Rzeźba

Rzeźba
Najstarsza rzeźba figuralna.
1. Dogū (figurki z gliny)
 pojawiły się w okresie jōmon ok. 7.000 lat p.n.e
 wielkość: 4-40 cm
 przedstawiały głównie kobiety, ale też półludzi-półzwierzeta, zwierzęta, ptaki
 wyróżniają się wizerunki z olbrzymimi oczami, przeciętymi poziomą kreską i
obwiedzionymi motywem dekoracyjnym, nazywane „figurkami w goglach” ( shakōki
dogū)
2. Dōtaku
o okres Yayoi (ok. 300pne- ok250ne)
o nazywane dzwonami, choć ich funkcja nie jest do końca wyjaśniona
o wygląd: kadłub przypominający pusty klosz dzwonu, z kielichem od góry,
zamkniętym i opatrzonym półkolostym wieszadłem (tu wiązano sznur i
przywiązywano do belki lub gałęzi), od dołu otwartym. Od góry od wieszadła w dół
biegną wypustki
o zewnętrzne powierzchnie ścian bogato zdobione
3. Brązowe zwierciadła
 w okresie Kofun (od poł. IIIw.) używano zwierciadeł z polerowanego brązu głównie
w celach rytualnych oraz przy pochówku ważnych osobistości, jako najważniejszego
przedmiotu spośród innych będącego m.in. symbolem ich autorytetu.
 między IV a V wiekiem zwierciadła stały się atrybutem władzy, przekazywanym
przywódcom lokalnych rodów.
4. Haniwa
 pochodzą z okresu kofun (kurhanów)(III-VIIw.)
 groby- kurhany (zwane kofun) mieszczące wewnątrz kryptę z sarkofagiem, budowane
były na planie w kształcie wielkiej "dziurki od klucza" i otoczone były przez setki
wypalonych z gliny cylindrów – haniwa
 cylindry z czasem uzyskały figuralne zwieńczenia przedstawiające m.in. żołnierzy z
krótkimi mieczami i hełmami, damy dworu grające na instrumentach, kapłanów w
ceremonialnych strojach, chłopów z narzędziami pracy a także zwierzęta takie jak
konie, krowy, jelenie, dziki oraz ptaki.
 postacie mają wysokość od około 30 do 150cm.
Rozwój rzeźby buddyjskiej
Pierwotna japońska religia shinto, była aikoniczna. Dopiero przyjmując buddyzm, Japonia
odziedziczyła za pośrednictwem Korei i Chin gotowe wzory rzeźby.
Rodzaje rzeźb(podział ze względu na tematykę):
TYPOLOGIA POSĄGÓW:
A) posągi buddów- nyōrai
Budda (jap. Butsu) występuje jako:
 Shaka Nyorai,
 Miroku Bosatsu
 Amida Nyorai
 Yakushi Nyorai - Budda Uzdrowiciel,
 Dainichi Nyorai -Wielki Kosmiczny Budda
B) Posągi bodhisattwów (bosatsu)
 jest księciem
 ma ozdoby: korony, naszyjniki, bransolety
 góra naga
 fryzura –steczący kok ( wyjątek Jizo-łysy)
 łagodny wyraz twarzy jak kobieta
 ma wiele rąk i głów (np. 1000 ręki, 1000 oczny)
 ma atrybuty
C) Nyōō lub Tenbu- bóstwa- obrońcy wiary - cechy :,
o zbroja,
o szaty
o gniewny wyraz twarzy skierowany przeciwko wrogom buddyzmu
o gwałtowne ruchy i przesadnie podkreślona muskulatura ciała.
o zadanie; obrona buddyzmu
D) Patriarchowie i mnisi
Podział rzeźb (ze względu na materiał i sposób wykonania):
 Odlewanie w brązie
 Glina- (od VIIIw)
 Laka (od VIIIw.), (sucha laka- kanshitsu)- kilka technik:
a) laka z usunięciem glinianego wnętrza
b) laka z drewnianym rdzeniem
c) sucha laka
 Drewno (IXw)- początkowo z 1 kawałka drewna do którego w przypadku rzeźb
siedzących dołączano kolana(były bardzo ciężkie), np.: Jedenastogłowa Kannon z
Yakushiji , od XIw. techniką łączenia licznych kawałków drewna np.: Amida
dłuta Jōchōō, ze św. Byōdōin w Uji.
 Kamień
Historia rzeźby buddyjskiej.
Rzeźby buddyjskie rzeźbione były przez rzeźbiarzy zwanych zōbusshi (mistrz od posągów
buddyjskich) lub busshi (mistrz od buddów). Za pierwszego rzeźbiarza znanego z imienia uważa się
Kuratsukuri no Tori (VI-VIIw) zwany też Tori busshi. Wykonał:
1) Okres Asuka- głównie są to rzeźby w świątyni Hōryūji w Nara- okres rzeźby archaicznej
 cechy rzeźb tego okresu:
 postaci spłaszczone, pozbawione właściwych proporcji ciała
 na twarzach brak ekspresji, wyglądają na obojętne, choć czasami mają
dziecinnie słodki wyraz,
 oczy w kształcie migdałów, kąciki ust delikatnie uniesione ku górze, uszy
wydłużone, płaskie
 ciała nigdy nie są nagie
 bogate pofałdowanie materii, spływającej z postaci siedzącej ze
skrzyżowanymi nogami na tron
 traida z buddą Shaka z Hōryūji (brąz, 623r.) –twórca : Kuratsukuri no Tori,
 pozłacany posąg z brązu buddy Shaka (Asuka Daibutsu) ze św. Asukadera
 Kudara Kannon z Hōryūji (drewno kamforowe
 KUZE KANNON- Ratujący świat, znajduje się w Yumedono w Hōryūji
 fragment posągu Buddy Yakushi ze świątyni Yamadadera (obecnie w muzeum przy
Yakushiji)- brąz, 685r. cała rzeźba miała 2,5m obecnie zachowana tylko głowa
2) Okres Nara (710-794)
o podokresy Hakuhō i Tempyō – największy rozkwit rzeźby japońskiej
o nadal pod wpływem chińskim, silne wpływy z czasów dynastii Sui (581-618) i
wczesnych Tang(618-907)
o głównie złocony brąz i drewno, ale pojawia się glina, laka a nawet kamień
o cechy:
 upodobanie do bogatych zdobień,
 postacie pełniejsze, okrąglejsze,
 niektóre posągi zaczynają przedstawiać żywych ludzi,
 pojawiają się rzeźby- portrety wybitnych mnichów
o posągi:
 Świętej Kannon z Yakushiji
 Trójca Amidy(Amida Sanzon) VIIw. , brąz złocony wys. 48,5cm, relikwiarz
księżnej Tacibany w stylu chińskiej dynastii Tang
 Yumechigai Kannon z Hōryūji
 posągi Nyōō –dwóch królów w bramie chūmon w Hōryūji (711r.)




Rushana butsu z Tōdaiji zwany potocznie Nara no Daibutsu
Zōchōten 増長天 posągi 4 Królów Nieba z Tōdaiji
Rushana butsu z Tōshōdaiji (759r)
inne rzeźby w Tōshōdaiji : Budda Yakushi, Benten, Senju-Kannon-,
Taishakuten i Czterej Królowie Nieba
 Gakkō i Nikkō (glina) z Hokkedō w Tōdaiji
 Fukūkenjaku Kannon z Hokkedō w Tōdaiji (laka), wys. 4m
 4 Królów Nieba (Shitennō) z Hokkedō w Tōdaiji (glina)
 Kōfukuji: Hachibushū (Ośmiu Niebiańskich Obrońców Prawa)- kanshitsu
3) Okres Heian (794-1185)
o cechy:
 surowość, dostojeństwo
 liczne atrybutu symbolizujące wartości duchowe i aspekty doktrynalne, np.:
kongōsho, sznur, , kwiat lotosu
 głównym materiałem rzeźbiarskim- drewno
 nowy styl – jōgan, który powstał pod wpływem mnicha Ganjina i
towarzyszących mu chińskich rzeźbiarzy- wysokie, proste, majestatyczne
posągi, rzeźbione z dużych bloków drewna, nie barwione - technika ta zwała
się ichibokuzukuri (z 1 kawałka drewna), np.: Yakushi Nyorai z Jingoji
(Kyoto), Nyoirin Kannon z Kanshinji (Osaka)
 pojawiają się rzeźby portretowe mnichów i patriarchów, a także posągi bóstw
shintoistycznych
 pod koniec okresu technika łączenia drewna – yosegizukuri- składa się osobno
wyrzeźbione części, np.: Amida Nyōrai z Hōdōō Byōdōin w Uji, rzeźbiarz
Jōchō (?- 1057)
o rzeźby
 Shaka świątynia Muroji IXw. Okres Heian drewno 2.5 m
 Yakushi Nyorai z Jingoji (Kyoto), ichibokuzukuri
 Bodhisattwa Kongō Hōō z Tōji (Kioto)839 r., okres Heian ,drewno
 Kannon z Shitennōji w Osace
 Yakushi z Shishikutsuji w Osace
 Kannon z Hōjōji (Kyoto)- późny Heian,
 12 boskich generałów z Kōryūji w Kyoto
 Amida Nyōrai z Hōdōō Byōdōin w Uji, rzeźbiarz Jōchō (?- 1057),
yosegizukuri,
4) Okres Kamakura (1185-1333)
o cechy:
 realistyczny styl chińskiej dynastii Song (960-1279),
 odrodzenie zainteresowania rzeźbą okresu Nara i renesans sztuki rzeźbiarskiej
 najwybitniejsi rzeźbiarze tego okresu zwani Nara busshi skupieni wokół
Kōkeia (XII-XIIIw), jego syna Unkeia (1140-1223) i ucznia Kaikeia (XIIXIIIw.)- szkoła zwana KEI-HA (pochodzi od Jōchō
 rzeźby:
 Kōkei- Fukūkenjaku-kannon i Hossō-rokusō z Kōfukuji
 Unkei- Dainichi z Enjōji w Narze
 Unkei- posągi buddyjskich patriarchów Mujaku i Seshina z Hokuendō w
światyni Kōfukuji
 Unkei + Kaikei- Kongō rikishi (1203) – posągi w drewnie w bramie
Naidaimon wTōdaiji
 Kaikei- budda przyszłości Miroku (1189), Jizō i Hachiman w stroju mnicha
buddyjskiego (1201) w Tōdaiji, Amida Nyōrai z Saihōin
 Kamakura Daibutsu- brązowy posąg buddy Amidy na terenie Kōtokuin, 11m
wysokości, 1252r., świątynia zmieciona przez tsunami
o pod koniec okresu poziom rzeźby stale się obniża- wpływy zen, które kładły nacisk na
malarstwo monochromatyczne
o rozwija się jedynie rzeźba zenistyczna przedstawiająca patriarchów i mistrzów zen,
ukazani w podobny sposób- siedzący na krześle kyokuroku w szatach z długimi ,
spływającymi rękawami. Rzeźby wykazują się dużą wierność indywidualnym cechom
o pojawiają się tez rzeźby władców i wojowników, głównie w technice yosegizukuri,
np.: rzeźba Minamoto no Yoritomo , wys 70cm
o schyłek rzeźby buddyjskiej
Rzeźba w okresach Muromachi, Momoyama i Edo
I.
Maski nō- twórcy:
1. Echi Yoshifune (XIV-XVw.)- specjalizujący się w maskach kobiet
2. Kouchi Kiyomitsu (XVw,)- maski starych mężczyzn
3. Yasha (XVw.)- mistrz masek duchów i zwierząt
4. Sankōbo (XVw.- maski mężczyzn i diabłów
Maski wraz z rzeźbą portretową należały do głównych form rzeźbiarskich także w okresach
Momoyama i Edo.
II. Oprócz masek nō rozwijało się też wytwórstwo lalek, których drewniane głowy, z czasem
coraz bardziej skomplikowane, wykonywane były dla teatru lalkowego bunraku
III. płaskorzeźba jako dekoracja rezydencji magnackich, rodowych świątyń i mauzoleów.
Najsłynniejszy rzeźbiarz dekoracji świątynnych i rezydencji magnackich- Hidari Jingorō
(leworęczny). Twórca śpiącego kota z Tōshōgū w Nikkō, i wspinającego się smoka z
Tōshōgū w Parku Ueno w Tokio
Do najlepszych osiągnięć rzeźbiarskich okresu Edo należą miniaturowe rzeźby:
- netsuke
- okimono (rzecz do ustawienia)
Okres Meiji
Do tej pory rzeźba dwa cele: propagowanie wiary lub cele dekoracyjne.
W związku z zetknięciem z zachodem- zmiana stosunku do rzeźby. Rzeźba to sztuka, przejaw
indywidualnej, twórczej ekspresji. Poszukiwanie nowych inspiracji artystycznych
Szkoła Sztuki Przemysłowej w Tokyo- rzeźbiarz włoski Vincenzo Ragusa uczy europejskich metod
modelunku- z natury z uzyciem gliny i gipsu, sposobów odlewania posągów z brązu
Posągi:
1. brązowy odlew Fukuzawy Yukichiego- autorstwa Ōkuma Ujihiro (1856-1927)
2. Rōfu (Stary człowiek, 1877)- autor Naganuma Moriyoshi (1857-1942)
3. Hakui Kannon (Kannon w białej szacie, 1877), Rōen (Stara małpa, 1892)- autor Takamura
Kōun (1852-1934), pracował w tradycyjnych materiałach drewno i kość słoniowa, ale realizm
rzeźby zachodniej
4. Te (Ręka, 1923), Kuroda Seiko kyōzō (powpiersie Kurody Seiko, 1932)- brązy, Namazu (Sum,
1925), Renkon (Korzeń lotosu,1930)- autor Takamura Kōtarō
5. Inni rzeźbiarze współczesni:
o Ogiwara Morie (1879-1910), np.: Onna no torso (Tors kobiety) , Kōfu (Górnik), Onna
kobieta 1910),
o Nakahara Teijr ō(1888-1921),
o Tobari Kogan (1882-1927),
o Fujikawa Yūzō (1883-1935),
o Asakura Fumio (1883-1964), np.: Hakamori (strażnik grobu, 1910), Wakaki hi no
kage (Upływ czasu, 1917), posąg Ōkumy Shigenobu (Sgigenobu zō)
6.
rzeźba abstrakcyjna rozwinęła się dopiero po II wojnie świtowej
7.
współczesne wystawy rzeźby: Nitten (Wystawa sztuki Jap) i Nikakai