II Wojna Światowa w Europie

II wojna światowa w Europie.
Przygotowania do wojny
Żeby móc w ogóle opowiadać o historii, jaka zdarzyła się w latach 1939-1945 należy najpierw
naświetlić trochę okres przed wybuchem wojny. Nie sposób określić, w którym momencie zdarzenia
zaczęły przybierać obrót niebezpieczny dla światowego pokoju. Historia jest procesem ciągłym i
dlatego można się cofnąć i do początków I Rzeszy. Tylko po co? Dlatego zdecydowałem się zacząć od
faktów zdecydowanie nam bliższych.
Pierwszym ogniwem łańcucha zdarzeń, który doprowadził do największego konfliktu w dziejach
ludzkości, wybrałem układ w Locarno. Został on podpisany w 1925 r. przez zachodnich aliantów z
czasu I wojny światowej (Wielka Bryt., Francja, Włochy) i stanowił o nienaruszalności granic
mocarstw zachodnich. Z pozoru nic wielkiego się nie stało. Ale z perspektywy reszty państw,
szczególnie tych mniejszych, wzrosło zagrożenie niemiecką inwazją w przyszłości, państwa te nie
zostały bowiem objęte żadnymi postanowieniami, a ich granice mogły być teoretycznie przekraczane
przez wojska niemieckie bez interwencji Zachodu.
Być może ten fakt byłby niezauważony, gdyby nie kolejne ogniwo tego łańcucha, człowiek znany jako
Führer- przywódca. Adolf Hitler zdobył władzę w Niemczech w demokratycznych wyborach w roku
1933r. Był to człowiek o bliżej nieznanych zamiarach i poglądach, których Niemcy wtedy jeszcze za
bardzo nie byli świadomi. Dopiero później powoli dążył do zdobycia pełni władzy. Najpierw przyznał
sobie (jako kanclerzowi) prawo do wydawania ustaw, potem ograniczył prawa mniejszości, następnie
wystąpił z Ligi Narodów, by móc w spokoju przygotowywać kolejny krwawy konflikt w Europie. Gdy
gospodarka Niemiec przestawiała się na produkcję wojskową, żaden z krajów Zachodu nie
zaprotestował, choć wszyscy sygnatariusze Traktatu wersalskiego byli do tego zobowiązani. Faktem
jest, że do roku 1936 Hitler otwarcie nie wystąpił przeciwko innym państwom, jednak nie czekał też
biernie tych 3 lat. Jego wojska szkoliły się tym czasie na terenie Związku Radzieckiego i były z
pewnością szybciej modernizowane niż siły Aliantów.
Tutaj należy wspomnieć o sławnym Traktacie wersalskim. Zobowiązywał on Republikę Weimarską
(Niemcy) do ograniczenia liczby wojska, a także zakazywał w ogóle tworzenia lotnictwa, a marynarka
wojenna miała wyznaczony limit tonażu (wyporności, czyli wielkości) okrętów. To, że te
postanowienia są łamane stało się jasne w 1935r. Jednak ani Francja, ani Wielka Brytania nie podjęły
żadnych kroków. Rozpoczęła sie polityka appeasementu tj. zaspokajania żądań Niemiec, by nie
doprowadzić do kolejnej wojny. Jak sie później okazało był to duży błąd. Hitler ogłosił powszechną
służbę wojskową, a także zwiększył liczebność Wehrmachtu- sił lądowych, powołał Kriegsmarinemarynarkę wojenną oraz Luftwaffe- siły powietrzne.
Krokiem który już jednoznacznie pokazywał intencje Niemców było zajęcie Nadrenii i Północnej
Westfalii w 1936r. Strefa ta była zdemilitaryzowana od 1919r. Nie mogły tam przebywać żadne
jednostki wojskowe, choć terytorium należało do Niemiec. Po raz kolejny okazało sie że państwa
Zachodu są bierne. To ośmieliło przywódcę III Rzeszy do podjęcia bardziej odważnych działań, to
znaczy do Anschlussu Austrii . Oznaczało to nie mniej nie więcej, jak przyłączenie tego
niemieckojęzycznego państwa przez Niemcy przy zgodzie przywódców Austrii. Żeby było jasne- tego
również zabraniał Traktat wersalski. Jako że państwa zachodnie po raz kolejny nie zareagowały, Hitler
przedsięwziął nowe działania.
Dochodzimy tutaj już do roku 1938. Wtedy stała się rzecz do jakiej państwa Ligi Narodów nigdy nie
powinny były dopuścić. Podpisano w Monachium traktaty, według których do Rzeszy wcielono całą
sudecką część Czechosłowacji. Co jest najbardziej zaskakujące, Czechosłowacja o wszystkim
dowiedziała się po fakcie, gdy dostała postanowienia podpisane przez Wielką Brytanię, Francję,
Włochy i Niemcy. W październiku Wehrmacht po prostu wszedł na jej terytorium uznawane od teraz
za niemieckie. W Londynie i Paryżu świętowano zażegnanie konfliktu. Nikt nie spodziewał sie że
właśnie kończy się do niego preludium.
Zimą 1939 roku wojna rozpoczęła się też na wschodzie. Tam konflikt wybuchł między Finlandią i
ZSRR. Mimo kilkukrotnej przewagi liczebnej, Rosjanie nie byli w stanie zniszczyć tego kraju i w końcu,
po bardzo krwawej dla nich wojnie, podpisali porozumienie, w wyniku którego zajęli wschodnią część
Finlandii.
Na kilka miesięcy przed atakiem na Polskę, Hitler powiększył terytorium swojego państwa o kolejne
tereny. Była to nadbałtycka część Litwy. Władze tego państwa dostały ultimatum, w którym władze
Niemiec żądały Kłajpedy i okolic, a w razie niespełnienia zagroziły atakiem. Osamotniona Litwa
zmuszona była oddać swój największy port. Także przywódca Włoch, Benito Mussolini, rozpoczął
wojnę. Dla niego celem była najpierw Etiopia leżąca w Afryce, a potem Albania. Po podbiciu tych
państw Włochy poprawiły swoją pozycję na arenie międzynarodowej.
W 1939r. armia niemiecka była już gotowa do wojny i chyba nikt w Europie nie miał złudzeń że jest
ona wymierzona w ZSRR. Dla porównania warto podać liczebność sil zbrojnych (podzielonej) Europy i
Niemiec, a także zamieścić 2 mapki.
Niemcy: ok. 1 mln żołnierzy
Wlk. Bryt.: ok. 1,3 mln żołnierzy
Francja: ok. 1 mln
Polska: ok. 1 mln
ZSRR: ok. 1,5 mln (w Europie)
1939-1941 Dominacja Niemiec, sojusz socjalistów narodowych z
internacjonalistami z ZSRR
Świat oczekiwał już wojny. Polski rząd podpisał traktaty o wzajemnej pomocy z Aliantami (Francja i
Zjedn. Królestwo), które miały zapewnić pomoc militarną w razie ataku. Wielką niewiadomą
pozostawał Związek Radziecki. Nie wiadomo było czego spodziewać się po tym wielkim i rządzonym
przez Stalina państwie. Jego rola miała wyjaśnić się już niebawem. Hitler zażądał od Polski
tranzytowego przejścia z Niemiec do Prus Wschodnich i zrzeczenia się Gdańska. Rząd Polski odrzucił
te żądania.
Największy konflikt w historii świata zaczął się nad ranem 1 września 1939r. Wojska Hitlera
zaatakowały od 3 stron: na północy z terytorium Prus Wschodnich, na południu od strony swojego
marionetkowego państwa- Słowacji i z zachodu od strony swojej granicy. Wróg nie miał miażdżącej
przewagi liczebnej, lecz w porównaniu do polskiego, wojsko niemieckie było w innej epoce
technologicznej. Rzeczpospolita nie miała szans, by powstrzymywać wroga dłużej niż kilka tygodni.
Władze liczyły na sojuszników. I rzeczywiście w kilka dni Francja i Wielka Brytania wypowiedziały
wojnę Niemcom. Jednak wbrew przewidywaniom polskich dowódców ani jedna dywizja nie
przekroczyła granicy na Renie. Dodatkowo 17 września ZSRR, zgodnie z tajnym porozumieniem,
wkroczył na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej. IV rozbiór stał się faktem. Po 5 tygodniach Polska
znowu zniknęła z map.
Na Zachodzie trwała wtedy tzw. „dziwna wojna”. Nikt nie wykonywał żadnych ruchów. Oprócz
mobilizacji wzdłuż granicy niebyło widać zagrożenia. Hitler korzystając z chwili spokoju zwrócił się na
północ. Szybko uporał się z Danią, następnie zaatakował Norwegię. Tam po zaciętych bojach,
szczególnie o północ kraju, ustanowił marionetkowy rząd. W Danii natomiast władzę zachował król
Chrystian, jednak musiał podporządkować się Rzeszy. Był to ruch konieczny, związany z wcześniejszą
wojną ZSRR z Finlandią. Granice komunistycznego państwa zbliżyły się do granic Szwecji, która
sprzedawała Niemcom niezbędne dla ich przemysłu surowce, głównie rudę żelaza. Żeby zapewnić
sobie niezakłócone i niezależne od socjalistów dostawy potrzebne im były porty w Norwegii.
Po zabezpieczeniu się, Niemcy byli gotowi na dalszą część wojny. Rozpoczęło się natarcie na zachód.
Przebiegało ono podobnie jak w 1914r., ale tym razem nic nie wstrzymało impetu wcale nie tak
licznych dywizji pancernych. W ciągu kilkunastu dni padł Benelux, a w ciągu kolejnych 4 tygodni cała
Francja. Mimo dużo lepszego uzbrojenia i większej liczby żołnierzy, a także licznych umocnień
wytrzymała ona krócej niż Polska. Te umocnienia (głównie linię Maginota nad Renem) niemieckie
wojskowo prostu okrążyło. Francja poddała się. Północ i zachód zostały przyłączone do Rzeszy, a z
reszty terytorium utworzono zależne państwo Francja Vichy ze stolicą właśnie w Vichy.
Nie był to ostatni krok rozpędzonej armii Rzeszy. Rozpoczęła się „bitwa o Anglię”, bohaterska obrona
nieba nad Brytanią przez garstkę lotników. „Jeszcze nigdy tak niewielu nie zrobiło tak wiele dla tak
wielu” powiedział wtedy premier Imperium, Winston Churchill. Po odparciu trzymiesięcznych
nalotów bombowych, ostatni skrawek demokracji w Europie mógł odetchnąć. Był na razie
bezpieczny. Jednak sytuacja dalej była groźna. Dlatego w 1941r. Wielka Brytania podpisała ze stanami
Zjednoczonymi Kartę atlantycką- dokument o pomocy gospodarczej USA. Był to pierwszy krok do
przyłączenia Stanów do wojny.
Następnym celem, być może dosyć niewygodnym, był dla Niemców Półwysep Bałkański.
Niewygodnym, bo Niemcy nie byli przygotowani na tę wojnę, nie wkalkulowali jej. Została wywołana
przez Mussoliniego, który zaatakował Grecję, z którą nie potrafił sobie poradzić, a dodatkowo
pogrążona w chaosie Jugosławia także wystąpiła przeciw nim. W wyniku tej kampanii Grecja została
zajęta, powstała Chorwacja podporządkowana Hitlerowi, a reszta Jugosławii została podzielona
między sąsiadów.
Rządy faszystów obejmowały już Portugalię, Hiszpanię (obydwa państwa nie były gorliwymi
sojusznikami Hitlera), Francję, Benelux, połowę Polski, Słowację, Jugosławię, Grecję , Norwegię i
Danię (kontrolowane przez Niemcy) oraz Węgry, Rumunię, Bułgarię, Włochy Chorwację jako
sojuszników Führera. Komunizm panował w tym czasie już w państwach nadbałtyckich, połowie
Polski, Mołdawii, a także w wielu państwach azjatyckich współpracujących z ZSRR.
Przez te dwa lata (1939-41), mimo różnic i wzajemnej wrogości przywódców tych państw,
współpraca niemiecko-radziecka kwitła. Rosjanie mieli ropę, a Niemcy technologie. Ale obydwa
państwa szykowały się potajemnie do wojny. I Hitler, i Stalin do niej dążyli. Kwestią było kto kogo
uprzedzi.
Europa, maj 1941
Niemcy i ich sojusznicy
ZSRR
Alianci
Państwa neutralne
1941-1943 Wielkie Niemcy, wpół drogi do sukcesu, wpół drogi do upadku
Pierwsi zaczęli Niemcy. Operacja opatrzona kryptonimem „Barbarossa” zaczęła się w czerwcu 1941r.,
chociaż według planów miało to być dużo wcześniej (przeszkodziła kampania na Bałkanach).
Dziwaczny sojusz dwóch totalitaryzmów rozpadł się. Jednak zaraz po tym rozwodzie nastąpił kolejny
ślub, lecz z pewnością był to ślub z rozsądku, a nie z miłości. Zachód zyskał nowego sojusznika. Trochę
na zasadzie „wróg wroga jest przyjacielem”, USA rozszerzyło pakiet pomocowy o ZSRR, co pozwoliło
na dozbrojenie przestarzałej rosyjskiej armii. A Armia Czerwona była już wtedy w rozsypce. Natarcie
Niemiec było druzgoczące. W niewolę wpadły miliony czerwonoarmistów. Do początków zimy
Niemcy widzieli już dachy Kremla i Newę w Leningradzie (Petersburgu). Wszystko szło jak z płatka,
jednak impet wyhamowała mroźna ruska zima oraz tysiące ochotników i więźniów zmuszanych do
kopania rowów przeciwczołgowych.
W tym roku na froncie zachodnim panował względny pokój. Jednak na morzu szalała wojna.
Stada niemieckich u-bootów zatapiały dziesiątki statków zaopatrzeniowych płynących do
Portsmouth, Southampton i innych portów Brytanii. Pancernik Bismarck wypłynął na łowy i zmiótł
HMS Hood. Anglia po raz drugi miała nieciekawe widoki na przyszłość.
W 1942r. Niemcy kontynuowały swój marsz, szczególnie na południu przez Ukrainę i Kaukaz w
kierunku Azerbejdżanu i bogatych złóż ropy. Był to główny cel Hitlera, któremu kończyła się już ropa
dla ciągle rosnących sił pancernych. Po ciężkich walkach zdobyto Krym, a na jesieni wojska podeszły
aż pod Stalingrad. Radzieccy dowódcy stosowali w tym czasie dobrze znaną taktykę spalonej ziemi.
Wszystko szło po myśli Führera, mieszkańcy okupowanych terenów witały nowych najeźdźców z
radością, sądząc że nie ma nic gorszego od NKWD. Ale było Gestapo. Nastroje szybko się zmieniły i
miejscowi zaczęli atakować siły Niemiec. Pochód był coraz wolniejszy. Swoją rolę zaczynało także
odgrywać wyposażenie amerykańskie przesyłane Rosjanom, a także przyłączenie się USA do wojny.
Obóz antyhitlerowski był już dużo liczniejszy niż siły wroga i można było zacząć planowanie
kontrataku.
Niestety w tym okresie zaznaczyła się najczarniejsza karta z czasów wojny- Holocaust. W obozach
koncentracyjnych, w odludnych lasach czy w gettach ginęły miliony Żydów. W sumie ich liczba wynosi
ok. 5 mln. Było to tak ogromne okrucieństwo, że Zachód mimo licznych wskazówek, nie potrafił
przyjąć tego do wiadomości i nie zrobił nic by przerwać tą tragedię.
Rok 1943 był ostatnim, w którym to hitlerowcy mieli inicjatywę. Chociaż na początku roku wojna
morska o Atlantyk przebiegała pomyślnie, to już w marcu Niemcy zaczęli ponosić dotkliwe straty w
swoich okrętach podwodnych. Szala zaczynała się przechylać na stronę Aliantów. Na wschodzie
oblężenie Leningradu nie przynosiło skutków. Obrońcy woleli zjadać się nawzajem, niż poddać. W
innym wielkim mieście, Stalingradzie po utraceniu prawie milina żołnierzy, Niemcy musieli złożyć
broń. Było to najważniejsze zwycięstwo nad Wehrmachtem, bo było pierwszą tak dotkliwą klęską
Niemiec. W Aliantów wstąpił nowy duch i wszystko się odwróciło.
1943-45 Nie takie proste zwycięstwo
Latem zachodni Alianci rozpoczęli atak na Sycylię i Włochy. Otwarto nowy front w Europie, i Niemcy
po raz pierwszy od dwóch lat musieli walczyć na dwa fronty. Wprawdzie ofensywa utknęła pod
Monte Cassino, ale za to na wschodzie niemieckie pancerne dywizje przegrały pod Kurskiem z
radzieckimi T-34 i nastąpił odwrót Wehrmachtu. Partyzanci we wszystkich okupowanych krajach
atakowali ze zdwojoną siłą. Rozpoczęły się bardzo krwawe i bezlitosne bombardowania miast
niemieckich. Bomby spadały zarówno na fabryki, jak i na osiedla.
Walki w kolejnych miesiącach były bardzo krwawe, jednak czerwonoarmiści uzyskiwali coraz większą
przewagę. Rozpoczęła się wielka ofensywa, która miała skończyć się pod Berlinem. Wkroczenie Armii
czerwonej na tereny okupowane było jednym z najkrwawszych wydarzeń wojny. Żołnierze
dopuszczali się wielu zbrodni, osądzonych o kolaborację z Niemcami mordowano. Rósł terror, a
kolejne tereny musiały uznawać władzę dyktatorską Stalina.
Nie przeszkadzało to jednak we współpracy Stalina z Rooseveltem i Churchillem. Na trzech
konferencjach: w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, ustalili oni plan zniszczenia III Rzeszy, a także podział
terenów dobytych na wrogu i przebieg stresy wpływów radzieckich i zachodnich. Według tych
ustaleń w Polsce miały zostać przeprowadzone wybory (w zasadzie nigdy do nich nie doszlo).
Wszystkie kraje na wschód od Polski miały zostać przyłączone do ZSRR, a Niemcy podzielone na 4
strefy okupacyjne. Ale wróg jeszcze ciągle istniał. Najpierw należało otworzyć większy front na
zachodzie.
Latem 1944r. nastąpiło lądowanie w Normandii. Tysiące Amerykańskich, brytyjskich i polskich
żołnierzy wychodziło na plaże pod ogień niemieckich karabinów. Pomimo ciężkich strat, udało się
zająć przyczółki. Zdezorientowani obrońcy, nie potrafili zgnieść zagrożenia w zarodku i tak zakończyło
się panowanie Niemiec we Francji. Została ona wyzwolona równie szybko, jak zajęta. Teraz upadek
Rzeszy był już pewny. Atakowane od wschodu, zachodu, południa i z powietrza, siły niemieckie cofały
się aż do samych Niemiec. Broniły się zaciekle, nawet kontratakowały (np. w Ardenach), lecz na
niewiele się to zdało.
W sierpniu w Warszawie, gdy armia Czerwona stała już an drugim brzegu Wisły, wybuchło powstanie.
Żołnierze podziemia pozostawieni na pastwę niemieckich dywizji przez odpoczywającą kilka
kilometrów dalej Armię Radziecką , przegrali, a Warszawa została doszczętnie zniszczona. Nadzieje na
wolną Polskę zniknęły.
Ostateczny upadek Niemiec przypadł na maj 1945r. Traktaty pokojowe głosiły całkowitą
bezwarunkową kapitulację. W Norymberdze miał powstać trybunał , który miał osądzić Niemieckich
zbrodniarzy wojennych.
Ostateczny bilans wyglądał mniej więcej tak: zachodnia Europa, od Francji do połowy Niemiec miała
zostać pod wpływami zachodnich demokracji. Bałkany bez Grecji miały przypaść Związkowi
Radzieckiemu. Byłe republiki powstałe w Europie Centralnej i Wschodniej miały być przyłączone do
ZSRR. Z drugiej wojny światowej Europa wyszła podzielona tak jak nigdy dotąd.
www.pbs.org
Źródła:

Norman Davies Europa. Rozprawa historyka z historią


www.wikipedia.org
www.portalwiedzy.onet.pl/130162,,,,ii_wojna_swiatowa_w_liczbach,haslo.html

historia.pgi.pl
KPT