1 Aktywa finansowe Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez
advertisement
Aktywa finansowe Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez aktywa finansowe rozumie się aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach [Art. 3 pkt 24 UoR]. Instrument finansowy to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy [Art. 3 pkt 23 UoR]. Instrument kapitałowy to kontrakt, z którego wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty [Art. 3 pkt 26 UoR]. Zobowiązanie finansowe to zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach [Art. 3 pkt 27 UoR]. Klasyfikacja aktywów finansowych w bilansie wg kryterium czasu: • długoterminowe; • krótkoterminowe. Klasyfikacja aktywów finansowych w bilansie wg kryterium rodzaju: akcje i udziały – dają prawo współwłasności w jednostce, gdzie są instrumentem finansowym; dłużne papiery wartościowe – obejmują obligacje, listy zastawne, certyfikaty depozytowe, udzielone pożyczki, inne długoterminowe aktywa finansowe – obejmują jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, certyfikaty inwestycyjne, weksle obce o terminie wykupu powyżej 12 miesięcy. 1 Klasyfikacja aktywów finansowych według rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, Dz. U. nr 31, poz. 266: Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pożyczki udzielone i należności własne Aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży Do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań innych czynników rynkowych albo krótkiego czasu trwania nabytego instrumentu, a także inne aktywa finansowe, bez względu na zamiary, jakimi kierowano się przy zawieraniu kontraktu, jeżeli stanowią one składnik portfela podobnych aktywów finansowych, co do którego jest duże prawdopodobieństwo realizacji w krótkim terminie zakładanych korzyści. Krótki termin to okres trzech miesięcy. Zalicza się także do nich pochodne instrumenty finansowe, z wyjątkiem instrumentów zabezpieczających. Do pożyczek udzielonych i należności własnych zalicza się, niezależnie od terminu ich wymagalności (zapłaty), aktywa finansowe powstałe na skutek wydania bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środków pieniężnych, pod warunkiem że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy. Do tej kategorii należą także obligacje i inne dłużne instrumenty finansowe nabyte w zamian za wydane bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środki pieniężne, jeżeli z kontraktu jednoznacznie wynika, że zbywający nie utracił kontroli nad wydanymi instrumentami finansowymi. Nie zalicza się natomiast pożyczek udzielonych i należności własnych przeznaczonych do sprzedaży w ciągu trzech miesięcy. Do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności zalicza się (oprócz pożyczek udzielonych i należności własnych) aktywa finansowe, dla których kontrakty ustalają termin spłaty wartości nominalnej oraz określają prawo do otrzymania w ustalonych terminach korzyści ekonomicznych, na przykład oprocentowania, w stałej lub możliwej do ustalenia kwocie, pod warunkiem że jednostka zamierza i może utrzymać te aktywa do czasu, gdy staną się one wymagalne, na przykład dłużne papiery wartościowe o stałej lub zmiennej stopie procentowej. 2 Natomiast większość kapitałowych papierów wartościowych nie może być uznana za aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, ponieważ nie mają określonego terminu ważności (akcje zwykłe) lub wysokość kwoty, jaką posiadacz spodziewa się otrzymać, zmienia się w sposób niemożliwy do przewidzenia (opcje na akcje, warranty, prawa poboru). Do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży aktywa dostępne do sprzedaży, jeżeli cena sprzedaży będzie atrakcyjna lub zaistnieją inne okoliczności, a jednostka nie podjęła jeszcze decyzji o ich sprzedaży. Aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, tj. w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych. Aktywa nabyte na regulowanym rynku wprowadza się do ksiąg pod datą dnia rozliczenia transakcji. Dniem zawarcia kontraktu jest dzień, w którym jednostka zobowiązuje się do zakupu lub sprzedaży składnika aktywów. Księgowanie na dzień zawarcia kontraktu oznacza wprowadzenie składnika aktywów, który ma być otrzymany, i zobowiązania, które ma zostać uregulowane oraz usunięcie składnika aktywów, który został sprzedany i ujęcie należności do zapłacenia od nabywcy. Dniem rozliczenia transakcji jest dzień, w którym składnik aktywów zostaje przekazany jednostce. Przy ustalaniu wartości godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji takie, jak prowizje maklerskie, opłaty giełdowe i inne nałożone przez uprawnione instytucje w związku z zawarciem kontraktu, prowizje za doradztwo, podatki i opłaty wynikające zobowiązujących przepisów. Ustawa o rachunkowości pozwala nie uwzględniać kosztów transakcji, jeśli nie są istotne. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych następna wycena aktywów finansowych jest przeprowadzana nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, co jest bardziej szczegółowym rozwiązaniem niż sformułowanie „nie rzadziej niż na dzień bilansowy” użytym w ustawie o rachunkowości. Przy rozchodzie aktywów finansowych stosuje się metodę FIFO (first in first out, pierwsze weszło pierwsze wyszło, wycena w cenach historycznych), LIFO (last in first out, ostatnie weszło pierwsze wyszło, wycena w cenach aktualnych) lub AVCO (average weighted cost method, metoda średniej ceny ważonej ilością). 3 Wycena aktywów finansowych może być przeprowadzona: w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej, bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca; w wysokości skorygowanej ceny nabycia oszacowanej za pomocą efektywnej stopy procentowej; w kwocie wymaganej zapłaty; w cenie nabycia z dnia zawarcia kontraktu; w cenie zakupu, jeżeli koszty transakcji nie są istotne. 1. Wycena w wartości godziwej jest podstawową metodą następnej wyceny aktywów finansowych. Wartość godziwa to kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, nie powiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca, poniesionymi bezpośrednio w związku z przeniesieniem, nabyciem lub zbyciem aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych. Koszty transakcji są włączane tylko do początkowej wyceny, przy zbyciu nie są potrącane. Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna. Natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży. Za wiarygodną uznaje wartość godziwą ustaloną w szczególności drogą: 1) wyceny po cenie ustalonej na aktywnym rynku regulowanym, na którym następuje publiczny obrót instrumentami finansowymi; 2) oszacowania przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę, świadcząca tego rodzaju usługi; 3) zastosowania właściwego modelu wyceny, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego regulowanego rynku; 4) oszacowanie ceny instrumentu, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na podstawie innego podobnego do niego; 5) oszacowania ceny za pomocą metod estymacji powszechnie uznanych za poprawne. 2. Wycenę w wysokości skorygowanej ceny nabycia oszacowanej za pomocą efektywnej stopy procentowej, stosuje się do: 4 • pożyczek i należności własnych, bez zaliczanych do obrotu w krótkim terminie, niezależnie od tego, czy jednostka zamierza utrzymać je do terminu wymagalności czy nie; • aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności; • aktywów finansowych, dla których nie można ustalić wartości godziwej, ani w postaci ceny rynkowej ani w inny wiarygodny sposób. Skorygowana cena nabycia aktywów finansowych to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), pomniejszona o spłatę wartości nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowaną o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszoną o odpisy aktualizujące wartość. 3. Wycena w kwocie wymaganej zapłaty może dotyczyć tylko należności o krótkim terminie wymagalności (do trzech miesięcy), dla których nie określono stopy procentowej. Pod warunkiem, że ustalona za pomocą stopy procentowej przypisanej do tej należności wartość bieżąca przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę nie różni się istotnie od kwoty wymaganej zapłaty. Aktywa finansowe, dla których nie ustalono terminu wymagalności wycenia się w cenie nabycia ustalonej w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych na dzień zawarcia kontraktu. Tabela 1. Skutki okresowej wyceny (przeszacowania) aktywów finansowych Zaliczane do przychodów lub kosztów Zaliczane do kapitału z aktualizacji wyceny finansowych Aktywa finansowe, instrumenty pochodne Aktywa finansowe zakwalifikowane do kategorii zakwalifikowane do kategorii przeznaczonych do dostępnych do sprzedaży wyceniane w wartości obrotu; godziwej (jednostka może wybrać ten sposób na cały okres występowania tych aktywów); Aktywa finansowe zakwalifikowane do kategorii dostępnych do sprzedaży wyceniane w wartości Aktywa finansowe wprowadzane do ksiąg na dzień godziwej (jednostka może wybrać ten sposób na cały rozliczenia transakcji i wyceniane w wartości okres występowania tych aktywów); godziwej; Aktywa finansowe wyceniane skorygowanej ceny nabycia; w wysokości Instrumenty pochodne dla transakcji zabezpieczających przepływ środków pieniężnych. Aktywa finansowe wprowadzane do ksiąg na dzień rozliczenia transakcji i wyceniane w wartości godziwej; Instrumenty pochodne dla transakcji zabezpieczających wartość godziwą. 5 Zgodnie z MSR 39 wszystkie aktywa finansowe muszą być przynajmniej poddane ocenie, czy zaistniały warunki utraty wartości. Dowodem utraty wartości posiadanych przez jednostkę aktywów finansowych mogą być uzyskane informacje dotyczące: γ znaczących trudności finansowych emitenta, γ faktycznego niedotrzymania warunków umowy (niespłacenie odsetek lub kapitału), γ przyznania pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę, ze względów ekonomicznych lub prawnych związanych z trudnościami finansowymi pożyczkobiorcy, udogodnienia, którego w innym przypadku pożyczkodawca nie udzieliłby, γ wysokiego prawdopodobieństwa upadłości emitenta lub innej reorganizacji finansowej, γ ujęcia odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości w poprzednim okresie sprawozdawczym, γ zaniku aktywnego rynku na dany składnik aktywów finansowych ze względu na trudności finansowe – utrzymywanie się na giełdzie niższej ceny rynkowej od ceny nabycia przez dłuższy czas, a w bankach już po okresie 3 miesięcy, γ dotychczasowych doświadczeń w zakresie poziomu ściągalności należności wskazujących na to, że cała nominalna kwota portfela należności nie zostanie ściągnięta. Według ustawy o rachunkowości jedynie inwestycje zaliczone do aktywów trwałych (długoterminowe aktywa finansowe) ocenia się pod kątem trwałej utraty wartości i odpisu aktualizacyjnego dokonuje się na koniec każdego okresu sprawozdawczego. Ponieważ każde aktywo musi przynosić korzyści ekonomiczne, więc jeżeli powstaje przypuszczenie, że korzyści nie zostaną zrealizowane w części lub w całości, najpóźniej na dzień bilansowy należy dokonać odpisu aktualizacyjnego, obciążającego koszty finansowe. Dokonanie odpisu aktualizacyjnego polega na doprowadzeniu wartości aktywu do ceny sprzedaży netto możliwej do uzyskania, a w przypadku jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Rozporządzenie potwierdza zgodność z ustawą, co do dokonywania odpisów aktualizujących z tytułu trwałej utraty wartości. Odpisy aktualizujące z tytułu trwałej utraty wartości ustala się: Dla aktywów finansowych wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia - jako różnicę między wartością aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i możliwą do odzyskania kwotą, którą stanowi bieżąca wartość przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę, zdyskontowaną za pomocą 6 efektywnej stopy procentowej, którą jednostka stosowała dotychczas przy wycenie. Dla aktywów przeznaczonych do sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej w przypadku odnoszenia skutków zmian wartości na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny - jako różnicę między ceną nabycia składnika aktywów i jego wartością godziwą ustaloną na dzień wyceny, tj. bieżącą wartością przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowaną za pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do podobnych instrumentów finansowych. Dla pozostałych aktywów finansowych - jako różnicę między wartością składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych i bieżącą wartością przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowaną za pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do podobnych instrumentów finansowych. Od dnia, w którym dokonano odpisu z tytułu trwałej utraty wartości składnika aktywów finansowych lub portfela podobnych aktywów, zaprzestaje się naliczania przychodów z odsetek według stopy dotychczas stosowanej, a nalicza się za pomocą stopy dyskontującej przyszłe przepływy pieniężne, a więc efektywnej stopy procentowej lub bieżącej rynkowej stopy procentowej w zależności od kategorii aktywów. Z chwilą ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego z tytułu trwałej utraty wartości, następuje pomniejszenie tego odpisu i zwiększenie wartości aktywów. Dla aktywów krótkoterminowych odwrócenie odpisu aktualizacyjnego z tytułu trwałej utraty wartości odbywa się na dobro przychodów finansowych. Dla aktywów wycenianych w wysokości skorygowanych cen nabycia może to nastąpić tylko do wysokości skorygowanej ceny nabycia jaka byłaby na ten dzień, gdyby trwała utrata wartości nie nastąpiła. Zgodnie z art. 28 pkt 2 UoR jednostka może dokonać przeszacowania aktywów finansowych do wartości rynkowej. Wycena bilansowa dodatnia, zwiększająca wartość aktywów finansowych w pierwszym roku powoduje powstanie kapitału rezerwowego z aktualizacji wyceny. Wycena bilansowa w drugim roku obrotowym, zmniejszająca wartość aktywów finansowych, najpierw powoduje zmniejszenie kapitału rezerwowego z aktualizacji wyceny do wysokości wcześniej utworzonego kapitału z aktualizacji wyceny, a dopiero później obciąża koszty finansowe. Wycena bilansowa w trzecim roku obrotowym, zwiększająca wartość aktywów finansowych, powoduje wzrost przychodów finansowych do wysokości wcześniejszych 7 kosztów finansowych, będących skutkiem aktualizacji wyceny, a dopiero później nadwyżka zostaje zaliczona na poczet kapitału rezerwowego z aktualizacji wyceny. Zadanie. 1. Jednostka posiada akcje nabyte za 1000 zł. Na koniec 1 roku obrotowego akcje posiadały wartość rynkową równą 1 100, na koniec 2 roku obrotowego – 900, a na koniec 3 roku obrotowego – 1 200 zł. Następnie wszystkie akcje sprzedano. Przychody z odsetek związane z dłużnymi instrumentami finansowymi (np. obligacje) ustala się proporcjonalnie do upływu czasu, na poziomie efektywnej stopy procentowej, do dnia wyłączenia ich z ksiąg rachunkowych i zalicza się do przychodów finansowych poszczególnych okresów sprawozdawczych. Przychody te obejmują: naliczone odsetki, odpisy dyskonta, premii lub innej różnicy między wartością aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i ich wartością w terminie wymagalności. Należne dywidendy i zaliczki na poczet dywidendy zalicza się do przychodów finansowych na dzień powzięcia przez właściwy organ spółki uchwały o podziale zysku, chyba że w uchwale określono inny dzień prawa do dywidendy. Odpisy aktualizujące należności z tytułu dywidend zalicza się do kosztów finansowych. Aktywa finansowe zaliczone przez jednostkę do przeznaczonych do obrotu nie mogą być przekwalifikowane do innych kategorii. Natomiast inne kategorie aktywów finansowych można przekwalifikować do przeznaczonych do obrotu, pod warunkiem że istnieje duże prawdopodobieństwo osiągnięcia w krótkim czasie korzyści ekonomicznych wynikających z zawartego kontraktu. Aktywa zaliczane do utrzymywanych do terminu wymagalności mogą być przekwalifikowane do innych kategorii dopiero po spełnieniu określonych warunków, w przeciwnym razie jednostce grożą wymienione w rozporządzeniu sankcje. Przekwalifikowanie aktywów finansowych z jednej kategorii do innej może być dokonywane w sposób przedstawiony w schematach 1 i 2. Na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych (np. zbycia) całości lub części składników aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej lub cenie nabycia wynik z operacji ustala się jako różnicę między kwotą osiągniętych wpływów a wartością wydanych aktywów(per saldo). Kwota ta jest korygowana o odniesione do tego dnia na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny odpisy aktualizujące ich wartość. Wynik ten zalicza się odpowiednio do przychodów (zysk) lub kosztów (strata) finansowych okresu sprawozdawczego. 8 Schemat 1. Przekwalifikowanie aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności. Wycena w wysokości skorygowanej ceny nabycia ↓ na dzień przekwalifikowania ↓ WARTOŚĆ GODZIWA ↓ Skorygowana cena nabycia - wartość godziwa = skutki zamiany Przychody lub koszty finansowe Kapitał z aktualizacji wyceny w przypadku zamiany na: w przypadku zamiany na: - przeznaczone do obrotu - dostępne do sprzedaży - dostępne do sprzedaży - wprowadzane na dzień rozliczenia transakcji Schemat 2. Przekwalifikowanie aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej. Aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej ↓ na dzień przekwalifikowania ↓ WARTOŚĆ GODZIWA = NOWO USTALONA SKORYGOWANA CENA NABYCIA ↓ Kwoty w kapitale z aktualizacji wyceny (wcześniejsza wycena na koniec okresu sprawozdawczego) Aktywa mające określony termin wymagalności ↓ Aktywa nie mające określonego terminu wymagalności ↓ Pozostają w kapitale do dnia wyłączenia Pozostają w kapitale i rozlicza się je do Wtedy: przychody lub koszty finansowe terminu wymagalności za pomocą efektywnej stopy procentowej odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych 9 Aktywa finansowe wyłącza się z ksiąg rachunkowych wtedy, gdy jednostka traci kontrolę nad umownymi prawami ich dotyczącymi. Następuje to w przypadku: zrealizowania prawa do korzyści określonych w umowie, gdy prawa takie wygasną lub jednostka zrzecze się tych praw (MSR 39). Wycena instrumentów finansowych w skorygowanej cenie nabycia . Skorygowana cena nabycia aktywów i zobowiązań finansowych to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), pomniejszona o spłatę wartości nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowaną o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszoną o odpisy aktualizujące wartość. Powyższa definicja jest dość skomplikowana, rozważmy zatem składniki kalkulacji ceny nabycia. Wartość początkowa jest ceną nabycia składnika po raz pierwszy wprowadzonego do ksiąg rachunkowych (WP). Spłata wartości nominalnej (kapitału podstawowego) to suma wszystkich spłat kwoty głównej od początku wprowadzenia składnika do ksiąg do bieżącego momentu (Σ SWN). Skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową i jego wartością w terminie wymagalności należy rozumieć (MSR 39.10), jako umorzenie wszelkich różnic między wartością początkową a wartością w terminie wymagalności (U). Są to związane z instrumentem finansowym przepływy pieniężne oczekiwane w okresie do terminu wymagalności takie, jak: dyskonto, premia i inne różnice. Odpis ten należy określić za pomocą efektywnej stopy procentowej. Efektywna stopa procentowa to stopa, za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów o zmiennej stopie procentowej - do terminu następnego oszacowania. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu (IRR) składnika aktywów za dany okres. Przy wyliczaniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych i zobowiązań finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymywane przez strony kontraktu. Odpisy aktualizujące wartość (AW) zgodnie z rozporządzeniem są różnicą między wartością aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i możliwą do odzyskania kwotą. Kwotę możliwą do odzyskania stanowi bieżąca wartość przyszłych 10 przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowana za pomocą efektywnej stopy procentowej, którą jednostka stosowała dotychczas wyceniając dany składnik aktywów. Inaczej mówiąc, odpis aktualizujący to różnica aktualnej wartości księgowej aktywów (w wysokości skorygowanej ceny nabycia) i zdyskontowanych przepływów pieniężnych, jakie można z nich uzyskać aż do terminu zapadalności. Ostatecznie skorygowaną cenę nabycia można obliczyć stosując następujący wzór: SCN = WP - Σ SWN +/- U - AW Przykład Spółka BETA udzieliła pożyczkę spółce X w kwocie 21 000 zł na okres trzech lat przy stopie procentowej 10% w stosunku rocznym. Pobrano prowizję 1% od kwoty pożyczki, tzn. 210 zł. Pożyczka będzie spłacana w równych ratach na koniec każdego roku wraz z odsetkami. Po potrąceniu prowizji wypłacono kwotę 20 790 zł. Od pożyczki nie dokonano odpisów aktualizujących. IRR wynosi 10,59%. Rok Odsetki wg stopy nominalnej Odsetki wg stopy efektywnej Kwota umorzenia prowizji Rozliczenie umorzenia prowizji 0 1 2 100 20 790 * 10,59% = 2 202 2 202 – 2 100 = 102 210 -102 = 108 Skorygowana cena nabycia obligacji 20 790 13 892 2 1 400 13 892 * 10,59% = 1471 1471 - 1400 = 71 108- 71 = 37 6 963 3 700 4 200 6 963 * 10,59% = 737 4 200 + 210 = 4 410 737 - 700 = 37 210 37 - 37 = O 0 1 rok SCN = 20 790 – 7 000 + 102 = 13 892 2 rok SCN = 20 790 – 14 000 + 173 = 6963 3 rok SCN = 20 790 – 21 000 + 210 = 0 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów ujęcie początkowe pożyczki ma nastąpić w cenie nabycia równej kwocie przekazanych w zamian środków pieniężnych, dlatego zastosowano konto „Korekta wartości pożyczki”. Zgodnie z ustawą o rachunkowości pożyczkę należy wykazać w wartości nominalnej czyli 21 000 zł. Aktywa finansowe - zadania Zadanie l Spółka posiada jako inwestycje krótkoterminową 100 akcji spółki „A” po 40 zł za akcję. Przy rozchodzie stosowana jest metoda FIFO / LIFO 11 Zaksięguj poniższe zdarzenia gospodarcze: 1. Dokonano przelewu na rachunek w biurze maklerskim na zakup akcji spółki „A” 45 000 zł. 2. Otrzymano z biura maklerskiego informację o zakupie 750 akcji za 44 400 zł oraz rachunek za prowizję maklerską w wysokości 600 zł. Akcje potraktowano jako krótkoterminowe. 3. Sprzedano za pośrednictwem biura maklerskiego 300 akcji za 22 500 zł. Prowizja biura maklerskiego wyniosła 2% wartości transakcji. Oblicz, ile wpłynęło na rachunek bieżący. 4. Otrzymano wyciąg bankowy informujący o wpływie dywidendy od posiadanych akcji 1 100 zł. Oblicz, ile wpłynęło na rachunek bieżący przy uwzględnieniu podatku od dywidend. 5. Na dzień bilansowy wartość rynkowa posiadanych akcji wynosiła 32 000 zł. Zadanie 2 Jednostka posiadała następujące krótkoterminowe aktywa finansowe: Akcje spółki „X” 1000 sztuk po 6 zł = 6 000 zł oraz 1000 sztuk po 8 zł = 8 000 zł. Przy rozchodzie stosowana jest metoda FIFO / LIFO Zaksięguj poniższe zdarzenia gospodarcze: 1. Sprzedano 1 100 sztuk akcji spółki „X” po 10 zł za sztukę. Prowizja biura maklerskiego wyniosła 2% wartości transakcji. Oblicz, ile wpłynęło na rachunek bieżący. 2. Dokonano wyceny posiadanych akcji według ceny rynkowej, która wynosiła 10 zł za akcję. 3. Sprzedano 500 akcji po 11 zł za sztukę. Prowizja biura maklerskiego wyniosła 2% wartości transakcji. Oblicz, ile wpłynęło na rachunek bieżący. 4. Na dzień bilansowy wyceniono posiadane akcje według ceny rynkowej, która wynosiła 6 zł za akcję. Zadanie 3 Jednostka posiada akcje o wartości 40 000 zł jako inwestycję długoterminową. Do wyceny stosuje cenę rynkową. 1. Na koniec stycznia ich wartość wynosiła 44 000 zł, 2. Na koniec lutego ich wartość wynosiła 38 000 zł, 3. W marcu sprzedano połowę posiadanych akcji za 24 000 zł, otrzymano wyciąg bankowy potwierdzający zawarcie transakcji. 4. Na koniec marca wartość posiadanych akcji wynosiła 21 000 zł. 5. W kwietniu sprzedano posiadane akcje za 23 000 zł. 6. Otrzymano informację o należnych dywidendach w wysokości 2 000 zł. 7. Otrzymano wyciąg bankowy potwierdzający zawarcie transakcji. Oblicz, ile wpłynęło na rachunek bieżący. Zadanie 4 Udzielono pożyczkę 150 000 zł na 3 lata, oprocentowaną w sumie na 20%. Jej zwrot z odsetkami nastąpi na koniec 3 roku. Ustal odsetki i wartość bilansową pożyczki na koniec każdego roku, stosując metodę liniową i skorygowaną cenę nabycia oszacowaną przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej na poziomie wewnętrznej stopy zwrotu, obliczonej dla każdego roku osobno jako stosunek naliczonych w danym roku odsetek do salda zadłużenia z tytułu pożyczki (wraz z naliczonymi dotąd odsetkami). 12
