów ONE uniemożliwia zatrudnienie specjalistów nawet przez urzędy o znacznych zasobach finansowych. W tej sytuacji najrozsądniejszym wyjściem jest powołanie komórki Operatora Programu, który w całości przejmie obowiązki związane ze skuteczną obsługą Programu. Niniejsze opracowanie jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym by skutecznie obniżyć poziom niskiej emisji w mieście. Jego układ oraz zawartość czyni go skutecznym załącznikiem do wniosku o dofinansowanie z WFOŚiGW w Szczecinie, co przedkłada się na uruchomienie atrakcyjnego systemu dopłat. Te zaś są głównym elementem napędowym powodującym uzyskanie wyraźnych efektów ekologicznych. Działania poprzedzające realizację Programu: Wybór Operatora Programu Zadania Operatora Programu: organizacja punktu obsługi klienta, promocja Programu, przygotowanie materiałów informacyjnych i reklamowych, organizacja wystaw i prelekcji, określenie procedur realizacyjnych, określenie wymogów szczegółowych formalno-prawnych, promocja energii odnawialnej, kontakt z mieszkańcami miasta (obsługa bezpośrednia), weryfikacja projektów i kosztorysów inwestycyjnych, ocena efektów modernizacji, przygotowanie umowy z mieszkańcem, przygotowanie harmonogramu realizacji inwestycji, nadzór i kontrola zadań inwestycyjnych, kompletacja dokumentów zadań inwestycyjnych. Zadania Operatora ustala Urząd uwzględniając również sposób jego finansowania. W szczególnych przypadkach może on również być odpowiedzialny za opracowanie wniosku o dofinansowanie, jak również za stworzenie regulaminów i zasad przyznawania pomocy finansowej mieszkańcom. Regulamin Programu Regulamin Programu przygotowuje Urząd wraz z Operatorem. Jego uprawomocnienie następuje w chwili podjęcia przez prezydenta miasta zarządzenia o przyjęciu regulaminu Programu. Należy pamiętać, iż regulamin realizacji Programu jest charakterystyczny dla określonej gminy. Jego 103 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA zapisy wynikają z negocjacji z funduszem, możliwości finansowych gminy i wielu innych czynników. Regulamin Programu powinien dotyczyć następujących kwestii: - główne cele Programu, - okres ważności, - zakres Programu, - forma i sposób dofinansowania Programu, - warunki przystąpienia i odstąpienia inwestora do/od Programu. Przy tworzeniu regulaminu konieczne jest uwzględnienie: - zakres modernizacji przyjęty przez gminę, - harmonogram realizacji inwestycji, - wysokość przyznanego dofinansowania - wysokość dofinansowania akceptowanego przez gminę, - procedury kontroli realizacji inwestycji w ramach Programu, - zasady realizowania inwestycji. Jeden z istotnych elementów regulaminu to wielkość i zasady dofinansowania. Gmina może jednak we własnym zakresie prowadzić politykę dofinansowania promując tym samym urządzenia ekologiczne, a tym samym podnieść atrakcyjność Programu. Zwykle wysokość dofinansowania wyznaczana jest przez dwa składniki: - procentowe dofinansowanie inwestycji, - górna granica wielkości dofinansowania, Wielkości te ustalane są zwykle przez gminy i zależą od ich zamożności lub strategii finansowej. - Warunki techniczne wstępne otrzymania dofinansowania Dla obiektów leżących w odległości do 70 m od m.s.c.: posiadanie wkładu własnego wykonanie audytu energetycznego/bilansu cieplnego/analizy techniczno-ekonomicznej uzyskanie od MEC sp. z o.o. Koszalin WT (warunków technicznych) uzgodnienie z MEC zakresu wykonywanej inwestycji (koszty wykonania węzła i opłaty przyłączeniowej). Dla obiektów będących w zasięgu m.s.c.(w odległości powyżej 70 m): posiadanie wkładu własnego wykonanie audytu energetycznego/bilansu cieplnego/analizy techniczno-ekonomicznej 104 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA uzyskanie od MEC Koszalin WT (warunków technicznych) uzgodnienie z MEC zakresu wykonywanej inwestycji (koszty wykonania węzłów i opłaty przyłączeniowej) wyrażenie zgody przez co najmniej 50% właścicieli na danym obszarze na udział w projekcie Realizacja inwestycji w ramach Programu Główne założenia realizacji inwestycji: W gestii inwestora leży: wybór typu inwestycji, wybór rodzaju paliwa, inwestycja zakończona utworzeniem stosownej dokumentacji, nad poprawnością realizacji inwestycji czuwa Operator Programu, wykonawca ponosi odpowiedzialność za poprawne działanie systemu, wartość inwestycji zaakceptowana przez inwestora i Operatora Programu, Etapy realizacji inwestycji: wniosek inwestora o udział w Programie, wybór wykonawców i dostawców, przeprowadzenie inwentaryzacji obiektu przez wykonawcę, przez operatora programu, - uzyskanie stosownych zezwoleń i opinii projekty techniczne pozwolenie na budowę - wykonanie oferty inwestycyjnej i kosztorysu, - weryfikacja dokumentów przez operatora programu, - stworzenie umowy trójstronnej Inwestor-Wykonawca-Gmina (Operator), - wpłata przez inwestora wkładu własnego z tytułu realizacji inwestycji, - realizacja inwestycji zgodnie z przedstawioną dokumentacją, - likwidacja starego kotła - zakończenie inwestycji - kompletacja dokumentów inwestycyjnych, - odbiór techniczny. Proces realizacji inwestycji jest różny i zależy od schematu przyjętego przez Operatora i gminę. Każdy program można zatem opracować według własnego scenariusza. Szczególną uwagę przy 105 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA realizacji inwestycji należy zwrócić na dokumentację programową, gdyż stanowi ona podstawę do rozliczenia i umorzenia pożyczki przez Fundusz przyznający środki. Kontrola realizacji inwestycji w ramach Programu Przebieg realizacji zadań inwestycyjnych wymaga kontroli z uwagi na: harmonogram realizacji inwestycji, osiągnięcie założonych celów ekologicznych, jakość wykonywanych prac w ramach Programu. Za kontrolę Programu odpowiedzialny jest Operator. Do niego należą czynności związane z takim prowadzeniem Programu by nie dopuścić do powstania nieprawidłowości proceduralnych lub konfliktów między uczestnikami Programu (inwestorzy, Operator, gmina). Operator, jako podmiot wybrany przez Gminę Miasto Koszalin do realizacji Programu i odpowiedzialny za będzie podlegał kontroli i nadzorowi ze strony Gminy. 106 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 3 PODSUMOWANIE Program ograniczenia niskiej emisji ma na celu poprawę jakości powietrza. Wpływ eksploatacji systemów grzewczych na jakość powietrza, szczególnie w okresie zimowym, jest znaczący. Program został wykonany w oparciu o pozyskane informacje dotyczące stanu i sposobu ogrzewania zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej. Podziału prac w ramach PONE dokonano uwzględniając wielkość obiektów oraz fakt ich podłączenia (lub nie) do m.s.c. Podprogramy utworzono uwzględniając następujące kryteria: usytuowanie budynków (czy znajdują się w strefie zagrożenia niską emisją, a w szczególności benzo(a)pirenem), konieczność lub nie - wykonania prac termomodernizacyjnych, odległość od istniejącej sieci ciepłowniczej. Podział przedstawia się następująco: Program I Obejmuje budynki wielorodzinne i wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c. Podprogram I.1. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane bezpośrednio w strefie zagrożenia (poziom benzo(a)pirenu jest przekroczony) I.1.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.1.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c. I.1.1.b) oddalone do 70 m od m.s.c. I.1.1.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. I.1.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.1.2.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c. I.1.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.1.2.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. 107 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Podprogram I.2. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane na potencjalnym obszarze średniorocznych przekroczeń benzo(a)pirenu. I.2.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.2.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.2.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.2.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. I.2.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.2.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.2.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.2.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. Podprogram I.3. Budynki wielkogabarytowe, które nie są podłączone do m.s.c., zlokalizowane poza obszarem zagrożonym przekroczeniami benzo(a)pirenu. I.3.1. Budynki nie wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.3.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.3.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.3.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. I.3.2. Budynki wymagające wykonania prac termoizolacyjnych I.3.1.a) zlokalizowane w odległości do 30 m od m.s.c I.3.2.b) oddalone do 70 m od m.s.c I.3.3.c) obiekty będące w zasięgu m.s.c. w odległości powyżej 70 m. Łącznie Program I obejmuje 1.072 budynki. 108 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Program II Budynki wielkogabarytowe, które są podłączone do m.s.c., jednak posiadają inne niż m.s.c. źródło ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) – tj. piecyki gazowe, bojlery elektryczne, inne. Według danych zebranych od zarządców oraz MEC Koszalin budynków takich jest 530. Program III Zaliczono do niego budynki małogabarytowe i obiekty poniżej 30 kW budynki z możliwością podłączenia do m.s.c., wymagające wykonania prac termoizolacyjnych oraz z możliwością zastosowania OZE (m.in. kolektorów słonecznych). Koszty oszacowano dla 3.700 budynków. Koszt planowanej modernizacji a dla całego PONE szacuje się na: 468 577 085 zł, w tym: w zakresie budynków wielkogabarytowy: 349 301 085 zł, a w zakresie małogabarytowych (głównie jednorodzinnych): 119 276 000 zł. Efekt ekologiczny prowadzonych działań wyniknie głównie z likwidacji kotłów i pieców węglowych i podłączanie obiektów do systemów grzewczych, w których następuje pełna kontrola procesu spalania, czego efektem będzie brak emisji w miejscu zapotrzebowania na ciepło. Efekt ekologiczny po modernizacji budynków w zakładanym zakresie i ilości przeznaczonych do modernizacji wyniesie zanieczyszczeń pyłowo gazowych: 1 927 Mg/rok (zmniejszenie o 58 %) emisji CO2: 40 471 Mg/rok (zmniejszenie o 31 %) 109 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Wykonanie zamierzeń modernizacyjnych uzależnione w dużej mierze jest od możliwości finansowych Miasta, jak i możliwości pozyskania dotacji i pożyczek z różnego rodzaju instytucji (jak NFOŚiGW), z projektów międzynarodowych czy unijnych. Znaczny wpływ na to będą miały również możliwości finansowe podmiotów chcących uczestniczyć w Programie. Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości zdobycia takich środków, Miasto powinno być skoncentrowane w pierwszej kolejności na likwidacji niskiej emisji w strefie zagrożonej na obszarach budownictwa wielorodzinnego (Program I-szy – strefa zagrożona). Wówczas koszt realizacji takiego Programu kształtowałby się w wysokości 225 mln zł, w przypadku realizacji wszystkich przewidzianych do realizacji zadań. Biorąc pod uwagę rozmowy przeprowadzone przez firmę AT GROUP S.A. i zebrane informacje od spółdzielni i zarządców (m.in. dotychczasowy stopień zadłużenia wspólnot i ich możliwości finansowe) szacujemy do programu zgłoszonych zostanie około: 20 % obiektów, stąd szacujemy koszt wydatków z realizacją Programu na poziomie 45 mln zł. W przypadku małego zainteresowania ze strony właścicieli i zarządców budynków wielorodzinnych i posiadania wolnych środków powinny one zostać skierowane na realizację Programów II i III-go w strefie zagrożonej. W przypadku Programu II-go przewidywane koszty inwestycji w strefie zagrożonej kształtują się na poziomie 40 mln zł. Biorąc pod uwagę aktualne zainteresowanie właścicieli i zarządców budynków wielorodzinnych na poziomie 30 % szacuje się, iż realny koszt realizacji Programu II-go w tej strefie wyniesie ok. 12 mln zł. W przypadku Programu III-go w strefie zagrożonej znajduje się około 600 budynków jednorodzinnych, stąd szacuje się koszt realizacji inwestycji na poziomie 19 mln zł. Z doświadczenia innych gmin, które realizowały już PONE na swoim terenie, wynika, że pomimo małej ilości wypełnionych ankiet wniosków (szczególnie tam, gdzie jest możliwość przeprowadzenia termoizolacji i montażu solarów w ramach Programu) spływa bardzo wiele. Ocenia się, iż weźmie w nim udział około 40 % z nich. Stąd koszt realizacji tego Programu wyniesie około 8 mln zł. W wyniku działań promocyjnych i propagandowych, zaangażowania mediów i lokalnych środowisk, szacowane wartości mogą ulec zmianie. Program, po wprowadzeniu w życie, łączy ze sobą kilka pozytywnych aspektów o charakterze m.in. gospodarczym: wpływ na poprawę warunków życia dla społeczeństwa, poprzez ochronę środowiska naturalnego - został w Programie wskazany jednoznacznie, 110 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA Program poprawia kondycję techniczną indywidualnych zasobów właścicieli posesji, wpływ na świadomość ekologiczną mieszkańców gminy – pogłębienie wiedzy na temat efektywnego wykorzystania, oszczędzania energii, pozyskiwania jej ze źródeł odnawialnych. zwiększa prestiż i atrakcyjność gminy ze względu na otwartość na nowe, ekologiczne technologie. 111 | S t r o n a PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI DLA MIASTA KOSZALINA 4 BIBLIOGRAFIA 1. Materiały informacyjno-instruktażowe pn.: „Wskaźniki emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw” wydane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. 2. „Termomodernizacja budynków dla poprawy jakości środowiska” Jan Norwisz, Gliwice 2004. 3. „Podstawy energetyki cieplnej” Jan Szargut, A. Ziębik. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000. 4. „Metodyka określania ekonomicznie opłacalnego standardu energetycznego budynku” A.D. Panek, Energia i Budynek, 04(35)2010 5. „Program ochrony powietrza dla strefy Miasta Koszalina, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu”, 2009 6. „Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019”, Szczecin 2011 7. „Program Ochrony Środowiska Miasta Koszalina na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019”, Koszalin 2012 8. „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Koszalina” Koszalin 2010 9. „Strategia mieszkaniowa Miasta Koszalina na lata 2008-2015” Koszalin 2008 10. „Założenia do planu zaopatrzenia Miasta Koszalina w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe”, 2000 11. „Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2008”, WIOŚ Szczecin 2009 12. „Roczna ocena jakości powietrza w woj. zachodniopomorskim za 2011 rok”, Szczecin 2011 13. „Vademecum Klienta MEC w Koszalinie” 14. Materiały przygotowane przez MEC w Koszalinie oraz ZBM w Koszalinie na potrzeby oszacowania kosztów realizacji PONE, 2011 15. Polskie Normy PN-EN ISO 6946 Komponenty budowlane i elementy budynku -Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła -- Metoda obliczania PN-EN ISO 13790:2009 Energetyczne właściwości użytkowe budynków - Obliczanie zużycia energii do ogrzewania i chłodzenia 16. www.nfosigw.gov.pl 17. www.wfos.szczecin.pl 18. www.serwisy.gazetaprawna.pl 19. www.meckoszalin.pl 112 | S t r o n a
