MASZYNY - Prezentacja szkoleniowa
advertisement
Bezpieczeństwo użytkowania maszyn Dostosowanie maszyn do wymagań minimalnych www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl CEL I ZAKRES PREZENTACJI Głównym celem szkolenia jest przekazanie uczestnikom informacji o obowiązku dostosowania maszyn do wymagań minimalnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Podczas szkolenia uczestnicy zostaną zapoznani także z: 1) Ogólnymi obowiązkami pracodawcy w zakresie użytkowania maszyn wynikającymi z Kodeksu pracy 2) Strategią oceny ryzyka i jego redukcji przy eksploatacji maszyn. 3) Podstawowymi obowiązkami pracodawcy w zakresie użytkowania maszyn nowych. www.pip.gov.pl 2 Podstawy prawne – prawo unijne Dyrektywa 89/655/EWG Minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa budowy i użytkowania sprzętu roboczego Dyrektywa 95/63/WE Dyrektywa 2001/45/WE specjalne maszyny i urządzenia mobilne z napędem lub bez do podnoszenia ładunków prace na wysokości drabiny, rusztowania i liny Dyrektywa 2009/104/WE Scalenie w jedną całość wszystkich powyższych dyrektyw dot. sprzętu roboczego www.pip.gov.pl 3 Podstawy prawne – prawo krajowe c.d. 1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 ze zmianami). 2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502), 3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami). 4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228). www.pip.gov.pl 4 Obowiązki pracodawcy – kodeks pracy Rozdział IV – Maszyny i inne urządzenia techniczne Art. 215. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne: 1) zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy; 2) uwzględniały zasady ergonomii. www.pip.gov.pl 5 Obowiązki pracodawcy – kodeks pracy Art. 216. § 1. Pracodawca wyposaża w odpowiednie zabezpieczenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych w art. 215. § 2. W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy. Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach. www.pip.gov.pl 6 Dostosowanie maszyn do wymagań minimalnych Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 ze zmianami). Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny być, w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r., dostosowane do minimalnych wymagań dotyczących maszyn, określonych w rozdziale 3. www.pip.gov.pl 7 TERMINOLOGIA Maszyna - wszelkie maszyny i inne urządzenie techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania. Użytkowanie maszyny - wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie i czyszczenie. www.pip.gov.pl 8 WYMAGANIA OGÓLNE – DOBÓR MASZYNY § 2. 1. Pracodawca powinien podjąć działania mające na celu zapewnienie, że maszyny udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę są właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zagrożenia zdrowia pracowników. www.pip.gov.pl 9 CZĘŚĆ I WYMAGANIA DOTYCZĄCE UŻYTKOWANIA MASZYN www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Użytkowanie maszyn – instalowanie Maszyny instaluje się, umiejscawia oraz użytkuje w sposób: 1. minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu, 2. zapewniający bezpieczne dostarczanie lub odprowadzanie używanej albo produkowanej energii bądź materiałów. www.pip.gov.pl 11 Użytkowanie maszyn – instalowanie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami) § 46. 1. Na stanowiskach pracy należy zapewnić wynikającą z technologii powierzchnię oraz odpowiednie urządzenia pomocnicze przeznaczone na składowanie materiałów, wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów. § 47. 1. Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście, przy czym jego wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza w świetle niż 2 m. www.pip.gov.pl Min. 2m 12 Użytkowanie maszyn – instalowanie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami) § 47. 2. W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń Min. 1,8 m technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską Normą. www.pip.gov.pl 13 Użytkowanie maszyn – instalowanie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami) § 47. 3. Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli w przejściach tych odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m. Min. 1 m www.pip.gov.pl Min. 0,75 m 14 Użytkowanie maszyn – instalowanie www.pip.gov.pl 15 Użytkowanie maszyn – instalowanie www.pip.gov.pl 16 Użytkowanie maszyn – instalowanie Maszyny montuje się lub demontuje w bezpiecznych warunkach, w szczególności zgodnie z zaleceniami producenta. Maszyny, które mogą podczas użytkowania być narażone na uderzenie pioruna, zabezpiecza się przed jego skutkami. www.pip.gov.pl 17 Użytkowanie maszyn – maszyny ruchome Ruchome maszyny z własnym napędem mogą być obsługiwane wyłącznie przez pracowników odpowiednio przeszkolonych w zakresie ich bezpiecznej obsługi. W przypadku gdy maszyny poruszają się po terenie, na którym jest wykonywana praca, pracodawca powinien ustalić zasady ruchu i egzekwować ich przestrzeganie www.pip.gov.pl 18 Użytkowanie maszyn – maszyny ruchome Pracodawca powinien podjąć działania organizacyjne zapobiegające wchodzeniu pracowników na teren pracy maszyn samobieżnych. Jeżeli praca może przebiegać w sposób właściwy tylko w obecności pracowników pieszych, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki chroniące pracowników przed urazami spowodowanymi działaniem maszyn. www.pip.gov.pl 19 Użytkowanie maszyn – maszyny ruchome Pracownicy mogą być transportowani przy pomocy mechanicznie napędzanej maszyny, o ile jest zapewnione ich bezpieczeństwo. Jeżeli praca jest kontynuowana podczas jazdy maszyny, prędkość mechanicznie napędzanej maszyny reguluje się odpowiednio do wykonywanej pracy. www.pip.gov.pl 20 Użytkowanie maszyn – maszyny o napędzie spalinowym Maszyny o napędzie spalinowym mogą być używane w miejscu pracy tylko wtedy, gdy jest zapewniona ilość powietrza wystarczająca do wyeliminowania zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz. U. Nr 70, poz. 650 ze zmianami) § 12. 1. W pomieszczeniach pracy dopuszczalne jest używanie wózków z silnikiem spalinowym z zastrzeżeniem ust. 2, pod warunkiem że substancje szkodliwe wydalane z silnika i hałas związany z jego pracą nie powodują przekroczenia wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń, określonych w odrębnych przepisach. 2. Niedopuszczalne jest używanie w pomieszczeniach pracy wózków z silnikami spalinowymi zasilanymi benzyną etylizowaną lub zawierającą inne substancje toksyczne www.pip.gov.pl 21 Użytkowanie maszyn – podnoszenie ładunków Ruchome maszyny przeznaczone do podnoszenia ładunków, które mogą być dodatkowo demontowane lub w których jest wymieniane wyposażenie, użytkuje się w sposób zapewniający ich stateczność podczas użytkowania, we wszystkich możliwych do przewidzenia warunkach, z uwzględnieniem rodzaju podłoża. www.pip.gov.pl 22 Użytkowanie maszyn – podnoszenie ładunków www.pip.gov.pl 23 Użytkowanie maszyn – podnoszenie osób Pracownicy mogą być podnoszeni tylko za pomocą przeznaczonych do tego celu maszyn i ich wyposażenia! www.pip.gov.pl 24 Użytkowanie maszyn – podnoszenie osób W szczególnie uzasadnionych przypadkach maszyny, które nie zostały skonstruowane do podnoszenia pracowników, mogą być używane do tego celu, jeżeli pracodawca ustali szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn tak, aby zostało zapewnione bezpieczeństwo pracowników. www.pip.gov.pl 25 Użytkowanie maszyn – podnoszenie osób Podczas przebywania pracowników na maszynie przeznaczonej do podnoszenia ładunków: 1. Stanowisko służące do sterowania maszyną powinno być ciągle obsługiwane przez operatora. 2. W przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa powinna być zapewniona możliwość ewakuowania pracowników. 3. Pracownicy podczas ich podnoszenia powinni mieć możliwość komunikowania się. www.pip.gov.pl 26 Użytkowanie maszyn – podnoszenie ładunków Pracownicy nie powinni przebywać pod wiszącymi ładunkami, o ile nie jest to konieczne dla sprawnego wykonywania pracy. Jeżeli jednak zachodzi taka konieczność, pracodawca powinien zapewnić bezpieczeństwo pracownikom i właściwe zabezpieczenie wiszących ładunków. Nie przenosi się ładunków nad niezabezpieczonymi miejscami pracy, w których zwyczajowo przebywają pracownicy. Jeżeli jednak praca nie może być wykonywana w inny sposób, pracodawca powinien ustalić zasady bezpiecznego jej wykonywania oraz zapewnić przestrzeganie tych zasad. www.pip.gov.pl 27 Oprzyrządowanie do podnoszenia ładunków Maszyny i oprzyrządowanie przeznaczone do podnoszenia ładunków dobiera się z uwzględnieniem wielkości ładunków, jakie będą nimi przenoszone, miejsc uchwytu, sposobu i miejsca umieszczenia ładunku, sprzętu do mocowania oraz warunków atmosferycznych, w jakich mogą być przemieszczane. Oprzyrządowanie maszyn przeznaczonych do podnoszenia ładunków, jeżeli nie jest rozmontowywane po użyciu, oznakowuje się w celu poinformowania użytkowników o właściwościach oprzyrządowania. Oprzyrządowanie przeznaczone do podnoszenia ładunków przechowuje się w sposób zapewniający ochronę przed jego uszkodzeniem lub zniszczeniem. www.pip.gov.pl 28 Oprzyrządowanie do podnoszenia ładunków www.pip.gov.pl 29 Sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości – drabiny Wymagania minimalne odnoszą się także do drabin. Coraz więcej wypadków zdarza się podczas prac z wykorzystaniem drabin! Najczęściej przyczyną wypadków jest niewłaściwy stan techniczny drabiny lub niewłaściwy dobór do rodzaju wykonywanej pracy. www.pip.gov.pl 30 Sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości – drabiny Wymagania dotyczące drabin: 1) stateczność w trakcie użytkowania; 2) oparcie drabin na stabilnym, trwałym, posiadającym odpowiednie wymiary, nieruchomym podłożu; 3) zawieszane muszą być zaczepione w bezpieczny sposób, tak aby zapobiec przemieszczaniu; www.pip.gov.pl 31 Sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości – drabiny Wymagania dotyczące drabin c.d: 4) dostatecznie długie, tak aby wystarczająco wystawały ponad platformę dostępu; 5) wieloczęściowe – zabezpieczenie przed przemieszczaniem się ich części względem siebie; 6) przejezdne przed ich użyciem muszą być pewnie unieruchomione. www.pip.gov.pl 32 Sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości – rusztowania www.pip.gov.pl 33 CZĘŚĆ II WYMAGANIA MINIMALNE www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Wymagania minimalne – elementy sterownicze Elementy sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane. www.pip.gov.pl 35 Wymagania minimalne – elementy sterownicze www.pip.gov.pl 36 Wymagania minimalne – elementy sterownicze Elementy sterownicze powinny być usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń; nie mogą także stwarzać jakichkolwiek zagrożeń w związku z ich przypadkowym zadziałaniem. www.pip.gov.pl 37 Wymagania minimalne – elementy sterownicze W przypadku gdy jest to konieczne, operator maszyny powinien mieć możliwość sprawdzenia, z miejsca głównego pulpitu sterowniczego, czy nikt nie znajduje się w strefie niebezpiecznej. Jeżeli sprawdzenie nie jest możliwe, układ bezpieczeństwa automatycznie powinien wysyłać akustyczny lub optyczny sygnał ostrzegawczy przed uruchomieniem maszyny. www.pip.gov.pl 38 Wymagania minimalne – elementy sterownicze Pracownik narażony powinien mieć czas lub środki umożliwiające uniknięcie zagrożenia spowodowanego uruchomieniem lub zatrzymaniem maszyny. www.pip.gov.pl 39 Wymagania minimalne – uruchomienie maszyny Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania. Powyższe wymaganie stosuje się do: 1. Ponownego uruchomienia maszyny po jej zatrzymaniu, bez względu na przyczynę zatrzymania; 2. Sterowania, w przypadku znaczących zmian w parametrach pracy maszyny, w szczególności prędkości i ciśnienia, o ile ponowne uruchomienie maszyny lub zmiana w jej parametrach pracy nie stwarzają zagrożenia. www.pip.gov.pl 40 Wymagania minimalne – zatrzymanie maszyny Maszyny wyposaża się w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymania. Każde stanowisko pracy wyposaża się w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymania całej maszyny lub niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia. www.pip.gov.pl 41 Wymagania minimalne – zatrzymanie maszyny Układ sterowania przeznaczony do zatrzymywania maszyny powinien mieć pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchamiania. Zasilanie energią odpowiednich napędów maszyny odłącza się w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części. www.pip.gov.pl 42 Wymagania minimalne – wyłącznik główny Maszyny wyposaża się w łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii; ponowne przyłączenie maszyny do źródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla pracowników; www.pip.gov.pl 43 Wymagania minimalne – zatrzymanie awaryjne Ze względu na zagrożenia, jakie stwarzają maszyny, w zależności od czasu ich zatrzymywania, wyposaża się je w urządzenie zatrzymania awaryjnego. www.pip.gov.pl 44 Wymagania minimalne – inne zagrożenia Maszyny wyposaża się w środki ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów. Maszyny stwarzające ryzyko upadku przedmiotów lub ich wyrzucenia wyposaża się w środki ochrony odpowiednie do występującego ryzyka. www.pip.gov.pl 45 Wymagania minimalne – inne zagrożenia Maszyny stwarzające zagrożenie emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu wyposaża się w odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia. www.pip.gov.pl 46 Wymagania minimalne – stateczność Maszyny oraz ich części, o ile jest to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, mocuje się za pomocą odpowiednich zaczepów lub innych podobnych urządzeń w celu zapewnienia ich stateczności. www.pip.gov.pl 47 Wymagania minimalne – inne zagrożenia Jeżeli występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki ochronne. www.pip.gov.pl 48 Wymagania minimalne – osłony W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. www.pip.gov.pl 49 Wymagania minimalne – wymagania osłon Osłony i urządzenia ochronne: 1) powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję; 2) nie mogą stwarzać zagrożenia; 3) nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania; 4) powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia; 5) nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia; www.pip.gov.pl 50 Wymagania minimalne – wymagania osłon cd. Osłony i urządzenia ochronne: 6) powinny umożliwiać wykonywanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę części oraz umożliwiać wykonywanie czynności konserwacyjnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, w miarę możliwości bez zdejmowania osłon i urządzeń zabezpieczających; 7) powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny. www.pip.gov.pl 51 Podstawowe techniczne środki bezpieczeństwa www.pip.gov.pl 52 Środki odgradzające i dystansujące Osłona stała – ogrodzenie Osłona nastawna Urządzenie blokujące przy osłonie ruchomej www.pip.gov.pl 53 Środki odgradzające i dystansujące Narzędzie zamknięte przy prasie mimośrodowej Urządzenie blokujące z ryglowaniem przy osłonie ruchomej – uchylnych drzwiach ogrodzenia www.pip.gov.pl 54 Środki nieodgradzające Maty i podłogi czułe na nacisk Kurtyny świetlne www.pip.gov.pl 55 Środki nieodgradzające Listwa czuła na nacisk: od strony podawczej i wewnątrz obrabiarki Urządzenie sterowania oburęcznego www.pip.gov.pl 56 Wymagania minimalne – oświetlenie Miejsca i stanowiska pracy lub konserwacji maszyn odpowiednio oświetla się, stosownie do wykonywanych czynności. www.pip.gov.pl 57 Wymagania minimalne – inne wymagania Części maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpiecza się w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich. www.pip.gov.pl 58 Wymagania minimalne – oznakowania Maszyny wyposaża się w znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. Urządzenia ostrzegawcze muszą być jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe. www.pip.gov.pl 59 Wymagania minimalne – inne wymagania Maszyny odpowiednio zabezpiecza się w celu ochrony pracowników przed: 1) ryzykiem pożaru, przegrzania lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach; 2) ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach; 3) zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną. www.pip.gov.pl 60 Wymagania minimalne – kontrole maszyn W przypadku gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny: 1) wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy; 2) kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu. Kontroli, o którym mowa powyżej, dokonują jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. www.pip.gov.pl 61 Wymagania minimalne – kontrole maszyn Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były: 1) okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje; www.pip.gov.pl 62 Wymagania minimalne – kontrole maszyn Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były: 2) specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, o których mowa w pkt 1, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem: a) prac modyfikacyjnych, b) zjawisk przyrodniczych, c) wydłużonego czasu postoju maszyny, d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy. www.pip.gov.pl 63 Wymagania minimalne – kontrole maszyn Wyniki kontroli wstępnych i okresowych rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny. www.pip.gov.pl 64 Wymagania minimalne – instrukcje Współdziałanie pracodawcy z pracownikami w celu zapewnienia bezpieczeństwa przy użytkowaniu maszyn Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn, zwanych „instrukcjami”. Instrukcje zawierają co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie: 1) warunków użytkowania maszyn; 2) występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych; 3) praktyki użytkowania maszyn. Instrukcje powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą. www.pip.gov.pl 65 CZĘŚĆ III DOSTOSOWANIE MASZYN DO WYMAGAŃ MINIMALNYCH W PRAKTYCE www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Wymagania minimalne – dostosowanie w praktyce Ocena poziomu bezpieczeństwa maszyn powinna być dokonywana na bazie: 1) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 ze zmianami), 2) Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami) www.pip.gov.pl 67 Wymagania minimalne – dostosowanie w praktyce Ocena poziomu bezpieczeństwa maszyn powinna być dokonywana na bazie: 3) Przepisów „branżowych” np.: a) rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz. U. Nr 36, poz. 409) b) rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych (Dz. U. Nr 81, poz. 735). 4) Polskich Norm. www.pip.gov.pl 68 Wymagania minimalne – dostosowanie w praktyce Wybór odpowiednich osób dokonujących „dostosowanie” Ciągłe monitorowanie stanu maszyn (kontrole okresowe) Inwentaryzacja środków pracy Realizacja zaplanowanych działań Diagnoza stanu maszyn Harmonogram dostosowania Oszacowanie kosztów www.pip.gov.pl 69 Wtryskarka - analiza zagrożeń Zespół zamykania Układ wtrysku i układ uplastyczniający Strefa narzędziowa www.pip.gov.pl 70 Wtryskarka - analiza zagrożeń Wtryskarka – zagrożenia i główne strefy niebezpieczne Przepis branżowy – pomoc przy rozwiązaniach technicznych rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych (Dz. U. Nr 81, poz. 735) www.pip.gov.pl 71 Wtryskarka – zagrożenia i główne strefy niebezpieczne 1. Strefa mechanizmu zamykania: Rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań: § 15 ust. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. Rozporządzenie w sprawie bhp przy przetwórstwie tworzyw sztucznych: § 10 ust. 3. Urządzenia służące do zamykania i otwierania form w szczególności we wtryskarkach i maszynach do wytłaczania z rozdmuchiwaniem powinny być wyposażone w osłony uniemożliwiające bezpośredni kontakt pracownika z pozostającymi w ruchu elementami powodującymi zamykanie lub otwieranie form. www.pip.gov.pl 72 Wtryskarka – zagrożenia i główne strefy niebezpieczne 2. Strefa narzędziowa: Rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań: § 15 ust. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. Rozporządzenie w sprawie bhp przy przetwórstwie tworzyw sztucznych: § 10 ust. 4. Dostęp do strefy zagrożenia, w której następuje zamykanie i otwieranie form wtryskowych, powinien być możliwy wyłącznie po unieruchomieniu maszyn, o których mowa w ust. 3. www.pip.gov.pl 73 Wymagania minimalne – przykład www.pip.gov.pl 74 Wtryskarka – zagrożenia i główne strefy niebezpieczne 3. Układ wtrysku i układ uplastyczniający: Rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań: § 19. pkt 1 Maszyny odpowiednio zabezpiecza się w celu ochrony pracowników przed ryzykiem pożaru, przegrzania lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach. § 16 ust. 2. Części maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpiecza się w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich. Rozporządzenie w sprawie bhp przy przetwórstwie tworzyw sztucznych: § 9 ust. 2. Elementy urządzeń technicznych, o których mowa w ust. 1, które podczas pracy nagrzewają się do temperatury powodującej oparzenia rąk pracownika, powinny być wyposażone w osłony, zgodnie z odrębnymi przepisami. www.pip.gov.pl 75 Wymagania minimalne – przykład www.pip.gov.pl 76 Wymagania minimalne – przykład www.pip.gov.pl 77 CZĘŚĆ IV STRATEGIA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO I REDUKCJI RYZYKA ZWIĄZANEGO Z UŻYTKOWANIEM MASZYN www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Ocena ryzyka zawodowego Ocena ryzyka jest podstawowym narzędziem kształtowania bezpieczeństwa, zwłaszcza przy maszynach. W celu zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i ochrony ich zdrowia pracodawca, zgodnie z art. 226 Kodeksu Pracy: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. www.pip.gov.pl 79 Ocena ryzyka zawodowego ryzyko zawodowe – to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. RYZYKO Wielkość szkody www.pip.gov.pl Prawdopodobieństwo powstania szkody zależne od: 1. Ekspozycji na zagrożenie. 2. Wystąpienie zdarzenia niebezpiecznego. 3. Możliwości uniknięcia lub ograniczenia szkody 80 Ocena ryzyka zawodowego Proces oceny ryzyka jest szeregiem logicznych kroków umożliwiających badanie zagrożeń związanych z maszyną. Ocena ryzyka obejmuje: 1) analizę ryzyka, zawierającą: a) ustalenia dotyczące ograniczeń maszyny, b) identyfikację zagrożeń, c) szacowanie ryzyka. 2) ocenę (wartościowanie) ryzyka Analiza ryzyka dostarcza informacji potrzebnych do oceny ryzyka, która pozwala na podjęcie decyzji, co musi być zrobione i czy lub nie jest wymagana redukcja ryzyka. www.pip.gov.pl 81 Ocena ryzyka zawodowego Szacowania ryzyka i jego wartościowania najprościej można dokonać, np.: na podstawie Polskiej Normy PN-N-18002 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego” posługując się między innymi zawartymi tam prawdop odobieńs two Mało prawdop odobne Ciężkość następstw Mała Średnia Duża małe małe średnie Prawdop odobne małe średnie duże Wysoce prawdop odobne średnie duże duże tabelami. www.pip.gov.pl 82 Ocena ryzyka zawodowego Aby określić ciężkość następstw zgodnie z wytycznymi z normy przyjmujemy: Następstwa o małej szkodliwości – urazy, choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, bóle głowy itp. Następstwa o średniej szkodliwości – urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego itp. Następstwa o dużej szkodliwości – urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć; są to np. oparzenia trzeciego stopnia lub drugiego na dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania powodujące dysfunkcję, nowotwory, zespół wibracyjny itp. www.pip.gov.pl 83 Ocena ryzyka zawodowego Aby właściwie określić prawdopodobieństwo następstw należy przyjąć: Mało prawdopodobne – w sytuacji, gdy następstwa zagrożeń nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika Prawdopodobne – jeżeli następstwa zagrożeń mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika Wysoce prawdopodobne – jeżeli następstwa zagrożeń mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. www.pip.gov.pl 84 Ocena ryzyka zawodowego Ciężkość następstw prawdopodo bieństwo Mała Średnia Duża Mało prawdopodo bne małe małe średnie Prawdopodo bne małe średnie duże Wysoce prawdopodo bne średnie duże duże Po określeniu tych dwóch wartości odczytujemy z poniższej tabeli wartość ryzyka zawodowego. www.pip.gov.pl 85 Ocena ryzyka zawodowego Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka określamy Oszacowanie Dopuszczalność ryzyka ryzyka zawodowego zawodowego także na podstawie Duże Niedopuszczalne (nie akceptowalne) zawartej w normie tabeli. Średnie Dopuszczalne (akceptowalne) Małe www.pip.gov.pl Niezbędne działania Praca już wykonywana – natychmiastowe działania, praca nierozpoczęta – nie rozpoczynamy Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań Upewnić się, że ryzyko nie wzrasta 86 CZĘŚĆ V PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE UŻYTKOWANIA MASZYN NOWYCH www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Podstawowe obowiązki przy zakupie maszyny nowej. Rozdział IV KODEKSU PRACY – Maszyny i inne urządzenia techniczne, Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2014 r. poz. 1645 ze zmianami z 2014 r. Dz. U. poz. 1662) określa między innymi zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów. Przepis dotyczy wyrobów (maszyn) nowych wprowadzonych do obrotu lub użytkowania po 1.05.2004r. www.pip.gov.pl 88 Podstawowe obowiązki przy zakupie maszyny nowej. wprowadzenie do obrotu - należy przez to rozumieć udostępnienie przez producenta, jego upoważnionego przedstawiciela lub importera, nieodpłatnie albo za opłatą, po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – wyrobu w celu jego używania lub dystrybucji; oddanie do użytku - należy przez to rozumieć pierwsze na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym zgodne z przeznaczeniem użycie wyrobu, który nie został wprowadzony do obrotu; www.pip.gov.pl 89 Podstawowe obowiązki przy zakupie maszyny nowej. Nabywcy maszyn powinni pamiętać, aby: 1. Kupować produkty oznakowane znakiem CE Wymagania odnośnie znaku CE: a) Znak CE składa się z liter „CE” o pokazanych kształtach: b) Zachowanie proporcji. W przypadku pomniejszenia lub powiększenia oznakowania proporcje zostają zachowane. c) Litery CE mają tę samą wysokość, nie mniejszą niż 5 mm. W przypadku maszyn o niewielkich rozmiarach dopuszcza się odstępstwo od tego warunku. d) Oznakowanie CE musi być umieszczone w bezpośredniej bliskości nazwy producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, przy zastosowaniu tej samej techniki. www.pip.gov.pl 90 Podstawowe obowiązki przy zakupie maszyny nowej. Nabywcy maszyn powinni pamiętać, aby: 2. Żądać zawsze instrukcji obsługi tego wyrobu w języku polskim – stosować się do wskazówek w niej zawartych. Instrukcja powinna zawierać między innymi: ogólny opis maszyny; objaśnienia niezbędne do użytkowania, konserwacji i naprawy maszyny oraz sprawdzenia prawidłowości jej działania; opis stanowiska lub stanowisk pracy, które mogą zajmować operatorzy; informacje o przeznaczeniu maszyny; ostrzeżenia dotyczące niedozwolonych sposobów użytkowania; informacje dotyczące ryzyka istniejącego mimo zastosowania konstrukcji bezpiecznej samej w sobie, środków zabezpieczających i dodatkowych środków ochronnych; parametry dotyczące emisji hałasu. www.pip.gov.pl 91 Podstawowe obowiązki przy zakupie maszyny nowej. Nabywcy maszyn powinni pamiętać, aby: 3. Utrzymywać wyroby w ich pierwotnym stanie zgodności – nie dokonywać zmian w konstrukcji maszyny. 4. Przy zakupie żądać deklaracji zgodności. Deklaracja zgodności - należy przez to rozumieć oświadczenie producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela stwierdzające na jego wyłączną odpowiedzialność, że wyrób jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami. www.pip.gov.pl 92 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Opracowanie: Artur Dmuch – Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie
