Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka i ich
advertisement
Wychowanie fizyczne od przedszkolaka do licealisty Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka i ich związek z wychowaniem fizycznym Grażyna Pleban doradca metodyczny nauczycieli wychowania fizycznego przy Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu „Wchodzimy w XXI wiek z nowym myśleniem edukacyjnym” Nowym, to znaczy skutecznym wobec potrzeb, które rodzi wielodziedzinowa transformacja społeczna, gospodarcza, polityczna, kulturowa – a przede wszystkim dynamiczny rozwój cywilizacji. W tym zmieniającym się świecie musi znaleźć się człowieka – nie można go zgubić, a tylko twórcze zaistnienie w nim daje mu szanse do samorealizacji. Mówi się nawet, że styl życia samorealizacyjny – to jedyny do zaakceptowania styl na wejście człowieka w XXI wiek. Dotychczasowe badania nad postawami prozdrowotnymi i sportowymi młodzieży, nauczycieli i rodziców wskazują na znaczną rozbieżność między komponentami poznawczymi i emocjonalnymi a behawioralnym. Oznacza to, że świadomość ich wzrasta, podbudowana nawet motywacją emocjonalną, ale ich zachowania w szkole i w życiu daleko od tego odbiegają. Należy wrócić do potrzeby wychowania do wartości, którego efektem będą pełne, dojrzałe a przede wszystkim odpowiedzialne postawy wobec nauki, pracy, współżycia z ludźmi, wobec własności, wobec siebie. Tymi wartościami w nowym myśleniu o wychowaniu są – zdrowie i sport. Wszelki wysiłek fizyczny ma niesłychanie duże znaczenie dla podtrzymania i pomnożenia zdrowia. Dotyczy to wszystkich i niemal w każdym wieku. Nie dotyczy to tylko sportu wyczynowego, który fascynuje i jest potrzebny choć nie zawsze jest zbieżny z celami zdrowia ale przede wszystkim systematyczny wysiłek fizyczny podejmowany w każdym wieku i w takiej formie, która przynosi satysfakcję, daje przyjemność, pozwala na odprężenie a jednocześnie wzmacnia nasz organizm. W ostatnich latach na przełomie XX/XXI wieku badania naukowe dają obraz stanu i przemian kondycji fizycznej młodzieży. Potwierdziły one, że rozwój fizyczny młodych pokoleń w Polsce jest prawidłowy i zgodny z trendami w roz7 Grażyna Pleban – Uwarunkowania cywilizacyjne aktywności fizycznej człowieka... winiętych krajach europejskich. Niepokojące jest jednak pogorszenie się znacznie wydolności roboczej organizmu i sprawności ruchowej, a szczególnie powiększająca się rozbieżność pomiędzy rozwojem somatycznym i motorycznym młodych pokoleń. Za główną przyczynę obniżania się sprawności i wydolności fizycznej młodzieży uważa się zmiany w trybie życia. Skromniejsze świadczenia szkoły na rzecz uczniów w związku z ograniczeniem pozalekcyjnych zajęć ruchowych, które nie są kompensowane zwiększeniem dobrowolnej aktywności fizycznej. Przeciwnie, łatwiejszy dostęp do gier komputerowych czy Internetu, a przede wszystkim pokoleniowe zmiany systemu wartości uznawanych przez młodzież, przyczyniają się do wydłużenia czasu spędzanego w bezruchu (wg prof. Ryszarda Przewędy). Przeciętna sprawność i wydolność fizyczna daje świadectwo stanu pozytywnego zdrowia polskiej populacji, który jest daleki od doskonałości. W powszechnym wychowaniu fizycznym szkoła mogłaby dążyć do intensywniejszego przekazywania swym uczniom troski o ich własną sprawność i wydolność fizyczną. Oznacza to, że powinny temu służyć w większym stopniu próby autoedukacji i samokontroli sprawności, podejmowane przez dziecko i jego rodziców oraz nauczycieli. Dzieci i młodzież potrafią cieszyć się z własnych sukcesów, bez konfrontacji i frustracji z innymi. Żeby jednak tak było winien być spełniony warunek: atrakcyjność przekazywanych na lekcjach wzorów zachowań w zakresie doskonalenia ciała musi być konkurencyjna w stosunku do takich form spędzania czasu wolnego jak gry komputerowe i telewizja (prof. H. Grabowski). Wg Z. Cendrowskiego sport opierający się na rywalizacji i współzawodnictwie jest sprawczy wychowawczo w stosunku do wąskiej grupy dzieci i młodzieży, tej która ma predyspozycje, talent i wygrywa. W stosunku do większości, która tych możliwości w wychowaniu fizycznym nie znajduje, system jest traumatyczny i odstręcza od aktywności ruchowej, skoro nie znajduje w nim sukcesu i satysfakcji. Stanowi zagrożenie dla pozytywnej samooceny, stwarza przykre napięcia. Można jednak rywalizować nie tylko z partnerem, ale także z samym sobą, dążąc do postępu w stosunku do tego, co się dotąd umiało lub potrafiło. My nauczyciele wychowania fizycznego winniśmy odpowiedzieć sobie na trzy podstawowe pytanie: • Kim jest współczesny uczeń jako podmiot i przedmiot wychowania fizycznego? • Kim aktualny uczeń będzie w przyszłości jako uczestnik kultury fizycznej? • Na ile wiedza i umiejętności zawodowe nauczycieli wychowania fizycznego pozwalają sprostać wyzwaniom cywilizacyjnym? 8
