Wysiłek fizyczny a układ krążenia

Informacja o publikacji
Materiał przeznaczony jest dla uczniów Gimnazjum i Szkół Ponadgimnazjalnych,
nauczycieli, rodziców.
Literatura:
1) J. Bielski : Życie jest ruchem . Warszawa 1996 ,
wyd. Agencja Promo - Lider .
2) Z. Cendrowski : To ja ,, Mój dzienniczek sportowy” .
wyd. WZ Graf Warszawa .
3) P. Moszczyński : Wysiłek fizyczny a układ krążenia .
,, Lider” 1996 , nr 11 .
Zasady reakcji organizmu na wysiłek fizyczny, jego wpływ na człowieka. Opisuje choroby
układu krążenia i zbawienne działanie wysiłku fizycznego w zapobieganiu i leczeniu tych
chorób. Podaje prosty przepis na zdrowy styl życia.
Mgr Monika Budyś – nauczyciel wychowania fizycznego w Zespole Szkół w Sadlinkach,
woj. Pomorskie. Absolwentka Instytutu Wychowania Fizycznego w Gorzowie Wlkp.,
posiadająca tytuł instruktora gimnastyki artystycznej i piłki siatkowej. Pracuje w szkole 10
lat, uczy w Szkole Podstawowej, Gimnazjum i Szkole Ponadgimnazjalnej.
Referat
Wysiłek fizyczny a układ krążenia.
Niewątpliwie wysiłek fizyczny ma korzystny wpływ na zdrowie
człowieka co zostało dokładnie udokumentowane, zwłaszcza w działaniu na
układ krążenia. Stwierdzono, iż pod wpływem wysiłku fizycznego zachodzą
określone zmiany morfologiczne we krwi. Uboga aktywność ruchowa powoduje
zmniejszenie ilości krwi krążącej i zmniejszenie liczby czerwonych krwinek.
Konsekwencją tego jest ograniczona wielkość pułapu tlenowego, co powoduje
obniżenie wydolności fizycznej i upośledzenie organizmu człowieka.
Optymalna aktywność ruchowa przyczynia się do zwiększenia liczby
erytrocytów i podwyższenia pułapu tlenowego. Wzrasta też ilość hemoglobiny
w krwinkach . Praca fizyczna i ćwiczenia o charakterze dynamicznym,
wykonywane w pozycji pionowej, wpływają usprawniająco na krążenie
obwodowe. Praca nóg podczas chodzenia i biegania dostarcza przeszło 30 %
energii niezbędnej do przemieszczania krwi w kierunku serca.
Regularny trening zmniejsza ryzyko zachorowania na miażdżycę i jej
powikłania oraz sprzyja długowieczności człowieka. Systematyczna aktywność
fizyczna działa korzystnie na układ krążenia bezpośrednio i pośrednio poprzez
wpływ na gospodarkę węglowodanową , tłuszczową oraz na zjawisko
1
krzepnięcia i fibrynolizy. Fibrynolizą określa się sekwencję reakcji
biochemicznych powodujących rozpuszczanie skrzepów krwi. Utrzymanie krwi
w stanie płynnym wymaga bowiem równowagi między procesami krzepnięcia i
fibrynolizy.
Optymalny trening fizyczny, aby miał korzystny wpływ na układ krążenia
musi obejmować duże grupy mięśniowe. Natomiast jego intensywność powinna
nieco przewyższać wysiłek do którego trenujący jest już zaadoptowany.
Podstawową jednak cechą optymalnego treningu jest systematyczność. W
efekcie systematyczności ćwiczeń fizycznych, układ krążenia człowieka pracuje
ekonomicznie , ponieważ w spoczynku objętość wyrzutowa serca jest mniejsza
a częstość skurczów serca rzadsza. Natomiast po wysiłkach, przyspieszenie
akcji serca jest mniejsze podczas gdy ilość przepompowanej krwi zdecydowanie
wzrasta, w porównaniu z osobą niewytrenowaną.
Poprzez trening obniża się skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze, zwalnia
się praca serca , zmniejsza się zapotrzebowanie energetyczne serca, ułatwiony
jest dopływ krwi żylnej do serca , zwiększa się transport tlenu do tkanek, obniża
się poziom LDL (cholesterol ,,zły”) oraz trójglicerydów, zwiększa się zawartość
HDL (cholesterol ,,dobry”), zwiększa się aktywność dysmutazy
ponadtlenkowej, zwiększa się tolerancja glukozy, wrażliwość receptorów
insulinowych oraz aktywność fibrynolityczna osocza.
Najważniejszym problemem zdrowotnym w Polsce są choroby układu
krążenia. Stanowią one przyczynę około 54% wszystkich zgonów. Ostatnio
zarejestrowano w Polsce około 1 mln zachorowań na miażdżycę, 100 tys.
zawałów serca i 65 tys. udarów mózgowych . Miażdżyca tętnic wieńcowych
serca stanowi w Polsce główną przyczynę nadumieralności mężczyzn, którzy
żyją 9 lat krócej od kobiet.
Podstawową rolę w zapobieganiu miażdżycy odgrywa zdrowy styl życia
polegający na:
- zaprzestaniu palenia papierosów,
- zmniejszeniu spożycia tłuszczów zwierzęcych i soli,
- zmniejszeniu spożycia alkoholu,
- zwiększeniu aktywności fizycznej.
Duże znaczenie ma wysiłek fizyczny w chorobach układu krążenia i tzw.
zespole polimetabolicznym w skład którego wchodzi miażdżyca, cukrzyca,
otyłość i nadciśnienie tętnicze. Tak więc,
wysiłek fizyczny:
- zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu,
- zapobiega nadciśnieniu tętniczemu,
- zapobiega nagłemu zgonowi w chorobie niedokrwiennej serca,
- zapobiega cukrzycy insulinoniezależnej,
- zapobiega otyłości,
- jest konieczny do rehabilitacji schorzeń kardiologicznych,
- zapobiega żylakom kończyn dolnych,
2
- zapobiega chorobie Burgera,
- zapobiega niedokrwistości pokrwotocznej i zaburzeniom z niedoboru
żelaza.
Już Wojciech Oczko, medyk z XVI wieku, doceniał rolę wysiłku
fizycznego, stwierdzając, że: ,, Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek,
ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu ”.
Aby wysiłek fizyczny przynosił korzyść zdrowotną, musi on zwiększać
normalny wydatek energetyczny o 2 tys. kcal tygodniowo. Zdaniem Kennetha
Coopera , twórcy systemu aerobik,
dystans 20- kilometrowy tygodniowo przebiegany w czterech porcjach po 20-30
minut może być uważany za dawkę optymalną. Optymalną porcję ruchu mogą
też zapewnić stosowane 3-4 razy tygodniowo 45- minutowe dawki aerobiku.
Jednak uniwersalny model treningu to zasada 3 x 30 x 130, czyli należy
trenować trzy razy w tygodniu, z tym, że co najmniej 30 minut każdego treningu
powinno odbywać się przy intensywności tętna około 130.
Należy także pamiętać, że prócz bezpośredniego wpływu na narząd
krążenia i szereg innych układów, systematyczny trening poprawia funkcje
psychiczne człowieka. Przejawia się to lepszym nastrojem, łagodzeniem stanów
lękowych i depresyjnych, poprawą pamięci i neutralizowaniem dolegliwości
związanych ze stresem.
Wysiłek fizyczny jest konieczny w rehabilitacji schorzeń kardiologicznych.
Regularne ćwiczenia fizyczne pozwalają w dużym stopniu zapobiegać
powtórnym zawałom serca i udarom mózgowym.
Istotny wpływ na sprawność fizyczną człowieka mają używki. Wyniki badań
wskazują, że palenie papierosów powoduje osłabienie sprawności
porównywalne z pięcioletnim okresem starzenia się organizmu. Można więc
stwierdzić, że np. 50-letnia kobieta paląca papierosy posiada sprawność fizyczną
55-letniej, niepalącej. Analiza wpływu alkoholu na sprawność fizyczna
wykazała, że konsumpcja taka jest porównywalna z 2-3 letnim okresem
starzenia się ustroju.
Literatura :
4) Bielski J., Życie jest ruchem . Warszawa 1996,
wyd. Agencja Promo - Lider.
5) Cendrowski Z., To ja ,, Mój dzienniczek sportowy”,
wyd. WZ Graf Warszawa.
6) Moszczyński P., Wysiłek fizyczny a układ krążenia,
,,Lider” 1996, nr 11.
Opracowała:
mgr Monika Budyś
3