Analiza finansowa przedsiębiorstwa z punktu widzenia właściciela, n

M. Kobryń-Król
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
„Analiza finansowa przedsiębiorstwa z punktu widzenia właściciela, na przykładzie
przedsiębiorstwa z branży produkcji napojów”
Working paper
JEL Classification: A10
Słowa kluczowe: analiza finansowa, analiza wskaźnikowa, sektorowe wskaźniki finansowe
Streszczenie: Niniejszy raport przedstawia próbę oceny sytuacji majątkowo-finansowej wybranego
przedsiębiorstwa za pomocą analizy wskaźnikowej. Podstawą odniesienia dla interpretacji uzyskanych
wartości wskaźników osiągniętych przez firmę były sektorowe wskaźniki finansowe, jak i literatura z
zakresu analizy finansowej.
Wstęp
Efektywność ekonomiczna działalności przedsiębiorstwa – jak pisze W. Bień (2000, s. 79) – znajduje pełne
odzwierciedlenia w jego sytuacji finansowej, której analiza stanowić powinna jedno z podstawowych narzędzi
optymalizowania zysków i nadwyżki finansowej. Zdaniem wspomnianego autora, narzędziem tym powinno
posługiwać się kierownictwo firmy oraz jego rada nadzorcza czy zarząd w celu uzyskania podstaw wyjściowych
do podejmowania bieżących i strategicznych decyzji dotyczących m.in. nowych inwestycji, kształtowania
struktury kapitału czy opłacalności sprzedaży. Poza tym, analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa pozwala
na kontrolę zgodności rzeczywistego przebiegu procesów gospodarczych z założeniami, jakie przyjmowano przy
podejmowaniu decyzji.
Według B. Pomykalskej i M. Wypycha (2000, s.179-180), ocena sytuacji majątkowo-kapitałowej obejmuje
badanie struktury aktywów, jak i pasywów (analiza pionowa bilansu) oraz badanie relacji zachodzących między
strukturą majątku i strukturą kapitału (analiza pozioma bilansu, uwzględniająca współzależność między
majątkiem i źródłami jego finansowania). Z kolei przedmiotem oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest
jego zyskowność, zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań krótko- i długoterminowych, jak i sprawność
oraz efektywność zarządzania.
W niniejszej pracy uwaga skupiona została na ocenie sytuacji majątkowo-finansowej wybranego
przedsiębiorstwa z branży produkcji napojów w oparciu o dane zawarte w podstawowych sprawozdaniach
finansowych, jakimi są bilans i rachunek zysków i strat. Zastosowaną metodą badań analitycznych informacji
zawartych w sprawozdaniach była analiza wskaźnikowa, bazująca na wskaźnikach finansowych. Podstawą
odniesienia dla wartości wskaźników osiągniętych przez badaną firmę były wyniki badań empirycznych
przeprowadzonych przez Komisję ds. Analizy Finansowej Rady Naukowej SKwP we współpracy z
Wywiadownią Gospodarczą InfoCredit, w wyniku których opracowano sektorowe wskaźniki finansowe.
Analiza struktury majątkowej i kapitałowej przedsiębiorstwa (pionowa analiza bilansu)
Jak wyjaśnia E. Nowak (2005, s. 89), analiza struktury aktywów bilansu jest elementem oceny sytuacji
majątkowej przedsiębiorstwa. Sytuacja ta zależy bowiem od zachowania określonych proporcji pomiędzy
różnymi grupami aktywów i między ich poszczególnymi składnikami.
Ponadto, jak zaznacza B. Pomykalska i M. Wypych (tamże, s. 182), aktywa stanowią potencjał przyczyniający
się w sposób bezpośredni lub pośredni do przepływów pieniężnych, a to z kolei określa przyszłe korzyści
ekonomiczne dla firmy. Znaczenie struktury aktywów dla sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wynika głównie
z tego, że poszczególne składniki majątkowe różnią się między sobą stopniem płynności, skalą ryzyka, jakim
jest obarczone ich wykorzystanie czy też formą uczestnictwa w realizacji operacji gospodarczych.
Udział poszczególnych grup aktywów, jak i sama struktura aktywów obrotowych wybranego przedsiębiorstwa
zostały zamieszczone w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Struktura majątku
2010
%
2011
Majątek trwały
29710277,07
44,88
29924868,59
Majątek obrotowy + RMK
36484969,34
55,12
46623222,49
Aktywa ogółem
66195246,41
100
76548091,08
Źródło: Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
%
39,09
60,91
100
Tabela 2. Relacje w obrębie majątku obrotowego
Zapasy
Należności któtkoterminowe
Środki pieniężne
Udzielone pożyczki
Krótkoterminowe rozlicz. międzyokresowe
Aktywa obrotowe ogółem
2010
%
2011
%
14709589,62
20858635,35
25977,20
890767,17
36484969,34
40,31
57,17
0,07
2,45
100
17695252,44
28115581,24
41079,70
178339,23
592969,88
46623222,49
37,95
60,3
0,09
0,39
1,27
100
Źródło: Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
Opierając się na powyższych danych, na przestrzeni lat 2010 i 2011 można zauważyć wzrost wartości
aktywów ogółem, wywołany głównie wzrostem wartości majątku obrotowego w postaci należności
krótkoterminowych, jak i w mniejszym stopniu wzrostem zapasów.
Jak tłumaczą B. Pomykalska i M. Wypych (tamże, s. 183-184), wzrost należności może być uzasadniony
wzrostem sprzedaży, jednak nadmierny ich wzrost jest niekorzystny, gdyż środki finansowe zamiast obsługiwać
działalność przedsiębiorstwa są zamrożone w należnościach. Ponadto może to świadczyć o pogorszeniu się
wskaźnika obrotowości należnościami od odbiorców w roku 2011, co jest zjawiskiem niepokojącym, gdyż
sygnalizuje trudności bieżącego finansowania, co będzie sprawdzone w dalszej części pracy.
Z kolei, jak piszą dalej wspomniani autorzy, zwiększenie zapasów jest uzasadnione wówczas, gdy został on
spowodowany rozwojem działalności lub zmianą asortymentu produkowanych wyrobów. Nadmierny ich wzrost
w stosunku do realnych potrzeb jest objawem negatywnym, gdyż prowadzi do trudności finansowych
przedsiębiorstwa.
Zdaniem E. Nowaka (tamże, s.89-90), analiza struktury aktywów z podziałem na aktywa trwałe i aktywa
obrotowe może być uzupełniona o obliczenie wskaźnika związania (unieruchomienia) aktywów. Wskaźnik
ten przedstawia stosunek aktywów trwałych do aktywów obrotowych, co można zapisać jak poniżej.
Wzór 1.
Wskaźnik związania (nieruchomienia) aktywów =
Źródło: E. Nowak (2005, s.90)
ł
Na podstawie analizy bilansu firmy otrzymano następujące wyniki wspomnianego wskaźnika: w roku 2010 –
81,43%, w roku 2011 – 64,18%. Otrzymane wyniki świadczą o zmniejszeniu stopnia unieruchomienia środków
w przedsiębiorstwie, a tym samych o zwiększeniu ilości środków o wysokiej płynności, niezbędnych do
szybkiego reagowania na zmiany.
Analiza struktury pasywów umożliwia, jak tłumaczy E. Nowak (tamże, s. 90), ocenę dostosowania relacji
strukturalnych w zakresie źródeł finansowania do warunków działalności jednostki.
Tabela 3. Struktura kapitału
2010
%
2011
Kapitał własny
33528498,01
50,65
31218566,33
Kapitał obcy + RMB, w tym m.in.:
32666748,40
49,35
45329524,75
- zobowiązania długoterminowe
2316097,69
(3,5)
5723074,37
- zobowiązania krótkoterminowe
29607333,17
(44,72)
39521506,14
Pasywa ogółem
66195246,41
100
76548091,08
Źródło: Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
%
40,78
59,22
(7,47)
(51,63)
100
W analizowanym przedsiębiorstwie w latach 2010 i 2011 można zauważyć znaczny wzrost zobowiązań w
stosunku do funduszy własnych, przy czym sytuacja ta w większym stopniu wywołana jest wzrostem
zobowiązań krótkoterminowych niż długoterminowych.
B. Pomykalska i M. Wypych (tamże, s. 184-185) zauważają, że wzrost zadłużenia z tytułu kredytów
obrotowych może być uzasadniony potrzebami finansowymi pod warunkiem, że nie są to kredyty
przeterminowane. Pewien wzrost poziomu zobowiązań może być uzasadniony wzrostem produkcji, nadmierny
jednak ich wzrost najczęściej jest objawem trudności finansowych firmy i powoduje zwiększenie udziału
funduszy obcych w finansowaniu działalności, co nie jest pozytywnie oceniane przez dawców kapitału. Z punktu
widzenia właścicieli przedsiębiorstwa rosnący udział kapitału obcego pozwala na rozłożenie ryzyka
finansowego, jakie niesie ze sobą prowadzenie działalności gospodarczej. Z drugiej jednak strony kapitał ten jest
odpowiedzialny za wzrost fluktuacji rentowności kapitału własnego przedsiębiorstwa, oceniany przez jego
właścicieli pozytywnie tylko wówczas, gdy prowadzi do jej wzrostu.
Analiza struktury majątkowo-kapitałowej (pozioma analiza bilansu)
E. Jacyna (2001, s. 63-64) wyjaśnia, że analiza poziomych powiązań w bilansie polega na porównaniu
poszczególnych grup i pozycji aktywów z odpowiadającymi im źródłami finansowania w postaci kapitału
własnego i kapitału obcego. Zgodnie ze złotą zasadą finansowania, aktywa trwale powinny być w całości
finansowane kapitałami własnymi, gdyż sanowi to warunek niezależności i stabilności finansowania działalności
przedsiębiorstwa. Z kolei konieczność zwrotu kapitałów obcych wymaga lokowania ich w takich składnikach
aktywów, które w odpowiednim momencie mogą być szybko zamienione na gotówkę. Płynność środków w
aktywach powinna zatem odpowiadać terminowości kapitałów w pasywach.
Powyższa zasada została w literaturze (E. Nowak, s. 99-103) przedstawiona za pomocą dwóch wskaźników:
- wskaźnika zastosowania kapitałów własnych =
;
- wskaźnika zastosowania kapitałów obcych=
, przy czym za poprawną strukturę finansowania
uznaje się sytuacje, w której wskaźniki przyjmują wartości zbliżone do jedności.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaźniki te kształtowały się jak poniżej.
Tabela 4. Zastosowanie złotej zasady finansowej.
2010
2011
Wskaźnika zastosowania kapitałów
1,13
1,04
własnych
Wskaźnika zastosowania kapitałów
0,89
0,97
obcych
Źródło: E. Jacyna (2001, s. 64); Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe wybranego przedsiębiorstwa z branży
11).
Na podstawie wartości wskaźników można uznać, że w badanym przedsiębiorstwie relacja między aktywami
trwałymi i aktywami obrotowymi a kapitałami własnymi i kapitałami obcymi jest prawidłowa
Wskaźnikowa analiza rentowności
G. Michalski (2010, s.23) pisze, że zadaniem wskaźników rentowności jest pomiar zdolności przedsiębiorstwa
(jako całości, jak i poszczególnych jego składników majątkowych czy kapitałów) do generowania zysku.
Pośrednio mogą one także informować o możliwościach wzrostu majątku właścicieli.
Tabela 5. Wskaźniki rentowności
Nazwa wskaźnika
Wskaźnik rentowności netto sprzedaży
Badana spółka
1,63%
2010
Średnia branżowa
4,2%
Badana spółka
-0,29%
2011
Średnia branżowa
2,62%
Wskaźnik rentowności aktywów
całkowitych (ROA)
4,42%
7,22%
1,22%
6,14%
Rentowność kapitału własnego (ROE)
6,68%
12,5%
-1,31%
6,63%
Źródło: G. Michalski (2010, s. 23-28); Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe wybranego przedsiębiorstwa z
branży 11).
Na podstawie powyższych wyników można stwierdzić, że w spółce w 2011 roku obniżył się poziom
wskaźników rentowności w stosunku do roku 2010, co zgodne jest z tendencją występującą w branży.
Porównując otrzymane wyniki z przeciętną rentownością dla sektora, w jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo,
można zauważyć, że są one we wszystkich przypadkach niższe od średniej branżowej. Niższy wskaźnik
rentowności netto sprzedaży na tle sektora może oznaczać, że przychody ze sprzedaży są niskie i/lub koszty za
wysokie (G. Michalski 2010, s. 23). Ponadto w 2011 roku wskaźnik ten przyjął wartość ujemną, co związane jest
z faktem, że w tym czasie spółka odnotowała stratę. Wynik wskaźnika rentowności aktywów wskazuje na
spadek efektywności wykorzystania całości zasobów majątkowych zaangażowanych w działalność firmy, a
porównanie go z kosztem kapitału obcego dostępnego dla spółki (w 2010: kd=6%; w 2011: kd=8%) pozwala
wyciągnąć wniosek o braku pojemności zadłużeniowej firmy (G. Michalski 2010, s. 26). Również wskaźnik,
który jest przedmiotem szczególnego zainteresowania właścicieli kapitału, gdyż pozwala właścicielom spółek
dowiedzieć się o efektywności kapitału już zaangażowanego w działalność – ROE, odnotował spadek i wartość
poniżej przeciętnej branżowej, a w roku 2011 nawet wielkość ujemną.
Analiza płynności finansowej
Płynność finansowa przedsiębiorstwa oznacza zdolność do terminowego regulowania krótkoterminowych
zobowiązań (W. Bień 2000, s.103).
Tabela 6. Wskaźniki płynności
Nazwa wskaźnika
Wskaźnik bieżącej płynności (I◦)
Wskaźnik płynności przyspieszonej
(II◦)
Wskaźnik płynności gotówkowej (III◦)
Badana spółka
1,20
2010
Średnia branżowa
1,49
Badana spółka
1,16
2011
Średnia branżowa
1,51
0,70
0,91
0,71
0,92
0,0009
0,12
0,001
0,14
Źródło: G. Michalski (2010, s. 28-31); E. Nowak (2005, s. 196-197); Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe
wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
Jak wynika z wyliczonych wskaźników bieżącej płynności, bezpieczny poziom płynności spółka odnotowała
w 2010r. Według E. Nowak (tamże, s. 195), spadek bieżącej płynności poniżej 1, 2 sygnalizuje trudności
przedsiębiorstwa w wywiązywaniu się z zobowiązań krótkoterminowych. Z kolei interpretacja wskaźnika
płynności przyspieszonej, którego wartość w badanych okresach wyniosła ok. 0,7 (spółka jest w stanie pokryć
łatwo upłynnianymi aktywami jedynie 70% całości zobowiązań krótkoterminowych) wskazuje na zbyt duże
zamrożenie środków przedsiębiorstwa w zapasach. Ostatni ze wskaźników – wskaźnik płynności gotówkowej –
utrzymywał się na niskim poziomie, co oznacza, że firma nie gromadziła wolnych środków pieniężnych na
rachunku bankowym, a swoja działalność finansowała z należności oraz kredytów krótkoterminowych (Z.
Maksimowicz 2001, s. 49). Ponadto zestawiając otrzymane wyniki z przeciętną płynnością dla sektora, w jakim
funkcjonuje firma, można zauważyć, że są one we wszystkich przypadkach niższe od średniej branżowej.
Analiza rotacji aktywów i pasywów
Tabela 7. Wskaźniki rotacji aktywów i pasywów
Nazwa wskaźnika
2010
Średnia branżowa
Badana spółka
48,12
58,9
Okres spływu należności
Badana spółka
69,92
2011
Średnia branżowa
50,36
Okres spłaty zobowiązań
83,67
34,59
98,28
39,46
Szybkość obrotu zapasów
41,54
37,83
44,0
33,61
Źródło: G. Michalski (2010, s. 33-36); E. Nowak (2005, s. 207-217); Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe
wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
Wskaźnik cyklu rotacji należności wynosił w badanym okresie od 58,9 do 69,92 dni, co jest wynikiem
wyższym niż średnia branżowa i może oznaczać zbyt wysokie zamrożenie środków pieniężnych. Z kolei
wskaźnik cyklu rotacji zobowiązań krótkoterminowych, ponad dwukrotnie przewyższa przeciętną wartość tego
wskaźnika dla branży i może sugerować pojawienie się trudności w pozyskiwaniu kapitału krótkoterminowego
(taniego kredytu handlowego). Cykl rotacji zapasów można - w warunkach firmy - uznać za zadowalający w
2010 roku. W roku 2011 cykl ten wzrósł, co jest tendencją negatywną, gdyż powoduje ona wzrost kosztów
magazynowania í zwiększające się zaangażowanie środków obrotowych.
Analiza wspomagania finansowego
Tabela 8. Wskaźniki zadłużenia ogólnego
Nazwa wskaźnika
Wskaźnik zadłużenia ogólnego
Badana spółka
24,62%
2010
Średnia branżowa
47,71%
Badana spółka
24,93%
2011
Średnia branżowa
50,09%
Źródło: G. Michalski (2010, s. 31-32); E. Nowak (2005, s. 222-223); Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdania finansowe
wybranego przedsiębiorstwa z branży 11).
Na podstawie powyższych wyników można stwierdzić, że udział zobowiązań długoterminowych w
finansowaniu majątku spółki w badanych okresach jest znacznie niższy niż przeciętna wartość dla sektora, co
wskazuje na niezależność finansową firmy, gdyż jej aktywa są w większym stopniu pokryte kapitałami
własnymi. Sytuacja te może być rezultatem świadomej polityki finansowej jej właścicieli, ale często sytuacja
taka wymuszona jest przez partnerów firmy, a zwłaszcza banki komercyjne, powstrzymujące się od udzielania
kredytów przedsiębiorstwom o wysokim stopniu zadłużenia (W. Bień, s.113).
Podsumowanie
Przeprowadzona analiza wybranego przedsiębiorstwa z branży produkcji napojów wskazuje na występowanie
niepokojących zjawisk. W roku 2011 spółka wykazała się stratą, co wynikało z tego, że tempo wzrostu kosztów
było większe niż tempo wzrostu przychodów. Wielkość przychodów w badanym okresie nominalnie wzrosła,
realnie jednak zmniejszyła się.
Uzyskane przez firmę wartości badanych wskaźników kształtowały się przeważnie na poziomie niższym niż
przeciętna branżowa (poza wskaźnikiem spływu należności i okresu spłaty zobowiązań), biorąc jednak pod
uwagę odchylenia standardowe nie odbiegały od typowych wyników dla sektora.
Bibliografia
Bednarski L. (2007) Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Warszawa: Wyd. PWE.
Bień W. (2000) Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Warszawa: Wyd. Difin.
Bojańczyk M. (2012) Finanse przedsiębiorstwa. Warszawa: Wyd. Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej
Handlowej w Warszawie.
Pomykalska B., Wypych M. (2000) Sprawozdania finansowe jako źródło informacji o przedsiębiorstwie i
podstawa podejmowania decyzji. W: M. Wypych (red.) Finanse przedsiębiorstwa z elementami
zarządzania i analizy. Łódź: Wyd. ABSOLWENT.
Brealey R., Myers S. (1999) Podstawy finansów przedsiębiorstw. Tom 1. Warszawa: Wyd. Wydawnictwo
Naukowe PWN.
Czekaj J., Dresler Z. (2001) Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Podstawy teorii. Warszawa: Wyd.
Wydawnictwo PWN.
Damodaran A. (2001) Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka. Gliwice: Wyd. HELION.
Federowicz Z. (1993) Finanse przedsiębiorstwa. Warszawa: Wyd. POLTEX.
Gasza R. (1994) Finanse przedsiębiorstwa w przykładach i zadaniach. Poznań. Wyd. Wydawnictwo Akademia.
Gąsiorkiewicz L. (2011) Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw. Warszawa: Wyd. Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Golawska-Witkowska G., Rzeczycka A., Zalewski H. (2006) Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa.
Bydgoszcz: Wyd. Oficyna Wydawnicza BRANTA.
Gorczyńska M., Wieczorek-Kosmala M., Znaniecka K. (2008) Finanse przedsiębiorstwa. Katowice: Wyd.
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego.
Gryko J. (2008) Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie. Poznań: Wyd. Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej.
Grzywacz J. (2012) Kapitał w przedsiębiorstwie i jego struktura. Warszawa: Wyd. Oficyna Wydawnicza Szkoły
Głównej Handlowej.
Jacyna E. (2001) Analiza finansowa przedsiębiorstwa przemysłu tłuszczowego. W: S. Wrzosek (red.) Analiza
finansowa. Materiały do ćwiczeń. Wrocław: Wyd. AE.
Jajuga T., Słoński T. (1997) Finanse spółek. Długoterminowe decyzje inwestycyjne i finansowe. Wrocław: Wyd.
Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
Jarocka E. (2009) Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń. Warszawa: Wyd.
Difin.
Kierczyński T., Malinowska U. (2001) Finanse przedsiębiorstwa: wybrane problemy. Warszawa: Wyd.
Przedsiębiorstwo Wydawnicze Lam.
Maksymowicz Z. (2001) Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa sektora elektroenergetycznego. W: S. Wrzosek
(red.) Analiza finansowa. Materiały do ćwiczeń. Wrocław: Wyd. AE.
Monitor Spółdzielczy – B (sprawozdanie finansowe wybranego przedsiębiorstwa z branży 11 za rok 2010 i
2011).
Michalski G. (2004) Finansowe strategie przedsiębiorstwa: podstawy teorii i przykłady. Opole: Wyd. Wyższa
Szkoła Zarządzania i Administracji.
Michalski G. (2004) Leksykon zarządzania finansami. Warszawa: Wyd. C.H.Beck.
Michalski G. (2004) Podstawy zarządzania finansami przedsiębiorstwa: treść wykładu i przykłady. Wrocław:
Wyższa Szkoła Zarządzania Edukacja.
Michalski G. (2005) Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach. Warszawa: Wydawnictwo
PWN.
Michalski G. (2009) Strategie finansowe przedsiębiorstw: budżetowanie kapitałów i ocena finansowej
opłacalności i ryzyka strategicznych decyzji przedsiębiorstw. Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr.
Michalski G. (2010) Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw. Warszawa: Wyd. C.H. Beck.
Nesterak J., Kowalik M. (2004) Finanse firm: długoterminowe zarządzanie finansami. Kraków: Wyd. Anvix.
Nowak E. (2005) Analiza sprawozdań finansowych. Warszawa: Wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Olzacka B., Pałczyńska-Gościniak R. (2000) Jak oceniać firmę: metodyka badania i przykłady liczbowe.
Gdańsk: Wyd. ODDK.
Sierpińska M., Jachna T. (2011) Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. Warszawa: Wyd.
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Seretna-Sałamaj D. (2008) Dynamiczne zarządzanie strukturą finansów przedsiębiorstwa. Warszawa: Wyd.
Politechnika Warszawska.
Siemińska E. (2003) Finansowa kondycja firmy: metody pomiaru i oceny. Warszawa: Wyd. Poltext.
Skowronek-Mielczarek A. , Leszczyński Z. (2008) Analiza działalności i rozwoju przedsiębiorstw. Warszawa:
Wyd. Wydawnictwo PWN.
Szczepaniak S., Wersty B. (2001) Analiza finansowa producenta wyrobów z drewna z objaśnieniami
metodycznymi. W: S. Wrzosek (red.) Analiza finansowa. Materiały do ćwiczeń. Wrocław: Wyd. AE.
Wersty B. (1992) Metodyka analizy stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa: analiza wskaźnikowa.
Wrocław: Wyd. AE.
Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów (branż) na
rok 2010 i 2011, [http://rachunkowosc.com.pl/c/Artykuly,Wskazniki_sektorowe]