Samorealizacja jako jeden z czynników rozwoju osobowości

SAMOREALIZACJA JAKO JEDEN Z CZYNNIKÓW
ROZWOJU OSOBOWOŚCI NAUCZYCIELA
Powinniśmy się starać ,
aby zawsze pozostawać tymi,
którymi jesteśmy i aby nigdy
nie pozostawać trwale takimi
jakimi jesteśmy
S. A. Kiergegaard
Coraz bardziej potęgujący się charakter techniczny współczesnej cywilizacji
przekształca warunki życia człowieka w niespotykanym dotychczas tempie.
Narastające przemiany stawiają przed współczesna pedeutologią szczególne
zadania. Mają one na celu nie tylko przygotowanie nauczyciela – specjalisty do
pełnienia zawodu, ale również zapewnienia mu rozwoju zdolności niezbędnych
do kształcenia jego twórczej postawy.
Dane empiryczne wskazują na szczególne znaczenie samorealizacji jak i
aspiracji jako czynników modyfikujących aktywność człowieka. Aspiracje
wpływają na podejmowane wyroby życiowe, pozostają w silnym związku z
wartościowaniem, a zatem z całą dziedziną osobowościową. Ich analiza wydaje
się być uzasadniona szczególnie w odniesieniu do osób podejmujących ważne
decyzje życiowe. Do takiej grupy niewątpliwie należą nauczyciele.
ZNACZENIE OSOBOWOŚCI
Osobowość – to zbiór ważnych psychicznych własności wzajemnie
odróżniających ludzi.
Rozwój osobowości rozpoczyna się od pierwszych chwil życia i
warunkiem jest określona budowa anatomiczna i funkcje organizmu, przede
wszystkim systemu nerwowego, gruczołów wydzielania wewnętrznego, układu
krążenia. Zasadniczy wpływ na kształtowanie osobowości maja pierwsze
doświadczenia dziecka, np. reakcje rodziców wobec form zachowania się
dziecka. W oparciu o takie procesy, jak nagradzanie i karanie, podsuwanie
wzorów zachowań i przekazywanie słownych wyjaśnień kształtują u dziecka
postawy jego osobowości. Później w miarę rozwoju czynnikiem kształtującym
osobowość jest szkoła oraz instytucje wychowania i masowego oddziaływania.
Proces wzbogacania osobowości dokonuje się na drodze wychowania.
CECHY MODELOWE OSOBOWOŚCI NAUCZYCIELA
„Doskonałe wychowanie może być dziełem tylko doskonałego
wychowawcy”- tak pisał już A.F.Modrzewski w dziele „O poprawie
Rzeczpospolitej”.
Problematyką osobowości nauczyciela zajmowano się już od dawna.
Pionierami byli: J. Dawid, Z. Mysłakowski, M. Kreutz, S. Baley, M.
Grzegorzewska i W.Okoń.
Dla nauczycieli z powołaniem każdy uczeń to ważne zadanie do
spełnienia. Potrzeba doskonałości, poczucie odpowiedzialności o obowiązku,
wewnętrzna prawdziwość, moralna odwaga i ponad tym wszystkim „miłość
dusz ludzkich”. Jest to dar indywidualny, powołanie, przejaw wyższego
duchowego w człowieku pierwiastka.
Radykalni pajdocendryści jak: M. Montesorii głosili, iż najwyższym ideałem,
jaki powinien przyświecać nauczycielowi w jego pracy wychowawczej, miała
być nietykalność jaźni dziecka. Pragnęli, aby ingerencja nauczyciela w sprawy
jego rozwoju była maksymalnie dyskretna i subtelna, aby pozostawało ono
całkowicie swobodne. Dziecko porównano do wątłej rośliny, a nauczycieli do
ogrodnika czuwającego pilnie nad jego wzrostem, usuwającego wszelkie
chwasty ów wzrost zagłuszające. Wychowawcze mistrzostwo nauczyciela
porównano również z wirtuozerią artysty- utalentowanego i natchnionego. W
pełni podzielam ten pogląd. Sadzę, że znajomość teorii społecznego
wychowania jest konieczna, by w pełni zdawać sobie sprawę z relacji miedzy
tymi zjawiskami zachodzącymi w ich całym systemie wychowawczym.
Nauczyciel powinien być opiekunem życia, które się tworzy,
przewodnikiem w czasy, które nadchodzą. Cechować go powinny: plastyczność
duchowa wobec narastających zadań, czynne i żarliwe zaangażowanie,
gruntowność wiedzy, kultura pedagogiczna, inwencja i inicjatywa twórcza.
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH CZYNNIKÓW
OSOBOWOŚCI NAUCZYCIELA
Podłożem wszelkich procesów osobowotwórczych jest aktywność
jednostki. Aktywność wraz z procesami poznawczymi i systemem potrzeb
wywołują impulsy do działania, a te z kolei modyfikują zachowanie.
Abraham Maslow – twórca oryginalnej teorii motywacji ludzkiej
wprowadził pojęcie „syndromów” osobowości. Syndromami tymi są : aspiracje,
samowychowanie, samourzeczywistnienie, samorozwój, samodoskonalenie oraz
samorealizacja.
Samorealizacja – to jeden z głównych i najbardziej złożonych
syndromów osobowości nauczyciela.
Samorealizacja to ciągła aktualizacja możliwości, zdolności i talentów: to
również wypełnienie misji, albo wezwanie losu, przeznaczenia czy powołania,
pełniejsze rozpoznawanie i akceptacja własnej wewnętrznej natury, ustawiczne
dążenie do jedności, integracji czy harmonii wewnętrznej.
Samorealizację traktuje się więc jako proces ujawniania się twórczych
możliwości człowieka. Jest procesem ciągłego doskonalenia siebie, jest również
potrzeba ludzką, która ludzie odczuwają stosunkowo rzadko. Wyraża się
poprzez inne potrzeby i ujawnia się w różnych okresach życia. Samorealizacja
przedstawiana jest jako proces, który ulega rozwojowi. Występuje w okresach
szczytowych napięć emocjonalnych i intelektualnych i przejawia się w różnych
formach aktywności człowieka. Nie istnieje zatem ciągły, regularny proces
samorealizacji w ogóle.
Samorealizacja człowieka to w zasadzie samorealizacja jego osobowości.
Jest to proces, w którym osobowość wyłania swoje własne potrzeby. Jest to
całość życia człowieka i myśli, działania, wytwory. Jest to wiec proces
samostanowienia, w którym człowiek obdarzony jest wolną wolą sam decyduje
o sobie.
Zadaniem wychowania jest udzielenie takiej pomocy człowiekowi, aby w
jej wyniku mógł on sam dochodzić do istoty problemów, jakie musi
rozwiązywać w życiu, aby on sam sobie stawiał cele życiowe.
Człowiek, który się samorealizuje jest twórczy, ma pozytywną koncepcję
natury ludzkiej. Sam kieruje swoim życiem i często doświadcza stanów
frustracji. Pomimo to jednak podejmuje on odpowiednie decyzje dotyczące
określania kierunków własnej aktywności. Przyjmuje aktywną postawę do
świata. Człowiek powinien mieć poczucie bezpieczeństwa oraz wolności,
powinien traktować siebie jako wartość, powinien mieć przekonanie o wpływie
na zachodzące zdarzenia, powinien być otwarty na nowe doświadczenia i
kontakty z innymi ludźmi. Samorealizacja jest więc drogą dochodzenia prze
człowieka do mądrości.
A zatem głównym zadaniem wychowania jest wyzwalanie twórczych
możliwości jednostki i wzbogacenie jej osobowości. Aby zaistniał proces
samorealizacji jednostka powinna mieć poczucie swobody twórczej, być
odpowiedzialną, charakteryzować się wysokim poziomem aktywności.
Danuta Piusińska