zagrożenia jakie stwarzają ręczne prace transportowe Główny

Kampania
Mniej dźwigaj!
Kampania kontrolno – informacyjna PIP:
Przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego –
zagrożenia jakie stwarzają ręczne prace transportowe
Główny Inspektorat Pracy
Warszawa, 29 sierpnia 2007 r.
1
Dlaczego dolegliwości
mięśniowo – szkieletowe?
2
Rozmiar problemu
 Dolegliwości mięśniowo – szkieletowe są
najbardziej rozpowszechnionym problemem
zdrowotnym związanym z pracą w Europie.
 39% pracowników z nowych państw U.E. skarży się
na bóle kręgosłupa, a 36% na bóle mięśniowe.
 W krajach dawnej 15 - tki proporcje te są
o 14 – 15 pkt. procentowych niższe.
The Fourth Working Conditions Survey, European Fundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2005.
3
Podstawowe czynniki wpływające na obciążenie
układu mięśniowo-szkieletowego
Pozycja ciała
Wywierana siła
Czas utrzymywania
4
Dwa rodzaje obciążeń układu mięśniowo-szkieletowego
 Obciążenie statyczne
 Obciążenie dynamiczne
5
Dwie drogi powstawania urazów
 Urazy kumulacyjne (powstające w wyniku
wielokrotnego i/lub długotrwałego dźwigania
nawet niewielkich ciężarów w ciągu zmian
roboczych).
 Urazy ostre (powstające w wyniku przekroczenia
normy podnoszenia ciężarów lub wypadku przy
pracy).
6
Skutki zdrowotne
Ręczne prace transportowe wymagają dużego
wysiłku fizycznego i stwarzają poważne zagrożenie
wypadkowe. W ich trakcie dochodzi bowiem do:
 Skręcenia stawów,
 Zerwania ścięgien,
więzadeł,
 Złamania kości,
 Uszkodzenia nerwów,
 Zapalenia mięśni.
7
Skutki zdrowotne c.d.
 Najbardziej narażone na urazy są
części ciała takie jak: odcinek
lędźwiowy kręgosłupa, kręgosłup
szyjny, ramiona, nadgarstki, stopy
i dłonie.
 W przebiegu dolegliwości mięśniowo-szkieletowych
dominuje ból i dyskomfort (cierpienie), czasem nawet
bez innych objawów potwierdzających wystąpienie
schorzenia.
8
Skutki dla pracowników
 Pogorszenie stanu zdrowia,
 Mniejsza wydajność i zagrożenie
utratą pracy,
 Zagrożenie bytu materialnego pracownika
i jego rodziny,
 Życie z ciągłym bólem - mniejsza radość życia,
 Niepełnosprawność - stygmatyzacja i poczucie, że jest się
obciążeniem dla pracodawcy, rodziny, społeczeństwa,
 W ostateczności odtrącenie i pozostawienie samemu sobie.
9
Skutki dla pracodawcy
 Zmniejszenie wydajności pracy cierpiących
pracowników,
 Częstsze nieobecności pracowników w pracy,
 Koszty zwolnień chorobowych,
 Kłopoty organizacyjne – brak wykwalifikowanego
personelu,
 Koszty szkolenia nowych pracowników,
 Koszty wypadków przy pracy,
 Strata czasu - utrata zysków.
10
Skutki dla społeczeństwa
 Koszty dodatkowej opieki zdrowotnej nad cierpiącymi
pracownikami,
 Koszty odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy,
 Koszty rent z tytułu niepełnosprawności i chorób
zawodowych,
 Utrata zdolnych do pracy i wykwalifikowanych członków
społeczeństwa - niewykorzystanie ich potencjału,
wiedzy, umiejętności zawodowych – tzw.: przerwanie
ciągłości społecznej,
 Koszty readaptacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
11
Przeciwdziałanie chorobom
układu mięśniowoszkieletowego
12
Kontekst polityki Unii Europejskiej
Problemy Europy:
 Spadek liczby narodzin,
 Starzejące się społeczeństwa,
 Rozwój sektora usług i nowych technologii,
 Brak pracowników fizycznych.
Dlatego, wg strategii lizbońskiej przyjętej przez U.E.:
• DMŚ - Najpowszechniejszy problem zdrowotny wynikający
ze sposobu pracy został określony jako obszar priorytetowy
w zakresie profilaktyki chorób zawodowych i BHP,
• Za priorytetowe obszary prewencji uznane zostały: ręczne
przemieszczanie ciężarów oraz prace polegające na
wykonywaniu czynności powtarzalnych.
18
Kontekst polityki Unii Europejskiej c.d.
Aby to osiągnąć:
 Uzgodniono odpowiednie prawodawstwo, które zostało
implementowane także do prawa polskiego,
 Partnerzy społeczni (europejscy przedstawiciele organizacji
pracodawców, pracowników i świata nauki) w swoich
stanowiskach dot. powyższej strategii potwierdzili uznanie
DMŚ za sprawę priorytetową
A wszystko po to, aby:
 Tworzyć zdrowe miejsca pracy w Europie i zapewnić
pracownikom możliwość pracy do późnego wieku,
a pracodawcom ciągłość zapotrzebowania na zdolny do pracy
i wykwalifikowany personel.
19
Dyrektywa 90/269/EWG
 Pracodawca musi minimalizować
konieczność operacji ręcznego
przemieszczania ciężarów przez
pracowników (art.4).
 Jeśli nie można uniknąć takich operacji,
to uzgodniono, że:
 Praca pracowników musi zostać poddana ocenie (art. 5).
 Ryzyko urazów musi zostać zmniejszone.
 Miejsce pracy musi zostać odpowiednio wyposażone
i przystosowane (art. 6).
 Pracownicy muszą być odpowiednio poinformowani
i przeszkoleni oraz
 Poddawani regularnym badaniom medycznym.
20
Europejskie podejście do zapobiegania dolegliwościom
mięśniowo-szkieletowym w miejscu pracy
Zgodnie z nim należy:
• [1] Unikać planowania i zlecania prac mogących powodować
schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego,
• [2] Eliminować ryzyko powstawania urazów u źródła
(np.: automatyzacja procesu produkcji, ergonomiczne
stanowiska pracy),
• [3] Przystosowywać pracę i stanowiska pracy do
pracowników, a nie odwrotnie (np.: czas pracy, wysokość
stołów i blatów roboczych)
• [4] Przystosowywać zakłady i procesy pracy do
zachodzących w świecie zmian technicznych
i technologicznych (zakup nowych maszyn, nowych
technologii).
21
Europejskie podejście c.d.
Zgodnie z nim należy:
• [5] W pierwszej kolejności wprowadzać środki ochrony
zbiorowej, a dopiero potem środki ochrony indywidualnej
pracowników,
• [6] Oceniać ryzyko w sytuacjach, w których nie udało się
usunąć ręcznych prac transportowych,
• [7] Odpowiednio instruować pracowników o pozostałych
zagrożeniach i sposobach zapobiegania im,
• [8] Zatrzymywać pracowników w pracy (zapewniać im
rehabilitację oraz ponownie włączać do aktywności
zawodowej po jej zakończeniu).
22
Co będą sprawdzać inspektorzy pracy
W części kontrolnej kampanii inspektorzy pracy będą
sprawdzać, czy w zakładzie:
 Ręczne prace transportowe zostały
wyeliminowane tam gdzie to było możliwe
(automatyzacja, wyposażenie pracowników
w sprzęt pomocniczy: wózki, transportery,
podnośniki),
 Przeprowadzona została ocena ryzyka
zawodowego uwzględniająca ręczne prace
transportowe,
 Pracownicy zostali poinformowani o wynikach tej
oceny i ryzyku resztkowym,
23
Co będą sprawdzać inspektorzy pracy c.d.
W części kontrolnej kampanii inspektorzy
pracy będą sprawdzać, czy w zakładzie:
 Pracownikom wydaje się potrzebną odzież
roboczą oraz środki ochrony indywidualnej,
 Pracownicy poddawani są szkoleniom bhp,
 Pracownicy przechodzą odpowiednie badania lekarskie.
 Będą zbierać informacje i fotografie o dobrych
praktykach (konkurs i promocja polskich zakładów
na forum europejskim).
24
Czynniki ryzyka w sektorze opieki zdrowotnej
Cechy związane
z przemieszczaniem ładunku
Cechy związane ze sposobem
transportowania pacjenta
 niestabilność ładunku,
 nerwowość pacjenta,
 nieproporcjonalna waga
w stosunku do objętości,
 brak współpracy ze strony
pacjenta,
 nierówne rozmieszczenie
masy,
 trudności w oszacowaniu wagi
pacjenta,
 trudności w chwytaniu
(brak uchwytów),
 ograniczone miejsce uchwytu
dla dłoni.
 ostra, śliska lub brudna
powierzchnia ładunku.
25
Zarządzanie ryzykiem w sektorze opieki zdrowotnej
CO?
JAK?
1. ETAP
Wyszukiwanie
sytuacji ryzyka
i ich analiza
Czy pracownicy są narażeni na:
 bolesne pozycje ciała?
 przemieszczanie ciężarów?
 przemieszczanie pacjentów?
 obserwacja miejsc pracy
 zbieranie informacji od pracowników, od zarządu,
od zespołu ds. BHP działającego na terenie danej
instytucji
 analiza wypadków związanych z pracą
2. ETAP
Poszukiwanie
rozwiązań
Na podstawie wyników
uzyskanych w pierwszym
etapie, należy wybrać
odpowiednie środki
zapobiegawcze w celu poprawy
sytuacji.
 jakie środki zapobiegawcze już zostały wdrożone?
 wybór najbardziej odpowiedniego rozwiązania
zgodnie z u hierarchią:
- usunąć zagrożenia,
- zastąpić sytuacje niebezpieczne mniej
niebezpiecznymi,
- zwalczać zagrożenia u ich źródła.
3. ETAP
Wdrażanie
Zastosowanie rozwiązania w
praktyce i monitorowanie
sytuacji na potrzeby dalszego
rozwoju.
 wdrożyć środki i zorganizować dalsze kroki
(informacje, instrukcje, szkolenia),
 sprawdzić, czy rozwiązanie jest stosowane,
 ocenić wdrożone środki (czy ich wdrożenie dało
oczekiwane wyniki, czy pojawiły się nowe
zagrożenia),
 jeśli sytuacja robocza zmieniła się, przeprowadzić
nową analizę ryzyka (wrócić do etapu 1).
26
Rodzaje działań zapobiegawczych w sektorze opieki zdrowotnej
Typ działania
JAK?
CO?
Wyeliminowanie
ryzyka
Uniknięcie
przemieszczania
ręcznego
Całkowita mechanizacja lub automatyzacja
(pionizator, meble na kółkach, łóżka na
kółkach itp.)
Zmniejszenie
ryzyka
Urządzenia
mechaniczne
Użycie podnośników, systemów
podtrzymywania ciała, schodołazów, urządzeń
do transportu krzeseł
Zmiana wysokości
Łóżka, wanny o regulowanej wysokości itp.
Sprzęt do transportu
pacjentów
Prześcieradła przesuwane, deski
transportowe, tarcze obrotowe, pasy
transportowe, wózki do transportu, itp.
Usprawnienie
przechowywania
ładunków
Przechowywanie ładunków ciężkich/często
używanych na wysokości pasa
Zwiększenie
dostępności
Przestrzeń do pracy
Środki organizacyjne
Planowanie pracy, przemienność czynności,
usprawniony rozdział zadań, zwiększenie
liczby personelu
27
Przykłady dobrych praktyk w sektorze opieki zdrowotnej
Bezpieczne obracanie
pacjenta w łóżku
Pionizator
mechaniczny
Bezpieczne przemieszczanie
pacjenta na krzesło
Łóżko o regulowanej
wysokości
Rolki do transportu
łóżko-łóżko
Dostosowanie wysokości stanowisk pracy
do wykonywanych czynności
28
Przykłady dobrych praktyk w sektorze opieki zdrowotnej cd.
Propozycja rozmieszczania ładunków
Ładunki rzadko używane
Ładunki często używane
Ciężkie ładunki
Ładunki rzadko używane
Źródło: HSE
W zależności od warunków, od
częstości przemieszczania oraz od
danej osoby, konieczne może być
zmniejszenie przedstawionych tu
ciężarów.
Więcej informacji o tym modelu
zamieszczono na stronach:
www.handlingloads.eu
Zasady magazynowania ładunków
Urządzenie do transportu krzeseł
Schodołaz
29
Materiały informacyjne dla sektora opieki zdrowotnej
Więcej na:
www.pip.gov.pl
30
Rady dla pracodawcy
Upewnij się, że w Twoim zakładzie:
 Ręczne prace transportowe zostały wyeliminowane tam gdzie to
było możliwe (zastosowano dźwigi, taśmociągi, podnośniki, wózki
transportowe, platformy, uchwyty),
 Inspektor bhp przeprowadził ocenę ryzyka zawodowego
uwzględniającą pozostałe ręczne prace transportowe,
 Pracownicy zostali poinformowani o ryzyku resztkowym,
 Pracownicy poddawani są wstępnym, okresowym i kontrolnym
badaniom lekarskim uwzględniającym stan narządu ruchu,
 Szkolenia bhp pracowników obejmują swoim zakresem przepisy
i zasady dot. prawidłowego podnoszenia i przenoszenia ciężarów,
 Instrukcje dot. sposobu wykonywania ręcznych prac transportowych
są dostępne dla pracowników,
31
Rady dla pracodawcy c.d.
Upewnij się, że w Twoim zakładzie:
 Osoby odpowiedzialne za nadzór nad pracownikami zlecają im
prace zgodne z normami podnoszenia i przenoszenia ciężarów,
a pracownicy korzystają z przysługujących im przerw w pracy
i prawa do odpoczynku dobowego,
 Zużyte lub niesprawne urządzenia transportowe są wymieniane
na nowe (z odpowiednim wyprzedzeniem sporządza się plany
zakupów),
 Prowadzi się monitoring stanu zdrowia pracowników, a pracownicy
cierpiący na dolegliwości mięśniowo-szkieletowe wynikające ze
sposobu wykonywania pracy lub wypadku mają zapewnioną opiekę
lekarską oraz mogą pracować na innym stanowisku lub przy innej
pracy w Twojej firmie.
32
Rady dla pracodawcy c.d.
Upewnij się, że w Twoim zakładzie:
 W celu uniknięcia wypadków i urazów mięśniowo-szkieletowych
współpracuje się z dostawcami i wykonawcami (wymaga się od nich
stosowania takich samych standardów bhp).
 Skieruj pracowników nadzoru, przedstawicieli pracowników
liniowych, inspektorów bhp, członków zakładowej organizacji
związkowej na szkolenie w Okręgowym Inspektoracie Pracy.
 Jeśli potrzebujesz porady lub konsultacji, zwróć się do
zakładowego inspektora bhp, przedstawiciela firmy tej samej branży,
lekarza medycyny pracy lub najbliższego Okręgowego Inspektoratu
Pracy PIP.
33
Rady dla pracowników - wprowadzenie
Podczas wykonywania ręcznych prac transportowych
wcześniej upewnij się, że:
 Wiesz, dokąd chcesz przenieś dany przedmiot.
 Miejsce pracy jest wolne od przeszkód.
 Drzwi są otwarte, a na drodze transportu nie ma niczego,
co mogłoby spowodować wypadek.
 Przedmiot można chwycić w sposób pewny i wygodny.
 Jeżeli przedmiot jest transportowany przez więcej osób, wszystkie
wiedzą co będą robić, zanim rozpoczną pracę.
34
Rady dla pracowników – pchanie i ciągnięcie
Podczas pchania lub ciągnięcia:
 Wykorzystuj wagę swojego ciała.
 Jeśli pchasz – pochyl się do przodu, (sprawdź, czy przyczepność do
podłoża jest wystarczająca),
 Jeśli ciągniesz – odchylaj się do tyłu (uwaga na przyczepność),
 Unikaj przekrzywiania, skręcania i wyginania pleców,
 Zanim rozpoczniesz sprawdź, czy droga transportowa jest twarda,
równa i bez zanieczyszczeń,
 Urządzenie transportowe jest sprawne, ma uchwyt dla rąk
i obracające się kółka.
35
Rady dla pracowników – poszukiwanie rozwiązań
Jeśli doświadczasz dolegliwości
mięśniowo-szkieletowych związanych z pracą:
 Porozmawiaj ze swoim przełożonym.
 Porozmawiaj z zakładowym inspektorem bhp
lub członkiem związku zawodowego.
 Zasięgnij porady lekarza.
 Zgłoś sytuację inspektorowi pracy
Państwowej Inspekcji Pracy.
36
Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
DMŚ można skutecznie zapobiegać poprzez
przestrzeganie istniejących przepisów prawa
►Prewencja
Dlatego dbaj, aby w Twoim zakładzie:
 Przestrzegało się przepisów dot. norm podnoszenia
i przenoszenia ciężarów, zwłaszcza w odniesieniu do
kobiet
 Programy wstępnych i okresowych szkoleń bhp
obejmowały przepisy dot. ręcznych prac transportowych
oraz zasady zapobiegania DMŚ.
37
Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
 Ocena ryzyka zawodowego DMS była przeprowadzona
kompleksowo i poza obciążeniem uwzględniała
także wibracje, niskie temperatury, organizację
pracy, doświadczenie zawodowe i stan zdrowia
pracowników.
 Pracownicy byli poinformowani o ryzyku zawodowym.
 Pracownicy mieli świadomość korzyści płynących ze
stosowania przepisów i dobrych praktyk (► ochrona
własnego zdrowia, ► utrzymanie pracy, ► zapewnienie
rodzinie środków na utrzymanie, ► zachowanie
sprawności do późnego wieku, ► możliwość cieszenia
się życiem pozazawodowym, ► jednym słowem:
zawodowy profesjonalizm).
38
Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
W ramach prewencji zaproponuj:
 Wyeliminowanie lub ograniczanie pracy w niewygodnych
pozycjach.
 Wyeliminowanie lub ograniczanie używania dużej siły.
 Wyeliminowanie lub ograniczanie wykonywania
powtarzalnych czynności.
 Zastosowanie narzędzi elektrycznych i sprzętu pomocniczego
(patrz: dobre praktyki).
 Zastosowanie ergonomicznych narzędzi i uchwytów.
 Stosowanie przerw w pracy, zapewnienie pracownikom miejsc
do odpoczynku, przekazywanie zadań między pracownikami,
zlecanie pracownikom także innych prac niż ręczne prace
transportowe.
39
Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
W ramach prewencji zaproponuj:
 Konsultacje z pracownikami w zakresie doświadczania
przez nich DMŚ i potrzebnych zmian.
 Rozszerzenie zakresu profilaktycznej opieki lekarskiej.
 Udzielanie pracownikom urlopów zdrowotnych.
 Uczestnictwo lekarza medycyny pracy i/lub rehabilitanta
w zakładowych szkoleniach bhp.
 Dofinansowanie pracownikom aktywności sportowej.
 Wykorzystanie potencjału, wiedzy i doświadczenia
pracowników po urazach na innym stanowisku w waszej
firmie.
40
Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
Jeśli potrzebujesz wsparcia, informacji lub porady
prawnej, technicznej lub organizacyjnej zgłoś się do:




Stowarzyszenia zawodowego.
Innej firmy tej samej branży.
Organizacji związkowej.
Centralnego Instytutu Ochrony Pracy –
Państwowego Instytutu Badawczego
w Warszawie.
 Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi.
 Najbliższego Okręgowego Inspektoratu Pracy.
41
Dziękuję za uwagę
Więcej informacji na stronach:
www.pip.gov.pl
www.mniejdzwigaj.pl
www.handlingloads.eu
42