Chwościk buraka (Cercospora beticola Sacc.)

SESVANDERHAVE Poland Sp. z o.o.
ul. Warszawska 43, 61-028 Poznań
tel. +48 061 650 31 62
fax +48 061 650 31 63
www.sesvanderhave.com
Jednym z najgroźniejszych wrogów plantatora buraków cukrowych jest wywoływana przez grzyby choroba:
Chwościk buraka (Cercospora beticola Sacc.)
Hodowcy pracują nad wyhodowaniem odmian tolerancyjnych lub odpornych na te chorobę, jednak dotychczasowe odmiany
tylko w niewielkim stopniu spełniają pokładane w nich nadzieje. Ciągle podstawowym środkiem do walki z chwościkiem pozostaje chemia.
SESVANDERHAVE wychodząc naprzeciw potrzebom plantatorów poprosił naukowców z Instytutu Przemysłu Cukrowniczego o opracowanie praktycznych zaleceń.
Chwościk buraka do niedawna silnie atakował plantacje w rejonach południowo-wschodniej Polski, znajdując tam dogodne
do rozwoju warunki.
Obecnie swym zasięgiem ogarnia teren całego kraju.
Główne przyczyny wzrostu zagrożenia upraw buraka cukrowego chwościkiem to:
• wprowadzenie do uprawy wielu odmian buraka cukrowego wrażliwych na chorobę,
• pozostawianie na polu zainfekowanych liści buraka (główne źródło zakażenia),
• za krótka rotacja w płodozmianie,
• bliskie sąsiedztwo dużych plantacji nie zawsze w porę chronionych przed infekcją grzyba.
Opis choroby
Choroba może pojawiać się już bardzo wcześnie, w końcu czerwca lub na początku lipca. Grzyb przedostaje się na plantacje w postaci zarodników przenoszonych przez wiatr i krople deszczu. Kiełkują one na wilgotnej powierzchni liścia, a strzępki grzyba wnikają przez szparki oddechowe do tkanki miękiszowej. W dogodnych warunkach od trafienia zarodnika na liść
do wytworzenia przez grzyb zarodników gotowych do zakażania nowych roślin może minąć tydzień. Dlatego niesłychanie
ważnym jest wybór właściwego terminu oprysku.
Pierwsze symptomy pojawiają się ogniskowo na kilku roślinach, następnie choroba szybko rozprzestrzenia się na całą plantację. Na początku infekcji na starszych liściach pojawiają się małe okrągławe szare plamki otoczone najczęściej brunatno-czerwoną obwódką. W warunkach sprzyjających rozwojowi (wysoka wilgotność i temperatura powietrza powyżej 17°C,
optymalna 27°C) liczba plamek szybko się zwiększa, plamki łączą się ze sobą i następuje całkowite zaschnięcie porażonych
liści. Choroba postępując przenosi się na coraz młodsze liście. Przy silnej presji patogena w krótkim czasie uszkodzeniu ulega całe ulistnienie. Roślina broniąc się wytwarza nowe liście, kosztem masy korzeni i plonu cukru. Na skutek nadmiernego
wytwarzania liści głowa buraka wydłuża się, w charakterystyczny stożkowaty kształt.
Liść porażony przez chwościk buraka.
Skutki gospodarcze
Chwościk buraka cukrowego stanowi poważne zagrożenie dla uprawy. Jest chorobą o znaczeniu ekonomicznym, ponieważ
wpływa na wielkość i jakość uzyskanego plonu. Przy silniejszym porażeniu roślin zmniejszona asymilacja prowadzi do obniżenia plonu korzeni nawet o ponad 25% i zawartości cukru o ponad 3%.
Straty na polach nie chronionych przed chorobą lub chronionych zbyt późno mogą całkowicie przekreślić spodziewane zyski plantatora. Przy dużym nasileniu chwościka należy liczyć się z niepełnym zwrotem nakładów poniesionych na robociznę
i środki produkcji. W tabeli 1 i 2 przedstawiono wpływ środka o działaniu układowym stosowanego jednokrotnie i dwukrot-
nie w ochronie odmiany wrażliwej i tolerancyjnej w stosunku do chwościka buraka na % zawartości cukru, plon korzeni i cukru z hektara. Porażenie roślin przez chwościk buraka w roku 2007 na plantacjach zlokalizowanych w rejonie Warszawy było
znaczne (patrz kontrola bez zabiegu).
Tabela 1. Wpływ jednokrotnego i dwukrotnego zabiegu fungicydem na % zawartości cukru, wysokość plonu korzeni oraz technologicznego
plonu cukru z hektara – IPC Leszno k/ Warszawy 2007 r.
ODMIANA WRAŻLIWA NA CHWOŚCIK BURAKA
% porażenia
roślin miesiąc
przed zbiorem
% porażenia
roślin w czasie
zbioru
zawartość
cukru
%
plon
korzeni
t/ha
technologiczny
plon cukru
t/ha
Kontrola bez
zabiegów
ochronnych
50,75
79,88
13,85
52,41
5,99
fungicyd
24,34
71,63
16,48
60,74
8,43
fungicyd × 2
24,06
51,75
17,29
64,78
9,43
Tabela 2. Wpływ jednokrotnego i dwukrotnego zabiegu fungicydem na % zawartości cukru, wysokość plonu korzeni oraz technologicznego
plonu cukru z hektara – IPC Leszno k/ Warszawy 2007 r.
ODMIANA TOLERANCYJNA NA CHWOŚCIK BURAKA
% porażenia
roślin miesiąc
przed zbiorem
% porażenia
roślin w czasie
zbioru
zawartość
cukru
%
plon
korzeni
t/ha
technologiczny
plon cukru
t/ha
Kontrola bez
zabiegów
ochronnych
40,47
74,25
16,29
60,09
8,67
fungicyd
20,38
60,75
16,90
68,65
10,36
fungicyd × 2
19,75
44,56
17,39
72,87
11,44
Zapobieganie i zwalczanie choroby
Sposobem na zmniejszenie zagrożenia roślin chwościkiem, a także przesunięcie na późniejszy termin infekcji plantacji jest:
• ograniczenie źródeł infekcji pierwotnej polegające na:
- starannym przyorywaniu po zbiorze liści lub ich resztek,
- właściwym zmianowaniu. Przerwa w uprawie buraków na danym polu musi wynosić co najmniej 2 a nawet 3 lata
(grzyb utrzymuje się w glebie w stadium spoczynku przez okres ponad 2 lat),
• zapewnienie optymalnego wzrostu roślin (dobra plantacja jest mniej podatna na infekcję),
• dobór odmian buraka cukrowego mniej wrażliwych na porażenie chwościkiem buraka.
Podstawą opanowania choroby jest uchwycenie w porę momentu jej wystąpienia i wykonanie zabiegu ochronnego odpowiednim środkiem grzybobójczym (fungicydem). Konieczne jest stałe lustrowanie plantacji i to nie tylko na jej obrzeżach.
Pierwszy zabieg należy wykonać po stwierdzeniu początkowych objawów infekcji na 5% roślin, które pojawią się w terminie
do 5 sierpnia. Gdy choroba zacznie rozwijać się później, między 5 a 15 sierpnia sygnałem do wykonania zabiegu jest porażenie 15 procent roślin, między 15 sierpnia a 5 września 45% roślin.
Następny zabieg wykonujemy, gdy przed 5 września po pierwszym oprysku liczba roślin z objawami zaatakowania przez
chwościk wzrośnie do 45%.
Ostatni opłacalny zabieg, gdy występuje taka konieczność, wykonuje się na miesiąc przed planowanym zbiorem.
Do ochrony przed chwościkiem buraka są środki o działaniu kontaktowym i układowym. Środki o działaniu kontaktowym nie
wnikają do tkanek liścia i stosuje się je zapobiegawczo po zaobserwowaniu pierwszych symptomów choroby.
Środki o działaniu układowym wnikają do tkanek liści zwalczając patogena. Działają dłużej niż kontaktowe (maksimum 4 tygodnie). Stosowane są zapobiegawczo i interwencyjnie.
Niestety obecnie z różnych względów liczba dostępnych środków zarejestrowanych do ochrony buraka przed chwościkiem
buraka, a także innymi chorobami liści (brunatna plamistość liści, mączniak prawdziwy, rdza) drastycznie zmalała.
Tabela 3. Wykaz środków zalecanych do zwalczania chwościka buraka i innych chorób grzybowych liści buraka cukrowego.
Nazwa środka
Środki kontaktowe
Antracol 70 WG
Manconex 80 WP
Środki układowe
Orius 250 EW
Sfera 267,5 EC125 SL
Soprano 125
Tango Star 334 SL
Tebu 250 EW
Zwalczane choroby
Substancja aktywna
Dawka
l, kg/ha
propineb
mancozeb
2,0 – 2,5
2,0 – 3,0
+
+
tebukonazol
trifloksystrobina + cyprokonazol
epoksykonazol
epoksykonazol + fenpropimorf
tebukonazol
0,8
0,5 – 0,7
1,0
1,0
0,8
+
+
+
+
+
chwościk
buraka
mączniak
prawdziwy
+
+
brunatna
plamistość liści
rdza
buraka
+
+
+
+
+
+
dr Jolanta Kositorna