Ogólne zasady edukacji przyrodniczej i ekologicznej w pracy

Ogólne zasady edukacji przyrodniczej i ekologicznej w pracy
z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Urszula Skrzypczak
W trakcie każdych zajęć powinny być stosowane trzy podstawowe metody:
poglądowa, słowna i praktyczna. Metody te przeplatając się ze sobą umożliwiają
uczniowi w sposób pełniejszy przyswoić wiedzę, zdobyć nowe umiejętności i
maksymalnie zaangażować się w proces uczenia.
Realizując metodę poglądową wykorzystujemy:

Obserwację ukierunkowaną lub mimowolną prowadzoną przez uczniów w
trakcie zajęć organizowanych poza systemem klasowo- lekcyjnym. Mogą być
te zajęcia prowadzone w formie lekcji muzealnych, lekcji przyrodniczych w
środowisku naturalnym, w parkach, w lasach i ogrodach botanicznych, jak
również podczas wyjazdów na tzw.,,zielone szkoły” lub ,,białe szkoły”.

Oglądanie ukierunkowane lub swobodne ilustracji, zdjęć itp.

Obserwację ukierunkowaną lub swobodną preparatów, zgromadzonych
okazów (np. roślin, skał, minerałów, itp.).

Projekcję filmów, video, DVD.

Kasety magnetofonowe, płyty CD.

Samodzielną lub grupową pracę z atlasem, mapą, globusem lub albumami
przyrodniczymi, biologicznymi i geograficznymi.
Podstawowe formy metody słownej:
Pogadanka - zawiera głównie treści poznawcze kierowane przez
nauczyciela do uczniów.
2.
Rozmowa - musi być na określony temat, zakładać musi zadawanie
prostych, odniesionych do praktyki życia codziennego pytań i poleceń
kierowanych do uczniów oraz przewidywać czas na udzielenie przez uczniów
odpowiedzi. Jest tu miejsce na wdrażanie ucznia do dbałości o jasność i na
miarę możliwości indywidualnych precyzję budowanych zdań, będących
informacją zwrotną.
3.
Swobodne wypowiedzi uczniów.
4.
Samodzielna lub zbiorowa praca z tekstem:
a) główne cechy teksu: krótki, zawiera treści podstawowe;
b) informacje trudniejsze, proste wersje definicji, nazwy własne,
geograficzne itp. powinny być zakreślone markierem, pogrubione,
podkreślone lub otoczone ramką;
c) etapy pracy z tekstem:
1.
-
-
jednorazowe odczytanie tekstu przez nauczyciela lub
ucznia czytającego płynnie(np. w klasie, grupie
zróżnicowanej);
wyjaśnienie wyrazów niezrozumiałych;
samodzielne, ciche przeczytanie tekstu przez uczniów;
praca z tekstem przygotowująca odpowiedzi na
postawione pytania.
Metoda praktyczna polega głównie na zastosowaniu zdobytej wiedzy w
praktycznym działaniu. Realizuje się ją poprzez:

krzyżówki,

uzupełnianie luk w tekście,

rebusy,

zagadki tematyczne,

wyszukiwanie stwierdzeń prawdziwych,

odrzucanie stwierdzeń fałszywych,

pracę z uproszczonymi mapkami,

pracę z uproszczonymi schematami,

pracę z preparatami,

organizowanie konkursów, zgadywanek, turniejów ,

wykonanie projektu edukacyjno-wychowawczego
możliwości uczniów.
dostosowanego
do
W pracy zespołowej uczniów ważne jest tworzenie grup zróżnicowanych o
różnych możliwościach. W przypadku pracy samodzielnej zasadniczym staje się
dostosowanie zadań do indywidualnych możliwości uczniów.
Planując pracę z grupą zróżnicowaną - o różnych możliwościach - należy
określić zadania, i ćwiczenia, które mogą być wykonywane we współdziałaniu lub
indywidualnie i które uwzględniają specjalne potrzeby uczniów, ale zarazem dają im
szanse ,,wyjścia” poza własne ograniczenia.
Program nauczania przyrody w klasach IV-VI dla uczniów o specjalnych
potrzebach edukacyjnych zawarty jest w podstawie programowej dla szkoły
podstawowej. Obejmuje on miedzy innymi podstawowe wiadomości i umiejętności z
zakresu:

krajobrazu i przyrody najbliższej okolicy, Polski i Ziemi;

funkcjonowania i zdrowia człowieka, jego postawy wobec kultury i
środowiska;

potrzeby ochrony przyrody w Polsce i na świecie;

przyrody nieożywionej – skał, gleby, wody i powietrza;

umiejętności obserwowania podstawowych
dokonywania opisu tych zjawisk;

orientacji w terenie i na mapie;

kształtowania postawy odpowiedzialności za stan przyrody;

rozumienia zależności istniejących w środowisku przyrodniczym;

rozwijania poczucia odpowiedzialności za środowisko;

wzbudzania wrażliwości na piękno i różnorodność polskiego krajobrazu;

kształtowania zachowań bezpiecznych dla ludzi i przyrody.
zjawisk
przyrodniczych
–
Praca z uczniami zakłada kształcenie tzw. umiejętności kluczowych.
Umiejętności te są od siebie zależne i stanowią nierozerwalną całość. Dotyczą
wszystkich uczniów niezależnie od stopnia ich niepełnosprawności.
Są to następujące umiejętności:
1.
Umiejętność planowania, organizowania i oceniania własnego
uczenia się.
Uczenie się jest związane z podejmowaniem różnych wyborów: czego i
jak się uczyć, co uznać za najważniejsze, jak odkryć braki i błędy w
postępowaniu, jak różnicować ważność uzyskanych informacji. Zdobycie
umiejętności planowania, organizowania i oceniania procesu uczenia się daje
uczniowi szansę kierowania własnym rozwojem, ale stworzenie warunków do
zdobycia tej umiejętności jest zobowiązaniem edukacyjnym szkoły.
2.
Umiejętność skutecznego komunikowania się w różnych sytuacjach.
Nieustannie rośnie różnorodność kontaktów między ludźmi. Coraz
częściej musimy komunikować nasze oczekiwania i przyjmować informacje
zwrotne. Praca, sprawy publiczne kształtują się lepiej, jeżeli potrafimy
podzielić się wiedzą z innymi. Człowiek musi umieć w różnych sytuacjach
tworzyć i rozumieć teksty w różnych formach przekazu
3.
Umiejętność efektywnego współdziałania w zespole.
Współczesny człowiek wykonuje coraz więcej zadań wspólnie z innymi.
Skład zespołów może się zmieniać, ale ogólne zasady współpracy są
podobne. Zmieniać się powinny także role, bo podczas pracy w grupie można
być przełożonym, partnerem lub podwładnym. Praca w małych grupach w
czasie lekcji przygotowuje do spełniania zadań społecznych i zawodowych.
Uczenie się przez współpracę jest więc aktywną metodą zdobywania wiedzy i
umiejętności, pozwala na pokonywanie trudności i rozwiązywanie problemów.
4.
Umiejętność rozwiązywania problemów w twórczy sposób.
Nowe
i
skomplikowane
sytuacje
zmuszają
do
nietypowego
postępowania. W nowoczesnym społeczeństwie wzrasta zapotrzebowanie na
ludzi myślących, pracujących twórczo. Ważnym zadaniem szkoły staje się
wykorzystanie treści przedmiotowych do kształcenia aktywnej, twórczej
postawy wobec trudnych oraz nietypowych problemów poznawczych i
organizacyjnych.
5.
Umiejętność sprawnego posługiwania się technologią informacyjną.
Komputer staje się narzędziem codziennym. Trudno dziś zdobywać
informacje i rozwiązywać wiele problemów bez dostępu do nowych technologii
informacyjnych. Umiejętność korzystania z tego narzędzia staje się
koniecznością. Łatwy w niedalekiej przyszłości dostęp do komputera postawi
nauczyciela i ucznia w nowej sytuacji dydaktycznej. Sprawne posługiwanie się
technologią informacyjną oznacza umiejętność korzystania z sieci
komputerowych, oprogramowania, korzystania z telefonów najnowszej
generacji, faxów, kalkulatorów, aparatów fotograficznych itp.
Kształcenie tych umiejętności dotyczy wszystkich uczniów – każdego na
miarę ich możliwości, a uczniów niepełnosprawnych często w sposób szczególny,
bo przybliżający do zdobycia umiejętności praktycznych, niezbędnych do
samodzielnego w przyszłości funkcjonowania.
Bibliografia:
Lipkowski O., 1984 - Pedagogika specjalna, PWN, Warszawa.
Tkaczyk G., Serafin T. (red), 2001 - Poradnik metodyczny dla nauczycieli kształcących
uczniów upośledzonych w stopniu lekkim, MEN, Warszawa.
Kompetencje kluczowe w szkole, 1998, Praca zbiorowa, MEN, Warszawa.