Czy bank centralny powinien być niezależny?
advertisement
Czy bank centralny powinien być niezależny? Autor: Krystyna Brząkalik Czy bank centralny powinien być niezależny Skrócony opis lekcji Lekcja „Czy bank centralny powinien być niezależny?” jest przeznaczona dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Stanowi kontynuację cyklu zajęć poświęconych polityce pieniężnej. W trakcie lekcji uczniowie omawiają zadania NBP i Rady Polityki Pieniężnej zapisane w konstytucji i ustawie o NBP. Analizują fragmenty tych dokumentów, zbierając argumenty potwierdzające potrzebę niezależności banku centralnego. Następnie odgrywają rolę członków rządu, parlamentu i przedstawicieli NBP, dyskutując o problemach związanych z zadaniami banku centralnego w dziedzinie kształtowania polityki pieniężnej. Cele lekcji Uczeń powinien: poznać najważniejsze przepisy prawne regulujące działanie Narodowego Banku Polskiego, omówić cele i zadania NBP sformułowane w Konstytucji RP i ustawie o NBP, znać kompetencje poszczególnych organów NBP, w tym Rady Polityki Pieniężnej, uczestniczyć w dyskusji dotyczącej głównych zadań NBP, zebrać argumenty dotyczące niezależności banku centralnego. Metody realizacji zajęć analiza dokumentów, odgrywanie ról, dyskusja. Adresat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Materiały 1. Tekst pt. „Organizacja i zadania NBP”, 2. Fragment Konstytucji RP i ustawy o NBP, Narodowy Bank Polski 2 Czy bank centralny powinien być niezależny 3. Zadanie pt. „Czy bank centralny powinien być niezależny?”, 4. Studium przypadku „Zadania NBP - opinie polityków i ekonomistów”. Proponowany przebieg lekcji 1. Przypomnij uczniom, jakie są najważniejsze funkcje każdego banku centralnego. Zwróć się, aby wyjaśnili podstawowe pojęcia, z którymi zapoznali się w trakcie poprzednich zajęć. Zapytaj, na czym polega funkcja emisyjna banku centralnego oraz czym zajmuje się bank jako bank państwa. Odwołując się do wiadomości dotyczących zadań banku centralnego i instrumentów, którymi dysponuje, przypomnijcie, na czym polegają najważniejsze działania banku centralnego realizującego założenia polityki pieniężnej. 2. Powiedz uczniom, że główne cele Narodowego Banku Polskiego zostały sformułowane w Konstytucji RP. Przeczytajcie fragment konstytucji RP. Jakie zadania NBP zostały określone w ustawie zasadniczej? Zapiszcie je na tablicy. 3. Poproś uczniów, aby zapoznali się teraz z Materiałem pomocniczym nr 1 - tekstem pt. „Organizacja i zadania NBP”. Uczniowie mogą również dodatkowo przeczytać fragment ustawy o NBP, zamieszczony w Materiale pomocniczym nr 2. 4. Po dokonaniu analizy tekstu pomocniczego uczniowie, pracując w trzech zespołach powinni przedstawić informacje o głównych zadaniach i zasadach organizacji NBP. Omawiając te zagadnienia jedna z grup przedstawi główne organy NBP oraz ich kompetencje, druga grupa – podstawowe funkcje NBP, a trzecia - zasady niezależności polskiego banku centralnego. 5. Zwróć szczególną uwagę na zadania Rady Polityki Pieniężnej, uchwalającej założenia polityki pieniężnej oraz wielkość najważniejszych stóp procentowych. Zapytaj, czy tryb wybierania Rady gwarantuje jej niezależność. 6. Powiedz uczniom, że będą teraz uczestniczyć w symulacji ukazującej problemy związane z niezależnością banku centralnego. Powiedz, że odegrają role parlamentarzystów, członków rządu i przedstawicieli NBP, w tym członków RPP. Po dokonaniu podziału ról rozdaj uczniom odpowiednie teksty z zadania pt. „Czy polski bank centralny powinien być niezależny?” (Materiał pomocniczy nr 3). Poproś o przygotowanie się do symulacji. Jej tematem będą sporne kwestie, związane z niezależnością banku centralnego. Powiedz, że gra oparta jest na fikcyjnych sytuacjach i wydarzeniach oraz przedstawiona została w bardzo uproszczony sposób. Narodowy Bank Polski 3 Czy bank centralny powinien być niezależny 7. Ogłoś rozpoczęcie symulacji. Wybierzcie przewodniczącego, który będzie kierował obradami i udzielał głosu poszczególnym uczestnikom dyskusji. Po jej zakończeniu zastanówcie się, która strona posługiwała się bardziej przekonywującymi argumentami. 8. Podsumowując symulacje, zbierzcie najważniejsze argumenty „za” i „przeciw”, jakie zostały użyte przez uczniów w trakcie dyskusji i zapiszcie je w dwóch kolumnach na tablicy. Zapytaj uczniów, dlaczego polski system prawny tak silnie podkreśla potrzebę niezależności NBP. Zastanówcie się, co mogłoby się wydarzyć, gdyby rząd lub parlament miał również prawo kształtowania polityki pieniężnej według własnych założeń. 9. Dodatkowo, podsumowując zajęcia, możesz polecić uczniom zapoznanie się z opiniami Prezesa NBP oraz znanych polskich ekonomistów i polityków, które zostały zamieszczone w Materiale pomocniczym nr 4 - studium przypadku. Uwagi dla prowadzącego Przed rozpoczęciem symulacji zaznacz, że teksty przeznaczone dla przedstawicieli rządu, parlamentu i banku centralnego są całkowicie fikcyjne, tylko częściowo mogą przypominać autentyczne spory, które toczyły się w Polsce w 2002 roku. Podkreśl, że opracowane zostały w sposób uproszczony i nie zawierają konkretnych stanowisk rządu, parlamentu i NBP. Celem symulacji jest wyłącznie wymiana poglądów na temat niezależności banku centralnego i jego funkcji w państwie demokratycznym. Możesz dodatkowo polecić uczniom przeczytanie wypowiedzi prezesa NBP, ekonomistów i dziennikarzy na tematy związane z omawianym w trakcie zajęć problemami roli banku centralnego. Narodowy Bank Polski 4 Czy bank centralny powinien być niezależny Materiały dla uczniów Materiał pomocniczy nr 1 Tekst pt. „Organizacja i zadania Narodowego Banku Polskiego” Cele, zasady organizacji i zadania Narodowego Banku Polskiego są sformułowane w konstytucji RP. Zgodnie z ustawą zasadniczą, NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych oraz kształtowania i realizacji polityki pieniężnej państwa. Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Powinien on również wspierać politykę gospodarczą rządu, jednak w takim stopniu, by nie ograniczało to realizacji celu podstawowego. Organami NBP są: Prezes NBP - który przewodniczy pozostałym organom NBP, reprezentuje bank centralny na zewnątrz, zapewnia wykonanie uchwał RPP i Zarządu, jest przełożonym wszystkich pracowników. Rada Polityki Pieniężnej - która realizuje najważniejsze zadanie banku, co roku uchwalając założenia polityki pieniężnej. Rada ustala wysokość stóp kredytów refinansowych, stopy rezerw obowiązkowych i zasady przeprowadzania operacji otwartego rynku. Rada zatwierdza też roczny plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP. Określa górną granicę zobowiązań wynikającą z zaciągania pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach. Rada składa się z przewodniczącego, którym jest prezes NBP oraz z 9 członków. RPP odbywa posiedzenia co najmniej raz w miesiącu. Może w nich uczestniczyć przedstawiciel rządu, ale bez prawa głosu. Zarząd NBP - kieruje działalnością banku i realizuje uchwały RPP. W jego skład wchodzi Prezes NBP, dwóch wiceprezesów oraz 4 - 6 członków. Jeden z wiceprezesów, pierwszy zastępca prezesa NBP, zastępuje go w czasie nieobecności. Zadania NBP Narodowy Bank Polski jako bank centralny pełni trzy zasadnicze funkcje: 1. NBP jest bankiem emisyjnym wprowadza i wycofuje z obiegu znaki pieniężne RP - banknoty i monety, określa wielkość emisji i terminy wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych, ustala wzory i wartość nominalną banknotów i monet, określa zasady wymiany zużytych znaków pieniężnych. Narodowy Bank Polski 5 Czy bank centralny powinien być niezależny 2. NBP jest bankiem banków oddziałuje na system bankowy tak, by realizowane były założenia polityki pieniężnej, Rada Polityki Pieniężnej ustala stopy kredytów refinansowych, udziela kredytów refinansowych bankom, aby uzupełnić ich zasoby pieniężne, udziela kredytów redyskontowych przyjmując od nich weksle do dyskonta lub redyskonta, sprzedaje i kupuje własne i skarbowe papiery wartościowe na otwartym rynku, gromadzi rezerwy obowiązkowe banków, wprowadza limity kredytowe dla banków, gdy zagrożona jest realizacja założeń polityki pieniężnej. 3. NBP jest bankiem państwa współdziała z organami państwa w realizacji polityki gospodarczej, przekazuje organom państwa informacje o prowadzeniu polityki pieniężnej i sytuacji w sektorze bankowym - głównie informacje o założeniach polityki pieniężnej, bilansie płatniczym, bilansie zobowiązań i należności zagranicznych państwa, współdziała z ministrem finansów w opracowywaniu planów finansowych państwa, zwłaszcza budżetu państwa i realizacji polityki walutowej, prowadzi rachunki bankowe dla państwowych jednostek organizacyjnych, zapewnia obsługę pożyczek państwowych, reprezentuje interesy państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych i bankowych. Niezależność NBP Ustawa zasadnicza potwierdza niezależność banku centralnego od rządu na kilku płaszczyznach. Niezależność personalna wynika z trybu powoływania władz NBP. Rada Ministrów nie ma wpływu na obsadę władz banku centralnego. Organami banku są Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd NBP. Prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta na sześcioletnią kadencję. Odwołanie Prezesa przed upływem kadencji jest możliwe wyłącznie w sytuacjach przewidzianych przepisami ustawy. W skład Rady Polityki Pieniężnej oprócz przewodniczącego, którym jest Prezes NBP, wchodzi 9 członków powoływanych na sześcioletnią kadencję przez: Prezydenta ( 3 osoby), Sejm (3 osoby) oraz Senat ( 3 osoby) - spośród wybitnych specjalistów z dziedziny finansów. Narodowy Bank Polski 6 Czy bank centralny powinien być niezależny Członków zarządu NBP , w tym wiceprezesów, powołuje Prezydent na wniosek Prezesa NBP. Niezależność finansowa polega na tym, że bank centralny ma osobowość prawną, odrębną od Skarbu Państwa. Prowadzi gospodarkę finansową, opierając się na własnych funduszach. Na fundusze podstawowe składa się fundusz statutowy, który powstał z wyodrębnienia części majątku państwowego, a później powiększany był z odpisów z zysku NBP; oraz fundusz rezerwowy, przeznaczony na pokrywanie ewentualnych strat bilansowych. Część zysku bilansowego NBP jest wpłacana do budżetu państwa. Ważny dla niezależności banku centralnego jest całkowity zakaz zaciągania przez Skarb Państwa zobowiązań w NBP w celu pokrycia deficytu budżetowego. Niezależność funkcjonalna - polega na powierzeniu NBP wyłącznych kompetencji w dziedzinie ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Powinien on również wspierać politykę gospodarczą rządu. Narodowy Bank Polski 7 Czy bank centralny powinien być niezależny Materiał pomocniczy nr 2 Fragment Ustawy z dnia 29.08.1997 roku o Narodowym Banku Polskim Art. 3 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy równoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. 2. Do zadań NBP należy także: 1) organizowanie rozliczeń pieniężnych, 2) prowadzenie gospodarki zasobami pieniężnymi, 3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami, 4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa, 5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, 6) kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego, 7) opracowanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa, 8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Art. 4 NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 9 Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat. (...) Art. 10 1. Prezesa NBP w czasie jego nieobecności zastępuje wiceprezes NBP - pierwszy zastępca Prezesa NBP. 2. Wiceprezesów NBP i członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP (...) Art. 11 1. Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz. Narodowy Bank Polski 8 Czy bank centralny powinien być niezależny 2. Prezes NBP reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych. Art. 12 1. Rada Polityki Pieniężnej, zwana dalej „Radą”, ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. 2. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności: 1) ustala wysokość stóp procentowych NBP 2) ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków 3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych 4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP 5) ustala zasady operacji otwartego rynku 3. Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej. Art. 13 1. W skład Rady wchodzą: 1) Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP 2) 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów 2. Członkowie Rady powoływani są na 6 lat. Narodowy Bank Polski 9 Czy bank centralny powinien być niezależny Materiał pomocniczy nr 3 Zadanie pt. „Czy polski bank centralny powinien być niezależny?” Będziecie uczestniczyć w symulacji ukazującej problemy związane z niezależnością banku centralnego. Wybierzcie ochotników, którzy odegrają role parlamentarzystów, członków rządu i przedstawicieli NBP, w tym członków RPP. Po dokonaniu podziału ról przeczytajcie odpowiednie teksty przygotowane poniżej. Przygotujcie się do dyskusji z udziałem przedstawicieli wszystkich stron sporu. Jej tematem będą kontrowersyjne kwestie, związane z niezależnością banku centralnego. Symulacja oparta jest na fikcyjnych sytuacjach i wydarzeniach oraz przedstawiona została w bardzo uproszczony sposób. Możecie dodatkowo przeczytać wypowiedzi, zamieszczone w studium przypadku pt. „Zadania NBP - opinie polityków i ekonomistów”. Role dla uczestników symulacji Przedstawiciele rządu Rząd jest odpowiedzialny przed społeczeństwem za prowadzenie polityki gospodarczej. Od efektów działań rządu zależy stan gospodarki, poziom zatrudnienia, funkcjonowanie przedsiębiorstw, dochody obywateli. Tymczasem rząd nie dysponuje odpowiednimi instrumentami dla realizacji swoich zamierzeń. Dostrzegamy problemy, które hamują rozwój polskiej gospodarki. Przedsiębiorstwa nie mogą się rozwijać, ponieważ nie stać ich na zaciąganie kredytów, niezbędnych dla dokonania inwestycji. Podstawowe stopy procentowe w Polsce są bardzo wysokie, wyższe niż w krajach sąsiednich. Bank centralny od lat tłumaczy konieczność utrzymywania wysokich stóp procentowych – walką z inflacją. Inflacja w naszym kraju jest bardzo niska, sięga 1,2%. Opór banku centralnego nie pozwala na obniżenie stóp procentowych, co mogłoby stać się impulsem rozwojowym dla gospodarki. Celem NBP w takiej sytuacji gospodarczej, gdy inflacja nie stanowi już poważnego zagrożenia, powinno być nie, jak zapisano w ustawie o NBP „utrzymanie stabilności cen”, ale „dążenie do utrzymania stabilności cen”. Uważamy, że skoro rząd odpowiada za prowadzenie całości polityki gospodarczej, powinien również mieć możliwość kształtowania polityki pieniężnej. Przecież bank centralny współdziała z rządem w opracowywaniu tak ważnego dokumentu, jak budżet państwa. Na tych samych Narodowy Bank Polski 10 Czy bank centralny powinien być niezależny zasadach rząd powinien mieć możliwość współdziałać z NBP w opracowaniu założeń polityki pieniężnej. Ministrowie powinni mieć wpływ na ustalanie wysokości stopy procentowej, której wysokość musi być dostosowana do możliwości polskich firm. Posłowie Bank centralny powinien, oprócz spełniania swoich zadań statutowych, realizować najważniejsze założenia polityki gospodarczej państwa. Obecnie najważniejszym zadaniem musi być wspieranie wzrostu gospodarczego, szczególnie w naszym kraju, w którym tempo wzrostu PKB jest coraz słabsze. Większość kłopotów gospodarczych i społecznych w Polsce ma źródło w słabnącym tempie wzrostu. Zła sytuacja finansowa przedsiębiorstw powoduje redukcję zatrudnienia. Maleje liczba miejsc pracy. Rośnie stopa bezrobocia, która przekroczyła 18%. Firmy osiągają coraz mniejsze zyski. Nie są w stanie sfinansować inwestycji. Kredyty inwestycyjne są bardzo wysoko oprocentowane. Tymczasem Rada Polityki Pieniężnej utrzymuje stopy procentowe na bardzo wysokim poziomie. Dba wyłącznie o obniżanie inflacji. Prawdziwym zagrożeniem dla polskiej gospodarki jest jednak przede wszystkim wysokie bezrobocie. RPP tłumaczy utrzymywanie wysokiej stopy procentowej możliwym w przyszłości wzrostem inflacji. Nie przedstawia na to żadnych dowodów. Inflacja jest bardzo niska i walkę z nią już zakończyliśmy. Jesteśmy pewni, że ożywienie gospodarcze może wystąpić wyłącznie wtedy, gdy stopy procentowe będą niskie, a kredyty tańsze. Dopiero pod tym warunkiem wzrosną inwestycje. Poprawi się też stan zatrudnienia w przedsiębiorstwach, które zaczną tworzyć nowe miejsca pracy. Dlatego uważamy, że najważniejszym zadaniem NBP jest wspieranie wzrostu gospodarczego i walka z bezrobociem. Przedstawiciele NBP i RPP Ograniczanie niezależności banku centralnego jest niezgodne z normami prawnymi zapisanymi w Konstytucji RP i ustawie o Narodowym Banku Polskim. Najważniejszym zadaniem banku centralnego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy równoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Próba narzucania i zmiany celów działalności banku, które nie zostały przecież ujęte w Konstytucji i ustawach, jest próbą ograniczenia niezależności NBP. Jest to również niezgodne z prawem Unii Europejskiej. Polska stara się o członkostwo w UE oraz o wejście do strefy euro. Niezależność banku centralnego jest jednym z podstawowych warunków akcesji. Narodowy Bank Polski 11 Czy bank centralny powinien być niezależny W UE politykę pieniężną prowadzi Europejski System Banków Centralnych - Europejski Bank Centralny oraz narodowe banki centralne. Artykuł 105 traktatu z Maastricht stanowi: „głównym celem ESBC jest utrzymywanie stabilności cen. Nie naruszając tego celu ESBC wspiera ogólną politykę gospodarczą Wspólnoty.” Artykuł 107 Traktatu brzmi: „Wykonując swoje uprawnienia, zadania i obowiązki nałożone niniejszym traktatem i statutem, ESBC ani EBC, ani narodowe banki centralne i członkowie ich organów decyzyjnych nie będą żądać ani przyjmować instrukcji od instytucji czy organów wspólnoty, od jakiegokolwiek rządu państwa członkowskiego ani jakichkolwiek innych organów. Instytucje Wspólnoty, organy i rządy państwa członkowskich zobowiązują się do przestrzegania tej zasady i nie dążą do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych EBC lub narodowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.” Wszystkie kraje UE w 1998 roku przyjęły zasadę, że bank centralny jest niezależny, a jego jedynym celem jest właśnie utrzymanie stabilności cen. Bank centralny w krajach demokratycznych o ugruntowanym systemie gospodarki rynkowej, nie jest i nie może być wykonawcą poleceń władzy wykonawczej. Decyduje samodzielnie o tym, jak prowadzić politykę pieniężną, a dyskusji na temat ograniczenia niezależności banku w krajach demokratycznych w ogóle się nie prowadzi. Celem polityki pieniężnej jest zawsze utrzymanie stabilności cen. Pojęciem tym często określa się inflacji poniżej 2%. Efektem polityki, prowadzonej konsekwentnie przez polski bank centralny jest obniżenie stopy inflacji do najniższego w okresie transformacji poziomu 1,2%. Inne cele, przykładowo wspieranie polityki gospodarczej rządu, walka z bezrobociem, pobudzanie wzrostu gospodarczego, mogą być przez nas wypełniane wyłącznie pod warunkiem, że nie zagrozi to realizacji celu podstawowego. Tymczasem założenia polityki gospodarczej rządu nie dają takich gwarancji. Narodowy Bank Polski 12 Czy bank centralny powinien być niezależny Materiał pomocniczy nr 4 Studium przypadku „Zadania NBP – opinie polityków i ekonomistów” „Zamykając jeden z rozdziałów negocjacyjnych przed wstąpieniem do Unii Europejskiej, zobowiązaliśmy się do zachowania niezależności banku centralnego. Nie należę do entuzjastów polityki, jaką uprawia Rada Polityki Pieniężnej. Między jej polityką, a zgodą na ograniczenie niezależności tej instytucji jest jednak przepaść.” Witold Orłowski, doradca ekonomiczny Prezydenta RP „Projekty ograniczenia niezależności RPP zostały negatywnie zaopiniowane przez Komisję Europejską jako sprzeczne z prawem Unii Europejskiej. Niezależność polityki pieniężnej jest fundamentalną zasadą europejskiego ładu gospodarczego i dorobkiem III Rzeczypospolitej. Marszałek powinien odesłać projekty autorom” Janusz Lewandowski, poseł Platformy Obywatelskiej „Polska ciągle jest w pułapce wysokich stóp procentowych. W Radzie Polityki Pieniężnej brakuje autentycznych dyskusji na temat wpływu na gospodarkę tego, co robią bank centralny i rada. Poszerzenie listy celów działalności RPP mogłoby uczynić z rady forum, na którym starłyby się racje teoretyków z racjami ludzi mocno stąpających po ziemi.” Zbigniew Kuźmiuk, poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego Wypowiedzi zamieszczone w tygodniku „Wprost”, 19.05.2002 „Od kilku miesięcy bankowi centralnemu w Polsce grozi się (co wypowiadający te groźby nazywają „dialogiem”), że zostanie pozbawiony niezależności. Ta niespotykana w dotychczasowej historii III Rzeczypospolitej praktyka ma swoją społeczną cenę. Sposób traktowania przez ciała polityczne banku centralnego jest uznawany przez świat cywilizowany za jedną z miar stabilności kraju. Przekłada się to - prędzej czy później - na wielkość premii (marży), jaką trzeba płacić zagranicznym wierzycielom, a także na skłonność długoterminowego kapitału do inwestowania w danym kraju. Ponadto polityczne naciski na bank centralny podsycają napływy kapitału spekulacyjnego, grającego na wymuszone obniżki stóp procentowych, co z kolei wywołuje szkodliwe dla działalności gospodarczej wahania kursu złotego. W politycznej wrzawie mogą ginąć podstawowe kwestie. Warto więc przypomnieć, że rozwój gospodarczy należy rozpatrywać w długofalowej perspektywie - jako systematyczny, trwały proces podnoszenia poziomu życia w kraju. Inne podejście jest przejawem krótkowzroczności. Narodowy Bank Polski 13 Czy bank centralny powinien być niezależny Jakże łatwo jest osiągnąć przyspieszenie wzrostu dzięki szybkiemu zwiększeniu przez władze publiczne popytu w gospodarce - kosztem późniejszego załamania. Polityka pieniężna przyczynia się do długofalowego rozwoju, utrzymując stabilność cen (jeśli miało się ją na starcie) lub doprowadzając do trwałej stabilności cen (jeśli w punkcie wyjścia rosły zbyt szybko). Stabilne ceny tworzą bowiem najlepsze warunki do podejmowania decyzji stymulujących rozwój. Dlatego wszystkie kraje zachodnie, w których inflacja w latach 70 - tych i 80 – tych wzrosła ponad 5 – 10% rocznie, podjęły wysiłki na rzecz jej redukcji i praktycznie wszystkie odniosły sukces. Polityka monetarna nie zastąpi jednak reform strukturalnych, takich jak likwidowanie przepisów hamujących wzrost zatrudnienia, uzdrawianie nieefektywnych przedsiębiorstw, sanacja finansów państwa. Gdyby można było za pomocą obniżek stóp procentowych trwale przyspieszać rozwój gospodarki i zatrudnienia, na świecie nie byłoby ani biedy, ani bezrobocia.” Leszek Balcerowicz, były prezes NBP. Narodowy Bank Polski 14 Czy bank centralny powinien być niezależny Propozycje sprawdzenia wiedzy Test prawda/fałsz Czy poniższe twierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe? Wpisz litery P/F po przeczytaniu podanych zdań: 1) Rada Polityki Pieniężnej doradza Prezydentowi i Sejmowi w sprawach związanych z polityką monetarną. 2) Sejm powołuje członków RPP i Prezesa NBP. 3) Zadaniem NBP jest emitowanie polskich znaków pieniężnych. 4) NBP spłaca zadłużenie budżetu państwa. 5) NBP współpracuje z rządem, przedstawiając projekt ustawy budżetowej. 6) 6. RPP ustala wysokość stóp kredytu redyskontowego i lombardowego. 7) 7. NBP emituje pieniądz wyłącznie wtedy, gdy wzrasta deficyt budżetowy i brak środków na pokrycie niezbędnych wydatków państwa. Twierdzenia prawdziwe - nr 3, 6. Słownik Rada Polityki Pieniężnej - organ Narodowego Banku Polskiego, który realizuje najważniejsze zadanie banku, co roku uchwalając założenia polityki pieniężnej. Rada ustala wysokość stóp kredytów refinansowych, stopy rezerw obowiązkowych i zasady przeprowadzania operacji otwartego rynku. Rada zatwierdza też roczny plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP. Bibliografia Zarys finansów publicznych i prawa finansowego. Red. W. Wójtowicz, Warszawa 2002. Narodowy Bank Polski 15 Czy bank centralny powinien być niezależny Przydatne adresy Narodowy Bank Polski www.nbp.pl, European Central Bank www.ecb.int. Narodowy Bank Polski 16 www.nbp.pl
