wyższa szkoła ubezpieczeń i bankowości
advertisement
„ WYCENA AKTYWÓW FINANSOWYCH W UBEZPIECZENIACH (AKCJE, OBLIGACJE)” 1. Ogólna charakterystyka akcji i obligacji. Instrumenty finansowe stanowią nową kategorię finansową wprowadzoną do Ustawy o rachunkowości. Skutkami instrumentów finansowych mogą być aktywa, zobowiązania lub kapitał własny i to właśnie zasady wyceny tych elementów bilansowych zostały wprowadzone do polskiego Prawa bilansowego. Nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadziła pojęcie instrumentów finansowych, a rozporządzenie- szczegółowe regulacje ich ujęcia w rachunkowości. Zgodnie z tymi regulacjami instrumentem finansowym jest każda umowa, która skutkuje jednocześnie powstaniem składnika aktywów finansowych u jednej jednostki gospodarczej i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej jednostki gospodarczej. „Składnik aktywów finansowych stanowi taki składnik aktywów, który ma postać: aktywów pieniężnych, umownego prawa do otrzymania aktywów pieniężnych, umownego prawa do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką gospodarczą na korzystnych warunkach lub instrumentu kapitałowego innej jednostki gospodarczej. Zobowiązanie finansowe jest umownym zobowiązaniem do wydania aktywów finansowych innej jednostce gospodarczej, lub wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką gospodarczą na niekorzystnych warunkach. Instrumenty kapitałowe są kontraktami, z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, lub zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych. Instrumentami kapitałowymi będą akcje własne, opcje na akcje własne lub warranty. Klasyfikacja instrumentów finansowych Instrumenty finansowe można podzielić na trzy zasadnicze grupy: - instrumenty proste, - instrumenty pochodne, - instrumenty złożone. Prostym instrumentem finansowym są takie papiery wartościowe, jak m.in. akcje,' obligacje, weksle. Akcje Akcja jest papierem wartościowym o określonej wartości nominalnej, będącym dowodem praw majątkowych, stwierdzającym, iż jej posiadacz jest właścicielem spółki, która akcję wyemitowała, w części przypadającej na daną akcję. Na mocy kodeksu spółek handlowych do emisji akcji uprawnione są spółki akcyjne oraz komandytowo-akcyjne. Podział akcji Polskie prawo wyróżnia: • akcje imienne, • akcje na okaziciela, • akcje uprzywilejowane. Ze względu na uprawnienia przysługujące posiadaczowi akcji, wyróżnić można: • akcje zwykłe, • akcje uprzywilejowane (przy czym uprzywilejowanie dotyczyć może: głosu, dywidendy, podziału majątku w razie likwidacji). Ze względu na podmiot dokonujący emisji, akcje można podzielić na: 2 • akcje własne, • akcje obce. Natomiast przyjmując za kryterium formy pokrycia należności za nabywane akcje, możemy wyróżnić: • akcje opłacane gotówką, • akcje aportowe. Formy emisji akcji Wyróżnić można dwie podstawowe formy emisji akcji: • emisja zamknięta, czyli objęcie wszystkich akcji przez samych założycieli spółki i przez inne podmioty przez założycieli wybrane, • subskrypcja publiczna o charakterze otwartym bądź ograniczonym. Ceny akcji Cena nominalna - cena akcji, której wysokość ustala się w drodze podziału sumy kapitału akcyjnego przez ilość wszystkich akcji biorących udział w emisji. Cena emisyjna - cena, w jakiej akcje są oferowane do nabycia subskrybentom. Cena rynkowa - cena, jaką w danym momencie można uzyskać za akcję na rynku (giełdzie). Obligacje Obligacje, podobnie jak akcje, są papierami wartościowymi, lecz w przeciwieństwie do nich nie są lokatami o charakterze wkładu do kapitału, ale lokatami o charakterze pożyczki. Wystawiający obligację potwierdza w ten sposób fakt, że jest dłużnikiem posiadacza obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonych świadczeń. Podział obligacji Ze względu na kryterium emitenta możemy wyróżnić: • obligacje emitowane przez osoby prawne, • obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego (obligacje komunalne), • obligacje emitowane przez Skarb Państwa, • obligacje emitowane przez Narodowy Bank Polski, • obligacje emitowane przez banki. Przyjmując za punkt odniesienia odsetki wypłacane posiadaczom obligacji, wyróżnia się: • obligacje zerokuponowe - które nie są oprocentowane, • obligacje o stałym oprocentowaniu, • obligacje o zmiennym oprocentowaniu, • obligacje indeksowane - które są szczególnym przypadkiem obligacji o zmiennym oprocentowaniu. Wartość obligacji • nominalna - podlegająca zwrotowi po upływie terminu wykupu, • bieżąca - równa cenie, jaką można uzyskać, sprzedając ją w danym momencie (przed terminem wykupu). 3 Jeśli wartość bieżąca obligacji jest wyższa niż jej wartość nominalna, to nadwyżkę tę nazywamy premią na obligacji. Jeśli natomiast wartość bieżąca jest niższa od wartości nominalnej, mówimy wówczas o dyskoncie na obligacji.”1 1 Ewa Walińska „Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku”, Łódź 2003, s.182-184 4 2. Zasady uznawania instrumentów finansowych. § 4. 2.2 Aktywa finansowe oraz zobowiązania finansowe, w tym również zawarte transakcje terminowe, z których wynika zobowiązanie lub prawo do nabycia lub sprzedaży w przyszłym terminie ustalonej ilości określonych instrumentów finansowych po ustalonej cenie, wprowadza się do ksiąg rachunkowych pod datą zawarcia kontraktu, bez względu na przewidziany w umowie termin rozliczenia transakcji, z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Aktywa finansowe nabyte w wyniku transakcji dokonanych na rynku regulowanym wprowadza się do ksiąg rachunkowych, w zależności od przyjętej przez jednostkę metody, pod datą zawarcia transakcji albo na dzień rozliczenia transakcji. Wybrana przez jednostkę metoda ma zastosowanie również w przypadku sprzedaży aktywów finansowych na rynku regulowanym. § 5. 1. Jednostka klasyfikuje instrumenty finansowe w dniu ich nabycia lub powstania do następujących kategorii: 1) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, 2) pożyczki udzielone i należności własne, 3) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, 4) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży. § 6. 1. Do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań innych czynników rynkowych albo krótkiego czasu trwania nabytego instrumentu, a także inne aktywa finansowe, bez względu na zamiary, jakimi kierowano się przy zawieraniu kontraktu, jeżeli stanowią one składnik portfela podobnych aktywów finansowych, co do którego jest duże prawdopodobieństwo realizacji w krótkim terminie zakładanych korzyści ekonomicznych. 2. Do aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się pochodne instrumenty finansowe, z wyjątkiem przypadku, gdy jednostka uznaje zawarte kontrakty za instrumenty zabezpieczające. Do zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się również zobowiązanie do dostarczenia pożyczonych papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych, w przypadku zawarcia przez jednostkę umowy sprzedaży krótkiej. 3. Aktywa finansowe zaliczone przez jednostkę do przeznaczonych do obrotu nie mogą być przekwalifikowane do innych kategorii wymienionych w § 5 ust. 1. Natomiast aktywa finansowe zaliczone do innych kategorii można przekwalifikować do przeznaczonych do obrotu, pod warunkiem że istnieje duże prawdopodobieństwo osiągnięcia w krótkim terminie korzyści ekonomicznych wynikających z zawartego kontraktu. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. (Dz.U. Nr 149, poz. 1674) 2 5 § 7. 1. Do pożyczek udzielonych i należności własnych zalicza się, niezależnie od terminu ich wymagalności (zapłaty), aktywa finansowe powstałe na skutek wydania bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środków pieniężnych, pod warunkiem że zawarty kontrakt spełnia wymagania określone w art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. 2. Do pożyczek udzielonych i należności własnych zalicza się także obligacje i inne dłużne instrumenty finansowe nabyte w zamian za wydane bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środki pieniężne, jeżeli z zawartego kontraktu jednoznacznie wynika, że zbywający nie utracił kontroli nad wydanymi instrumentami finansowymi. W celu ustalenia, czy warunek ten jest spełniony, stosuje się odpowiednio postanowienia § 11 ust. 2. 3. Pożyczki udzielone i należności własne, które jednostka przeznacza do sprzedaży w krótkim terminie, zalicza się do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu. § 8. 1. Do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności zalicza się niezakwalifikowane do pożyczek udzielonych i należności własnych aktywa finansowe, dla których zawarte kontrakty ustalają termin wymagalności spłaty wartości nominalnej oraz określają prawo do otrzymania w ustalonych terminach korzyści ekonomicznych, na przykład oprocentowania, w stałej lub możliwej do ustalenia kwocie, pod warunkiem że jednostka zamierza i może utrzymać te aktywa do czasu, gdy staną się one wymagalne. § 9. Pozostałe aktywa finansowe, niespełniające warunków zaliczenia do kategorii wymienionych w § 5 ust. 1 pkt 1-3, zalicza się do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży. 3. Metody wyceny instrumentów finansowych. § 13. 1. Aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, to jest w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych, zaś zobowiązania finansowe - w wartości godziwej uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych innych składników majątkowych. Przy ustalaniu wartości godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji. § 14. 1. Aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca. § 19. 1.3 Zakład ubezpieczeń dokonuje, z zachowaniem zasady ostrożności, wyceny lokat na dzień bilansowy, z zastrzeżeniem ust. 3: 1) aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu oraz aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, gdy możliwe jest ustalenie wartości godziwej w sposób wiarygodny - według wartości godziwej, z zastrzeżeniem pkt 3; Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 2003r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń. (Dz. U. z dnia 19 grudnia 2003r.) 3 6 2) aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu oraz aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, gdy wartości godziwej nie można wiarygodnie ustalić - według wartości nabycia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości, z zastrzeżeniem pkt 3; 3) udziałów w jednostkach podporządkowanych - metodą praw własności, z uwzględnieniem zasad wyceny określonych w art. 63 ustawy; 4) aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności - według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej oraz odpisów z tytułu trwałej utraty wartości; 5) lokat terminowych w instytucjach finansowych - według wartości nominalnej; 6) pożyczek udzielonych - w kwocie wymaganej zapłaty, z uwzględnieniem odpisów z tytułu trwałej utraty wartości; 7) nieruchomości - według wartości nabycia lub kosztu wytworzenia, pomniejszonej o wartość naliczonego na dzień bilansowy umorzenia; 8) pozostałych lokat - według wartości nabycia lub kosztu wytworzenia, z uwzględnieniem trwałej utraty wartości. § 22. 1. Różnice z tytułu aktualizacji wyceny lokat, o których mowa w § 19 ust. 1, ujmuje się odpowiednio w przychodach lub kosztach działalności lokacyjnej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 5. 2. Różnice z tytułu aktualizacji wyceny lokat zaliczonych do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym w pozycji "kapitał z aktualizacji wyceny", chyba że są uwzględniane przy ustalaniu wartości rezerw technicznoubezpieczeniowych, z zastrzeżeniem ust. 4. 3. Do różnic z tytułu aktualizacji wyceny aktywów finansowych, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy art. 35 ust. 4-7 ustawy. 4. Utworzone w okresie sprawozdawczym odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lokat obciążają wynik finansowy zakładu ubezpieczeń. 5. Różnice z tytułu aktualizacji wyceny lokat zaliczonych do kategorii udziały w jednostkach podporządkowanych ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym w pozycji "kapitał z aktualizacji wyceny". 7 3.1 Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży – według wartości godziwej. § 15.4 Za wiarygodną uznaje się wartość godziwą ustaloną w szczególności drogą: 1) wyceny instrumentu finansowego po cenie ustalonej na aktywnym rynku regulowanym, na którym następuje publiczny obrót instrumentami finansowymi, zaś informacje o tej cenie są ogólnie dostępne, 2) oszacowania dłużnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego rodzaju usługi, przy czym możliwe jest rzetelne oszacowanie przepływów pieniężnych związanych z tymi instrumentami, 3) zastosowania właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego regulowanego rynku, 4) oszacowania ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na podstawie publicznie ogłoszonej, notowanej na aktywnym regulowanym rynku ceny nieróżniącego się istotnie, podobnego instrumentu finansowego, albo cen składników złożonego instrumentu finansowego, 5) oszacowania ceny instrumentu finansowego za pomocą metod estymacji powszechnie uznanych za poprawne. Przykład 15 Jednostka posiada akcje X, których wartość godziwa w dniu nabycia wynosiła 25.750. Akcje te jednostka zaklasyfikowała jako dostępne do sprzedaży, jako aktywa długoterminowe. Na dzień bilansowy ich wartość godziwa wzrosła do 30.000. Jednostka odnosi skutki ich aktualizacji na kapitał własny. Bilans na dzień wyceny Kapitał własny: Aktywa finansowe Cena nabycia 25.750 Kapitał z aktualizacji wyceny: + aktualizacja +4.250 Przychód kapitałowy +4.250 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. (Dz.U. Nr 149, poz. 1674) 5 Ewa Walińska „Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku”, Łódź 2002, s.190 4 8 3.2 Wycena aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu – według wartości godziwej. Przykład 26 Jednostka w roku X1 posiada akcje, których wartość godziwa w dniu nabycia wynosiła 25.750. Akcje te jednostka uznała za przeznaczone do obrotu. Na dzień bilansowy roku X1 ich wartość godziwa wzrosła do 30.000. Bilans na koniec roku X1 Rachunek zysków i strat Przychody finansowe z tytułu aktualizacji wartości aktywów finansowych +4.250 Aktywa finansowe 6 Cena nabycia 25.750 +aktualizacja +4.250 Ewa Walińska „Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku”, Łódź 2002, s.190 9 3.3 Wycena udziałów w jednostkach podporządkowanych – wycena metodą praw własności. Art. 63.7 1. Jeżeli jednostka dominująca lub znaczący inwestor wycenia zaliczane do aktywów trwałych posiadane przez nią udziały w jednostce podporządkowanej metodą praw własności - zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 4 to wartość aktywów netto oraz wartość firmy lub ujemną wartość firmy ustala się, stosując zasady określone w art. 60 ust. 2 i 5 . 2. Cenę nabycia udziałów powiększa się lub pomniejsza o, przypadające na rzecz jednostki dominującej lub znaczącego inwestora, zwiększenia lub zmniejszenia kapitału własnego jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły od dnia uzyskania znaczącego wpływu lub od dnia objęcia kontroli lub współkontroli do dnia bilansowego, w tym zmniejszenia z tytułu rozliczeń z jej właścicielami, z tym że udział w zysku (stracie) netto jednostki podporządkowanej koryguje się o odpis wartości firmy lub ujemnej wartości firmy, z zachowaniem zasad, o których mowa w art. 44b ust. 11 i 12, oraz odpis różnicy w wycenie aktywów netto według ich wartości godziwych i wartości księgowych, przypadający na dany okres sprawozdawczy. 3. Zasady określone w art. 62 ust. 3-6 stosuje się odpowiednio Przykład 3 Spółka „A" zakupiła 31.12 30% udziałów w spółce „B", płacąc 150.000 zł. Wartość księgowa aktywów netto spółki „B" wynosiła na ten dzień 300.000 zł i jest równa ich wartości godziwej. Wartość aktywów netto równa jest wartości kapitału własnego tej jednostki. Korekty w związku z prezentacją udziałów metodą praw własności w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym na dzień uzyskania znaczącego wpływu. AKTYWA Spółka „A" Spółka „B" Korekty Skonsolidowan y bilans Dt Ct Wartość firmy jednostek 60.000 60.000 podporządkowanych Udziału w jednostkach podporządkowanych 150.000 60.000 90.000 wycenianych metodą praw własności Dodatkowe założenia W roku następnym spółka „B" osiągnęła zysk netto 40.000zł. Zysk należny spółce „A" wynosi 12.000. Odpisu wartości firmy dokonuje się w ciągu 4 lat. Korekty w związku z prezentacją udziałów metodą praw własności w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w kolejnym roku obrotowym 7 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości 10 AKTYWA Spółka „A" BILANS Wartość firmy jednostek podporządkowanych Udziału w jednostkach 150.000 podporządkowanych wycenianych metodą praw własności Wynik finansowy netto roku obrotowego RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT Odpis wartości firmy Zysk z udziałów w jednostkach podporządkowanych Spółka „B" Korekty Dt Ct 60.000 15.000 12.000 60.000 15.000 12.000 15.000 Skonsolidowany bilans 45.000 102.000 3.000 15.000 12.000 12.000 11 3.4 Wycena aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności – według skorygowanej ceny nabycia. Przykład 48 Spółka ALFA nabyła 01.01.Xl obligację o terminie wykupu 5 lat. Obligacje zaliczane są do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności i są wyceniane w skorygowanej cenie nabycia. Cena emisji wynosi 1.000.000zł. Wartość nominalna obligacji wynosi 1.500.000zł. Obligacja jest oprocentowana według stałej stopy procentowej wynoszącej 5 % (75.000zł) rocznie. Efektywna stopa procentowa wynosi 14,9 %. Rok Xl X2 X3 X4 X5 Skorygowana Oprocentowanie cena nabycia na wg efektu st. pocz. roku proc. (b) = (a) a*4,92% 149.266 1.000.000 1.074.266 160.351 1.159.617 173.091 1.257.708 187.733 1.370.440 204.560 Przepływy Zdyskontowana Skorygowana pieniężne z cena nabycia na różnica tytułu odsetek (d) = (b)-(c} koniec roku (e) = (a)+(b)-(c) (c} 75.000 75.000 75.000 75.000 75.000 74.266 85.351 98.091 112.733 129.560 1.074.266 1.159.617 1.257.708 1.370.440 1.500.000 Bilans na koniec roku X1 Rachunek zysków i strat Aktywa finansowe Cena nabycia 1.000.000 +149.266 Skorygowana cena nabycia na dzień ujęcia wstępnego: +1.149.266 - spłata wartości nominalnej (5 % *15.000)= -75.000 Przychody z tytułu odsetek +149.266 Rezerwa na odroczony podatek dochodowy 14.853 Podatek doch. odroczony 14.853 skorygowana cena nabycia na dzień bilansowy +1.074.266 4. Skutki wyceny instrumentów finansowych. 8 Ewa Walińska „Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku”, Łódź 2003, s. 189 12 § 21.1.9 Skutki okresowej wyceny (przeszacowania) aktywów finansowych, w tym instrumentów pochodnych, oraz zobowiązań finansowych zakwalifikowanych do kategorii przeznaczonych do obrotu, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych i instrumentów zabezpieczających, zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie. 2. Skutki przeszacowania aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych, wykazuje się w sposób wybrany przez jednostkę do ujęcia wszystkich takich aktywów, od dnia ich nabycia lub powstania do dnia ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych. Jednostka może wybrać następujące sposoby: 1) zyski lub straty z przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, albo 2) zyski lub straty z przeszacowania odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, z zastrzeżeniem § 25 ust. 3. 3. Skutki przeszacowania aktywów finansowych, które wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień rozliczenia transakcji i wycenia w wartości godziwej, z wyjątkiem pozycji zabezpieczanych i instrumentów zabezpieczających, ustala się od dnia zawarcia transakcji i odpowiednio zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, lub odnosi na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. § 22. Skutki przeszacowania aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia (z wyjątkiem pozycji zabezpieczanych i zabezpieczających), to jest odpisy z tytułu dyskonta lub premii, jak również pozostałe różnice ustalone na dzień ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych, zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie. § 23. 1. Aktywa finansowe zaliczone do utrzymywanych do terminu wymagalności, na dzień przekwalifikowania ich w całości lub części do innej kategorii aktywów, wycenia się w wartości godziwej. Skutki przeszacowania ustalone jako różnica między wynikającą z ksiąg rachunkowych wartością w skorygowanych cenach nabycia a wartością godziwą zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego lub odnosi na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, zależnie od tego, który z tych sposobów stosuje się do tej kategorii aktywów, do której aktywa przeniesiono. 2. Jeżeli możliwe staje się ustalenie wartości godziwej aktywów finansowych, o których mowa w § 14 ust. 2 pkt 3, jednostka powinna wycenić takie aktywa w wartości godziwej, a skutki przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego lub odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. 3. W przypadkach uzasadniających przeszacowanie aktywów finansowych, dotychczas wykazywanych w wartości godziwej, do wysokości skorygowanych cen nabycia, jak również Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. (Dz.U. Nr 149, poz. 1674) 9 13 wtedy, gdy ustalanie wartości godziwej aktywów stało się niemożliwe, wynikająca z ksiąg rachunkowych wartość godziwa stanowi na dzień przeszacowania nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia lub cenę nabycia aktywów. Skutki przeszacowania tych aktywów, powstałe w okresach przeszłych, a odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, rozlicza się w następujący sposób: 1) zyski i straty z przeszacowania aktywów, dla których nie jest określony termin wymagalności, pozostają w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny do dnia wyłączenia tych aktywów z ksiąg rachunkowych; na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych zalicza się je odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych, 2) zyski i straty z przeszacowania aktywów, dla których jest określony termin wymagalności, pozostają w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny i rozlicza się je w okresie do terminu wymagalności za pomocą efektywnej stopy procentowej; odpisy aktualizujące zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego. W przypadku aktywów, dla których jest określony termin wymagalności, różnicę między nowo ustaloną skorygowaną ceną nabycia i wartością aktywów w terminie wymagalności rozlicza się do dnia wymagalności przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej; odpisy aktualizujące zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego. § 24. 1. W razie trwałej utraty wartości aktywów finansowych aktualizuje się ich wartość zgodnie z art. 28 ust. 7 i art. 35b ustawy, nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, stosując odpowiednio określone w ustawie zasady ujęcia odpisów z tytułu trwałej utraty wartości w księgach rachunkowych. 2. Odpisy aktualizujące wartość składnika aktywów finansowych lub portfela podobnych składników aktywów finansowych ustala się: 1) w przypadku aktywów finansowych wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia - jako różnicę między wartością tych aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i możliwą do odzyskania kwotą. Kwotę możliwą do odzyskania stanowi bieżąca wartość przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę, zdyskontowana za pomocą efektywnej stopy procentowej, którą jednostka stosowała dotychczas, wyceniając przeszacowywany składnik aktywów finansowych lub portfel podobnych składników aktywów finansowych, 2) w przypadku aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej, zgodnie z § 21 ust. 2 pkt 2 - jako różnicę między ceną nabycia składnika aktywów i jego wartością godziwą ustaloną na dzień wyceny, z tym że przez wartość godziwą dłużnych instrumentów finansowych na dzień wyceny rozumie się bieżącą wartość przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowaną za pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do podobnych instrumentów finansowych. Stratę skumulowaną do tego dnia ujętą w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny zalicza się do kosztów finansowych w kwocie nie mniejszej niż 14 wynosi odpis, pomniejszony o część bezpośrednio zaliczoną do kosztów finansowych, 3) w przypadku pozostałych aktywów finansowych - jako różnicę między wartością składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych i bieżącą wartością przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę, zdyskontowaną za pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do podobnych instrumentów finansowych. 15 BIBLIOGRAFIA 1. Ewa Walińska „Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku”, Łódź 2003 2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. (Dz. . Nr 149, poz. 1674) 3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 2003r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń. (Dz.U.03.218.2144) 4. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości z późniejszymi zmianami. 16
