Polityka Za graniczna Polski w Okresie Mi*dzywojennym

Powstała na gruzach II Rzeszy -Republika Weimarska nie zrezygnowała
z ziem dawnego zaboru pruskiego. Polskę określano jako „kraj
sezonowy” ,zaś perspektywicznym celem polityki niemieckiej było
przywrócenie przedwojennego status qua w Europie, a to wymagało
zniszczenia odrodzonej Polski. To właśnie na wschodzie Niemcy
postrzegali szanse na rewizję postanowień traktatu wersalskiego,
grając jednocześnie wobec państw zachodnich rolę lojalnego
wykonawcy jego postanowień. Przebieg stosunków polskoniemieckich można ogólnie podzielić na trzy etapy :
 lata 1919-1925 ( do konferencji w Locarno),
 lata 1925-1933 (do dojścia Hitlera do władzy),
 lata 1933-1939 (do wybuchu II wojny światowej).



Jednym z pierwszych przejawów konfliktu była blokada
gospodarcza w 1920 r. W odpowiedzi Polska podjęła próby
stosowania bojkotu ekonomicznego Prus Wschodnich, co
jednak nie przyniosło większych rezultatów,
obawa przed rewizjonizmem niemieckim zaowocowała
zbliżeniem polsko-francuskim. 19 II 1921 r. oba państwa
podpisały deklarację o przyjaźni oraz układ polityczny z
konwencją wojskową, która przewidywała wzajemną pomoc w
przypadku napaści Niemiec na któraś ze stron,
Brak perspektyw na ułożenie stosunków z Republiką Weimarską
spowodował, że jedyny plan wojny ułożony na początku lat 20tych obejmował wariant „N” odnoszący się do wojny na
zachodniej i północnej granicy.


Ugodowa polityka Anglii wobec Niemiec wpłynęła na zaostrzenie przez
Berlin kursu wobec Polski. W XI 1924 r. minister spraw zagranicznych
Niemiec – Gustaw Stresemann oświadczył, że Prusy Wschodnie odcięte
od Niemiec zostaną pewnego dnia powtórnie połączone. Powszechnie
kwestionowano również stałość ukształtowanej w Wersalu granicy z
Polską.
przed 1925 r. Niemcy odgrywały ważną rolę w obrotach zagranicznych
Polski (43% eksportu i 35% importu ). Wojna celna wywołana w 1925 r.
przez Niemcy – odmową przedłużenia Polsce klauzuli najwyższego
uprzywilejowania, a nieco później również odmową zezwolenia na
import polskiego węgla, przyniosła Polsce duże straty. Zwiększeniu uległ
deficyt w bilansie handlowym i płatniczym, a także w budżecie państwa,

ustalenia konferencji w Locarno (X 1925) Polacy odebrali jako zamach
na bezpieczeństwo polskiej granicy z Niemcami. 16 X 1925 r. podpisano
Pakt Reński gwarantujący zachodnie granice Niemiec oraz traktaty
arbitrażowe między Niemcami a Polską i Czechosłowacją gwarantowane
przez Francję . Gwarancje Niemieckie dla granic z Francją i Belgią
osłabiały bezpieczeństwo nie gwarantowanych przez Berlin granic z
Polską i Czechosłowacją .Takie rozwiązanie wręcz zachęcało Niemcy do
szukania dróg ekspansji na wschodzie Europy.
postanowienie konferencji w Locarno oraz zaniechanie przez państwa
zachodnie kontroli zbrojeń niemieckich spowodowały wzrost tendencji
rewizjonistycznych w polityce Berlina. Członkowie rządu niemieckiego
otwarcie zgłaszali pragnienie rewizji granic z Polską, zaś minister
Stresemann w I 1927 r. wręcz oświadczył, że Pomorze jest niemieckie,
zaś traktat wersalski nie wyklucza możliwości zmian wschodniej granicy
Niemiec,

pod koniec lat 20-tych doszło do zniesienia kontroli gospodarki
niemieckiej ustanowionej wcześniej w planie Downesa. Niemcy uzyskały
kolejne ustępstwo ze strony państw zwycięskiej koalicji. W 1932 r. nawet
praktycznie umorzono spłatę odszkodowań wojennych

ochłodzenie stosunków niemiecko-radzieckich oraz niewielkie efekty
wojny celnej wpłynęły na przyjęcie przez Berlin bardziej umiarkowanego
kursu wobec Polski. 31 X 1929 r. zawarto umowę o likwidacji
wzajemnych roszczeń finansowych. Umowa ta anulowała zobowiązania
niemieckie wynikające z przejęcia przez Polskę fabryk i nawozów
azotowych w Chorzowie. Dzięki temu kompromisowi doszło do zawarcia
w dniu 27 III 1930 r. polsko-niemieckiej umowy handlowej, mającej
przynieść zakończenie wojny celnej .




Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec 30 I 1933 r. Niemal od
początku swoich rządów wysuwał postulat rewizji niemieckiej granicy
na wschodzie. Stwierdzał, że sytuacja w „ korytarzu polskim” (polskie
Pomorze) jest nie do zniesienia, że musi on być szybko zwrócony
Niemcom oraz, że cała granica polsko-niemiecka „krwawi”,
Piłsudzki już od końca 1932 r. dostrzegając zagrożenie płonące ze
strony Niemiec sondował opinię Paryża na temat ewentualnej wojny
prewencyjnej przeciw Niemcom. W skutek oporu pacyfistycznie
nastawionych Francuzów plany te upadły,
Trudna sytuacja Niemiec wynikająca z pogłębiającego się kryzysu
gospodarczego, niskiego stanu kadrowego armii, narastającego
konfliktu z ZSRR oraz zbliżenia polsko-radzieckiego wpływa na
zmianę taktyki Hitlera wobec Polski. Złagodzeniu uległ ton
antypolskiej propagandy, zaś 26 I 1934 r. podpisano tekst wspólnej
deklaracji o niestosowaniu przemocy we wzajemnych stosunkach.
Deklaracja ta nie wspomniała o problemach terytorialnych, jednak dla
Polski stanowiła podstawę dla bardziej nie zależnej polityki wobec
ZSRR i Francji.




Niemcy tymczasem wzmacniały się wewnętrznie. Stale rósł budżet
wojskowy, zaś już w 1935 r. armia niemiecka przekroczyła stan
liczebny armii polskiej, osiągając 380 tys. Żołnierzy. W 1935 r.
wprowadzono również powszechny obowiązek służby wojskowej –
po raz kolejny łamiąc postanowienia traktatu wersalskiego. W 1936.
Niemcy wkraczają Nadrenii, następnie razem z Włochami podejmują
interwencję w Hiszpanii,
wyrazem zaniepokojenia wzrostem ekspansji niemieckiej było
nakazanie przez generała E. Rydza-Śmigłego w VI 1926. ułożenia
planu wojny z Niemcami.
23 VIII 1939 – Podział wpływów w Europie Środkowej
I X 1939 - III Rzesza podjęła działania wojenne przeciwko Polsce
1.Determinaty


odrodzona w 1918 r. Rzeczpospolita Polska do 1922 r. uzyskała
swój ostateczny kształt terytorialny, licząc 388,6 tys. km², zajmując
pod względem obszaru szóste miejsce w Europie. Granica z
Niemcami na zachodzie i w Prusach wschodnich wynosiła łącznie 753
km, z Czechosłowacją – 985 km, z Rumunią- 347 km, ZSRR- 1412 ,z
Litwą i Łotwą łącznie 753 km, a granica morska liczyła 140 km.
najgorsze zagrożenie płynęło ze strony dwu najsilniejszych
sąsiadów : Niemiec i ZSRR. Z powodów sporów terytorialnych
nieprzyjazne stosunki panowały z Litwą ( problem Wileńszczyzny)
oraz Czechosłowacją (problem Zaolzia i Śląska Cieszyńskiego).
2. Etapy
a) Lata 1919-1926 Cel: zapewnianie bezpieczeństwa odrodzonej
Rzeczpospolitej, zawarcie sojuszy z partnerami mającymi podobne
jak Polska interesy , osiągnięcie międzynarodowego uznania granic
b) Lata 1926-1935 Cel: zachowanie pokoju w oparciu o Ligę Narodów,
ustabilansowanie polityczne między ZSRR a Niemcami.
c) Lata 1935-1939 Cel: zapobieżenie wojnie lub przekształcenie
ewentualnego konfliktu polsko-niemieckiego lub polskoradzieckiego w wojnę światową.
3. Polska Polityka Zagraniczna w latach 1919-1926

udział polskiej delegnacji ( od 18 I 1919) na Konferencji Paryskiej
oznaczał wejście Polski na arenę międzynarodową; poza kwestią
granic, sprawy polskie były przedstawiennictwem tzw. Małego
traktatu wersalskiego ( o ochronie mniejszości narodowych),
naturalnym sojusznikiem RP po I wojnie światowej stała się Francja.
19 II 1921 r. w Paryżu podpisano układ o przymierzu Polski i Francji.
Dla Francji miał być to układ chroniący jej interesy przed Niemcami i
wpływami Anglii oraz zabezpieczający przed Rosją. Dla Polski był on
wzmocnieniem pozycji wobec sąsiadów (Republiki Weimarskiej i
Rosji).




w sytuacji skonfliktowania z innymi sąsiadami, 3 III 1921 r. Polska
podpisała układ polityczny z Rumunią, który wzmacniał pozycję obu
państw wobec Rosji Radzieckiej,
w początku lat 20-tych popularne były koncepcje sojuszy politycznych
w Europie. Wśród nich np. Mała Ententa (Francja ,Czechosłowacja,
Rumunia, Jugosławia, Polska), która miała być zwrócona przeciwko
Republice Weimarskiej i ZSRR. Sprzeczności interesów pomiędzy
wymienionymi państwami uniemożliwiły realizację tej koncepcji. Dla
Rumunii, Jugosławii , Czechosłowacji większym zagrożeniem były
Węgry, na nie korzyści których po traktacie w Trianon uzyskały znaczne
terytoria. Polska natomiast utrzymywała poprawne stosunki z
Węgrami. RP nie chciała jednocześnie zaostrzać napiętych stosunków z
Czechosłowacją i zrywać układu z Rumunią. Inną , oryginalnie polską
byłą koncepcja Międzymorza. Miał być to związek państw (Finlandia,
Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia) który zabezpieczałyby je od
Rosji Radzieckiej. Na niemożności realizacji tej koncepcji zaważyły
przede wszystkim wrogie stosunki polsko-litewskie.
wyniki konferencji w Rapallo z 26 IV 1922 r. i objęcie funkcji kanclerza
Republiki Weimarskiej przez G.Strasemanna ( który dążył do zmian
granic z Polską zmniejszenia reparacji i rozłożenia ich w czasie,
przywrócenia pozycji Niemiec na arenie międzynarodową), pogorszyły
sytuację geopolityczną Polski,

16 X 1925 r. na konferencji w Locarno, Niemcy zagwarantowały
nienaruszalność swoich granic zachodnich. Była to klęska polskiej
polityki zagranicznej ; nie zdołano stworzyć korzystnych układów
sojuszniczych. Gwarantką paktów locameńskich została Wielka
Brytania (rzeczniczka Niemiec). Pozycja Francji uległa osłabieniu.
4.Polska polityka zagraniczna w latach 1926-1935

W 1926 r. dobre stosunki radziecko-niemieckie znalazły wyraz w
traktacie o nieagresji i neutralności między obydwoma państwami ;
w tym samym roku przyjęto Niemcy do Ligi Narodów jako stałego
członka, Polskę jako pozostałego,
 po nie udanych próbach reaktywowania koncepcji międzymorza w
1926 r. ( brak zgody Litwy, którą popiera ZSRR w jej roszczeniach
terytorialnych), Polska zgłasza koncepcje stworzenia w Europie
systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Idea ta została przyjęta przez
LN , która nadała jej kształt prawny i ostatecznie, została przyjęta w
sierpniu 1928 r. jako pakt Brianda-Keolloga ; podpisanie protokołu
Litwinowa ( pomiędzy ZSRR a Polską, Łotwą, Rumunią, Litwą, Turcją,
Persją) stanowiło uzupełnienie tego paktu, w którym strony
deklarowały wyrzeczenie się wojny w rozwiązywaniu sporów ,




Na początku lat 30-tych została opracowana przez Piłsudzkiego i jego
współpracowników (przede wszystkim Józefa Becka , od 1932 r. Ministra Spraw zagranicznych) nowa koncepcja polityki zagranicznej tzw.
„polityka nowego kursu” . Jej założeniem było ułożenie i utrzymanie
dobrych stosunków z sąsiadami, kierowanie się tylko własnym interesem
(prowadzić politykę niezależna). Wśród celów było zagwarantowanie
statusu Wolnego Miasta Gdańsk, anulowanie traktatu mniejszościowego,
odzyskanie Zaolzia, nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Litwą,
W konsekwencji 25 VII 1932 r. podpisano z ZSRR pakt o nieagresji na 3
lata , wzmocniło to pozycję Polski w stosunku do Niemiec i Francji,
Po dojściu Hitlera do władzy ( 30 I 1933) Polska proponuje Francji wojnę
prewencyjną, jednak Francuzi odrzucają tą propozycję ,
zgodnie z koncepcją równowagi Polska odrzuciła francuską propozycję
tzw. paktu Wschodniego ( obejmującego Francję, Niemcy, Polskę, ZSRR,
Czechosłowacją; głównym celem było związanie Niemiec z ZSRR układem
wielostronnym), zawarła natomiast z Niemcami pakt o nieagresji ( 26 I
1934) ; w tym samym roku Polska wypowiada traktat mniejszościowy.
5. Polska Polityka Zagraniczna w latach 1935-1939





W 1935 r. nastąpiło odnowienie paktu o nieagresji z ZSRR(przyczyna:
działalność Japonii na Dalekim Wschodzie) na 10 lat,
w latach 1935-1936 dyplomacja niemiecka nakłania Polskę do
współpracy w kierunku wschodnim; w 1936 r. proponuje wstąpienie do
paktu antykominternowskiego , Polska odmawia,
polityka appeasementu (z ang. zaspokojenie) państw zachodnich nie
dawała gwarancji i bezpieczeństwa i świadczyła o chęci skierowania
agresji niemieckiej na Wschód; agresywna polityka niemiecka stanowiła
zagrożenie dla państwa polskiego; dyplomacja polska poszukiwała w
latach 1937-1939 formuły na stworzenie systemu bezpieczeństwa dla
Polski, utrzymując dalej poprawne stosunki z III Rzeszą,
5 XI 1937 r. polsko-niemiecka deklaracja o „wzajemnej ochronie praw
mniejszości”




Rząd polski wykorzystał sytuację Czechosłowacji w okresie
konferencji monachijskiej i wysunął żądania w stosunku do Zaolzia ,
Spisz i Orawę w grudniu 1938 r.
Propozycje podane ambasadorowi polskiemu w Berlinie – Józefowi
Lipskiemu przez Joachima von Ribbentropa 24 X 1938 r.
zapoczątkowały pogorszenie stosunków polsko-niemieckich. Były to
następujące żądania: włączenia wolnego miasta Gdańska do III
Rzeszy , wyrażenia także przez Polskę zgody na wybudowanie
eksterytorialnej linii kolejowej i autostrady, która łączyłaby Pomorze
zachodnie z Prusami wschodnimi i przystąpienie Polski do Paktu
Antykominternowskiego. W zamian Polska miała otrzymać gwarancję
swoich granic i przedłużenie paktu o nieagresji na 25 lat,
kategoryczne żądania niemieckie w sprawie Gdańska i Pomorza,
zostają ponowione 21 III 1939 r.



W kwietniu 1939 r. Francja i Anglia udzielają Polsce gwarancji
bezpieczeństwa w przypadku naruszenia granic (w obawie , że
Polska ulegnie polityce III Rzeszy). Udzielenie gwarancji Polsce stało
się przyczyną zerwania przez Hitlera paktu o nieagresji,
Rokowania Francji, Anglii i ZSRR nie przynoszą rezultatów w sprawie
wzajemnej pomocy ; Niemcy proponują ZSRR podpisanie układu o
nieagresji; 23 VIII 1939 r. w układzie Ribbentrop-Mołotow oba
totalitarne państwa dokonały podziału wpływów w Europie
Środkowej.
Podpisanie układu wojskowego przez Francję , Anglię, Polskę (25 VIII
1939) sprawia , że Hitler odkłada agresję na Polskę z 26 VIII na IX.