Nowości pedagogiczne, innowacje i szkolenia w roku

Nowości pedagogiczne, innowacje i szkolenia
w roku szkolnym 2014/2015
I.
Innowacje pedagogiczne i eksperymenty
przedszkolach, szkołach i placówkach.
w
publicznych
Podstawa prawna:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty - art. 22
ust.2 pkt 6 oraz art. 41 ust.1 pkt 3 (Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572
z póź. zm.)
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia
2002 roku w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej
i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002r.
Nr 56, poz. 506)
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2011 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia
działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły
placówki ( Dz. U. Nr 176 poz. 1051)
W myśl powyższych aktów prawnych zarówno innowacje pedagogiczne,
jak i eksperymenty pedagogiczne są takimi rozwiązaniami i działaniami, które
mają na celu poprawę jakości pracy szkoły oraz służą podnoszeniu skuteczności
kształcenia w szkole. Innowacje pedagogiczne mogą obejmować wszystkie
lub wybrane zajęcia edukacyjne, całą szkołę, oddział lub grupę (np. mogą
dotyczyć programów edukacyjnych, metod i technik nauczania oraz sposobów
oceniania uczniów, organizowania zajęć pozalekcyjnych, rozwiązywania problemów
wychowawczych,
działalności
pozalekcyjnej,
doskonalenia
nauczycieli,
współdziałania z rodzicami itp.). Przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu
innowacji pedagogicznej należy zastanowić się nad kilkoma kwestiami
i odpowiedzieć na kilka pytań: 1) Co chcemy zmienić, co nowego wprowadzić,
na czym będzie polegała zmiana? (treść innowacji), 2) Dlaczego chcemy
wprowadzić zmianę, wprowadzić coś nowego? (cel innowacji), 3) Jakich
oczekujemy efektów zmiany, która poprawi jakość pracy placówki, jakie będą
korzyści dla uczniów? (rezultaty), 4) W jaki sposób przeprowadzimy ewaluację
działań innowacyjnych? 5) Czy placówka posiada odpowiednie warunki kadrowe
i organizacyjne, niezbędne do realizacji zaplanowanej innowacji pedagogicznej?
Uwaga: nie ma obowiązku składania sprawozdań z przeprowadzonej innowacji
kuratorowi oświaty. Innowacje nie muszą być oryginalne. Mogą być odtwórcze,
naśladowcze, polegające na wdrożeniu rozwiązań już przez kogoś opracowanych.
Istotna jest motywacja podejmowania innowacji.
Z dniem 1 września 2014r. do Zespołu Szkół w Skrwilnie zostało przyłączone
przedszkole. W związku z powyższym chciałabym dalszą część rozdziału skierować
do nauczycieli przedszkola. Przedszkole, jako jedna z pierwszych instytucji,
z którymi styka się dziecko, ma możliwość wyrobienia określonych postaw
i umiejętności w kontaktach z innymi ludźmi. Jego wychowawcza działalność ma
ogromne znaczenie dla ukształtowania osobowości dziecka. Charakteryzująca
dzieci
w
tym
wieku
naturalna
aktywność,
ciekawość
i
skłonność
do naśladownictwa, łatwość czerpania wiedzy z otoczenia, a także wrażliwość
1
emocjonalna, stwarzają korzystne warunki do osiągnięcia pozytywnych efektów
zamierzonych działań. Aby jednak dziecko przyswoiło sobie określone normy
zachowań i stosowało się do nich, trzeba poddawać je przez dłuższy czas
odpowiednim działaniom, wykorzystując każdą nadarzającą się okazję.
Na współczesnym przedszkolu spoczywa więc obowiązek podejmowania wciąż
nowych przedsięwzięć, mogących sprostać nie tylko aktualnym społecznym
oczekiwaniom, ale i zainteresowaniom malucha. Służyć temu może właśnie
wprowadzenie niekonwencjonalnych form i metod pracy, zezwolenie dzieciom
na pewną swobodę działania, dokonywanie wyborów. Od przedszkola wymaga się,
by pamiętało o stwarzaniu swoim wychowankom klimatu bezpieczeństwa
i poczucia godności, możliwości wszechstronnego i optymalnego rozwoju
wszystkich dyspozycji poznawczych. Przemiany dokonujące się w polskiej oświacie
stawiają nauczycieli wobec konieczności weryfikacji dotychczasowych sposobów
nauczania i poszukiwania nowych niekonwencjonalnych metod. Kształcenie
nauczycieli zawsze było procesem ciągłym, gdyż niezbędne stawało się
systematyczne uzupełnianie wiedzy i umiejętności pod kątem stale zmieniających
się potrzeb. Należy zauważyć, iż wiedza i umiejętności zdobyte w czasie studiów
stają się dla nauczyciela jedynie punktem wyjścia dla jego zmagań z pracą
i wstępem do szeroko pojętego samokształcenia. Różne są drogi dochodzenia
do własnych koncepcji innowacyjnych. Jednak nawet wtedy, kiedy nauczyciel
stworzy swój model pracy, nie zawsze wprowadza go w życie. Pojawiają się
wątpliwości, opory.... Nie mniej jednak gorąco zachęcam do realizacji własnych
rozwiązań innowacyjnych po wcześniejszym powiadomieniu kuratora oświaty
i organu prowadzącego o zamiarze wdrożenia innowacji. W każdym z nas znajdują
się przecież bogate złoża mądrych i niekonwencjonalnych metod pracy.
Oto kilka przykładowych tematów innowacji, które można wdrożyć
w przedszkolu:
1. Bezpieczny dom, przedszkole i ulica. Uświadomienie maluchom, jakie
grożą im niebezpieczeństwa i ukształtowanie w nich postaw obronnych.
2. Dzieci ze świętym Janem Pawłem II. Celem jest wprowadzenie dziecka
w świat pożądanych wartości moralnych. Dzieci poznają postać Jana
Pawła II, jego dzieciństwo, młodość, pontyfikat, zainteresowania.
3. Baw się z nami w origami. Połączenie nauki z zabawą. Zajęcia z origami
uwzględniające tygodniową tematykę pracy.
4. Co w trawie piszczy. Rozbudzenie u dzieci wrażliwości na piękno przyrody
w trzech obszarach: powietrze, woda, ziemia. Przyrodnicze działania
innowacyjne oparte są na zabawach badawczych z zakresu przyrody
ożywionej i nieożywionej.
5. Kto ty jesteś? Polak mały! Kształtowanie tożsamości narodowej
oraz modelowanie nowoczesnych postaw patriotycznych i obywatelskich.
6. Orkiestra przedszkolaków. Zastosowanie zabaw rytmiczno – muzycznych
z wykorzystaniem niekonwencjonalnych instrumentów
perkusyjnych.
2
II.
Nowości pedagogiczne.
Praca pod redakcją Ewy Szadzińskiej pt. Dydaktyczne „tropy”
zrównoważonego rozwoju w edukacji składa się z dwóch części.
W pierwszej zdefiniowano dydaktyczny trop jako poszukiwanie
wiedzy o zrównoważonym rozwoju oraz wyjaśniono znaczenie tego
terminu dla edukacji. Natomiast druga część zawiera praktyczną
wiedzę dydaktyczną, która jest podstawą do budowania metodycznej
wiedzy. Przykłady scenariuszy zajęć i metodyczne propozycje lekcji
wzbogacają praktyczną wiedzę dydaktyczną i mogą być wzorcem
dla własnych metod pracy z uczniami.
Druga pozycja, jaką polecam wychowawcom została wydana przez Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne. Jest to książka Roswithy Riebisch
i Huberta Łuszczyńskiego pt. Diagnoza typów uczniów.
Czytelnicy znajdą tu odpowiedź na następujące pytania: Jakimi
typami uczniów są twoi podopieczni? Czym charakteryzuje się typ
intelektualny? Jakie zadania są najlepsze dla typu emocjonalnego?
Jak zaangażować i zmotywować typ działający? Co wpływa
na wyniki osiągane przez typ współpracujący? Jak, pracując
z grupą, dotrzeć do każdego?
Wymarzona szkoła XXI wieku… Placówka taka funkcjonuje z ogromnym
powodzeniem w Kalifornii w USA. Zastosowane w niej nowoczesne podejście
do nauczania oparte jest na:
 poznawaniu wiedzy w trybie indywidualnego toku nauczania,
 uzupełnianiu wiedzy poprzez wymianę doświadczeń w grupie,
 samoocenie,
 całkowitym zarządzaniu jakością,
 jednoklasowej szkole gimnazjalnej.
A co na temat szkoły na miarę współczesnego wieku sądzi polski pedagog
Jerzy Kujawiński? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w książce jego autorstwa
pt. Szkoła XXI wieku i jej atrybuty. W kolejnych rozdziałach niniejszej
publikacji omówione zostały: w rozdziale pierwszym – przebieg ewolucji szkoły,
w drugim – cechy i cele szkoły XXI wieku, w trzecim – metody i formy
preferowane w szkole XXI wieku, w czwartym – współtwórcy szkoły XXI wieku i ich
koncepcje metodyczne preferowane w tej szkole, w piątym – droga autora
do wykreowania wizji szkoły XXI wieku, a w szóstym – pedagogika naukowa
w służbie szkoły XXI wieku.
3
Być mądrym rodzicem to wielka sztuka. Wyposażyć dziecko
w odpowiedni system wartości, obdarzyć wielką miłością
i zaufaniem, wyznaczając jednocześnie ściśle określone granice
w obustronnych kontaktach – tego życzylibyśmy sobie nawzajem.
Godny polecenia na tej płaszczyźnie jest Podręcznik dla
nastolatków i ich rodziców u kresu wytrzymałości
aut. Gustavo Pietropolli Charmet, Loredana Cirillo. Każdy rodzic
znajdzie tu podpowiedź, jak pomóc się dziecku usamodzielnić, odnaleźć miejsce
w grupie przyjaciół, określić wartości i ideały, na których warto się oprzeć?
Jak wspierać w okresie zmian związanych z dojrzewaniem, pierwszych relacji
uczuciowych, prawdziwej miłości i poznawania sfery seksualnej? Jak reagować
w przypadku drobnych lub poważniejszych kłamstw albo przesadnej fascynacji
idolem czy serialem telewizyjnym? Jak wyznaczyć „godzinę policyjną” i uzgodnić
zasady korzystania z kieszonkowego? Sprawy małe i duże – ponad sześćdziesiąt
typowych sytuacji, zdarzeń i potencjalnych konfliktów, które mówią o trudnościach
wzrastania i wychowywania.
Jeszcze
jedna, godna polecenia rodzicom pozycja. Wychowanie bez
porażek czyli Trening Skutecznego Rodzica aut. Thomas
Gordon. Autor, krytykując dotychczasowe modele rozwiązywania
konfliktów (oparte na błędnym schemacie „zwycięzca –
pokonany"), proponuje stosowanie metody bez pokonanych. Dąży
do wprowadzenia takich zasad komunikacji, które w sytuacji
konfliktowej
pozwolą
znaleźć
rozwiązanie
kompromisowe,
zadowalające obie strony. Wielką zaletą pracy Thomasa Gordona,
obok jasnego wykładu i prostego języka, jest pokazanie, jak
praktycznie posługiwać się metodą bez pokonanych. Choć odnosi się ona przede
wszystkim do stosunków między rodzicami a dziećmi, może być wykorzystywana
także w innych międzyludzkich sytuacjach konfliktowych.
Na
koniec
gorąco
polecam
dwie
nowości
z
pedagogiki
osób
niepełnosprawnych. Pierwsza to Program profilaktyczno-terapeutyczny dla
dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej aut. Piotr Pawlak. Celem
książki jest dostarczenie nauczycielom, terapeutom, a także rodzicom narzędzia
do efektywnej pracy z dzieckiem nadpobudliwym. Program składa się z dwóch
części. Pierwsza część obejmuje istotne zagadnienia dotyczące
coraz częściej rozpoznawanego w wieku dziecięcym zaburzenia
ADHD. Porządkuje podstawową wiedzę z tego zakresu, odwołując
się do najnowszych koncepcji. Ponadto opisano tutaj szereg metod
i technik stosowanych w terapii nadpobudliwości. Część druga
to propozycja zajęć grupowych i indywidualnych. Program ten,
odwołując się do najnowszych nurtów wskazujących na znaczenie
kompleksowej
terapii,
obejmuje
oddziaływania
na
sferę
emocjonalną, poznawczą i społeczną.
4
Druga pozycja nosi tytuł Język i dyskurs codzienny osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Publikacja dr Doroty
Krzemińskiej porusza zagadnienia, którym w literaturze pedagogiki
specjalnej poświęcono niewiele uwagi. Kwestia porozumiewania się
osób z niepełnosprawnością intelektualną traktowana była
dotychczas
głównie
w
kontekście
trudności
i
deficytów
komunikacyjnych. Autorka odchodzi od jednostronnej oceny
„zdolności do dyskursu” osób z niepełnosprawnością intelektualną,
a przybliża nas do poznania samej istoty tego dyskursu. W pewnym senesie praca
ta jest zaprzeczeniem, a przynajmniej podaniem w wątpliwość jednoznacznej tezy
o trudnościach osób z niepełnosprawnością intelektualną do wyrażania swoich
myśli i rozumienia innych.
Życzę miłej lektury!
III. Ciekawy artykuł. Warto przeczytać!
„Mózg lubi gimnastykę”. Mądrość człowieka, w tym wysoka sprawność
umysłowa i dobra pamięć zależą od poziomu dotlenienia mózgu. A to w dużej
mierze zależy od naszej fizycznej aktywności. Red. Dorota Romanowska
("Newsweek Polska" 2014 nr 16) w swym artykule namawia: „.. bądź aktywny
fizycznie. I to od najmłodszych lat. Co do tego naukowcy nie mają już żadnych
wątpliwości.”
Mózg składa się z miliardów neuronów. Kiedyś uważano, że ich liczba nie
wzrasta. Teraz naukowcy odkryli, że pod wpływem ruchu w mózgu tworzą się
nowe komórki nerwowe. Przypuszczają, że ruch ciała zmniejsza stres, który
hamuje neurogenezę, czyli powstawanie nowych neuronów. Podczas biegania,
szybkiego marszu czy zajęć gimnastycznych, kiedy zwiększony jest dopływ krwi
do mózgu, zaczyna on produkować więcej neurohormonów. Można więc
do młodych apelować, mówić, pouczać ich i namawiać, ale najlepszy jest
oczywiście dobry przykład. Dobrze to rozumieją nauczyciele wychowania
fizycznego. Trzeba wyrównać niewłaściwe proporcje między wielogodzinnym
siedzeniem przy komputerze i poziomem fizycznej aktywności codziennej. Trzeba
młodym częściej niż to ma miejsce obecnie proponować: Ruch zamiast komputera
(Sawiński 2013).
Warto wiedzieć, że ruch może też zastąpić leki w łagodnych postaciach
depresji, która dziś nie tyle rozkwita, co wręcz szaleje. Można tu przypomnieć
dwa zasadnicze wyzwania dla szkoły naszych czasów wskazane w artykule Presja
i depresja (Cieśla 2012). Wystarczy codziennie biegać, np. 30 minut po parku lub
działać przy uprawach w ogrodzie. Ruch daje uczucie szczęścia, poprawia nastrój
i samopoczucie. Do badań udawadniających powyższą tezę zaproszono 3 tyś.
zdrowych, młodych osób. Okazało się, że jest pozytywna zależność między
codzienną gimnastyką ciała a sprawnością mózgu. Osoby, które za młodu dłużej
biegały na bieżni, po 25 latach nie tylko zachowały sprawność fizyczną, ale też
zdecydowanie lepiej wypadły w testach oceniających sprawność umysłu.
5
(Romanowska 2014). To jest dobra wiadomość, ale nie można zapomnieć,
że mózg lubi także wysiłek i umysłową gimnastykę.
O korzyściach płynących z uprawiania sportu mówi
też Hanna Cygan, psycholog sportu i mistrzyni
w szermierce. Po pierwsze: sport uczy tego, że każdy
kiedyś przegrywa. I tego, że można spróbować raz
jeszcze. To pomaga radzić sobie z porażkami. Jeżeli
ktoś nie zda egzaminu, nie dostanie się na studia, straci
pracę, to nie jest koniec świata, musi po prostu szukać
przyczyn niepowodzenia i nad sobą popracować. Po drugie: sport uczy traktować
stresowe sytuacje jak wyzwania. Mierzę się z problemami, nie omijam ich.
Po trzecie: sport uczy radości życia. Sprawia, że złość szybko przemienia się
w działanie, w końcu pojawiają się zwycięstwa, satysfakcja i poczucie ogromnej
radości. Po czwarte: sport uczy dystansowania się do problemów. Po piąte: sport
może dodawać odwagi. Jeżeli potrafimy przekroczyć swoje ograniczenia i przebiec
kwadrans dłużej czy popływać mimo zmęczenia, to przychodzi myśl, że możemy
pójść i porozmawiać z kimś o czymś trudnym. Pojawia się odwaga
do podejmowania wyzwań. Z jednej strony daje to siłę do zniesienia trudów życia,
bo sport zwiększa pojemność płuc i wzmacnia mięsień sercowy. Z drugiej strony
doświadczenie związane z trenowaniem stymuluje do szukania rozwiązań i zmiany
w sytuacjach przeciążenia. Po szóste wreszcie: sport uczy tego, że nie chodzi
o to, żeby być perfekcyjnym.
O tym, że liczba neuronów w mózgu może się zwiększać wiedzą również
tegoroczni laureaci Nagrody Nobla z dziedziny medycyny. John O´Keefe
oraz małżeństwo May-Britt i Edvard Moser odkryli istnienie w mózgu
„wewnętrznego
GPS-u”,
czyli
neuronów,
które
umożliwiają
orientację
w przestrzeni. Odczuwanie położenia w przestrzeni ma kluczowe znaczenie
dla naszego istnienia. To jedna z najważniejszych informacji płynących
z otoczenia. W mózgu dane dotyczące obecnego położenia łączone są z poczuciem
przebytej odległości i wiedzą o poprzedniej pozycji. Właśnie hipokamp i komórki
siatkowe odpowiedzialne za położenie w przestrzeni są tymi, które ulegają szybko
uszkodzeniom w chorobie Alzheimera. To dlatego cierpiący na nią ludzie często
gubią się, czują się zdezorientowani i nie potrafią znaleźć drogi. Badania noblistów
dają nadzieję na pogłębienie wiedzy na temat tej choroby i jej przebiegu. Prace
nad "mózgowym GPS-em" otworzyły też nowe drogi, które powinny doprowadzić
do zrozumienia innych procesów poznawczych – chociażby pamięci, myślenia
i planowania.
1. CIEŚLA J., Presja i depresja. „Polityka’’ 2012 nr 38, s. 28-30.
2. ROMANOWSKA D., Mózg lubi gimnastykę. „Newsweek Polska” 2014 nr 16, s. 94-95.
3. SAWIŃSKI J. P., Ruch zamiast komputera. Edunews.pl - z 28.09.2013.
Opracowała
Renata Teska
7. 10. 2014r.
6