01. Choroby XXI wieku

CHOROBY XXI WIEKU
Stanisław Czekalski
Poznań
Choroby XXI wieku - czy cywilizacyjne?(1)
(chociaż XXI wiek ma 14 lat, w internecie 707.000 pozycji)
 alergia (atopowe zapalenie skóry);
 autyzm (dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia);
 endometrioza (tajemnicza choroba kobiet XXI wieku);
 migrena;
 niestrawność
 osteoporoza;
 pracoholizm;
 tarczyca (?);
 seksoholizm (gł. mężczyźni, ale 20% kobiet);
 uzależnienia i dewiacje (alkohol, papierosy, narkotyki, dewiacje seksualne,
uzależnienie od internetu);
 zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia, kompulsatywne jedzenie);
 zaburzenia psychiczne (depresja);
 żylaki kończyn dolnych.
WHO – 10 głównych przyczyn zgonu, 2000-2012
 choroba niedokrwienna serca;
 udar mózgu;
 przewlekła obturacyjna choroba płuc
 zakażenia dolnych dróg oddechowych;
 rak tchawicy, oskrzeli i płuc;
 HIV/AIDS;
 choroby biegunkowe;
 cukrzyca;
 wypadki drogowe;
 nadciśnieniowa choroba serca
„10 najbardziej zabójczych chorób XXI wieku”
(1)
1.choroby układu krążenia - 29% zgonów/rok (=
miażdżyca);
2. choroby zakaźne i pasożytnicze – 23%
zgonów/rok (w tym nr 5-9 ?);
3. nowotwory złośliwe – 12,5% zgonów/rok;
4. udary i choroby naczyniowe mózgu – ok.10%
zgonów/rok (= miazdzyca);
5. zakażenia dolnych dróg oddechowych - 7%
zgonów/rok;
„10 najbardziej zabójczych chorób XXI wieku”
(2)
6. AIDS – ok. 5% zgonów/rok;
7. biegunki – ok. 5% zgonów/rok;
8. malaria – ok. 5% zgonów/rok;
9. gruźlica – ok. 1% zgonów/rok;
10. cukrzyca – 1% zgonów/rok – wg ONZ
„epidemia XXI wieku”.
Cukrzyca
najczęstsza jest cukrzyca typu 2 (> 80%
pacjentów), chorobowość w Polsce wynosi 1,64,7%, średnio 3,5%, związana w większości
przypadków z otyłością, zwłaszcza brzuszną,
małą aktywnością fizyczną, nadciśnieniem
tętniczym, miażdżycą, 70% zgonów z powodu
powikłań sercowo-naczyniowych.
Jest uważana za typową chorobę cywilizacyjną.
Choroby cywilizacyjne (choroby
XXI wieku)
związane z ujemnymi skutkami życia w warunkach
wysoko rozwiniętej cywilizacji (umożliwiającej małą
aktywność fizyczną, nieracjonalne odżywianie,
używki, wpływy toksyczne, stres)
(Encyklopedia 2007)
a także związane z konsekwencjami wiodących
współczesnych idei: humanizmu (nieskrępowanego
rozwoju osobowego = „człowiekowchwalstwa”) i
liberalizmu (swoboda działania i
„wolnomyślicielstwo”),w pogardzie dla wartości
wyższych.
Prognozy WHO występowania cukrzycy u
ludzi po 20 roku życia
Miliony
 122%
300
 170%
250
200
150
Świat
1995 – 135 mln chorych
2025 – 300 mln chorych
Kraje rozwijające się
1995 – 84 mln chorych Średni
2025 – 228 mln chorych wiek >
Kraje rozwinięte
65 r.ż.
1995 – 51 mln chorych Średni
2025 – 72 mln chorych wiek 4564 r.ż.
 43%
100
50
0
Świat
Kraje rozwijające Kraje rozwinięte
się
1995
2025
(King H, et al.: Diabetes Care 1998, 21, 1414-1431)
Cukrzycowa choroba nerek
ujawnia się klinicznie u ok. 35% chorych na
cukrzycę,
jest najczęstszą przyczyna włączania chorych
do leczenia nerkozastępczego
jest szczególnym problemem nefrologicznym ze
względu na konieczność doskonałej kontroli
choroby podstawowej i licznych powikłań.
(6 wykładów).
Leczeni dializami z powodu nefropatii
cukrzycowej
Osób
3500
3072
2846
3000
3274 3238
2359
2500
2041
2000
1689
1304
1088
1500
1000
500
142
224
333 436
565 709
800
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Profesor Eberhardt Ritz,
past prezydent ISN
„End-stage renal failure in type 2
diabetes: A medical catasrophe of
world wide dimensions”
Am. J. Kidney Dis. 1999
Analiza przyczyn kwalifikacji do RRT:
Zagrożenia
USA
50
 Cukrzycowa choroba nerek
40
30
 Nefropatia
nadciśnieniowa/miażdżycowa
20
10
0
DM
HT
GN
Polska
 Nefropatie związane z
otyłością/zespołem
metabolicznym
25
 Uszkodzenie nerek nasila
rozwój chorób sercowonaczyniowych
20
15
10
5
0
DM
HT
GN
wg. B.Rutkowski i wsp.
Nadciśnienie tętnicze
w Polsce, w populacji ogólnej osób dorosłych
występuje w 32%, (35% mężczyzn i 28%
kobiet)
w ponad 70% przypadków jest źle
kontrolowane,
współistnieje z otyłością w 50% przypadków
(zespół metaboliczny)
jest uznawane za chorobę XXI wieku
(cywilizacyjną).
Nefropatia związana z nadciśnieniem
tętniczym (termin amerykański)
nadciśnieniowa, miażdżycowa, niedokrwienna.
w USA jest drugą najczęstszą przyczyna
kwalifikacji do dializoterapii, w Polsce –
rzadziej;
trudności z różnicowaniem, czy nerka jest
ofiarą, czy przyczyną nadciśnienia tętniczego
(subkliniczne uszkodzenie nerek)
 (3 wykłady).
Otyłość (i nadwaga)
występuje w USA u 25% populacji (>50%)
w Polsce 19% populacji ( >40%)
w większości przypadków jest spowodowana
nadmiernym spożywaniem pokarmów,
zwłaszcza wysokokalorycznych.
jest nazywana chorobą XXI wieku i
cywilizacyjną
Hipoteza głębokiego rozdźwięku
pomiędzy współczesnym stylem
życia
a starą, genetycznie uwarunkowaną
naturą biologiczną człowieka
S.B. Eaton et al.
Am J Med. 1988, 84, 739
Otyłość
wywołuje uszkodzenie nerek o typie FSGS,
związane z otyłością
dane epidemiologiczne są skąpe.
AIDS
choruje > 17 milionów osób,
rozprzestrzenianiu się epidemii sprzyja
„cywilizacyjne” rozluźnienie obyczajowe i
dewiacje;
główne czynniki ryzyka to narkomania,
homoseksualizm, prostytucja, biseksualizm;
uważany za chorobę XXI wieku i cywilizacyjną;
nefropatia związana z HIV występuje coraz
częściej
Uzależnienia XXI wieku –
narkotyki i dopalacze
nefropatia heroinowa dotyczy głównie Afroamerykanów, ale nie wyłącznie,
istnieją także nefropatie polekowe
(np.analgetyczna)
Podsumowanie 1
Choroby cywilizacyjne mają duży wpływ na
występowanie PChN, obejmujące 6-15%
populacji w różnych krajach, a w Polsce około
11%, zaś głównymi czynnikami ryzyka
schyłkowej niewydolności nerek są cukrzyca
typu 2 i nadciśnienie tętnicze.
(Rutkowski B., Przewodnik Lekarza 2007, 2, 80-88)
Podsumowanie 2
 „Choroba cywilizacyjna, za jaką zaczęto
uznawać przewlekłą chorobę nerek, jest
znacznie częstsza, niż dotychczas sadzono.”
(Król E., Rutkowski B.: „Przewlekła choroba nerek – wyzwanie
XXI wieku” Forum Nefrologiczne 2008, 1,1, 1-6.)
 PChN zwielokrotnia ryzyko zdarzeń sercowonaczyniowych i zgonu.