alicja bajurska

ALICJA BAJURSKA
DRAMA W NAUCZANIU
I WYCHOWANIU
ZSO SP NR 9
RUMIA 2006
1. Istota dramy.
Termin „ drama” pochodzi od staropolskiego „ drao” i oznacza – działam,
usiłuję. Słowo „rola” kojarzy się nam ze sztuką teatralną. I rzeczywiście drama ma cos
z teatru. W Polsce zaczęła się rozwijać w połowie lat osiemdziesiątych dotarła do nas
poprzez angielski teatr edukacyjny. Należy jednak zwrócić uwagę na istotne cechy
różniące je od teatru:
 W teatrze aktor odgrywa rolę, aby wzbudzić uczucia refleksje w widzach.
W dramie zadaniem uczestnika nie jest granie dla innych ale wczuć się w jakąś postać,
albo osobiście przeżycie określonej sytuacji.
 w teatrze mamy najczęściej do czynienia na widzów i aktorów. W dramie nie ma
takiego podziału, zaangażowani powinni być wszyscy uczestnicy.
 Aktor otrzymuje gotowy scenariusz. W dramie uczestnicy improwizują bez
scenariusza.
 Aktor musi posiadać umiejętności posługiwania się różnymi środkami wyrazu
( gesty, modulacja głosu, dykcja, kostium). W dramie koncentrujemy się na samej
sytuacji, a nie na wyrazie zewnętrznym. Uczestnik musi zachować się naturalnie,
pozostaje sobą.
Wejście w rolę może przybierać dwie formy: uczestnik pozostaje sobą w nowej
sytuacji lub stara się być w sytuacji jakiejś postaci. Te cechy dramy wpływają na
sposób realizacji ćwiczeń z dziećmi.
Najistotniejsze jest, aby osoba nastawiła się nie na formę wypowiedzi, ale na
przeżycia uczestników
2. Dlaczego warto wykorzystać dramę podczas zajęć edukacyjnych ?
Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania.
Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, improwizacje
nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Opiera się na naturalnej
skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy i, oraz umiejętności życia fikcją
literacką. Dzięki dramie można zmienić złe nawyki w zachowaniu uczniów. Słusznie
wydaje się takie zajmowanie się dziećmi, aby rozwinąć u nich umiejętność
radzenia sobie z różnymi trudnymi sytuacjami, problemami.
Szczególną rolę w kształtowaniu pozytywnych zachowań mogłaby odegrać rodzina,
lecz w obecnych w czasach kurczą się jej możliwości. Pracujący rodzice coraz mniej
czasu poświęcają swoim dzieciom, a „wyziębione” uczuciowo dziecko łatwiej popada
w różnego konflikty, tak w swoich relacjach z rodzicami, jak i z rodzeństwem,
nauczycielami, kolegami. Deficyt rozwoju emocjonalnego oraz złą adaptację do ról i
warunków życiowych może uzupełniać szkoła i uczący w niej nauczyciele.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym nie dysponują jeszcze wystarczającym
zasobem słów i pojęć, które umożliwiałyby im prawidłowe określenie różnych cech i
procesów psychicznych, precyzyjne nazywanie czyichś zachowań, stanów, myśli i
uczuć. Zachodzi więc konieczność wprowadzania innych sposobów informowania o
swoich przeżyciach, takich jak: zabawa, malowanie, rysowanie, lepienie, śpiewanie,
scenki teatralne, przedstawienia kukiełkowe.
Nauczyciel prowadząc takie zajęcia , może swoimi uwagami i komentarzami pomagać
dzieciom rozumieć swoje emocje, nazywać je oraz rozwijać umiejętność wejrzenia w
siebie samych.
Drama jest bliska Nowoczesnej Szkole Francuskiej Techniki Freinta.
Propaguje swobodną twórczość dziecka. Nie jest narzucona ani oparta na żadnym
scenariuszu, pozwala w bezpieczny sposób rozwinąć nie tylko wyobraźnię, fantazję,
ale przede wszystkim wrażliwość emocjonalną dziecka. Służy osiągnięciu
nadrzędnego celu, jakim jest rozwijanie dziecka i doskonalenie w nim
pozytywnych zmian. Metoda ta odwołuje się do indywidualności każdego dziecka
i jego przeżyć. Pełni rolę terapeutyczną, gdyż pozwala bliżej poznać swoich
wychowanków i zrozumieć ich uczucia.
Dzięki rozpoznawaniu, wyrażaniu, nazywaniu emocji dziecko pozbywa się lęku czy
agresji, dowiaduje się, co przeżywają jego koledzy i koleżanki. Brak możliwości
wyrażania swoich emocji jest przyczyną życia w napięciu, a to często bywa przyczyną
szukania zapomnienia w alkoholu, narkotykach lub agresywnych zachowaniach.
Dzieci dysponując pewnym zasobem pojęć moralnych, stają się zdolne do
kwalifikowania zachowań w kategoriach dobra i zła.
3. Cele dramy.
1.Wszechstronny rozwój osobowości, ekspresji i uczuciowości;
 Kształtowanie wrażliwości uczniów;
 Doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach: własnych, wewnętrznych
przeżyciach, stanach, lekach, kłopotach i radościach;
 Wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć;
 Uświadamianie własnej indywidualności przy poszanowaniu odrębności innych;
 Kształtowanie określonych zachowań społecznych;
 Panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie;
2. Integracja zespołu klasowego;
 Wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie;
 Budzenie więzi emocjonalnej z rówieśnikami i nauczycielem;
 Kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów społecznych i
rozwiązywania problemów w grupie.
3. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze;
 Rozwijanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć;
 Rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności i odkrywania rzeczy nowych;
 Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i
świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, teatru).
4. Rodzaje ćwiczeń dramowych.
Ćwiczenia z dramą należy rozpocząć od technik najprostszych.
Szczególny nacisk należy położyć na ćwiczenia rozwijające wrażliwość zmysłów
słuchu , wzroku, węchu, dotyku.
Przed zajęciami należy ustalić reguły gry, temat powinien być ciekawy i bliski
dzieciom.
Nauczyciel pełni funkcję doradcy, czasami inicjuje improwizację, kieruje się zasadą
kontrastu i niespodzianki. Powyższe zasady i stosowanie ich pozwoli na utrzymanie
zainteresowania i pobudzi uczestników do aktywności i wywołania pożądanych
przeżyć.
Najczęściej stosowanymi ćwiczeniami są:
 Rozmowa – która jest najprostszą formą bycia w roli. Uczy rozmowy o
doznaniach, słownego uzewnętrzniania uczuć, buduje zaufanie.










Wywiad – polega na rozmowie z jedną lub dwiema wytypowanymi osobami.
Kształci umiejętność zadawania pytań. Fikcyjna sytuacja rozwija fantazje i
myślenie.
Ćwiczenia pantomimiczne – polegające na przedstawieniu ciałem, gestem
mimiką określonego problemu lub tematu. Sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała,
koncentracji fantazji.
Improwizacje – „ wchodzenie w rolę” na podstawie opowiadania lub utworu
literackiego (scenka, przedstawienie). Jest to praca w grupach bez nastawienia na
efekty artystyczne.
Inscenizacja - opiera się na wyraźnym podziale widzów i aktorów. Aktorzy uczą
się tekstów na pamięć i grają pod kierunkiem reżysera według ustalonego
scenariusza.
Rzeźba – polega na przyjęciu określonej pozy zastygnięciu w bezruchu w
najbardziej dramatycznym momencie granej scenki, po chwilowym zastygnięciu
akcja zaczyna toczyć się dalej, aż do następnego zatrzymania. Doskonali
współdziałanie i koncentrację.
Film – kontynuacja „ stop - klatki”, akcja może przebiegać w zwolnionym lub
przyśpieszonym tempie.
Rysunek – jest techniką plastyczną. Może przedstawiać realistyczny bądź
fantastyczny portret postaci literackiej, szkic wyposażenia wnętrza, barwne plamy
wyrażające uczucia i nastroje. Rozwija fantazje i zdolności manualne.
Ćwiczenia głosowe – polegają na naśladowaniu głosów zwierząt i odgłosów
wydawanych przez przedmioty. Doskonalą rytm oddechowy i wyrazistą mowę .
List – forma bycia w roli bohatera, który napisał list do adresata, przyjaciela,
adresata za kilka lat. Stanowi punkt wyjścia do poznania utworu oraz zrozumienia
motywów postępowania postaci literackich.
Dziennik lub pamiętnik – może być odczytywany jako świadectwo minionej
epoki, np. w związku z omawianiem warunków życia ludzi w dawnych czasach.
5. Przygotowanie dramy.
- określić cele zajęcia,
- przemyśleć poszczególne etapy zajęcia,
- zastanowić się, którą część zajęcia można przeprowadzić techniką dramy,
- opracować sytuację wyjściową, obmyślać rolę,
- przygotować pomoce i potrzebne materiały.
6. Przykłady zajęć i zabaw dramowych.
 DRAMA – Improwizacja werbalna – „Co można pomyśleć?”
Dzieci siedzą na krzesłach w półkolu. Nauczycielka zadaje pytania każdemu dziecku
z osobna:
- Powiedz, o czym mógł myśleć Czerwony Kapturek, idąc polną dróżką do babci?
Nauczycielka kierując pytanie do dziecka zarzuca mu chustkę na ramiona ( chusta
daje prawo do odpowiedzi).
- Żebym tylko nie spotkała wilka.
- Co mógł myśleć Kopciuszek, gdy usłyszał bicie zegara o północy?
- Muszę uciekać, bo o dwunastej czar minie – odpowiada dziecko.
- Jak uważasz, co mogła pomyśleć pani, ujrzawszy Calineczkę?
- O, jaka ona jest mała – odpowiada dziecko.

DRAMA – Technika kostiumowa – technika wywiadu – konferencja prasowa
i technika rzeźby.
Pomoce: stroje postaci z bajek, ilustracje, mikrofon i kaseta z nagraniami tańca( np.
walczyka ) oraz chusta.
Dzieci mają za zadanie skompletować stroje tak, aby charakteryzowały postaci z
baśni. Wybierają osobę – rzeźbę ( lub kilka osób ) i ubierają ją.
Czworo dzieci przybrało postać Czerwonego Kapturka, Kopciuszka, Calineczki i Kota
w Butach. Zadaniem dzieci jest wcielenie się w postać, którą charakteryzują.
Pozostałe dzieci biorą udział w konferencji prasowej, zadając pytania bohaterom
baśni. Zadając pytanie najpierw przedstawia się – podaje imię – dopiero potem mówi
do mikrofonu np.:
- Na imię mi Tomek. Czerwony Kapturku gdzie mieszka twoja babcia ?
- Moja babcia mieszka w lesie, w małej chatce – odpowiada Czerwony Kapturek.
- Na imię mi Ala. Czerwony Kapturku, co niesiesz w koszyku?
- W koszyku mam ciasto, sok i łakocie dla chorej babci.
- Na imię mi Gosia. Calineczko, dlaczego porwała cię stara ropucha?
- Chciała, abym była żoną jej syna – odpowiada Calineczka.
 DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „Maski”.
Dzieci podzielone na zespoły siadają w dowolnym miejscu w sali. Nauczycielka
podchodzi do każdego zespołu i umawia się, jaki rodzaj uczucia, emocji będą
pokazywać za pomocą mimiki i gestów:
- pokaż, że jesteś wesoły, smutny zamyślony, przestraszony i zdziwiony.
Zadaniem pozostałych dzieci jest odgadnięcie, jaki rodzaj emocji przedstawia
dany zespół.
 DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „ Pokaż, co widzisz?”
Dzieci losują obrazki, na których przedstawione są różne czynności, np.:
Podlewanie kwiatów , czytanie książki, pranie ręczne, gra w piłkę, odkurzanie,
rozmowa przez telefon, nawlekanie korali na nitkę, gotowanie, mycie zębów itd.
Zadaniem dziecka jest pokazać ruchem, gestem, mimiką czynność
przedstawioną na obrazku. Warunkiem pokazania czynności jest uniesiona dłoń
dziecka, które jest gotowe.
 DRAMA – Technika „ ruchu zatrzymanego”.
Nauczycielka czyta wiersz, poczym tłumaczy zabawę.
Zadaniem dzieci jest przedstawienie treści wiersza za pomocą „ ruchu
zatrzymanego”. Następnie podchodzi do każdej grupy i cicho uzgadniają, jakie
zdarzenie z wiersza dany zespół będzie przedstawiał. Dzieci przejmują rolę, która im
się najbardziej podoba i która będą odgrywać. Każda grupa prezentuje swoją „
fotografię”. Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka w grupie i kładąc mu rękę na
ramieniu zadaje trzy pytania, na które dziecko odpowiada: „ Kim jesteś?”, „ Co
robisz?”, „ Co czujesz?”. Następnie inne grupy rozpoznają, jaka scena z wiersza
została przedstawiona.
 DRAMA – Etiudy – zabawy na śniegu.
Dzieci siedzą w kole i po kolei przedstawiają pantomimiczne zabawy na śniegu
według własnego pomysłu. Pozostałe dzieci nagradzają pomysł brawami. Potem
wszystkie dzieci wstają i rzucają się śnieżkami.
Literatura:
1. M. Lenczewska, E. Ziółkowska, Z. Olek- Redlawska – „ Swobodna twórczość
dziecięca inspirowana grami dramowymi”, Życie Szkoły, 1996 Nr 7;
2. H. Machulska – „ O czym nauczyciel dramy wiedzieć powinien”,
Drama 1995 Z. 15
3. K. Pankowska – „ Edukacja przez dramę”, Warszawa 1997, WsiF;
4. B. Way – „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży”,
Warszawa 1990, WSP;
5. E. Wójcik- „Raz, dwa, trzy Babajaga patrzy- gry i zabawy dla dzieci i młodzieży”,
Warszawa OW – P –ADAM 2000.