John Maynard Keynes 1883 – 1946 Ogólna teoria
advertisement
John Maynard Keynes 1883 – 1946 Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936 Janina GodłówGodłów-Legiędź Z biografii Keynesa 1883 – 1946 Wybitne zdolności i staranne wykształcenie (Eton, King’s College) Towarzystwo „Bloomsbury” (W. Woolf, E.M. Forster, R. Fry, Lytton Strachey, Duncan Grant) Sens Ŝycia: miłość oraz tworzenie i kontemplowanie piękna, dąŜenie do prawdy i wiedzy; istotą sztuki forma. Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina GodłówGodłów-Legiędź Lidia Łopokowa Udział w Ŝyciu społecznospołeczno-politycznym: udział w delegacji na konferencję pokojową w ParyŜu, Bretton Woods Sukcesy finansowe Wkład do nauki; redakcja „Economic Journal” Dzieła: Ekonomiczne konsekwencje pokoju, 1918 Traktat o reformie pienięŜnej, 1923 Koniec leseferyzmu, 1926 Traktat o pieniądzu, 1930 Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936 Janina GodłówGodłów-Legiędź Literatura R.L. Heilbroner, Wielcy ekonomiści. Czasy.śycie. Idee, PWE, Warszawa 1993 R. Skidelsky, John Maynard Keynes 1883 – 1946. Economist, Philosopher, Statesman, Macmillan, London 2003. Jak zrujnować gospodarkę, czyli Keynes wiecznie Chicago-Warszawa 2004. Ŝywy, Fijor Publishing, ChicagoJanina GodłówGodłów-Legiędź Z Ŝoną, Lidią Łopokową Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina GodłówGodłów-Legiędź Konferencja w Bretton Woods Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina GodłówGodłów-Legiędź Wielki kryzys i kryzys ortodoksyjnej ekonomii Od czasów „Bogactwa narodów” (1776) do wielkiego kryzysu w głównym nurcie ekonomii panowały przekonania, których istota sprowadzała się do prawa Saya i „niewidzialnej ręki rynku”. Głęboki spadek produkcji, długotrwałe i wysokie bezrobocie, powszechne bankructwa w latach 1929-1933 podwaŜyły wiarę w panującą, liberalną ekonomię. Janina GodłówGodłów-Legiędź ZałoŜenia keynesowskiego modelu dochodu narodowego Krótki okres Niepełne wykorzystanie zdolności wytwórczych Sztywne ceny Znaczenie globalnego popytu Zmienne zaleŜne i zmienne niezaleŜne Janina GodłówGodłów-Legiędź Najbardziej charakterystyczne cechy Odrzucenie prawa Saya i wyeksponowanie znaczenia popytu dla przebiegu procesów gospodarczych, stanu koniunktury, a zwłaszcza stanu zatrudnienia. Globalny popyt decyduje o stopniu wykorzystania zdolności wytwórczych, a w konsekwencji o wielkości produkcji, dochodu i zatrudnienia. Janina GodłówGodłów-Legiędź Oszczędzanie moŜe być nadmierne Adam Smith twierdził, Ŝe kapitały zwiększają się dzięki oszczędności, kaŜdy oszczędny człowiek jest dobroczyńcą publicznym i Ŝe wzrost bogactwa zaleŜy od nadwyŜki produkcji nad konsumpcją. Nie ulega Ŝadnej wątpliwości, Ŝe te twierdzenia są w wielkiej mierze słuszne. […] Jasne jest jednak, Ŝe słuszność ich ma pewne granice i Ŝe posunięta do przesady zasada oszczędzania zniszczyłaby motywy skłaniające do produkcji. Gdyby kaŜdy zadawalał się najprostszym poŜywieniem, najuboŜszym ubraniem i najskromniejszym mieszkaniem, na pewno nie istniałyby Ŝadne inne rodzaje poŜywienia, ubrania i mieszkania. […] Dwie skrajności są oczywiste i stąd wynika, Ŝe musi istnieć punkt pośredni, w którym biorąc pod uwagę zarówno zdolność produkcyjną jak chęć konsumowania, zachęta do powiększania bogactwa będzie największa.(...) CóŜ, zapytuję, stałoby się z popytem na towary, gdyby na najbliŜsze półrocze ustała wszelka konsumpcja z wyjątkiem spoŜywania chleba i wody? (T. Malthus) Janina GodłówGodłów-Legiędź Na efektywny popyt składają się wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne. Zasady kształtowania się popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego Keynes wyjaśnia poprzez wprowadzenie krańcowej skłonności do konsumpcji, krańcowej rentowności kapitału i preferencji płynności, będących zmiennymi niezaleŜnymi modelu. Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina GodłówGodłów-Legiędź Zmienne niezaleŜne krańcowa skłonność do konsumpcji - stosunek przyrostu wydatków na konsumpcję do przyrostu dochodu ∆ C/∆ Y = c krańcowa skłonność do oszczędzania - stosunek przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu ∆S/∆Y = s c + s =1 krańcowa rentowność kapitału - stosunek przewidywanego dochodu z nowobudowanego obiektu kapitałowego do kosztu jego wytworzenia. preferencja płynności - właściwa jednostce skłonność do przechowywania oszczędności w formie płynnej. Janina GodłówGodłów-Legiędź Teoria stopy prcentowej Keynes odrzucił teorię stopy procentowej opartą na czynnikach realnych i uznał, iŜ stopa procentowa jest przede wszystkim zjawiskiem pienięŜnym. Stopa procentowa zaleŜy od: preferencji płynności i podaŜy pieniądza. Janina GodłówGodłów-Legiędź Klasyczna a keynesowska teoria stopy procentowej Na osi pionowej inwestycje i oszczędności, na poziomej stopa procentowa X1 X’1 krzywa popytu na inwestycje przy dochodzie Y1 X2 X’2 krzywa popytu na inwestycje przy dochodzie Y2 Krzywe Y wyraŜają zaleŜność oszczędności od stopy % przy poziomach dochodu Y1, Y2, Y3 Źródło: J. M. Keynes, Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza, WN PWN, Warszawa 2003, s. 159. Janina GodłówGodłów-Legiędź Główne tezy Keynesa Zasada efektywnego popytu Y=C+I Wydatki konsumpcyjne i oszczędności zaleŜą od dochodu, a nie stopy procentowej. C = Co + c Y Wydatki inwestycyjne zaleŜą od krańcowej rentowności kapitału i stopy procentowej. Zmiany inwestycji powodują mnoŜnikowe zmiany dochodu i popytu. MnoŜnik zaleŜy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Stopa procentowa jest zjawiskiem czysto pienięŜnym. Poprzez stopę procentową ujawnia się wpływ pieniądza na procesy realne. Janina GodłówGodłów-Legiędź Teoria mnoŜnika inwestycyjnego Przyrost inwestycji prowadzi do wielokrotnego wzrostu dochodu. ∆I = 100 000 c = 0.80 ∆Y = m ∆I ∆Y m = -----∆I 100 000 80 000 64 000 51 200 20 000 16 000 12 800 i td... ∆Y =∆ ∆I+∆ ∆Ic+∆ ∆Ic2+∆ ∆Ic3+... = ∆I ( 1 + c + c2 + c3+... ) = ∆I ( 1/1-c ) Janina GodłówGodłów-Legiędź Rys. 1. Zmienne zaleŜne i niezaleŜne w modelu Keynesa Globalna podaŜ i zatrudnienie Globalny popyt Wydatki konsumpcyjne Wydatki inwestycyjne Krańcowa skłonność do konsumpcji Stopa procentowa PodaŜ pieniądza Janina GodłówGodłów-Legiędź Krańcowa rentowność kapitału Preferencja płynności Równowaga gospodarcza i niepełne zatrudnienie Janina GodłówGodłów-Legiędź Keynes dowodził, Ŝe gospodarkę rynkową charakteryzuje równowaga przy niepełnym zatrudnieniu. Gospodarka moŜe pozostawać w stanie, któremu towarzyszy mniejsze bądź większe bezrobocie przymusowe. Warunkiem równowagi gospodarczej jest równość zamierzonych oszczędności i inwestycji. PoniewaŜ zatem czyli Y=C+I i S=Y–C S = (C + I) – C S=I Janina GodłówGodłów-Legiędź Następstwa nierówności I i S W okresie krótkim I>S Pp>Pd oŜywienie I<S Pp<Pd kryzys W okresie długim I<S tendencja do stagnacji sekularnej Janina GodłówGodłów-Legiędź Michał Kalecki 1899 - 1970 Janina GodłówGodłów-Legiędź Wyprzedzająca Keynesa koncepcja Michała Kaleckiego Próba teorii koniunktury, 1933 popytowe uwarunkowania koniunktury gospodarczej znaczenie inwestycji, a zwłaszcza popytowego efektu inwestycji. Powszechne przekonanie, Ŝe im więcej kapitaliści konsumują, tym mniej oszczędzają i inwestują, jest słuszne w odniesieniu do pojedynczego kapitalisty, a nie w stosunku do całej klasy. Kalecki kwestionuje pogląd klasyków, Ŝe samo oszczędzanie pobudza akumulację kapitału i tworzy inwestycje. Zwraca takŜe uwagę na dochodowy efekt płac. Janina GodłówGodłów-Legiędź Cykl jest napędzany przez efekt popytowy, a hamowany przez ich efekt podaŜowy. „Tragedia inwestycji polega na tym, Ŝe wywołują kryzysy, bo są poŜyteczne. Niewątpliwie wielu uzna tę teorię za paradoksalną. Paradoksalna jest jednak nie teoria, ale jej przedmiot gospodarka kapitalistyczna”. (Kalecki) Wznoszenie piramid, trzęsienia ziemi, nawet wojny mogą się przyczynić do wzrostu bogactwa, „jeśli nasi męŜowie stanu wychowani na zasadach ekonomii klasycznej nie potrafią zdobyć się na nic lepszego”.( Keynes, 1985, s. 153, podkreśl.. – J.G.L.) Janina GodłówGodłów-Legiędź Implikacje polityczne teorii Keynesa NajwaŜniejsze wady systemu opartego na wolnym rynku niezdolność do realizacji pełnego zatrudnienia niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów. Potępił i uznał za przejściowy rentierski aspekt kapitalizmu. Problemem jest dbałość o skłonność do konsumpcji, a nie skłonność do oszczędzania ---------> w Ŝywotnym interesie społeczeństwa jest maksymalne obniŜenie stopy procentowej. Rewolucyjny niemal wydźwięk mają stwierdzenia o „eutanazji rentiera” i „tyrańskiej władzy wyzyskiwania przez kapitalistę wartości kapitału wynikającej z jego niedostatku”. PoŜądana jest aktywna polityka fiskalna i pienięŜna. Janina GodłówGodłów-Legiędź Znaczenie idei W rzeczywistości to idee właśnie rządzą światem. Praktycy przekonani, Ŝe nie podlegają Ŝadnym wpływom intelektualnym, są zazwyczaj niewolnikami idei jakiegoś dawno zmarłego ekonomisty. Znaczenie interesów i przywilejów ocenia się zbyt wysoko w porównaniu ze stopniowym oddziaływaniem idei. Janina GodłówGodłów-Legiędź Prosty model keynesowski Y = C+I C = CA + c Y I = I0 C+I0+IG C+I C+I0 C Yb Y# Y Zb Z# Y/Z Z Janina GodłówGodłów-Legiędź Model klasyczny 1.Giętkie ceny 2.Szybki powrót rynku do równowagi 3.Pełne wykorzystanie czynników produkcji Cena Pd Pp Y’’ Janina GodłówGodłów-Legiędź Dochód realny W modelu klasycznym dzięki giętkim cenom i szybkim dostosowaniom decyzji podmiotów gospodarczych do zmiany popytu gospodarka pozostaje w stanie pełnego wykorzystania czynników produkcji. O wielkości produkcji i dochodzie realnym decyduje zasób czynników produkcji. Zmiany popytu prowadzą tylko do zmiany poziomu cen. Pieniądz jest neutralny, tzn. nie ma wpływu na wielkości realne. Janina GodłówGodłów-Legiędź Model keynesowski 1. Sztywne ceny 2. Niepełne wykorzystanie czynników produkcji Cena Pd Pp Y Y’ Y’’ Janina GodłówGodłów-Legiędź Dochód realny W modelu keynesowskim Zmiany popytu prowadzą do zmiany stopnia wykorzystania czynników wytwórczych i w efekcie do zmiany podaŜy i dochodów w ujęciu realnym. Dopiero przekroczenie poziomu dochodu Y’’ odpowiadającego stanowi pełnego wykorzystania czynników wytwórczych spowoduje wzrost cen. Janina GodłówGodłów-Legiędź Janina Godłów Godłów--Legiędź
