ed . - ibu tio np roh ibit Ekspresja wybranych receptorów chemokin na limfocytach Th przerosłych migdałków gardłowych w wysiękowym zapaleniu ucha środkowego 131 Expression of chosen chemokine receptors on the Th lymphocytes in children with hypertrophied adenoids with otitis media with effusion Karol Ratomski1, Jolanta Wysocka1, Bożena Skotnicka 2, Edwina Kasprzycka1, Beata Żelazowska-Rutkowska1, Janusz Żak1, Elżbieta Hassmann-Poznańska 2 eo nly -d istr SUMMARY Introduction: Chemokine receptors play a crucial role in the recruitment of leucocytes into inflamed tissue from secondary lymphoid organs. Aim of this study: was evaluation of the percentage Th (CD4+) lymphocytes with expression of chemokine receptors: CCR3, CCR4, and CCR5 in hypertrophied adenois tissue in children with otitis media wirh effusion. Material and methods: 36 children with otitis media with effusion and 25 children with hypertrophied adenoids were tested. Expression of chemokine receptors CCR3, CCR4 and CCR5 on T CD4 lymphocytes of hypertrophied adenoid’s tissue was estimated by flow cytometry method. Results: Average percentage of T CD4+ lymphocytes with expression CCR4 in hypertrophied adenoid in children group with otitis media with effusion (OME = 64,11%) was significantly higher than in comparative group with hypertrophied adenoid (HA = 75,05%, p < 0,04). We showed statistically lower percentage of CD3+CD4+ cells with expression CCR3 in examinated group (OME =47,19%) than HA group (62,66%; p<0,003). Conclusion: Results suggests that intensify of humoral immunological answer in hypertrophied adenoid depends on Th2 lymphocytes with expression CCR3 and CCR4 chemokine receptors in course of inflammatory state in middle ear. us Hasła indeksowe: CCR3, CCR4, CCR5, przerost migdałka gardłowego (p.m.g.), wysiękowe zapalenie ucha (w.z.u.). al Key words: CCR3, CCR4, CCR5, adenoid hypertrophy (HA), otitis media with effusion (OME). on Wstęp is c op y is for pe rs Patogeneza wysiękowego zapalenia ucha środkowego z udziałem przerosłego migdałka gardłowego nie została do końca wyjaśniona. Migdałek gardłowy jest stale narażony na docierające ze środowiska zewnętrznego obce antygeny, które mogą w nim inicjować odpowiedź immunologiczną. Przedłużające się stany zapalne powodują, że migdałek nie spełnia roli obronnej w obrębie dróg oddechowych, czego następstwem jest przerost migdałka gardłowego [1]. Nieustanne krążenie limfocytów przez narządy limfatyczne i tkanki nielimfatyczne efektywnie zwiększa możliwość układu immunologicznego do zwalczania patogenów docierających do organizmu. Migracja limfocytów nie jest procesem zachodzącym losowo. Jest ona ściśle kontrolowanym mechanizmem, pozwalającym na selektywne przechodzenie limfocytów do drugorzędowych narządów limfatycznych (w tym migdałka gardłowego) i do funkcjonalnego ich rozmieszczenia w tych narządach [2, 3]. W zasiedlaniu tkanek przez limfocyty mogą brać udział zarówno cząsteczki adhezyjne, jak i chemokiny oraz ich receptory [2, 4, 5]. Udział chemokin w procesach zapalnych jest inicjowany ich reakcją z receptorami komórkowymi, które są odpowiedzialne za selektywną aktywację, proliferację, Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 różnicowanie a nawet regulację apoptozy limfocytów [6]. Receptory chemokin charakteryzują się małą specyficznością. Ten sam receptor może wiązać różne chemokiny należące do tej samej grupy. Również receptory stanowiące jedną grupę mogą być aktywowane przez tę samą chemokinę [5, 7]. Receptor chemokin CCR5 występuje głównie na subpopulacji limfocytów Th1, które mają działanie prozapalne. Natomiast obecne na subpopulacji limfocytów Th2 receptory CCR3 i CCR4 wykazują głównie działanie ograniczające proces zapalny [8, 9]. Celem pracy była ocena odsetka limfocytów Th z obecnością receptorów chemokin: CCR5, CCR3 i CCR4 w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Materiały i metody Materiałem do badań były przerosłe migdałki gardłowe usunięte w ramach zabiegów laryngologicznych wykonywanych ze wskazań lekarskich. Grupa badana (w.z.u.) z przerostem migdałka gardłowego i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego trwającym powyżej 3 miesięcy liczyła 36. pacjentów w wieku od 2 do Otolaryngol Pol 2009; 63 (2): 131-135 ©by Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi Otrzymano/Received: 24.12.2008 Zaakceptowano do druku/Accepted: 01.02.2009 1 Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. J. Wysocka 2 Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. E. Hassmann-Poznańska Wkład pracy autorów/ Authors contribution: K. Ratomski – główny badacz i koordynator badań, główny autor tekstu pracy. J. Wysocka – wykonawca badań, opracowanie statystyczne. B. Skotnicka – zbieranie danych literaturowych. E. Kasprzycka – dobór pacjentów do badań i przeprowadzenie zabiegu laryngologicznego, zabezpieczenie tkanki do badań. B. ŻelazowskaRutkowska – opracowanie statystyczne, kontrola wykonywanych badań i zabezpieczenie materiału do badań. J. Żak – dobór pacjentów do badań, zabezpieczenie tkanki do badań. E. HassmannPoznańska – dobór pacjentów do badań i przeprowadzenie zabiegu laryngologicznego Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów. Adres do korespondencji/ Address for correspondence: imię i nazwisko: Karol Ratomski adres pocztowy: Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UMB w Białymstoku ul. J. Waszyngtona 17, 15-269 Białystok tel. +48857450514 e-mail karol.cam@ interia.pl ed . - CD4+CCR3+ 47,19 ± 15,52** 62,66 ± 13,80** CD4+CCR4+ 64,11 ± 16,87* 75,05 ± 13,82* CD4+CCR5+ 0,41 ± 0,25 0,36 ± 0,18 nly ,IMFOCYTY4H##2 eo us al on PMG WZU "ADANEGRUPY pe rs ibu tio np roh ibit P.m.g. N = 25 nie w celu otrzymania zawiesiny komórkowej. Gęstość komórek została oceniona za pomocą analizatora hematologicznego Sysmex XT-2000i. W analizatorze tym każdy leukocyt jest niezależnie mierzony z użyciem trzech detektorów: objętości, konduktancji i światła laserowego. Żywotność komórek została ustalona za pomocą błękitu trypanu. Do badań wykorzystano próbki w których żywotność komórek wyniosła co najmniej 95%. W celu przeprowadzenia analizy limfocytów, zawiesiny komórkowe były inkubowane z odpowiednimi przeciwciałami monoklonalnymi sprzężonymi z fluorochromami (BectonDickinson i R&D Systems). Następnie zawiesiny były lizowane za pomocą EPICS IMMUNOLOGY WORK STATION (automatycznej stacji lizowania). Przeciwciała monoklonalne użyte w badaniach były skierowane przeciw powierzchniowym markerom: CD3, CD4, CCR3, CCR4, CCR5. W badaniach użyto kontroli zgodnej izotypowo z klasą użytych przeciwciał. Analiza cytometryczna wykonywana była na cytometrze przepływowym firmy Beckman Coulter PC 500. Cytometria przepływowa umożliwia analizę dużej liczby komórek danej populacji, stwarza możliwość standaryzacji wyników. Cytometr rejestruje światło rozproszone na komórce oraz światło wysyłane przez wzbudzony fluorochrom. Analizuje także komórki w przestrzeni dwuwymiarowej i różnicuje ze względu na wielkość i kształt oraz wewnętrzną ziarnistość. Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono testem nieparametrycznym U Manna – Whitney’a z użyciem programu STATISTICA 5.0. Wyniki podawano w wartościach odsetkowych. Za istotną statystycznie przyjęto wartość przy p < 0,05. -d istr W.z.u. N = 36 -IN-AKS -EDIANA for Ryc. 1. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora chemokin CCR4 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.). op y is Fig. 1. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR4 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA). is c 17. roku życia. Grupa porównawcza (p.m.g.) jedynie z przerostem migdałków gardłowych, którą stanowili rówieśnicy. liczyła 25 dzieci. Na przeprowadzenie tematu badawczego otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Usunięte migdałki były natychmiast umieszczone w podłożu RPMI 1640 z dodatkiem 10% surowicy cielęcej płodowej, transportowane w temperaturze 4°C. Bioptat został pocięty i mechanicznie rozdrobniony poprzez wyczesywanie igłą, delikatny nacisk, potrząsa- Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. - Limfocyty T p < 0,04*, p < 0,003** /DSETEKLIMFOCYTÐW4#$##2 This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS Tabela I. Odsetek limfocytów T CD4+ z ekspresją receptorów chemokin: CCR3, CCR4, CCR5 w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie porównawczej z przerostem migdałka gardłowego (p.m.g.) Table I. Percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptors: CCR3, CCR4, CCR5 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA) - This copy is for personal use only - distribution prohibited. 132 Wyniki W przeprowadzonych badaniach oceniano średni odsetek limfocytów T pomocniczych (CD3+CD4+) z powierzchniową ekspresją receptorów dla chemokin: CCR5, CCR4, CCR3 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Średni odsetek limfocytów T CD4+ w przerosłym migdałku gardłowym z ekspresją receptora CCR4 w grupie dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u. = 64,11%) był istotnie statystycznie niższy niż w grupie porównawczej (p.m.g. = 75,05%). Różnica była statystycznie znamienna, p < 0,04 (tab. I, ryc. 1). Odsetek komórek Th z fenotypem CCR5+ w obu ocenianych grupach był zbliżony. W grupie badanej stanowił 0,41%, a w grupie z przerostem migdałka gardłowego 0,36% (ryc. 2). W badaniach wykazano znamiennie statystyczną różnicę odsetka limfocytów CD3+CD4+ z ekspresją CCR3 (p < 0,003). W grupie w.z.u. średni odsetek tych Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 ed . - komórek wyniósł 47,19%, a w grupie p.m.g. stanowił 62,66% (ryc. 3). ,IMFOCYTY4#$##2 -d istr eo nly Fig. 2. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR5 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA). ,IMFOCYTY4H##2 us al on pe rs for y is op is c Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 PMG WZU "ADANEGRUPY -IN-AKS -EDIANA Ryc. 2. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora chemokin CCR5 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.). ,IMFOCYTY4#$##2 Migdałek gardłowy jest lokalnym drugorzędowym narządem limfatycznym, który może być potencjalnym źródłem limfocytów efektorowych uwalnianych do otaczających go tkanek, w których przebiega proces zapalny [10]. Wysiękowe zapalenie ucha jest stanem zapalnym, w którym pod wpływem czynników chemotaktycznych dochodzi do gromadzenia się licznych komórek w przestrzeni ucha środkowego. Niewykluczone, że komórki te mogą pochodzić również z tkanki pobliskiego migdałka gardłowego jako drugorzędowego narządu limfatycznego [11, 12]. Udział w migracji komórek z tkanki limfatycznej do miejsc zmienionych zapalnie mogą mieć cząsteczki adhezyjne, receptory chemokin i cytokiny. Rola chemokin i receptorów chemokin nie ogranicza się jedynie do usprawnienia procesu chemotaksji. Bliższa charakterystyka chemokin i ich receptorów, w zależności od funkcji, jaką podejmują w odporności i reakcjach zapalnych pozwala podzielić je na dwie grupy: limfoidalne (konstytutywne) i prozapalne. Konstytutywne chemokiny i ich receptory są wydzielane przez organizm w zdefiniowanych przestrzeniach tkanek limfoidalnych i biorą udział w podstawowych procesach wędrówki i rozwoju komórek w obrębie systemu immunologicznego [13]. Limfocyty Th (CD4+) w zależności od profilu wydzielanych przez nie cytokin i funkcji efektorowych są klasyfikowane jako subpopulacje Th1 i Th2. W rozwinięciu odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego kluczową rolę pełnią głównie aktywowane limfocyty Th1, które wykazują ekspresję CCR5, CXCR6 i CXCR3. Natomiast subpopulacja limfocytów Th2 ma większy udział głównie w kształtowaniu odpowiedzi typu humoralnego i wykazuje ekspresję CCR2, CCR3, CCR4 i CCR8 [8, 9, 14, 15]. Limfocyty T stanowią 32–39% wszystkich komórek jednojądrzastych przerosłego migdałka gardłowego i są zlokalizowane głównie w przestrzeni międzygrudkowej. Natomiast subpopulacja limfocytów T CD4+ (pomocniczych) wynosi ok. 20–28%, a CD8+ ok. 5–8% komórek przerosłego migdałka gardłowego [16-19]. W przeprowadzonych badaniach wykazano statystycznie znamiennie niższy odsetek limfocytów CD4+ przerosłego migdałka gardłowego z ekspresją receptora CCR4 i CCR3 w grupie dzieci badanych ze stanem zapalnym ucha środkowego. Nie wykazano natomiast różnicy odsetka limfocytów Th z ekspresją receptora CCR5 przerosłego migdałka gardłowego w grupie badanej i porównawczej, choć w grupie badanej odsetek tych komórek był nieznacznie wyższy. ibu tio np roh ibit 133 ,IMFOCYTY4H##2 DYSKUSJA Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS PMG WZU "ADANEGRUPY -IN-AKS -EDIANA Ryc. 3. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora chemokin CCR3 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.). Fig. 3. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR3 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA). Receptor CCR4 został opisany jako marker zasiedlenia skóry przez limfocyty T. CCR4 ma również udział w kształtowaniu odpowiedzi immunologicznej na antygeny dostarczane drogą oddechową w astmie, a także w chorobach alergicznych [14, 15, 17]. Obecnie uważa się, że CCR4 bierze udział w cyrkulacji ed . - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS nly -d istr ibu tio np roh ibit Ekspresja receptora chemokin CCR5 na powierzchni limfocytów pamięci CD62L- migdałka gardłowego była dwukrotnie wyższa niż na limfocytach CD62L+ [12]. Według Mattila i wsp. [12] większość limfocytów CD4+CD3+ w wydzielinie zapalnej w uchu środkowym u dzieci z przerosłym migdałkiem gardłowym ma obecny na swojej powierzchni receptor CCR5 i CXCR4 oraz komórkowy marker pamięci CD45RO+ i marker wczesnej aktywacji CD69. Większość z tych komórek nie wykazuje jednak ekspresji receptora zasiedlenia L-selektyny (CD62L). Brak selektyny może być następstwem proteolitycznego odcięcia zewnętrznej domeny receptora wskutek zależnej od TCR aktywacji limfocyta T [28] i może być to jeden z mechanizmów zabezpieczających komórki efektorowe przez wychodzeniem ze zmienionego zapalnie ucha środkowego. CCR5 jest obecny przede wszystkim na komórkach Th efektorowych, biorących udział głównie w rozwoju odpowiedzi typu komórkowego. Jego wysoka ekspresja na limfocytach Th w wydzielinie gromadzącej się w uchu środkowym przemawia za migracją dojrzałych immunologicznie limfocytów T do przestrzeni ucha w czasie toczącego się procesu zapalnego. W badaniach wykazano wyższy odsetek limfocytów CD4+CCR4+ i CD4+CCR3+ w grupie dzieci z przerosłym migdałkiem gardłowym niż u dzieci ze stanem zapalnym ucha środkowego. Otrzymane w badaniach średnie wartości odsetkowe limfocytów z ekspresją tych receptorów komórkowych były wyższe niż w przebiegu atopii [17]. Natomiast średnie odsetki limfocytów T (CD3+) i Th (CD3+CD4+) w obu przypadkach były zbliżone. Na podstawie uzyskanych wyników można sugerować, że zmiana nasilenia odpowiedzi typu humoralnego w przerosłym migdałku gardłowym zależy od limfocytów Th2 z ekspresją CCR3 i CCR4 w przebiegu procesu zapalnego ucha środkowego. Zmieniony profil receptorów chemokin w przerosłych migdałkach gardłowych u dzieci ze stanem zapalnym ucha środkowego przemawia za migracją komórek efektorowych z migdałka do przestrzeni ucha środkowego. PIŚMIENNICTWO 1. is c Forsgren J, Rynnel-Dagöö B, Christensson B. In situ analysis of the immune microenvironment of the adenoid in op y is for pe rs on al us eo limfocytów T przez grasicę w czasie ich dojrzewania, w migracji komórek T pamięci do miejsc zmienionych zapalnie [20]. CCR3 występuje na powierzchni eozynofili, bazofili, subpopulacji limfocytów T CD4+ oraz komórkach dendrytycznych. Aktywacja limfocytów Th1 poprzez receptor CCR3 wzmaga wytwarzanie cytokin, głównie IL-2, a na subpopulacji Th2 zwiększa wydzielanie IL-4 [21]. Hang i wsp. [29] wykazali, że jednoczesna stymulacja cytokinami IL-2 i IL-4 limfocytów B ośrodków rozmnażania migdałków powoduje wzrost na ich powierzchni ekspresji CCR3. Stymulacja ta nie wpływała jednak na adhezję i chemotaksję tych komórek, ale indukowała ich apoptozę poprzez CCR3. Z drugiej jednak strony przewaga odpowiedzi typu Th1 lub Th2 może wywołać odmienne skutki. Zwiększone wydzielanie IL-2 i INF-α przez komórki Th1 aktywuje w limfocytach B wytwarzanie przeciwciał IgG2a, natomiast uwalniana przez limfocyty Th1 IL-4 powoduje powstawanie przeciwciał klasy IgG1 i IgE biorącej udział w powstawaniu alergii. Rozwój limfocytów Th2 wiąże się z wydzielaniem przez te komórki IL-4 oraz wzrostem ekspresji receptorów CCR3, CCR4 i CCR8, a także receptora dla prostaglandyn [9]. Banwell i wsp. [17] wykazali, że proliferujące limfocyty Th izolowane z tkanki przerosłego migdałka gardłowego w atopii miały 5-krotnie wyższą ekspresję CCR4 niż w grupie bez zapalenia atopowego. Ekspresja CCR3, CCR5 i CCR8 niezależnie od grupy (z atopią lub bez) i stymulacji antygenem była podobna. Może to sugerować, że w atopii proliferacja antygenowo-specyficznych limfocytów Th2 jest związana ze wzrostem ekspresji CCR4. Limfocyty T mogą mieć na swojej powierzchni markery pamięci (CD4+RO+) lub receptory opisujące komórki T jako niemające wcześniejszego kontaktu z antygenem – naiwne (CD4+RA+) [16]. Wykazano że liczba limfocytów CD4+CD45RO+ w tkance przerosłego migdałka gardłowego z wiekiem rośnie [23]. Subpopulacje komórek T naiwnych i pamięci obecnie identyfikuje się na podstawie dodatkowych cech immunofenotypu, między innymi na podstawie ekspresji cząsteczek adhezyjnych i receptorów chemokin [24]. Limfocyty T naiwne mogą przechodzić do drugorzędowych narządów limfatycznych poprzez wyspecjalizowane żyłki z wysokim śródbłonkiem (HEVs) z udziałem receptorów zasiedlenia CD62L i CCR7 [22]. Receptory powierzchniowe chemokin są również zaangażowane w migrację komórek do tkanek objętych procesem zapalnym [25]. Limfocyty CD4+ podczas dojrzewania wykazują zróżnicowany immunofenotyp. Komórki T naiwne charakteryzuje wysoka ekspresja CD62L+ oraz receptora CCR7+ dla cytokiny chemotaktycznej CCL21. Natomiast limfocyty pamięci CD62L- tracą receptor CCR7 i jako komórki efektorowe wykazują dodatnią ekspresję CCR3, CCR5 oraz cząsteczki adhezyjnej LFA-1 [24, 26, 27]. Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - 134 children with and without secretory otitis media. Ann Otol Rhinol Laryngol. 1995; 104: 189–196. 2. Borthwick NJ, Akbar AA, Buckley C, Pilling D, Salmon M, Jewell AP, Young KL. Transendothelial migration confers a survival advantage to activated T lymphocytes: role of LFA-1/ICAM-1 interactions. Clin Exp Immunol. 2003; 134: 246–252. 3. Bourges D, Wang CH, Chevaleyre C, Salmon H. T and IgA B lymphocytes of the pharyngeal and palatine tonsils: differential expression molecules and chemokines. Scand J Immunol. 2004; 60: 338–350. Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 ed . - 5. 17. Banwell ME, Robinson DS, Lloyd CM. Adenoid-derived Cyster JG. Chemokines and cell migration in secondary lymphoid organs. Science. 1999; 286: 2098-2102. Th2 cells reactive to allergen and recall antigen express Ding Z, Issekutz ThB, Downey GP, Waddeli ThK. L-selec- CC chemokine receptor 4. J Allergy Clin Immunol. 2003; 112: 1155–1161. tin stimulation enhances functional expression of surface CXCR4 in lymphocytes: implications for cellular activation 18. Wysocka J, Skotnicka B, Ratomski K, Kasprzycka E, during adhesion and migration. Blood. 2003; 101: 4245– Hassmann-Poznańska E. Limfocyty T w przerosłych mig- 4525. dałkach gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha. Med Wieku Rozwoj. 2004; 3: 825–831. Gattorno M, Prigione I, Morandi F, Gregorio A, Chiesa S, Ferlito F, Favre A, Uccelli A, Gambini C, Martini A, Pistoia 19. Mattila PS, Tarkkanen J. B- and T-lymphocyte subpopula- - 6. ibu tio np roh ibit 4. V. Phenotypic and functional characterizations of CCR7+ tions in the adenoids of children with otitis media. APIMS. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS and CCR7-CD4+ memory T cells homing to the joins in 1996; 104: 698–704. 20. Campbell EM, Charo IF, Kunkel SL, Strieter RM, Boring L, juvenile idiopathic arthritis. Arthritis Res Ther. 2004; 7: R256-R267. Gosling J, Lucas NW.: Monocyte chemoattractant protein- Waśniowska K. Chemokiny – perspektywy zastosowania 1 mediates cockroach allergen-induced bronchial hyperre- związków blokujących ich działanie w terapii. Post Hig activity in normal but not CCR2-/- mice: The role of mast -d istr 7. cells. J Immunol. 1999; 163: 2160–2167. Dośw. 2004; 58: 37–46. 8. 9. Sorensen TL, Ogard C, Krogh E. Chemokine receptors and 21. Lamkhioued B, Abdelilah SG, Hamid Q, Mansour N, De- early activation markers in acute anterior uveitis. Acta lespasse G, Renzi PM.: The CCR3 receptor in involved in Ophtalmol Scand. 2004; 82: 179–183. eosinophil differentiation and is up-regulated by Th2 cy- Rivino L, Messi M, Jarrossay D, Lanzavecchia Sallusto F, tokines in CD34+ progenitor cells. J Immunol. 2003; 170: 534–547. nly Geginat J. Chemokine receptor expression identifies pre-T M, Forster R: Follicular B helper T cells express CXC che- 725–735. mokine receptor 5, localize to B cell folliciles, and sup- Y. Relationship between nosopharyngeal colonization and the development of otitis media in children. Pediatrics J port immunoglobulin production. J Exp Med. 2004; 192: 1545–151. 23. Ratomski K, Wysocka J, Skotnicka B, Kasprzycka E, us 10. Faden H, Duffy L, Wasilewski R, Wolf J, Krystofik D, Tung eo man CD4+ central memory cells. J Exp Med. 2004; 200: - 22. Breitfeld D, Ohl L, Kremmer E, Ellwart J, Sallusto F, Lipp This copy is for personal use only - distribution prohibited. helper (Th)1, pre-Th2, and nonpolarized cells among hu- Hassmann-Poznańska E. Ekspresja cząsteczki adhezyjnej Infect Dis. 1997; 175: 1440-1445. the middle ear. Acta Otolaryngol. 1990; 109: 278– 287. CD62L na subpopulacjach limfocytów T i B przerosłych migdałków gardłowych dzieci chorych na wysiękowe zapa- al 11. Ryan AF, Sharp PA, Harris JP. Lymphocyte circulation to on 12. Mattila PS, Nykänen A, Eloranta M, Tarkkanen J. Adenoids provide a microenvironment for the generation of CD4+, CD45RO+, L-selectin, CXCR4+, CCR5+ T lympho- pe rs cytes, a lymphocyte phenotype found in the middle ear effusion. Int Immunol. 2000; 12: 1235–1243. 13. Murphy PhM, Baggiolini M, Charo IF, Hebert CA, Horuk R, Matsushima K, Miller LH, Oppenheim JJ, Power Ch.: International union of Pharmacology. XXII. Nomenclature for 2005; 8: 17–20. 25. D’Ambroso D, Iellem A, Colantonio L, Clissi B, Pardi R, Sinigaglia F.: Localization of Th-subset in inflammation differential threshold for extravasation of Th1 and Th2 cells. Immunol Today. 2001; 164: 1266–1275. 26. Rainer TH. L-selectin in health and disease. Resuscitation. 27. Sondel PM, Buhtoraev IN, DeSantes K. Pleasant memo- R, Borsatti A, Sozzani S, Allavena P, Gray PA, Mantovani ries: remembering immune protection while forgetting A, Sinigaglia F. Differential expression of chemokine re- about graft-versus-host disease. J Clin Invest. 2003; 112: y is - 2002; 52: 127–141. 14. Bonecchi R, Bianchi G, Bordignom PP, D’Ambrosio D, Lang This copy is for personal use only - distribution prohibited. for chemokine receptors. Phamacol Rev. 2000; 52: 145–176. lenie ucha. Otolaryngol Pol. 2006; 60: 717–722. 24. Szlęzak-Kopeć J. Subpopulacje limfocytów T. Onkol Pol. ceptors and chemotactic responsiveness of type 1 T helper cells (Th1s) and Th2s. J Exp Med 1998; 187: 129–134. op 15. Sallusto F, Lenig D, Mackay CR, Lanzavecchia A. Flexible programs of chemokine receptor expression on human po187: 875-883. is c larized T helper 1 and 2 lymphocytes. J Exp Med 1998; 16. Wysocka J, Hassmann-Poznańska E, Lipska A, Musiatowicz M. Naive and memory T cells in hypertrophied adeno- Th ids in children according to age. Int J Ped Otorhinolaryn- - gol. 2003; 67: 237–241. Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 25–27. 28. Chao CC, Jensen R, Dailey MO. Mechanism of L-selectin regulation by activated T cells. J Immunol. 1997; 159: 1686–1694. 29. Zhang QP, Xie LK, Zhang LJ, Tan JQ.: Apoptosis in human germinal centre B cells by means of CC chemokine receptor 3 expression induced by interleukin-2 and interleik-4. Chin Med J. 2005; 20; 118:665–70. 135