drama i jej techniki

DRAMA I JEJ TECHNIKI
- Chciałabym, abyś mnie dobrze zrozumiała.
- Nie wiem, jak ci to powiedzieć.
- Brakuje mi słów, ale wiesz, o co mi chodzi?
- Źle mnie zrozumiałaś. Nie to mam na myśli.
Takie i podobne wypowiedzi mogą świadczyć o tym, że mamy
trudności w wyrażaniu własnych myśli, przeżyć, uczuć, a co za tym
idzie- w komunikatywnym porozumiewaniu się. Gdzieś głęboko
zakorzeniony jest w nas lęk, obawa przed uzewnętrznieniem się, przed
mówieniem o tym, co czujemy. A kiedy już zaczynamy mówić, to
często brakuje nam słów albo używamy takich, które dla nas samych
są nie zrozumiałe. Poza tym nie słuchamy siebie. Nie umiemy też
słuchać innych. Choć w każdym z nas tkwi potrzeba konkretyzacji
swego wewnętrznego świata, nie każdy potrafi adekwatnie wyrazić
swoje przeżycia psychiczne w jakiejś zewnętrznie obserwowalnej
formie. Są ludzie, o których mówimy, że są „ekspresyjni” potrafią
mimiką, gestem, ruchem ciała, słowem „opowiedzieć” o wszystkim,
co czują. Są też ludzie z zahamowaniami, którzy głęboko skrywają w
swym wnętrzu uczucia. Właśnie oni mają trudności z samokontrolą
własnych przeżyć w rozumieniu uczuć własnych i innych ludzi, a w
konsekwencji w pełnieniu ról, jakie wyznaczają im życiowe sytuacje.
Czy wyrażania przeżyć można się nauczyć? Do prowokowania,
przepracowania (rozpoznawania, poznawania, nazywania, rozumienia)
uczuć można wykorzystać techniki dramy. Określenie drama pochodzi
z greki i oznacza działanie. Jej podstawą jest fikcja wyobrażeniowa,
sytuacja, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni
przedstawia coś, co jest w danym czasie obecne – co zachodzi w danej
sytuacji między ludźmi, używając jako środków wyrazu swoich ciał,
mimiki, słów i przemilczeń. Drama podtrzymuje spontaniczną,
właściwą naturze człowieka ekspresję, skłonność do zabawy i
naśladownictwa; wzbogaca wyobraźnię, rozwija pamięć, pobudza do
twórczego działania, rozwija refleksję, pozwala zrozumieć motywacje
różnych zachowań; rozwija i wzbogaca słownictwo; umiejętność
słuchania innych i prowadzenia dialogów. Drama uczy
samodzielności myślenia i działania, kształtuje emocje i umiejętność
współżycia w grupie. Ogólne techniki dramy można podzielić na :
- typowe role ( rozmowy w rolach, wywiady, improwizacje,
inscenizacje ),
- konwencje rzeźby, obrazu, filmu,
- techniki plastyczno- manualne ( rysunki, plamy, makiety,
przedmioty, modele, kostiumy, muzeum).
Rozmowa jest techniką, jaką posługujemy się już od wczesnego
dzieciństwa. To słowa, prowadzone dialogi, za pomocą których
przekazujemy swoje myśli. Podstawą dyskursu jest konflikt.
Rozmowa na określony temat prowadzona przez osoby będące w
jakiejś roli. Może być rozmowa improwizowana, a uczestniczące w
niej osoby wcielają się w nowe, nie znane dla siebie, odmienne od
codziennego życia sytuacje lub starają się być w sytuacji postaci.
Obydwie te techniki to doskonałe ćwiczenia pogłębiające rozumienie
przeżyć i zachowań własnych i innych ludzi. Techniką, która mocno
angażuje emocjonalnie, rozwija myślenie, wyobraźnię, jest
prowadzony z jedną lub kilkoma osobami, przez jedną osobę lub kilka
osób. Może być intymny – prowadzony po cichu lub oficjalny z całą
grupą. Wywiad połączony z techniką kostiumu, czyli
skomponowaniem ubioru, który tworzy wizerunek wybranej postaci (
np. czerwony kapturek, krawcowa) pomaga łatwiej wcielić się w rolę.
Dość trudnym zadaniem dla dziecka, szczególnie małego, jest etiuda
pantomimiczna. Sposób jej wykonania zdeterminowany jest
poziomem rozwoju psychofizycznego, poczuciem własnego ja, czyli
wyodrębnieniem siebie ze świata zewnętrznego, świadomego
kierowania ruchami i organizowania ich w przestrzeni. Etiuda
wymaga wcześniejszego przygotowania dzieci do jej wykonania,
wyćwiczenia pewnych umiejętności. Ważne jest, aby dzieci nauczyły
się zrozumiale dla odbiorców wyrażać ruchem, gestem, mimiką różne
stany uczuciowe i konkretne działania, aby umiały wyobrazić sobie i
niejako „ poczuć” trójwymiarowość ruchu nie istniejących
przedmiotów, zagospodarować w wyobraźni przestrzeń i
konsekwentnie się w niej poruszać. Wymienione techniki są
elementami improwizacji, która występuje wtedy, gdy jedna lub
więcej osób otrzymuje role oraz temat i próbuje działać. Podstawą jest
tekst tworzony „ na gorąco” w trakcie rozwijania się akcji.
Improwizacja werbalna z tekstem, bez działania, jest połączona z
pewnymi sytuacjami. Początek jest znany, natomiast finał zależy od
uczestników. W przedstawieniu improwizowanym biorą udział
wszyscy, mogą, ale nie muszą przez cały czas utrzymywać się w tych
samych rolach. Odbywa się ono na podstawie opowiadania
nauczyciela lub tekstu utworu literackiego. Nauczyciel może pełnić
rolę inspiratora, lub też grać główną rolę. Punktem wyjścia
inscenizacji jest scenariusz (np. opracowane na podstawie utworu
literackiego). Dzieci pod kierunkiem nauczyciela opracowują sytuacje
i działania, ucząc się tekstu roli. W tej technice występuje wyraźny
podział na scenę i widownię, na aktorów i widzów. Ważnymi
elementami inscenizacji są : aktorzy, środki wyrazu, przestrzeń, ruch
sceniczny, scenografia, kostiumy, rekwizyty, muzyka, światło. Bardzo
bezpieczną, łatwą i szybką w wykonaniu, przynoszącą głębokie
przeżycia, a rozwijającą wyobraźnie i myślenie jest technika rzeźby.
Polega ona na tym, że dziecko przyjmując rolę zamiera w bezruchu,
jednocześnie ekspresyjnie i komunikatywnie wyrażając uczucie
postawę czy sytuację. Ważna jest przy tym wymowa całego ciała, jak i
poszczególnych elementów, gest ręki, mimika twarzy. W technice
klatka stop „ rzeźbiarz” ustawia rzeźby z dzieci, które przejmują w
bezruchu pozę. Podobnie jak w poprzedniej technice, „rzeźbiarz”
ustawia swoje rzeźby w różnych sytuacjach, rozmawia z nimi,
dyskutuje, w wyniku czego dochodzi do wspólnego wykreowania
pewnej sytuacji, a na umówiony znak powstaje „obraz bez ruchu”.
Rysunek należy do technik plastycznych związanych z rolą w różny
sposób (rysujemy lub malujemy indywidualnie lub w małych
zespołach – tworzymy obrazy związane tematycznie; rysujemy jakiś
przedmiot i opowiadamy o nim z pozycji różnych osób; rysujemy
sytuacje i łączymy w opowiadania, baśnie). technik manualnoplastycznych, zespołowo przedstawiających jakiś temat lub sytuacje
należą techniki plan – mapa – makieta, w których dzieci tworzą
według własnych pomysłów, np.: bezludną wyspę ; projektują wnętrze
domu, osiedle marzeń, zagospodarowują plac zabaw. Muzeum to
wystawa zgromadzonych przedmiotów, wytworów dzieci (techniki
manualno - plastycznej). Technika ta pozwala dziecku przekazać
swoje doświadczenia, zdobyte umiejętności, wiedzę, podzielić się
swymi wrażeniami z innymi osobami. Wybrane dziecko lub grupa
dzieci zaprasza innych do obejrzenia wystawy i w roli przewodnika
oprowadza po sali, opowiada informuje, co przedstawiają przedmioty,
na jaki są temat, z czego zostały wykonane w jaki sposób
zgromadzone.
Opracowała:
mgr Magdalena Kowalska
Przedszkole nr 11 w Chorzowie