Identyfikacja obszarów o największym ryzyku wypadku przy pracy i
advertisement
GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY Identyfikacja obszarów o największym ryzyku wypadku przy pracy i przestrzeganie w nich przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Warszawa, sierpień 2014 r. 1 Wprowadzenie Jednym z priorytetowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy jest podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń zawodowych w środowisku pracy. Działania te mogą mieć charakter reaktywny – po zaistnieniu wypadku przy pracy organy PIP przystępują do zbadania okoliczności i przyczyn tego zdarzenia wskazując naruszenia przepisów bhp oraz obligując do usunięcia nieprawidłowości, które przyczyniły się do jego powstania. Działania te mogą również być realizowane w ramach podejścia proaktywnego – na bazie dotychczasowych doświadczeń typowane są do kontroli zakłady z branż o wysokim prawdopodobieństwie zaistnienia wypadku przy pracy. Dobór zakładów jest kluczowym elementem skutecznej profilaktyki wypadkowej z poziomu organu kontrolno-nadzorczego. Informacji niezbędnych do właściwego planowania działań dostarczają przede wszystkim własne bazy danych Państwowej Inspekcji Pracy. Wśród nich jedną z najistotniejszych jest baza zawierająca dane z czynności kontrolnonadzorczych ukierunkowanych na zbadanie okoliczności i przyczyn zgłoszonych do PIP wypadków przy pracy. Informacje o wypadkach okręgowe inspektoraty pracy uzyskują przede wszystkim od pracodawców, na mocy art. 234 § 2 Kodeksu pracy, a także od samych poszkodowanych, Policji, pogotowia ratunkowego i innych. Procedura postępowania inspektorów pracy stanowi analizę łańcucha przyczynowoskutkowego dotyczącego danego wypadku. Dzięki temu możliwe jest wskazanie konkretnych nieprawidłowości, które doprowadziły do wypadku oraz koniecznych do podjęcia przez pracodawcę działań zmierzających do poprawy stanu warunków pracy pozostałym pracownikom lub poszkodowanym po ich powrocie do pracy. Dane pochodzące z badania okoliczności i przyczyn wypadków przez inspektorów pracy gromadzone są przede wszystkim w celu wskazania kluczowych informacji niezbędnych do planowania programów kontrolno-prewencyjnych. Biorąc pod uwagę cel nadrzędny uczestników systemu ochrony pracy w Polsce – dbałość o bezpieczeństwo człowieka w procesie pracy, PIP prowadzi działania ukierunkowane na eliminowanie zagrożeń w miejscu pracy lub ograniczanie ich oddziaływania na pracujących. 2 Analiza a danych pochodzą ących z czzynności kontrolno k -nadzorczzych w zak kresie badaniia okoliczn ności i prz zyczyn wy ypadków przy p pracy y B Badanie przez organ ny PIP oko oliczności i przyczyn wypadków w przy prac cy jest jednym m z podstawowych postępowań ń dostarcz zających wiarygodny w ych informa acji na temat sstanu warunków pra acy w pod dmiotach oraz o branż żach. W laatach 2011 1-2013 inspekttorzy pracyy przeprow wadzili pon nad 6 tys. postępowa p ań związannych z bad daniem okoliczności i przzyczyn wyp padków przzy pracy. Dane D z kon ntroli PIP bbyły podsta awą do planow wania i rea alizowania działań kkontrolo-na adzorczych h w branżżach o wy ysokim ryzyku zaistnienia wypadk ku przy pra racy. Dane e te wskaz zują na s padek w liczbie wypadkków przy pracy p zgłos szonych do o PIP i ba adanych prrzez inspekktorów pra acy, co wynika z ogólnej tendencji zmniejsza ania się lic czby wypad dków przy pracy w Polsce P odnotow wywanej przez p GUS. Zb badane prze ez PIP wypaadki zaistniałe w latach h 2011‐20113 25000 20000 225 22 2 201 15000 10000 zbiorowe wypadki z 1 poszkodowanyym 2028 17558 1687 20122r. 2013r. 50 00 0 2 2011r. Wykres 1. Liczba wypadków przy pracy zaistniałych h w latach 2011-2013 zbadanych h przez orów pracy (źźródło: dane PIP). inspekto P Powyższa tendencja a zniżkow wa dotyczy y również ż wypadkóów śmierte elnych i ciężkicch zbadan nych przez inspektoró ów pracy. 3 P Poszkodowani w zbadaanych przezz PIP wypad dkach zaistnniałych w w latach 201 11‐2013 1000 0 885 7770 800 0 735 600 0 400 0 397 369 ze skutkiem m śmiertelnym m 315 z ciężkimi mi obrażeniam ciała 200 0 0 20 011r. 2013r. 2012r. Wykres 2. Liczba poszkodowa p nych w wy padkach prz zy pracy śm miertelnie i ciężko zaistniałych z przez p inspekttorów pracy (źródło: dane e PIP). w latach 2011-2013 zbadanych D Dane z kontroli k ins spektorów pracy wskazują, że ż w ciąggu ostatnich lat zauważżalna staje się zm miana stru ktury stattusu zatru udnienia pposzkodow wanych w wypa adkach prrzy pracy. Inspekto orzy pracy y reagują na sytuaacje, w których k wypadkkom ulegajją osoby świadczące ś e pracę na a innej podstawie niż stosunek pracy. W wyypadkach zaistniały ych w 2 013 roku u stanowili oni 1 3,4% z ogółu poszko odowanych h w wypadk kach zbada anych prze ez PIP. Poszkod dowani w zb badanych p przez PIP wy ypadkach ‐ wg podstawy świad dczenia praccy w latach 2011‐20133 100,0% 87,1% 86,7% % 86,6% 12,9% 13,3% % 13,4% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 2011 1 2012 2013 2 Po oszkodowani śświadczący prracę na podstaawie umowy o o pracę Po oszkodowani śświadczący prracę na innej podstawie niżż umowa o pra racę Wykres 3 3. Poszkodo owani ze wzg ględu na pod stawę świad dczenia pracy y w latach 20011-2013 (źrródło: dane PIP P) 4 W Wyniki kon ntroli wska azują, że n najczęściej wypadkom m ulegają osoby o krótkim k stażu p pracy w danym za akładzie. W latach 2011-2013 2 3 odsetek pracujący ych do 1 roku w zakładziie osiągał wartość w po onad 40%. Wśród przyczyn 864 wypa adków, któ órym uleglli poszkodowani o sstażu do 1 roku w danyym zakładzzie pracy znajdują się ę: brak lub niewłaściw n we urządze enia zabe ezpieczając ce pracująących prze ed np. d dostępem do strefy niebezpiec n cznej oraz brak lub niewłaściwe n e środki oc chrony zzbiorowej; brak nadzo oru nad pra acującymi;; niedostarcczenie instrrukcji posłu ugiwania się s czynnikiem materiialnym; nieprzeszkkolenie w zakresie z be ezpieczeńs stwa i higie eny pracy; lekceważe enie zagrrożenia ((brawura, ryzykanc ctwo) i niedostatteczna koncentraccja uwagi na n wykonyywanej czynności prz zez poszkoodowanego o. Z Znaczna część c tych h przyczyn n wynika z niedosttatecznegoo przygoto owania pracują ących do pracy, p co powinno b być najważniejszym działaniem m pracoda awców w zakre esie prewe encji wypad dkowej. Prrawidłowe przygotow wanie do prracy, budo owanie kultury pracy i motywowa anie do be ezpiecznyc ch zachow wań w pra racy pozw woliłyby uniknąćć wielu wyypadków w nowym środowisk ku pracy. Nowi N pracoownicy uc czą się często od pozosttałych czło onków zało ogi przez obserwację. Dlategoo tak istotn ne jest ciągłe doskonale enie umieję ętności w zakresie bezpiecznych technnik wykony ywania oraz właściiwe podejś ście do ryzyyka związa anego z wy ykonywanąą pracą. pracy o Poszkodo owani w zbbadanych prrzez PIP wypadkach ‐ wg stażu pracy w zakładzie w w latach 2011‐2013 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 42 2,8% 41,1% % 41,8% 19 9,2% 16 6,1% 5,,7% 6,2% 16 20,2 2% 18,1% 12,5% 8,8% 18,8% 15,5% % 6,9% % 3% 16,3 0,0% 2011 do 1 roku od 1 roku u do 2 lat 2012 od 3 do 5 lat 2013 od 6 6 do 8 lat 9 lat i więcej Wykres 4 4. Poszkodo owani według g stażu pracyy w zakładzie e w latach 20 011-2013 (źró ródło: dane PIP) P 5 Poszkod dowani w zzbadanych p przez PIP wypadkach ‐‐ wg stażu p pracy w zakłładzie do 1 roku w lata ach 2011‐20013 40,0% 13,9% 1 12,7% 13,6% 5,8% 5,9% 6,4% 6,6% 9,5% 5,6% 6,9% 6 20,0% 6,7% 6 9,5% 7,8% 6,8% 8,0% 0,0% 201 11 do 7 d dni od 91 do 180 dni 2012 od 8 do 30 dni od 181 dni do 1 rroku 2013 od 31 do 90 d o dni Wykres 5. Poszkodo owani wedłu ug stażu pra cy w zakład dzie do 1 rok ku w latach 2011-2013 (źródło: P) dane PIP Obszary o najwiiększym ry yzyku wyp padku prz zy pracy B Biorąc po od uwagę sekcje P Polskiej Klasyfikacji K Działalnoości, najcz zęściej poszko odowanymii byli praco ownicy prze emysłu i budownictw wa. 6 Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w latach 2011‐2013 ‐ wg sekcji PKD 900 814 800 775 762 759 700 646 583 600 500 400 Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo 371 316 311 300 224 200 105 153 115 77 100 193 182 166 79 130 113 100 75 97 71 Handel i naprawy Górnictwo, wydobywanie Transport i gospodarka magaz. Usługi administrowania Rolnictwo,leśnictwo Pozostałe 0 2011 2012 2013 Wykres 6. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w latach 2011-2013 – wg sekcji PKD (źródło: dane PIP) Również przemysł i budownictwo to branże, w których najczęściej poszkodowani doznawali najcięższych w skutkach obrażeń. 7 Poszkodowani śmiertelniie w zbadanyych przez PIP wypadkach za aistaniłych w 2013 r. wedłług sekcji PKD D Pozostałe Górnictwo i 344 wydobywanie (10,88%) 17 (5,4%) ( Usługi 19 9 wania administrow 106 (6% %) %) (33,7% Rolnictw wo, leśnictw wo, 22 łowiectw wo i (7%)) rybactw wo 27 Handel i (8, 8,6%) n naprawy 35 %) (11,1% Buudownictwo 55 (17,5%) ( Przetwórstw wo Transp port i przemysłow we gospod darka magazyynowa Wykres 7. Poszkodo owani w zbad danych prze ez PIP wypad dkach ze sku utkiem śmierrtelnym zaistniałych o: dane PIP) w 2013 rr. - wg sekcji PKD (źródło Po oszkodowani śmiertelniee w zbadanyych przez PIP P wypadkachh KD zaisstaniłych w 22012 r. wedłług sekcji PK Pozo ostałe 38 Górnictw wo i 23 (100,3%) wydobywaanie (6,2%) Usługi 11 1 wania administrow (3%) 132 (3 35,8%) 37 Rolnictw wo, %) (10% leśnictwo o, łowiectw wo i rybactw wo 21 2 Buudownictwo (5,,7%) 500 Hand del i (13,66%) naprrawy 132 (15,4%) Transportt i gospodarkka magazynow wa Przeetwórstwo przeemysłowe Wykres 8. Poszkodo owani w zbad danych prze ez PIP wypad dkach ze sku utkiem śmierrtelnym zaistniałych o: dane PIP) w 2012 rr. - wg sekcji PKD (źródło 8 Poszkodowani śmiertelnie w zbadanych przez PIP wypadkach zaistaniałych w 2011 r. według sekcji PKD Pozostałe Górnictwo i 52 wydobywanie (13,1%) Budownictwo 25 Usługi 131 (6,3%) administrowania (33%) 10 Rolnictwo, (2,5%) leśnictwo, łowiectwo i 31 rybactwo (7,8%) 28 (7,1%) Handel i 40 naprawy (10,1%) 80 (20,2%) Przetwórstwo Transport i przemysłowe gospodarka magazynowa Wykres 9. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach ze skutkiem śmiertelnym zaistniałych w 2011 r. - wg sekcji PKD (źródło: dane PIP) Poszkodowani śmiertelnie w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w 2013 r. w działach sekcji PKD C Przetwórstwo przemysłowe Produkcja metalowych wyrobów gotowy, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Pozostałe Produkcja 10 12 wyrobów z (18,2%) (21,8%) gumy i tworzych sztucznych 3 (5,5%) Produkcja 3 papieru i Produkcja (5,5%) wyrobów z 11 wyrobów z papieru (20%) drewna oraz 5 korka, z (9,1%) Naprawa, 5 6 wyłączeniem konserwacja i (9,1%) (10,9%) mebli instalowanie Produkcja maszyn i wyrobów z urządzeń pozostałych Producja mineralnych artykułów surowców spożywczych niemetalicznych Wykres 10. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach ze skutkiem śmiertelnym zaistniałych w 2013 r. - w sekcji przetwórstwo przemysłowe (źródło: dane PIP) 9 Poszkodowani śmiertelnie w zbadanych przez PIP wypadkach śmiertelnych zaistniałych w 2012 r. w działach sekcji PKD C Prztwórstwo przemysłowe Pozostałe 13 (22,8%) 17 (29,8%) Produkcja metalowych wyrobów gotowy, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja wyrobów z gumy i tworzych Produkcja 5 sztucznych wyrobów z (8,8%) 4 drewna oraz 4 (7%) 3 Produkcja korka, z (7%) papieru i 7 4 wyłączeniem (5,3%) wyrobów z (7%) (12,3%) mebli; papieru Produkcja Naprawa, wyrobów z konserwacja i Producja pozostałych instalowanie artykułów mineralnych maszyn i spożywczych surowców urządzeń niemetalicznych Wykres 11. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach ze skutkiem śmiertelnym zaistniałych w 2012 r. - w sekcji przetwórstwo przemysłowe (źródło: dane PIP) Poszkodowani śmiertelnie w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w 2011r. w działach sekcji PKD C Przetwórstwo przemysłowe Produkcja Pozostałe 22 (27,5%) Produkcja metali 15 (18,8%) 6 (7,5%) 12 Produkcja (15%) 5 wyrobów z (6,3%) gumy i 8 9 tworzych 9 (10%) (11,3%) sztucznych (11,3%) metalowych wyrobów gotowy, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; Produkcja Naprawa, wyrobów z konserwacja i Producja pozostałych instalowanie artykułów mineralnych maszyn i spożywczych surowców urządzeń niemetalicznych Wykres 12. Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach ze skutkiem śmiertelnym zaistniałych w 2011 r. - w sekcji przetwórstwo przemysłowe (źródło: dane PIP) 10 Z Zdarzeniam mi bezpo ośrednio p prowadząc cymi do wypadków w ze sku utkiem śmierte elnym były głównie: upadek u posszkodowan nego z wys sokości, jeego poślizg gnięcie się lub potknięcie e, oraz roz zerwanie ssię czynnika materia alnego, jeggo pęknięc cie lub uszkod dzenie. Przzykłady ob brazujące tę drugą grupę sytuacji niebbezpieczny ych to międzyy innymi: pęknięcie p i rozpad na a dwie czę ęści pod na aporem ładdunku (rze epaku) górnej części burty b przy yczepy p podłączone ej do cią ągnika, coo spowod dowało oszkodowa anych do leja zasy ypowego oczyszczaarki; rozerrwanie przygniecenie po pompow wanego koła i uderzeniie poszk kodowaneg go; zerw wanie łańcuch howego podczas p załadunku u stalowyc ch grodzic przy samoje ezdnego, co wodowało spow upadek ładunku i zawiesia użyciu żu urawia przyygniecenie nim poszko odowanego o; czy zerw wanie węża a ciśnienio owego podającego w wodę do ins stalacji produkkcyjnej amo oniaku, któ órego końccówka uderrzyła poszk kodowaneggo. Poszkodowani w w zabadanyych przez PIIP wypadka ach zaistniałłych w latach h 2011‐2013 3 w budow wnictwie ‐ wg wydarzeń w ń niebezpieecznych wyrzut, wyciek, emisja substancji szkodliwych 201 11r. 36 (4,74%) 39(6,,04%) 36(6,,17%) odchylenia związane z elektrycznośścią, wybuch, pożar 201 12r. 201 13r. 14(1,84% %) 25(3,877%) 52(8,92%) u utrata kontroli nad: maszyn ną, środkami traansportu, tran nsportowanym m ładunkiem, narzędziem, obiekttem 127(166,73%) 69 6 (10,68%) 72(12,35%) u uszkodzenie, rrozerwanie, pęknięcie, ześlizzgnięcie, upad dek, załamanie e się czynnika maaterialnego 189(24,90%%) 161 1 (24,92%) 131(222,47%) 295(38,87% %) 2 57(39,78%) 230(339,45%) pośślizgnięcie, po otknięcie się, u upadek osoby 98 (12,91%) 95(14,71%) pozostałe wydarzenia 62 6 (10,63%) Wykres 13. Poszkod dowani śmierrtelnie w zba adanych prze ez PIP wypad dkach zaistnniałych w 201 11-2013 ownictwie - według w wyda arzeń niebezp piecznych (ź źródło: dane PIP) r. w budo 11 Po oszkodowani w zbada ncyh przez PIP wypadkach zaistnniałych w laatach 2011‐‐2013 w przzemysle ‐ wg. wydarze w eń niebezpieecznych wyrzu ut, wyciek, em misja substancjji szkodliwychh pośślizgnięcie, pottknięcie się, upadek osoby 77(9,94%) 66(8,66%) 117 1 (14,37%) 2011r. 106(13,68%) 82(10,766%) 88 (10,,81%) 2013r. 2012r. 97(12,52%) 98(12,86%) 89 (10,93%) ruchy ciała bez wysiłkku fizycznego (prowadzące na ogół do urrazów zewnętrzny) u uszkodzenie, rrozerwanie, pęknięcie, ześlizzgnięcie, upad dek, załamanie e się czynnikaa maaterialnego u utrata kontrolli nad: maszyn ną, środkami transportu, tran nsportowanym m ładunkiem,, narzęędziem, obiekttem 124(16%) 127(16,67%) 138(16,95%%) 234 (30,19%) 230 (330,18%) 200(24,57%) 137(17,65%%) 159(200,87%) 1182 (22,36%) pozostałłe wydarzeniaa Wykres 14. Poszkod dowani śmierrtelnie w zbad danych przez PIP wypad dkach zaistniiałych w 2011-2013 emyśle - wed dług wydarze eń niebezpieccznych (źród dło: dane PIP P) r. w prze Do wyp padków ze skutkiem śmiertelnyym dochodziło najczę ęściej: 1. przy stosowaniu rusz ztowań – b były to upadki z wyso okości podcczas malow wania, ania lub prrzesuwania a rusztowa ania z prac cownikiem znajdujący ym się remontowa na nim (w w 2013 r. wśród w 20 p poszkodow wanych w takich t okoolicznościach, 14 pracowało krócej niż ż rok); 2. na skutekk upadku z drabinyy – przys stawnej lu ub rozstaw wnej (wśró ód 16 poszkodow wanych w 2013 2 r., ażż 11 pracow wało króce ej niż rok); w drz zew – w wyniku za awieszania a się ścinaanych drze ew na 3. podczas wycinki ssąsiednich h, co wymu uszało kon nieczność ścinania drugiego d d rzewa; w czasie ttych czyynności zawieszone z e drzewa a spadałły na pposzkodow wanych zznajdującyych się w strefie niebezpiec cznej (wśród 15 pposzkodow wanych śśmiertelnie e w 2013 r. aż 9 praccowało króc cej niż rok); 4. w wskutek porażenia p prądem – podczas s prac prrzyłączenioowych, po odczas remontów instalacji elektryczznych pod napięciem (5 pposzkodow wanych z grupy 15 5 pracowało o krócej ni ż rok – dane za 2013 3 r.); 12 5. w wykopach – w których następowało obsunięcie gruntu pochodzącego z klina naturalnego odłamu lub niezabezpieczonych ścian wykopu, podczas zawalenia się odsłoniętych elementów konstrukcyjnych budynków np. ściany, murka oporowego (5 poszkodowanych z grupy 8 pracowało krócej niż rok dane za 2013 r.). Znaczną grupę ze wszystkich zbadanych wypadków przy pracy stanowiły tzw. wypadki komunikacyjne, które powodowały śmierć poszkodowanych wskutek zderzeń z innymi uczestnikami ruchu lub zjechania na pobocze i przewrócenia się pojazdu (32 poszkodowanych w 2013 r.). Podobnie wysoka liczba – 29 poszkodowanych w 2013 r. zmarło w wyniku tzw. nagłego zdarzenia medycznego, np. ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej. Do aktywacji choroby współistniejącej mogły oprowadzić silny stres, znaczny wysiłek fizyczny lub inne czynniki pozostające w związku z wykonywaną pracą. Struktura przyczyn wypadków w latach 2011-2013 pozostaje niezmienna zarówno dla wypadków, które zaistniały w zakładach budowlanych, jak i przemysłowych. Największy udział to przyczyny ludzkie oraz organizacyjne. Natomiast przyczyny techniczne stanowią najmniejszy odsetek. 13 Przycczyny zbadanych h przez PIP wypaadków zaistniały ych w latach 201 11‐2013 w przem myśle 326 282 305 W Wady konstrukcyjnee lub niewłaściwe ro ozwiązania techniczne i ergonomicznee czynnika maaterialnego TECHNICZNE 25 7 37 2 32 we czynnika materiialnego Wady materiałow 24 23 25 N Niewłaściwe wykonanie czynnika mateerialnego Niewłaściw wa ogólna organizaacja pracy 818 806 172 160 172 Niewłaściwa orrganizacja stanowisska pracy 05 90 ORGANIZA ACYJNE 144 101 128 N Niewłaściwa eksploaatacja czynnika matterialnego Nieprawidłowe zachowanie się praacownika 652 638 Niewłłaściwe samowolnee zachowanie się prracownika 325 321 718 2011 2012 370 2013 56 25 50 25 246 Brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem matterialnym przez praacownika LUDZZKIE 76 64 71 hronnego przez praacownika Nieużżywanie sprzętu och 51 5 55 44 4 Stan psychofizyczn ny pracownika, niezapewniający bezpiecznego wykonywania pracy 0 100 200 300 400 0 500 600 700 800 900 1000 W Wykres 15. Liczba a przyczyn zbadanych przez PIP w wypadków przy prracy zaistniałych w latach 2011-2013 w sekcji Przettwórstwo przemys słowe (źródło: dan ne P PIP) 14 Przyczzyny zbadanych h przez PIP wypaadków zaistniały ych w latach 201 11‐2013 w budo ownictwie Wady konsttrukcyjne lub niewłłaściwe rozwiązaniaa techniczne i ergon nomiczne czyynnika materialnego o 212 210 284 4 TECHNICZNE 16 24 13 Wady materiałow we czynnika materiaalnego 7 47 35 32 Niewłaściwe wykonaanie czynnika materrialnego Niewłaściw wa ogólna organizaccja pracy 1007 792 766 6 Niewłaściwa orgganizacja stanowiskka pracy 216 216 90 29 ORGANIZAC CYJNE 90 68 6 56 Niewłaściwa eksploattacja czynnika mateerialnego Nieprawidłowe zachowanie się praacownika 474 439 2011 579 2012 187 162 158 Niewłaaściwe samowolne zachowanie się praacownika 2013 151 132 130 Brak lub niewłaścciwe posługiwanie ssię czynnikiem mateerialnym przez praccownika LUDZKIE 107 119 90 Nieużyywanie sprzętu ochronnego przez praccownika 98 77 49 9 Stan psychoffizyczny pracownikaa, niezapewniający bezpiecznego wyko onywania pracy 0 100 200 300 400 500 600 6 700 800 900 Wykres 16. Liczba a przyczyn zbadan nych przez PIP wyypadków przy pracy zaistniałych w latach 2011-2013 3 w sekcji Budown nictwo (źródło: dane PIP) 15 1000 1 1100 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w obszarach o największym ryzyku wypadku przy pracy Analiza danych uzyskanych w wyniku postępowań inspektorów pracy w zakresie badania okoliczności i przyczyn wypadków wskazuje jednoznacznie, że obszarami o największym ryzyku wypadku przy pracy są budownictwo i przetwórstwo przemysłowe. Z roku na rok te same branże stwarzają największe niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pracujących. Zmieniają się jedynie nieznacznie wartości liczbowe. Z tego względu wśród priorytetowych działań Urzędu znajdują się kontrole dotyczące przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach budowlanych oraz przetwórstwa przemysłowego. Budownictwo W latach 2011-2013 były przeprowadzane kontrole na budowach dotyczące remontów, budowy dróg i mostów oraz inwestycji związanych z Euro 2012. Badane były następujące zagadnienia: przygotowanie do pracy, zagospodarowanie terenu budowy, stanowiska i procesy pracy, roboty ziemne i wykopy, prace na wysokości, rusztowania, maszyny i urządzenia techniczne. Zwracano uwagę przede wszystkim na te rodzaje prac, które charakteryzowały się dużą liczbą nieprawidłowości stwierdzonych podczas wcześniejszych kontroli lub nasileniem zdarzeń wypadkowych. Przeprowadzone kontrole dotyczyły głównie spełniania wymagań bezpieczeństwa przy pracach na wysokości, w tym na rusztowaniach oraz przy pracach ziemnych i w wykopach. Duże inwestycje i inwestycje, na których mogły wystąpić istotne zagrożenia życia lub zdrowia pracowników były objęte stałym nadzorem. Zakres kontroli obejmował zagrożenia występujące na terenie budowy. Podczas kontroli na terenie budowy 16 koncentrowano się na małych przedsiębiorcach, u których występowały największe problemy w sferze bezpieczeństwa pracy. Znaczna część działań PIP w branży budowlanej prowadzona była w formie tzw. krótkich kontroli, których celem było szybkie reagowanie na zagrożenia dla zdrowia i życia pracujących, a także dla osób postronnych znajdujących się w strefie niebezpiecznej. Budowy, na których w trakcie kontroli stwierdzono szczególne zagrożenia życia lub zdrowia pracowników były objęte rekontrolą. Tabela poniżej przedstawia liczbę kontroli w budownictwie w latach 2011, 2012, 2013 z uwzględnieniem skontrolowanych podmiotów. Rok Liczba Kontroli ogółem 2011 2012 2013 11918 11335 9632 9247 8973 7745 Skontrolowanych podmiotów Tabela 1. Liczba kontroli i podmiotów poddanych kontrolom w latach 2011-2013 (źródło: dane PIP) Tabela poniżej przedstawia liczbę kontroli w budownictwie w latach 20112013 z uwzględnieniem wielkości zatrudnienia w kontrolowanych podmiotach. Liczba kontroli w latach Wielkość zatrudnienia 2011 2012 2013 od 1-9 pracowników 8835 8665 7549 od 10-49 pracowników 2567 2234 1804 od 50-249 pracowników 433 372 240 powyżej 250 pracowników 83 64 39 11918 11335 9632 Liczba kontroli ogółem Tabela 2. Liczba kontroli w latach 2011-2013 – wg wielkości kontrolowanego podmiotu (źródło: dane PIP) 17 Najwięcej kontroli przeprowadzonych było u pracodawców zatrudniających od 1-9 pracowników. Ta tendencja z każdym rokiem się pogłębia. Na rynku budowlanym jest co raz więcej małych przedsiębiorstw. Odsetek kontroli w podmiotach o wielkości zatrudnienia od 1- 9 pracowników w latach 2011 2012 2013 74% 76% 78% Tabela 3. Odsetek kontroli w podmiotach o zatrudnieniu 1-9 pracowników (źródło: dane PIP) W przypadkach występowania nieprawidłowości podczas wykonywania robót budowlanych inspektorzy pracy reagowali w ramach ustawowo określonych uprawnień, kierując stosowne środki prawne – decyzje w celu dostosowania stanu faktycznego do stanu zgodnego z obowiązującymi przepisami. Tabela przedstawia liczbę wydanych decyzji i liczbę osób, których dotyczyły. Rok 2011 2012 2013 Liczba decyzji 68067 63350 56198 Liczba osób, których dotyczyły decyzje 404951 332984 656789 Liczba decyzji w przeliczeniu na jedną kontrolę 5,71 5,59 5,83 Tabela 4. Środki prawne wydawane podczas kontroli w latach 2011-2013 (źródło: dane PIP) W analizowanym okresie stwierdzono, że liczba decyzji wydawanych na jedną kontrolę utrzymuje się na podobnym poziomie. Najwięcej decyzji było wydanych w zakładach o zatrudnieniu od 1 do 9 pracowników, a najmniej o zatrudnieniu 250 i powyżej. Spowodowane jest to również tym, że od wielu lat na budowach występuje dużo małych firm, a maleje liczba dużych. 18 Tabela przedstawia najczęściej występujące nieprawidłowości w latach 20112013. Liczba decyzji w latach: (odsetek decyzji) Badane zagadnienie Rusztowania (posadowienie, kotwienie, piony komunikacyjne, obarierowanie, pomosty) Zabezpieczenie prac na wysokości (środki ochrony zbiorowej) Zabezpieczenie i oznakowanie strefy i miejsca niebezpiecznego Zabezpieczenie przed uszkodzeniem mechanicznym przewodów elektrycznych Zabezpieczenie przejść, dojść do stanowisk pracy oraz klatek schodowych przed upadkiem osób z wysokości Instrukcje bezpiecznego wykonywania robót Zabezpieczenie otworów w stropach, ścianach zewnętrznych, szybów dźwigów przed możliwością wpadnięcia do nich osoby Prace ziemne i w wykopach (zabezpieczenie ścian wykopu, zejścia, składowanie urobku) Badania lekarskie Instruktaż stanowiskowy 19 2011 2012 2013 5386 5418 5102 (7,9%) (8,5%) (9%) 5025 4673 4266 (7,3%) (6,9%) (7,6%) 4212 4074 4039 (6,2%) (6,4%) (7,2%) 2386 2429 2204 (3,5%) (3,8%) (3,5%) 1809 1810 1819 (2,7%) (2,9%) (3,2%) 2138 1977 1788 (3,1%) (3,1%) (3,2%) 1619 1645 1371 (2,4%) (2,6%) (2,4%) 1423 1176 1227 (2,1%) (1,9%) (2,2%) 1538 1515 1427 (2,3%) (2,4%) (2,5%) 1664 1508 1322 (2,4%) (2,4%) (2,4%) Wyposażenie w środki ochrony indywidualnej głowy- hełmy Uprawnienia kwalifikacyjne do obsługi maszyn budowlanych i urządzeń poddozorowych 1292 1209 1151 (1,9%) (1,9%) (2,0%) 833 819 819 (1,2%) (1,3%) (1,5%) Tabela 5. Najczęściej występujące nieprawidłowości w kontrolach w latach 2011-2013 (źródło: dane PIP) Analiza wyników kontroli wskazuje, że struktura zagrożeń, z którymi wiąże się ryzyko zaistnienia wypadku przy pracy osób wykonujących prace budowlane od lat ubiegłych nie uległa zmianie. Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło wykonywania prac na rusztowaniach, które często było zmontowane przez osoby nieposiadające uprawnień kwalifikacyjnych, szczególnie przy pracach krótkoterminowych. Skutkowało to wykonywaniem pracy na rusztowaniach nieprawidłowo zmontowanych i niekompletnych (nieprawidłowe poręcze ochronne przy pomostach roboczych rusztowań lub ich brak; niewłaściwe wypełnianie rusztowań pomostami roboczymi; brak lub nieprawidłowe zakotwienie do stałych elementów; brak pionów komunikacyjnych). Spowodowane to było również brakiem okresowych kontroli rusztowań. Dopuszczano do użytkowania, zwłaszcza u małych przedsiębiorców stare, zużyte technicznie rusztowania, przede wszystkim typu warszawskiego. Ze względu na wysokie koszty, pracodawcy z tych zakładów rzadko decydują się na montaż rusztowań przez wyspecjalizowane firmy, których pracownicy mają uprawnienia montażystów rusztowań. W dalszej kolejności dużo zastrzeżeń dotyczyło wykonywania prac na wysokości, które należą do jednych z najbardziej niebezpiecznych, stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Wśród stwierdzonych nieprawidłowości uwagę zwracają nieprawidłowe środki ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości (balustrady lub ich brak, niezabezpieczenie dojść i przejść oraz klatek schodowych, niezabezpieczenie otworów technologicznych przed upadkiem z wysokości) oraz niewyposażanie pracowników w wymagane środki ochrony indywidualnej głowy i chroniące przed upadkiem z wysokości. Stwierdzano również brak wygrodzenia i oznakowania stref niebezpiecznych, zarówno przy wykonywaniu prac na wysokości z rusztowań lub z wykorzystaniem 20 sprzętu do transportu pionowego w miejscach ogólnie dostępnych, jak i przy pracach ziemnych i w wykopach. Nadal wykonywano roboty w wykopach o ścianach niezabezpieczonych przed możliwością osunięcia się gruntu (brak odpowiedniego obudowania lub skarpowania). Zdarzało się, że urobek z wykopu nie był wywożony poza miejsce jego wydobycia, tylko składowany przy krawędzi wykopu obciążając jego nieumocnione ściany. Brak było też prawidłowo wykonanych zejść (wejść) do wykopów. Wśród nieprawidłowości dotyczących eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych najczęściej stwierdzano niezabezpieczenie przewodów elektrycznych przed uszkodzeniami mechanicznymi. Brak było również Instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych (niebezpiecznych), w której powinien być określony sposób zapobiegania zagrożeniom związanym z ich wykonywaniem oraz sposób postępowania w przypadku wystąpienia tych zagrożeń. Powyższym bezpieczeństwa naruszeniom robót prawa, budowlanych, bezpośrednio towarzyszyły rzutującym także inne – na stan związane z przygotowaniem zatrudnionych do pracy, jak dopuszczanie do pracy bez niezbędnego przeszkolenia w dziedzinie bhp - instruktażu stanowiskowego i bez aktualnych orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, w tym do pracy na wysokości oraz na zatrudnianiu bez wymaganych kwalifikacji - do obsługi maszyn i urządzeń budowlanych i - do obsługi urządzeń poddozorowych. Wystąpiły również nieprawidłowości związane z wyznaczeniem bądź z prawidłową realizacją obowiązków koordynatora sprawującego nadzór nad zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikom zatrudnianym przez różnych pracodawców, ale pracującym jednocześnie w tym samym miejscu. Pracodawcy tłumaczą zaistniałe naruszenia trudnościami finansowymi wynikającymi z braku zamówień lub niskich cen dyktowanych przez nie zawsze uczciwą konkurencję startującą w przetargach, a także dużą rotacją pracowników, z czym wiąże się konieczność przeprowadzania kolejnych szkoleń bhp, badań lekarskich, wyposażania w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze. Mali przedsiębiorcy stosują tańsze technologie, niechętnie zdobywają się na zakup nowych i bezpiecznych rozwiązań. Przyczyn wadliwie wykonanych rusztowań 21 należy również upatrywać w tym, że zakup lub wypożyczenie nowoczesnego rusztowania wiąże się z dużymi kosztami. W ocenie inspektorów pracy, przyczyną nieprawidłowości jest – z jednej strony - chęć uniknięcia wydatków na zabezpieczenie stanowisk pracy, a z drugiej duża liczba podmiotów wykonujących roboty na terenie budowy i zjawisko przerzucania odpowiedzialności za stan bhp na podwykonawców, którzy mają dużo mniejsze możliwości organizacyjne i finansowe. Inspektorzy zwracają też uwagę na problem łączenia wielu funkcji przez kierowników budów. Nadzorowanie przez jedną osobę nawet kilku terenów budowy oraz sprawowanie funkcji koordynatora ds. bhp powoduje zwykle niewłaściwe wywiązywanie się z nałożonych obowiązków. Pojawienie się na rynku wielu firm budowlanych bez odpowiedniego przygotowania technicznego i organizacyjnego, bez odpowiedniej wiedzy w zakresie bhp - skutkuje niewłaściwym nadzorem nad prowadzonymi pracami i tolerowaniem nieprzestrzegania przepisów. Podkreślić należy, że znacznie mniej nieprawidłowości stwierdzono tam, gdzie inwestycje realizowały specjalistyczne firmy budowlane, z wieloletnim doświadczeniem w branży. Posiadały one dobrze zorganizowane służby bhp, które kontrolowały prace wszystkich zatrudnionych na budowie i egzekwowały od podwykonawców przestrzeganie przepisów bhp. Niezależnie od kierownika budowy zatrudniały koordynatora ds. bhp. Podkreślić należy, że przyjęte procedury na budowach prowadzonych przez duże przedsiębiorstwa budowlane mają pozytywny wpływ na małe firmy, które muszą dostosować się do dobrych praktyk wprowadzonych przez generalnego wykonawcę, a tym samym do przestrzegania przepisów bhp. Zakłady z sekcji Przetwórstwo przemysłowe – wzmożony nadzór Państwowa Inspekcja Pracy realizuje swoje działania również w formie tzw. wzmożonego nadzoru. Polega to na włączeniu do trzyletniego programu zakładów pracy stwarzających bardzo wysokie ryzyko zaistnienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. I tak, w programie długofalowym na lata 2013-2015 wzmożonym nadzorem objęto 55 zakładów, w tym 19 zakładów pozostających pod wzmożonym nadzorem również w latach 2010-2012. Największą liczbę stanowią zakłady zatrudniające powyżej 250 pracowników – 67% zakładów, od 50 do 249 pracowników – 31%, 22 od 10 do 49 pracowników – 5%, natomiast do 9 pracowników – 2%. Zatrudniają one łącznie 34639 pracowników, w tym 5790 kobiet. Do wzmożonego nadzoru kwalifikowane są zakłady, w których duże ryzyko zawodowe wyraża się wysokimi przekroczeniami norm czynników szkodliwych dla zdrowia, wysokimi wskaźnikami wypadkowości (częstotliwości i ciężkości), znaczną liczbą chorób zawodowych. Długofalowe działania kontrolne, a także doradcze i informacyjne, ukierunkowane są na egzekwowanie systematycznej poprawy warunków pracy w tych zakładach. W warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy (głównie hałasem, pyłami przemysłowymi, substancjami chemicznymi, promieniowaniem podczerwonym, mikroklimatem i wibracją), uciążliwością pracy (nadmiernym obciążeniem fizycznym, niedostatecznym oświetleniem stanowisk pracy) oraz maszynami szczególnie niebezpiecznymi, zatrudnionych było w 2013 r. 14631 osób, co stanowiło 42% ogółu zatrudnionych. W zakładach objętych wzmożonym nadzorem w 2013 r. zarejestrowano 554 wypadki przy pracy, w tym 2 śmiertelne oraz 3 wypadki powodujące ciężkie uszkodzenie ciała. Wskaźnik częstości wypadków w zakładach objętych wzmożonym wynosił w 2013 r. – 16. Wśród zakładów objętych tą formą kontroli, skontrolowano 12 zakładów zajmujących się produkcją wyrobów gotowych (z wyłączeniem maszyn i urządzeń) zatrudniających łącznie 5079 osób oraz 4 zakłady zajmujące się produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, zatrudniające 942 osoby. Są to 2 działy sekcji przetwórstwa przemysłowego najbardziej niebezpieczne w aspekcie wcześniej przedstawionych analiz wypadkowych PIP. Pierwsza grupa zakładów zajmowała się m.in. produkcją konstrukcji spawanych, produkcją elementów wysięgników, produkcją podwozi i części obrotowych dźwigów samochodowych, produkcją elementów ciśnieniowych do kotłów, produkcją grzejników i kotłów centralnego ogrzewania, konstrukcji stalowych budynków, produkcja konstrukcji stalowych. W warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy, uciążliwością pracy oraz maszynami szczególnie niebezpiecznymi, zatrudnionych było tam w 2013 r. 1852 osób, co stanowiło 36% ogółu zatrudnionych. 23 W zakładach tych zarejestrowano 86 wypadków przy pracy, w tym 1 wypadek powodujący ciężkie uszkodzenie ciała. Wskaźnik częstości wypadków w tej grupie zakładów wynosił w 2013 r. – 17. Szczególną uwagę podczas kontroli zwrócono na warunki pracy osób w wieku przedemerytalnym, tj. kobiet powyżej 55 roku życia oraz mężczyzn powyżej 60 roku życia. Zatrudnienie w tej grupie wiekowej stanowiło 2,5% ogółu zatrudnionych. W przytaczanych wcześniej warunkach zagrożenia zatrudnionych było 127 kobiet i mężczyzn tj. 2,5% wszystkich zatrudnionych w tych warunkach. Wśród tej grupy pracowników odnotowano 4 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy. Liczba dni niezdolności do pracy w skutek choroby stanowiła około ok. 5% całkowitej liczby dni niezdolności. W tej grupie wiekowej 78 pracowników wykonywało pracę w porze nocnej a 64 zatrudnianych było w godzinach nadliczbowych. Zakłady produkujące metalowe wyroby gotowe (z wyłączeniem maszyn i urządzeń) ‐ liczba zakładów naruszających przepisy urządzenia i instalacje energetyczne 5 magazynowanie i składowanie 6 transport 7 wentylacja, ogrzewanie, oświetlenie 7 czynniki szkodliwe i uciążliwe 7 stanowiska procesy pracy i procesy technologiczne 10 obiekty i pomieszczenia pracy 10 maszyny i urządzenia techniczne 12 Wykres 17. Liczba zakładów produkujących metalowe wyroby gotowe naruszająca wybrane obowiązki w zakresie bhp (źródło: dane PIP) Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło stanu maszyn i urządzeń technicznych. Najczęściej stwierdzano brak osłon chroniących pracowników przed dostępem do stref niebezpiecznych lub niewłaściwe osłony. Ponadto ujawniono nieprawidłowości dotyczące elementów sterowniczych mających wpływ na bezpieczeństwo obsługi, 24 a także brak lub niewłaściwie opracowane instrukcje bhp dotyczące obsługi maszyn. Wiele nieprawidłowości dotyczyło stanu obiektów i pomieszczeń pracy. Najczęściej stwierdzano zły stan techniczny ścian i posadzek, okien oraz drzwi. Stwierdzono także niewłaściwe oznakowanie miejsc niebezpiecznych oraz brak ładu i porządku w pomieszczeniach pracy. Nieprawidłowości dotyczące wyposażenia stanowisk pracy oraz prowadzenia procesów technologicznych, polegały przede wszystkim na nieprzestrzeganiu przepisów bhp przy organizacji stanowisk pracy , w tym nieopracowaniu instrukcji dotyczącej stosowania procesów technologicznych w zakładzie oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami przy obróbce skrawaniem oraz przy wykonywaniu prac spawalniczych. Do najczęstszych nieprawidłowości w zakresie przestrzegania obowiązku dot. eliminowania lub ograniczania narażenia pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia należały: brak aktualnych badań hałasu oraz czynników chemicznych w środowisku pracy czy pomiarów stężenia czynników szkodliwych (np. na stanowisku spawacza), niezastosowania na stanowiskach spawalniczych ekranów chroniących sąsiednie stanowiska pracy przed rozbłyskami i rozpryskami iskier oraz niewyposażenia pracowników malarni konstrukcji stalowych w środki ochrony indywidualnej zgodne z kartami charakterystyki tj. maski z pochłaniaczami, odzież i obuwie antyelektrostatyczne. Uchybienia w zakresie wentylacji, ogrzewania i oświetlenia stanowisk pracy dotyczyły: niewłaściwej wymiany powietrza w pomieszczeniach pracy, niewykonania wentylacji miejscowej oraz ogólnej na stanowiskach spawalniczych oraz braku wyników pomiarów oświetlenia. Druga grupa zakładów to zakłady zajmujące się produkcją wyrobów z pozostały mineralnych surowców niemetalicznych tj.: produkcją wyrobów budowlanych z betonu, oraz produkcją wyrobów ogniotrwałych. W warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy, uciążliwością pracy oraz maszynami szczególnie niebezpiecznymi, zatrudnionych było 108 osób, co stanowiło 11% zatrudnionych w tej grupie zakładów. W zakładach tych zarejestrowano 21 wypadków przy pracy. Wskaźnik częstości wypadków wynosił w 2013 r. – 22. 25 Zatrudnienie w wieku przedemerytalnym stanowiło 7,8% ogółu zatrudnionych. W warunkach zagrożenia zatrudnionych było 5 kobiet i mężczyzn. Liczba dni niezdolności do pracy w skutek choroby stanowiła około 18% całkowitej liczby dni niezdolności. Dziewiętnastu pracowników w tej grupie wiekowej wykonywało pracę w porze nocnej. Zakłady produkujące wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych ‐ liczba zakładów naruszających przepisy bhp urządzenia i instalacje energetyczne 2 ustalenie przyczyn wypadków przy pracy 3 wentylacja, ogrzewanie, oświetlenie 3 przygotowanie do pracy 4 ocena ryzyka zawodowego 4 stanowiska procesy pracy i procesy technologiczne 4 obiekty i pomieszczenia pracy 4 maszyny i urządzenia techniczne 4 Wykres 18. Liczba zakładów produkująca wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych naruszających przepisy bhp (źródło: dane PIP) W każdym z tej grupy zakładów stwierdzono nieprawidłowości dotyczące stanu maszyn i urządzeń technicznych, które dotyczyły głównie braku lub niewłaściwych urządzeń ochronnych. W zakresie stanu technicznego obiektów i pomieszczeń pracy nieprawidłowości dotyczyły niewłaściwego oznakowania miejsc niebezpiecznych. Nieprawidłowości dotyczące wyposażenia stanowisk pracy oraz prowadzenia procesów technologicznych, polegały przede wszystkim na niestosowaniu znaków, barw lub sygnałów bezpieczeństwa lub ich niewłaściwym stosowaniu. Uchybienia w zakresie oceny ryzyka zawodowego polegały na nieprzeprowadzeniu jej na wszystkich stanowiskach pracy w zakładzie, braku udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego oraz braku okresowej oceny ryzyka zawodowego bądź jej weryfikacji (np. na stanowiskach, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa). 26 Działania prewencyjne Jednym z priorytetów w działalności Państwowej Inspekcji Pracy są kampanie informacyjne i programy prewencyjne adresowane do możliwie największej liczby adresatów, wspomagające działania nadzorczo-kontrolne. Państwowa Inspekcja Pracy, przygotowując swoje programy prewencyjne koncentruje się na obszarach o największym ryzyku wypadków przy pracy. Obecnie programy prewencyjne PIP skierowane są do: pracodawców, u których odnotowano wypadki przy pracy (m.in. śmiertelne, ciężkie, zbiorowe lub stwierdzono powtarzalność wypadków przy pracy) Program „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa”; przedsiębiorców z branży budowlanej - program informacyjno-prewencyjny w budownictwie; pracodawców u których występują zagrożenia przy obsłudze maszyn„Dostosowanie maszyn do minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”; pracodawców prowadzących zakłady produkcyjne, handlowe i usługowe, z których działalnością wiążą się zagrożenia zawodowe i zdrowotne, zatrudniających do 9 pracowników - Program „Zdobądź dyplom PIP. Przy doborze zakładów, które są zapraszane do programu „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa” inspekcja opiera się na analizie danych z bazy wypadkowej ZUS IWA oraz bazy danych PIP aby dotrzeć do zakładów gdzie ryzyko wypadku jest największe. Idea programów prewencyjnych oparta jest na zasadzie samokontroli. Pracodawca używając narzędzi przygotowanych przez PIP: ankiet specjalistycznych i list kontrolnych (dla programów: „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa”, „Dostosowanie maszyn do minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy” i programu informacyjno-prewencyjnego w budownictwie; interaktywnego programu komputerowego p.t.: Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy - lista kontrolna z komentarzem (dla programu „Zdobądź Dyplom PIP”) 27 identyfikuje występujące w zakładzie nieprawidłowości, ocenia ich skalę, określa sposoby i terminy ich usunięcia. Po przeprowadzeniu przez inspektora pracy końcowego audytu, pracodawca uzyskuje Dyplom PIP lub Świadectwo ukończenia programu prewencyjnego PIP. Adresatami programów prewencyjnych są pracodawcy z branż o największym ryzyku wypadkowym. I tak np. w 2013 r.: w programie „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa” dominowały zakłady przetwórstwa przemysłowego – 32% i firmy budowlane – 20%, program dotyczący bezpieczeństwa pracy przy maszynach - program był ukierunkowany na maszyny do obróbki drewna. W działaniach prewencyjnych uczestniczyło łącznie 411 pracodawców i przedsiębiorców, w programie informacyjno-prewencyjnym w budownictwie ponad 1000 pracodawców i przedsiębiorców zostało przeszkolonych i wyposażonych w narzędzia ułatwiające samokontrolę standardów bhp. Spośród 373 pracodawców, którzy złożyli pisemną deklarację udziału w programie poprawy warunków pracy, 204 ukończyło go pozytywnie przechodząc weryfikację inspektorów pracy. w programie „Zdobądź dyplom PIP” 9% laureatów zajmowało się przetwórstwem przemysłowym a zakłady budowlane stanowiły 11% Ponadto w 2013 r. Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła I etap trzyletniej kampanii „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie”, której adresatami są pracownicy i pracodawcy zatrudnieni w sektorach o wysokim poziomie zagrożeń zawodowych - w szczególności w przemyśle przetwórczym. Oprócz zwiększenia świadomości zagrożeń zawodowych głównym celem kampanii jest zapobieganie wypadkom przy pracy powodowanym przyczynami ludzkimi, w tym zwłaszcza nieprawidłowym lub samowolnym zachowaniem pracownika, nieużywaniem sprzętu ochronnego. Bardzo istotne jest również inspirowanie pracowników i pracodawców do zmiany postaw poprzez popularyzację bezpieczeństwa pracy, odpowiedzialności za ochronę życia i zdrowia oraz wskazywanie na konsekwencje niewłaściwych zachowań w środowisku pracy. Na szczególną uwagę zasługuje współpraca z największymi polskimi przedsiębiorstwami budowlanymi, sygnatariuszami Porozumienia dla Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie. W roku 2013 we współpracy z tymi firmami 28 kontynuowano projekt o charakterze systemowym, którego celem jest ograniczenie wypadków w grupie robotników budowlanych, poprzez podniesienie jakości i efektywności szkoleń wstępnych i okresowych, a także zapewnienie właściwego nadzoru nad wykonywaną pracą. Przygotowano m.in. nowe, bogato ilustrowane materiały szkolenia wspomagające dla nadzoru instruktaż stanowiskowy, budowlanego a (kierowników także zorganizowano budów, brygadzistów i podwykonawców). Podsumowanie Dane pochodzące z postępowań inspektorów pracy w zakresie badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy gromadzone przez Urząd, są źródłem ukierunkowanych działań statutowych. W ustalaniu programu działania PIP przydatne są także udostępniane przez ZUS informacje z deklaracji ZUS IWA (dotyczące liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy oraz liczby pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia). Zawierają one nieco inne dane. Skupiają się na liczbie poszkodowanych, nie zaś na warunkach środowiska pracy, które przyczyniły się do zaistnienia wypadku. Są to dane traktowane jako komplementarne do danych gromadzonych przez PIP. Dopiero jednak analiza informacji mających wpływ na stan bhp pochodzących z różnych źródeł o sytuacji w polskich przedsiębiorstwach stanowi skuteczne narzędzie planowania działalności kontrolnej i prewencyjnej. Z tego względu działania Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie prewencji wypadkowej nadal będą ukierunkowane na egzekwowanie obowiązków pracodawców w zakresie stosowania skutecznych środków zapobiegających wypadkom przy pracy, dotyczące przestrzegania poprzez efektywne przepisów działania określających nadzorczo-kontrolne, prawidłowe ustalanie okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków przy pracy, programy informacyjnoprewencyjne oraz różnorodne formy oddziaływania na kontrolowane podmioty, w tym argumenty o charakterze finansowym ubezpieczenie wypadkowe). 29 (zróżnicowana składka na
