Ekspresja wybranych receptorów chemokin na

ed
.
-
ibu
tio
np
roh
ibit
Ekspresja wybranych receptorów chemokin na limfocytach Th
przerosłych migdałków gardłowych w wysiękowym zapaleniu
ucha środkowego
131
Expression of chosen chemokine receptors on the Th lymphocytes in children
with hypertrophied adenoids with otitis media with effusion
Karol Ratomski1, Jolanta Wysocka1, Bożena Skotnicka 2, Edwina Kasprzycka1, Beata Żelazowska-Rutkowska1,
Janusz Żak1, Elżbieta Hassmann-Poznańska 2
eo
nly
-d
istr
SUMMARY
Introduction: Chemokine receptors play a crucial role in the recruitment of leucocytes into inflamed tissue from secondary lymphoid organs.
Aim of this study: was evaluation of the percentage Th (CD4+) lymphocytes with expression of chemokine receptors:
CCR3, CCR4, and CCR5 in hypertrophied adenois tissue in children with otitis media wirh effusion.
Material and methods: 36 children with otitis media with effusion and 25 children with hypertrophied adenoids were
tested. Expression of chemokine receptors CCR3, CCR4 and CCR5 on T CD4 lymphocytes of hypertrophied adenoid’s
tissue was estimated by flow cytometry method.
Results: Average percentage of T CD4+ lymphocytes with expression CCR4 in hypertrophied adenoid in children group
with otitis media with effusion (OME = 64,11%) was significantly higher than in comparative group with hypertrophied
adenoid (HA = 75,05%, p < 0,04). We showed statistically lower percentage of CD3+CD4+ cells with expression
CCR3 in examinated group (OME =47,19%) than HA group (62,66%; p<0,003).
Conclusion: Results suggests that intensify of humoral immunological answer in hypertrophied adenoid depends on Th2
lymphocytes with expression CCR3 and CCR4 chemokine receptors in course of inflammatory state in middle ear.
us
Hasła indeksowe: CCR3, CCR4, CCR5, przerost migdałka gardłowego (p.m.g.), wysiękowe zapalenie ucha (w.z.u.).
al
Key words: CCR3, CCR4, CCR5, adenoid hypertrophy (HA), otitis media with effusion (OME).
on
Wstęp
is c
op
y is
for
pe
rs
Patogeneza wysiękowego zapalenia ucha środkowego
z udziałem przerosłego migdałka gardłowego nie została
do końca wyjaśniona. Migdałek gardłowy jest stale
narażony na docierające ze środowiska zewnętrznego
obce antygeny, które mogą w nim inicjować odpowiedź
immunologiczną. Przedłużające się stany zapalne powodują, że migdałek nie spełnia roli obronnej w obrębie
dróg oddechowych, czego następstwem jest przerost
migdałka gardłowego [1].
Nieustanne krążenie limfocytów przez narządy limfatyczne i tkanki nielimfatyczne efektywnie zwiększa
możliwość układu immunologicznego do zwalczania
patogenów docierających do organizmu. Migracja limfocytów nie jest procesem zachodzącym losowo. Jest ona
ściśle kontrolowanym mechanizmem, pozwalającym
na selektywne przechodzenie limfocytów do drugorzędowych narządów limfatycznych (w tym migdałka
gardłowego) i do funkcjonalnego ich rozmieszczenia
w tych narządach [2, 3]. W zasiedlaniu tkanek przez
limfocyty mogą brać udział zarówno cząsteczki adhezyjne, jak i chemokiny oraz ich receptory [2, 4, 5].
Udział chemokin w procesach zapalnych jest inicjowany ich reakcją z receptorami komórkowymi, które są
odpowiedzialne za selektywną aktywację, proliferację,
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9
różnicowanie a nawet regulację apoptozy limfocytów
[6]. Receptory chemokin charakteryzują się małą specyficznością. Ten sam receptor może wiązać różne chemokiny należące do tej samej grupy. Również receptory
stanowiące jedną grupę mogą być aktywowane przez
tę samą chemokinę [5, 7].
Receptor chemokin CCR5 występuje głównie na
subpopulacji limfocytów Th1, które mają działanie
prozapalne. Natomiast obecne na subpopulacji limfocytów Th2 receptory CCR3 i CCR4 wykazują głównie
działanie ograniczające proces zapalny [8, 9].
Celem pracy była ocena odsetka limfocytów Th
z obecnością receptorów chemokin: CCR5, CCR3 i CCR4
w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci
chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego.
Materiały i metody
Materiałem do badań były przerosłe migdałki gardłowe
usunięte w ramach zabiegów laryngologicznych wykonywanych ze wskazań lekarskich. Grupa badana
(w.z.u.) z przerostem migdałka gardłowego i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego trwającym powyżej 3 miesięcy liczyła 36. pacjentów w wieku od 2 do
Otolaryngol Pol 2009;
63 (2): 131-135
©by Towarzystwo
Otorynolaryngologów –
Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
24.12.2008
Zaakceptowano do
druku/Accepted:
01.02.2009
1
Zakład Laboratoryjnej
Diagnostyki
Pediatrycznej,
Uniwersytet Medyczny
w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab.
J. Wysocka
2
Klinika Otolaryngologii
Dziecięcej, Uniwersytet
Medyczny w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab.
E. Hassmann-Poznańska
Wkład pracy autorów/
Authors contribution:
K. Ratomski – główny
badacz i koordynator
badań, główny autor
tekstu pracy. J. Wysocka
– wykonawca badań,
opracowanie statystyczne.
B. Skotnicka – zbieranie
danych literaturowych.
E. Kasprzycka – dobór
pacjentów do badań
i przeprowadzenie zabiegu
laryngologicznego,
zabezpieczenie tkanki do
badań. B. ŻelazowskaRutkowska – opracowanie
statystyczne, kontrola
wykonywanych badań
i zabezpieczenie materiału
do badań. J. Żak – dobór
pacjentów do badań,
zabezpieczenie tkanki
do badań. E. HassmannPoznańska – dobór
pacjentów do badań
i przeprowadzenie zabiegu
laryngologicznego
Konflikt interesu/
Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają
konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for
correspondence:
imię i nazwisko:
Karol Ratomski
adres pocztowy:
Zakład Laboratoryjnej
Diagnostyki
Pediatrycznej UMB
w Białymstoku
ul. J. Waszyngtona 17,
15-269 Białystok
tel. +48857450514
e-mail karol.cam@
interia.pl
ed
.
-
CD4+CCR3+
47,19 ± 15,52**
62,66 ± 13,80**
CD4+CCR4+
64,11 ± 16,87*
75,05 ± 13,82*
CD4+CCR5+
0,41 ± 0,25
0,36 ± 0,18
nly
,IMFOCYTY4H##2
eo
us
al
on
PMG
WZU
"ADANEGRUPY
pe
rs
ibu
tio
np
roh
ibit
P.m.g.
N = 25
nie w celu otrzymania zawiesiny komórkowej. Gęstość
komórek została oceniona za pomocą analizatora hematologicznego Sysmex XT-2000i. W analizatorze tym
każdy leukocyt jest niezależnie mierzony z użyciem
trzech detektorów: objętości, konduktancji i światła
laserowego. Żywotność komórek została ustalona za
pomocą błękitu trypanu. Do badań wykorzystano
próbki w których żywotność komórek wyniosła co
najmniej 95%.
W celu przeprowadzenia analizy limfocytów, zawiesiny komórkowe były inkubowane z odpowiednimi przeciwciałami monoklonalnymi sprzężonymi
z fluorochromami (BectonDickinson i R&D Systems).
Następnie zawiesiny były lizowane za pomocą EPICS
IMMUNOLOGY WORK STATION (automatycznej stacji
lizowania). Przeciwciała monoklonalne użyte w badaniach były skierowane przeciw powierzchniowym
markerom: CD3, CD4, CCR3, CCR4, CCR5. W badaniach użyto kontroli zgodnej izotypowo z klasą użytych
przeciwciał. Analiza cytometryczna wykonywana była
na cytometrze przepływowym firmy Beckman Coulter
PC 500. Cytometria przepływowa umożliwia analizę
dużej liczby komórek danej populacji, stwarza możliwość standaryzacji wyników. Cytometr rejestruje
światło rozproszone na komórce oraz światło wysyłane
przez wzbudzony fluorochrom. Analizuje także komórki
w przestrzeni dwuwymiarowej i różnicuje ze względu
na wielkość i kształt oraz wewnętrzną ziarnistość.
Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono testem nieparametrycznym U Manna
– Whitney’a z użyciem programu STATISTICA 5.0. Wyniki podawano w wartościach odsetkowych. Za istotną
statystycznie przyjęto wartość przy p < 0,05.
-d
istr
W.z.u.
N = 36
-IN-AKS
-EDIANA
for
Ryc. 1. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora
chemokin CCR4 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na
wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.).
op
y is
Fig. 1. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR4 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with
effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA).
is c
17. roku życia. Grupa porównawcza (p.m.g.) jedynie
z przerostem migdałków gardłowych, którą stanowili
rówieśnicy. liczyła 25 dzieci. Na przeprowadzenie tematu badawczego otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Usunięte migdałki były natychmiast umieszczone
w podłożu RPMI 1640 z dodatkiem 10% surowicy cielęcej płodowej, transportowane w temperaturze 4°C.
Bioptat został pocięty i mechanicznie rozdrobniony
poprzez wyczesywanie igłą, delikatny nacisk, potrząsa-
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Limfocyty T
p < 0,04*, p < 0,003**
/DSETEKLIMFOCYTÐW4#$##2
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Tabela I. Odsetek limfocytów T CD4+ z ekspresją
receptorów chemokin: CCR3, CCR4, CCR5 w tkance
przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na
wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie porównawczej z przerostem migdałka gardłowego
(p.m.g.)
Table I. Percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with
expression of chemokine receptors: CCR3, CCR4, CCR5 in
hypertrophied adenoid in children with otitis media with
effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid
(HA)
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
132
Wyniki
W przeprowadzonych badaniach oceniano średni odsetek limfocytów T pomocniczych (CD3+CD4+) z powierzchniową ekspresją receptorów dla chemokin:
CCR5, CCR4, CCR3 w tkance przerosłego migdałka
gardłowego u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie
ucha środkowego.
Średni odsetek limfocytów T CD4+ w przerosłym
migdałku gardłowym z ekspresją receptora CCR4
w grupie dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha
środkowego (w.z.u. = 64,11%) był istotnie statystycznie
niższy niż w grupie porównawczej (p.m.g. = 75,05%).
Różnica była statystycznie znamienna, p < 0,04 (tab.
I, ryc. 1).
Odsetek komórek Th z fenotypem CCR5+ w obu
ocenianych grupach był zbliżony. W grupie badanej
stanowił 0,41%, a w grupie z przerostem migdałka
gardłowego 0,36% (ryc. 2).
W badaniach wykazano znamiennie statystyczną
różnicę odsetka limfocytów CD3+CD4+ z ekspresją
CCR3 (p < 0,003). W grupie w.z.u. średni odsetek tych
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9
ed
.
-
komórek wyniósł 47,19%, a w grupie p.m.g. stanowił
62,66% (ryc. 3).
,IMFOCYTY4#$##2
-d
istr
eo
nly
Fig. 2. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR5 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with
effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA).
,IMFOCYTY4H##2
us
al
on
pe
rs
for
y is
op
is c
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9
PMG
WZU
"ADANEGRUPY
-IN-AKS
-EDIANA
Ryc. 2. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora
chemokin CCR5 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na
wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.).
,IMFOCYTY4#$##2
Migdałek gardłowy jest lokalnym drugorzędowym narządem limfatycznym, który może być potencjalnym
źródłem limfocytów efektorowych uwalnianych do
otaczających go tkanek, w których przebiega proces
zapalny [10].
Wysiękowe zapalenie ucha jest stanem zapalnym,
w którym pod wpływem czynników chemotaktycznych dochodzi do gromadzenia się licznych komórek
w przestrzeni ucha środkowego. Niewykluczone, że
komórki te mogą pochodzić również z tkanki pobliskiego migdałka gardłowego jako drugorzędowego narządu limfatycznego [11, 12]. Udział w migracji komórek
z tkanki limfatycznej do miejsc zmienionych zapalnie
mogą mieć cząsteczki adhezyjne, receptory chemokin
i cytokiny.
Rola chemokin i receptorów chemokin nie ogranicza się jedynie do usprawnienia procesu chemotaksji.
Bliższa charakterystyka chemokin i ich receptorów,
w zależności od funkcji, jaką podejmują w odporności
i reakcjach zapalnych pozwala podzielić je na dwie
grupy: limfoidalne (konstytutywne) i prozapalne. Konstytutywne chemokiny i ich receptory są wydzielane przez organizm w zdefiniowanych przestrzeniach
tkanek limfoidalnych i biorą udział w podstawowych
procesach wędrówki i rozwoju komórek w obrębie systemu immunologicznego [13].
Limfocyty Th (CD4+) w zależności od profilu wydzielanych przez nie cytokin i funkcji efektorowych są
klasyfikowane jako subpopulacje Th1 i Th2. W rozwinięciu odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego
kluczową rolę pełnią głównie aktywowane limfocyty
Th1, które wykazują ekspresję CCR5, CXCR6 i CXCR3.
Natomiast subpopulacja limfocytów Th2 ma większy
udział głównie w kształtowaniu odpowiedzi typu humoralnego i wykazuje ekspresję CCR2, CCR3, CCR4
i CCR8 [8, 9, 14, 15].
Limfocyty T stanowią 32–39% wszystkich komórek
jednojądrzastych przerosłego migdałka gardłowego i są
zlokalizowane głównie w przestrzeni międzygrudkowej.
Natomiast subpopulacja limfocytów T CD4+ (pomocniczych) wynosi ok. 20–28%, a CD8+ ok. 5–8% komórek
przerosłego migdałka gardłowego [16-19].
W przeprowadzonych badaniach wykazano statystycznie znamiennie niższy odsetek limfocytów CD4+
przerosłego migdałka gardłowego z ekspresją receptora
CCR4 i CCR3 w grupie dzieci badanych ze stanem
zapalnym ucha środkowego. Nie wykazano natomiast
różnicy odsetka limfocytów Th z ekspresją receptora
CCR5 przerosłego migdałka gardłowego w grupie badanej i porównawczej, choć w grupie badanej odsetek
tych komórek był nieznacznie wyższy.
ibu
tio
np
roh
ibit
133
,IMFOCYTY4H##2
DYSKUSJA
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
PMG
WZU
"ADANEGRUPY
-IN-AKS
-EDIANA
Ryc. 3. Średni odsetek limfocytów Th (CD3+CD4+) z ekspresją receptora
chemokin CCR3 w tkance przerosłego migdałka gardłowego u dzieci chorych na
wysiękowe zapalenie ucha środkowego (w.z.u.) i w grupie z przerosłym migdałkiem gardłowym (p.m.g.).
Fig. 3. Mean percentage of Th lymphocytes (CD3+CD4+) with expression of chemokine receptor CCR3 in hypertrophied adenoid in children with otitis media with
effusion (OME) and in children with hypertrophied adenoid (HA).
Receptor CCR4 został opisany jako marker zasiedlenia skóry przez limfocyty T. CCR4 ma również
udział w kształtowaniu odpowiedzi immunologicznej
na antygeny dostarczane drogą oddechową w astmie,
a także w chorobach alergicznych [14, 15, 17]. Obecnie uważa się, że CCR4 bierze udział w cyrkulacji
ed
.
-
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
Ekspresja receptora chemokin CCR5 na powierzchni
limfocytów pamięci CD62L- migdałka gardłowego była
dwukrotnie wyższa niż na limfocytach CD62L+ [12].
Według Mattila i wsp. [12] większość limfocytów
CD4+CD3+ w wydzielinie zapalnej w uchu środkowym u dzieci z przerosłym migdałkiem gardłowym ma
obecny na swojej powierzchni receptor CCR5 i CXCR4
oraz komórkowy marker pamięci CD45RO+ i marker
wczesnej aktywacji CD69. Większość z tych komórek
nie wykazuje jednak ekspresji receptora zasiedlenia
L-selektyny (CD62L). Brak selektyny może być następstwem proteolitycznego odcięcia zewnętrznej domeny
receptora wskutek zależnej od TCR aktywacji limfocyta
T [28] i może być to jeden z mechanizmów zabezpieczających komórki efektorowe przez wychodzeniem ze
zmienionego zapalnie ucha środkowego.
CCR5 jest obecny przede wszystkim na komórkach
Th efektorowych, biorących udział głównie w rozwoju
odpowiedzi typu komórkowego. Jego wysoka ekspresja na limfocytach Th w wydzielinie gromadzącej się
w uchu środkowym przemawia za migracją dojrzałych
immunologicznie limfocytów T do przestrzeni ucha
w czasie toczącego się procesu zapalnego.
W badaniach wykazano wyższy odsetek limfocytów
CD4+CCR4+ i CD4+CCR3+ w grupie dzieci z przerosłym migdałkiem gardłowym niż u dzieci ze stanem
zapalnym ucha środkowego. Otrzymane w badaniach
średnie wartości odsetkowe limfocytów z ekspresją tych
receptorów komórkowych były wyższe niż w przebiegu atopii [17]. Natomiast średnie odsetki limfocytów
T (CD3+) i Th (CD3+CD4+) w obu przypadkach były
zbliżone.
Na podstawie uzyskanych wyników można sugerować, że zmiana nasilenia odpowiedzi typu humoralnego w przerosłym migdałku gardłowym zależy od
limfocytów Th2 z ekspresją CCR3 i CCR4 w przebiegu
procesu zapalnego ucha środkowego. Zmieniony profil receptorów chemokin w przerosłych migdałkach
gardłowych u dzieci ze stanem zapalnym ucha środkowego przemawia za migracją komórek efektorowych
z migdałka do przestrzeni ucha środkowego.
PIŚMIENNICTWO
1.
is c
Forsgren J, Rynnel-Dagöö B, Christensson B. In situ analysis of the immune microenvironment of the adenoid in
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
eo
limfocytów T przez grasicę w czasie ich dojrzewania,
w migracji komórek T pamięci do miejsc zmienionych
zapalnie [20].
CCR3 występuje na powierzchni eozynofili, bazofili, subpopulacji limfocytów T CD4+ oraz komórkach
dendrytycznych. Aktywacja limfocytów Th1 poprzez
receptor CCR3 wzmaga wytwarzanie cytokin, głównie IL-2, a na subpopulacji Th2 zwiększa wydzielanie
IL-4 [21]. Hang i wsp. [29] wykazali, że jednoczesna stymulacja cytokinami IL-2 i IL-4 limfocytów B
ośrodków rozmnażania migdałków powoduje wzrost
na ich powierzchni ekspresji CCR3. Stymulacja ta
nie wpływała jednak na adhezję i chemotaksję tych
komórek, ale indukowała ich apoptozę poprzez CCR3.
Z drugiej jednak strony przewaga odpowiedzi typu Th1
lub Th2 może wywołać odmienne skutki. Zwiększone
wydzielanie IL-2 i INF-α przez komórki Th1 aktywuje
w limfocytach B wytwarzanie przeciwciał IgG2a, natomiast uwalniana przez limfocyty Th1 IL-4 powoduje
powstawanie przeciwciał klasy IgG1 i IgE biorącej
udział w powstawaniu alergii.
Rozwój limfocytów Th2 wiąże się z wydzielaniem
przez te komórki IL-4 oraz wzrostem ekspresji receptorów CCR3, CCR4 i CCR8, a także receptora dla
prostaglandyn [9]. Banwell i wsp. [17] wykazali, że proliferujące limfocyty Th izolowane z tkanki przerosłego
migdałka gardłowego w atopii miały 5-krotnie wyższą
ekspresję CCR4 niż w grupie bez zapalenia atopowego.
Ekspresja CCR3, CCR5 i CCR8 niezależnie od grupy
(z atopią lub bez) i stymulacji antygenem była podobna.
Może to sugerować, że w atopii proliferacja antygenowo-specyficznych limfocytów Th2 jest związana ze
wzrostem ekspresji CCR4.
Limfocyty T mogą mieć na swojej powierzchni
markery pamięci (CD4+RO+) lub receptory opisujące
komórki T jako niemające wcześniejszego kontaktu
z antygenem – naiwne (CD4+RA+) [16]. Wykazano że
liczba limfocytów CD4+CD45RO+ w tkance przerosłego
migdałka gardłowego z wiekiem rośnie [23]. Subpopulacje komórek T naiwnych i pamięci obecnie identyfikuje
się na podstawie dodatkowych cech immunofenotypu,
między innymi na podstawie ekspresji cząsteczek adhezyjnych i receptorów chemokin [24]. Limfocyty T naiwne
mogą przechodzić do drugorzędowych narządów limfatycznych poprzez wyspecjalizowane żyłki z wysokim
śródbłonkiem (HEVs) z udziałem receptorów zasiedlenia
CD62L i CCR7 [22]. Receptory powierzchniowe chemokin są również zaangażowane w migrację komórek do
tkanek objętych procesem zapalnym [25].
Limfocyty CD4+ podczas dojrzewania wykazują
zróżnicowany immunofenotyp. Komórki T naiwne charakteryzuje wysoka ekspresja CD62L+ oraz receptora
CCR7+ dla cytokiny chemotaktycznej CCL21. Natomiast
limfocyty pamięci CD62L- tracą receptor CCR7 i jako
komórki efektorowe wykazują dodatnią ekspresję CCR3,
CCR5 oraz cząsteczki adhezyjnej LFA-1 [24, 26, 27].
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
134
children with and without secretory otitis media. Ann Otol
Rhinol Laryngol. 1995; 104: 189–196.
2.
Borthwick NJ, Akbar AA, Buckley C, Pilling D, Salmon M,
Jewell AP, Young KL. Transendothelial migration confers
a survival advantage to activated T lymphocytes: role of
LFA-1/ICAM-1 interactions. Clin Exp Immunol. 2003;
134: 246–252.
3.
Bourges D, Wang CH, Chevaleyre C, Salmon H. T and IgA
B lymphocytes of the pharyngeal and palatine tonsils: differential expression molecules and chemokines. Scand J
Immunol. 2004; 60: 338–350.
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9
ed
.
-
5.
17. Banwell ME, Robinson DS, Lloyd CM. Adenoid-derived
Cyster JG. Chemokines and cell migration in secondary
lymphoid organs. Science. 1999; 286: 2098-2102.
Th2 cells reactive to allergen and recall antigen express
Ding Z, Issekutz ThB, Downey GP, Waddeli ThK. L-selec-
CC chemokine receptor 4. J Allergy Clin Immunol. 2003;
112: 1155–1161.
tin stimulation enhances functional expression of surface
CXCR4 in lymphocytes: implications for cellular activation
18. Wysocka J, Skotnicka B, Ratomski K, Kasprzycka E,
during adhesion and migration. Blood. 2003; 101: 4245–
Hassmann-Poznańska E. Limfocyty T w przerosłych mig-
4525.
dałkach gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha. Med Wieku Rozwoj. 2004; 3: 825–831.
Gattorno M, Prigione I, Morandi F, Gregorio A, Chiesa S,
Ferlito F, Favre A, Uccelli A, Gambini C, Martini A, Pistoia
19. Mattila PS, Tarkkanen J. B- and T-lymphocyte subpopula-
-
6.
ibu
tio
np
roh
ibit
4.
V. Phenotypic and functional characterizations of CCR7+
tions in the adenoids of children with otitis media. APIMS.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
and CCR7-CD4+ memory T cells homing to the joins in
1996; 104: 698–704.
20. Campbell EM, Charo IF, Kunkel SL, Strieter RM, Boring L,
juvenile idiopathic arthritis. Arthritis Res Ther. 2004; 7:
R256-R267.
Gosling J, Lucas NW.: Monocyte chemoattractant protein-
Waśniowska K. Chemokiny – perspektywy zastosowania
1 mediates cockroach allergen-induced bronchial hyperre-
związków blokujących ich działanie w terapii. Post Hig
activity in normal but not CCR2-/- mice: The role of mast
-d
istr
7.
cells. J Immunol. 1999; 163: 2160–2167.
Dośw. 2004; 58: 37–46.
8.
9.
Sorensen TL, Ogard C, Krogh E. Chemokine receptors and
21. Lamkhioued B, Abdelilah SG, Hamid Q, Mansour N, De-
early activation markers in acute anterior uveitis. Acta
lespasse G, Renzi PM.: The CCR3 receptor in involved in
Ophtalmol Scand. 2004; 82: 179–183.
eosinophil differentiation and is up-regulated by Th2 cy-
Rivino L, Messi M, Jarrossay D, Lanzavecchia Sallusto F,
tokines in CD34+ progenitor cells. J Immunol. 2003; 170:
534–547.
nly
Geginat J. Chemokine receptor expression identifies pre-T
M, Forster R: Follicular B helper T cells express CXC che-
725–735.
mokine receptor 5, localize to B cell folliciles, and sup-
Y. Relationship between nosopharyngeal colonization and
the development of otitis media in children. Pediatrics J
port immunoglobulin production. J Exp Med. 2004; 192:
1545–151.
23. Ratomski K, Wysocka J, Skotnicka B, Kasprzycka E,
us
10. Faden H, Duffy L, Wasilewski R, Wolf J, Krystofik D, Tung
eo
man CD4+ central memory cells. J Exp Med. 2004; 200:
-
22. Breitfeld D, Ohl L, Kremmer E, Ellwart J, Sallusto F, Lipp
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
helper (Th)1, pre-Th2, and nonpolarized cells among hu-
Hassmann-Poznańska E. Ekspresja cząsteczki adhezyjnej
Infect Dis. 1997; 175: 1440-1445.
the middle ear. Acta Otolaryngol. 1990; 109: 278– 287.
CD62L na subpopulacjach limfocytów T i B przerosłych
migdałków gardłowych dzieci chorych na wysiękowe zapa-
al
11. Ryan AF, Sharp PA, Harris JP. Lymphocyte circulation to
on
12. Mattila PS, Nykänen A, Eloranta M, Tarkkanen J. Adenoids provide a microenvironment for the generation of
CD4+, CD45RO+, L-selectin, CXCR4+, CCR5+ T lympho-
pe
rs
cytes, a lymphocyte phenotype found in the middle ear
effusion. Int Immunol. 2000; 12: 1235–1243.
13. Murphy PhM, Baggiolini M, Charo IF, Hebert CA, Horuk R,
Matsushima K, Miller LH, Oppenheim JJ, Power Ch.: International union of Pharmacology. XXII. Nomenclature for
2005; 8: 17–20.
25. D’Ambroso D, Iellem A, Colantonio L, Clissi B, Pardi R, Sinigaglia F.: Localization of Th-subset in inflammation differential threshold for extravasation of Th1 and Th2 cells.
Immunol Today. 2001; 164: 1266–1275.
26. Rainer TH. L-selectin in health and disease. Resuscitation.
27. Sondel PM, Buhtoraev IN, DeSantes K. Pleasant memo-
R, Borsatti A, Sozzani S, Allavena P, Gray PA, Mantovani
ries: remembering immune protection while forgetting
A, Sinigaglia F. Differential expression of chemokine re-
about graft-versus-host disease. J Clin Invest. 2003; 112:
y is
-
2002; 52: 127–141.
14. Bonecchi R, Bianchi G, Bordignom PP, D’Ambrosio D, Lang
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
for
chemokine receptors. Phamacol Rev. 2000; 52: 145–176.
lenie ucha. Otolaryngol Pol. 2006; 60: 717–722.
24. Szlęzak-Kopeć J. Subpopulacje limfocytów T. Onkol Pol.
ceptors and chemotactic responsiveness of type 1 T helper
cells (Th1s) and Th2s. J Exp Med 1998; 187: 129–134.
op
15. Sallusto F, Lenig D, Mackay CR, Lanzavecchia A. Flexible
programs of chemokine receptor expression on human po187: 875-883.
is c
larized T helper 1 and 2 lymphocytes. J Exp Med 1998;
16. Wysocka J, Hassmann-Poznańska E, Lipska A, Musiatowicz M. Naive and memory T cells in hypertrophied adeno-
Th
ids in children according to age. Int J Ped Otorhinolaryn-
-
gol. 2003; 67: 237–241.
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9
25–27.
28. Chao CC, Jensen R, Dailey MO. Mechanism of L-selectin regulation by activated T cells. J Immunol. 1997; 159:
1686–1694.
29. Zhang QP, Xie LK, Zhang LJ, Tan JQ.: Apoptosis in human germinal centre B cells by means of CC chemokine
receptor 3 expression induced by interleukin-2 and interleik-4. Chin Med J. 2005; 20; 118:665–70.
135