ASPEKTY ETYCZNE BADAŃ NAUKOWYCH NA
advertisement
ASPEKTY ETYCZNE BADAŃ NAUKOWYCH NA ZWIERZETACH Krzysztof Turlejski Krajowa Komisja Etyczna Instytut Biologii Doświadczalnej PAN Wydział Biologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Konflikty wartości, konieczność kompromisu • ISTNIEJE WIELE RÓŻNYCH WARTOŚCI ETYCZNYCH, CZĘSTO KOLIDUJĄCYCH ZE SOBĄ. • ZASPOKOJENIE ICH WSZYSTKICH I W PEŁNI NIE JEST MOŻLIWE. • Nie jest możliwe takie działanie, które by zaspokajało wszystkie istotne wartości jednocześnie. • Wobec tego, musimy dokonywać wyborów - najczęściej na drodze kompromisu. • Kształt takiego kompromisu zmienia się, gdy zmienia się sytuacja społeczna i waga przykładana do pewnych wartości. • Reguła: dobry kompromis, to taki kompromis, który nikogo całkowicie nie zadowala, ale pozwala społeczeństwu funkcjonować. Zmiana prawa europejskiego o doświadczeniach na zwierzętach (Dyrektywa EU 2010/63) • 10 lat negocjacji, walka o kształt nowego kompromisu • Zasady nadrzędne: 3R, unifikacji prawa europejskiego („even playground”) • Zmiana w ostatniej chwili: możliwość stawiania wyższych wymagań tam, gdzie były, po wcześniejszej notyfikacji Rady Europy. • Uznanie oceny etycznej doświadczeń na zwierzętach za obowiązkowy i nieodłączny ich składnik. Jednocześnie oddalenie skrajnych akcji zmierzających do wprowadzenia zakazu takich doświadczeń (n.p. Inicjatywa Europejska na rzecz delegalizacji doświadczeń na zwierzętach, oddalona w czerwcu 2015). Sympatia do zwierząt • Zwierzęta są z nami ewolucyjnie związane. Różnią się między sobą więcej, niż my od niektórych z nich. • Układy emocji są ewolucyjnie stare i wykazują wiele międzygatunkowych podobieństw. Łatwiej jest nam zrozumieć emocje zwierząt, niż ich procesy myślowe. • Kto nie odczuwa potrzeby obecności zwierząt, obserwowania ich swobodnego zachowania i radości z takiej obserwacji, nie będzie dobrym naukowcem w tej dziedzinie. • Łagodne i nacechowane empatią zachowanie badacza i opiekunów sprawia, że i zwierzęta i badacz są mniej zestresowani, a cała interakcja mniej etycznie problematyczna. 1 Niezbywalna wartość życia Kultura troski o zwierzęta • Stwierdzenie takie zapisane jest w preambule Dyrektywy • Życie biologiczne jednostki oczywiście MA dla niej wartość. • Jednak życie jednostkowe nie jest i nie może być jedyną wartością, gdyż życie na ziemi jest współzależnym systemem; • Każdy osobnik jest zależny od innych (rozmnażanie drogą płciową, łańcuchy troficzne). Konflikty różnych wartości. • Ta sama Dyrektywa wyłącza spod oceny Komisji Etycznej doświadczenie, w którym zwierzę jest jedynie uśmiercane. • To, że reguły etyczne obowiązują jedynie ludzi stanowią potwierdzenie wyjątkowości naszego gatunku. • Jednak: odebranie życia MA WARTOŚĆ ujemną, jest KOSZTEM także wtedy, gdy zabicie jest usprawiedliwione realizacją innego ważnego dobra. • Europejskie instrukcje wprowadzania Dyrektywy o doświadczeniach na zwierzętach w krajach członkowskich podkreślają potrzebę tworzenia „culture of care” – kultury (atmosfery, obyczaju) troski o zwierzęta doświadczalne powierzone naszej opiece. • Każdy badacz powinien czuć się osobiście odpowiedzialny za zapewnienie zwierzętom doświadczalnym odpowiednich warunków i za odpowiednie ich traktowanie w czasie doświadczenia. • Osobą osobiście odpowiedzialną za taki stosunek wszystkich pracowników instytucji do zwierząt i doświadczeń na nich jest kierownik placówki. Ewolucja etyki • Tak jak społeczeństwa, etyka też ewoluuje. • Zmiany społeczne (np. urbanizacja) i technologiczne (zmiana systemu rolnictwa) sprawiają, że zmienia się ocena wielu działań, które miały akceptację społeczną i nie wywoływały wątpliwości etycznych. • Dotyczy to także akceptowanego sposobu i zakresu użycia zwierząt do celów i potrzeb ludzkich. Rozwój nauki stwarza konflikty etyczne • Każda działalność ludzka stwarza sytuacje, w których pojawiają się konflikty różnych wartości. • Rozwój nauki stwarza wciąż nowe konflikty etyczne. • Dzieje się tak dlatego, że wiedza naukowa ujawnia wcześniej nie znane fakty i zależności, co umożliwia sposoby działania, o których wcześniej nie pomyślano, lub były niemozliwe. • Postęp nauki inicjuje i przyspiesza zmiany status quo, a więc stwarza ciągle nowe, wcześniej nie znane konflikty wartości. • Zmusza to do coraz częstszego negocjowania coraz nowych kompromisów etycznych. 2 Ważniejsze konflikty wartości stworzone przez postęp nauki • - sekcja trupów ludzkich • - doświadczenia na żywych zwierzętach • - energia jądrowa, jej użycie do celów cywilnych i wojskowych - wpływ zwierząt i roślin GMO na rolnictwo i środowisko - użycie leków zmieniających świadomość i emocje - zapłodnienie in vitro u ludzi - eutanazja ludzi na ich życzenie - sztuczna inteligencja - ….. (n>100) Kwestionowanie użycia zwierząt do doświadczeń jest przejawem jednego z wielu konfliktów etycznych dotyczących prowadzenia i wykorzystania wyników badań naukowych. Społeczeństwo, etyka i nauka Konflikty wartości związane z doświadczeniami na zwierzętach • Doświadczenia na zwierzętach stwarzają konflikty moralne. • Są to konflikty dotyczące kosztów realizacji pewnych wartości, na przykład: - z jednej strony etyczna zasada pomocy cierpiącym ludziom i zwierzętom, oraz wartość poszerzania wiedzy; - z drugiej zasada nie krzywdzenia, nie zadawania śmierci i cierpienia nikomu, zarówno ludziom i zwierzętom. • Wartości tych jednocześnie i w całości zrealizować się nie da. • Toteż doświadczenia na zwierzętach nie mogą być prowadzone bez żadnych ograniczeń, musi być zawarty pewien społecznie zaakceptowany kompromis. Aspekt społeczny doświadczeń na zwierzętach • Badania naukowe rozwinęły się w społeczeństwach zaawansowanych w rozwoju. Społeczeństwa takie zaakceptowały pewne wspólne wartości, takie (między innymi) jak wartość poznania i komunikowania prawdy, wartość wiedzy i badań naukowych dla funkcjonowania społeczności. • Podstawowe badania naukowe, w tym badania na zwierzętach, są finansowane przez rządy państw ze środków budżetowych, czyli z podatków. Reprezentanci społeczeństwa mają wpływ na ustanawianie prawa regulującego takie badania. • Toteż przestrzeganie umowy społecznej, określającej, co jest, a co nie jest postępowaniem etycznym jest kluczowe dla rozwoju tych społeczeństw, a więc dla rozwoju nauki. • Nie jest więc możliwe prowadzenie badań naukowych (w tym badań na zwierzętach) bez społecznego przyzwolenia na takie badania. • Destrukcja wartości moralnych i etyki zagraża istnieniu zarówno nauki, jak i rozwiniętych społeczeństw. • Często jednak demokratyczna debata o realnych problemach i zasadach jest dominowana przez grupy aktywistów z obu stron o skrajnych poglądach, usiłujących działać na emocje źle poinformowanej opinii publicznej. 3 Oczekiwania obywateli UE odnośnie standardów etycznych naukowców • Eurobarometr 2014 - raporty „Odpowiedzialna Nauka” i „Percepcja Nauki” • 70% obywateli UE sądzi, że respektowanie zasad etycznych jest gwarancją, iż badania naukowe i innowacje spełnią ich oczekiwania; • 84% uważa, że wszyscy naukowcy powinni przechodzić obowiązkowe kursy etyki; • 83% uważa, że wszyscy młodzi naukowcy powinni składać przysięgę, że będą przestrzegać zasad etycznych i prawa, podobną do Przysięgi Hipokratesa; Zastrzeżenia społeczeństwa do doświadczeń na zwierzętach • Tylko mniejszość obywateli EU bez zastrzeżeń popiera prowadzenie doświadczeń na zwierzętach. • Bardzo często wyrażane są negatywne opinie: - to, że wykonuje się doświadczenia na zwierzętach jest godne ubolewania/potępienia; - doświadczenia na zwierzętach nic nie wnoszą do nauki ani do sposobów leczenia ludzi i zwierząt, są robione dla kariery i pieniędzy; - wszystkie zwierzęta poddawane doświadczeniom straszliwie cierpią; - ogólna liczba zwierząt użytych do doświadczeń jest „niezwykle duża”. - naukowcy używają do badań nadmiernej liczby zwierząt i niepotrzebnie powtarzają doświadczenia. Czy obywatele Unii Europejskiej akceptują badania na zwierzętach? • Wnioski raportu Science and Technology Eurobarometer na temat badań na zwierzętach (czerwiec 2010): • 44% obywateli EU zgadza się z opinią, że należy pozwolić naukowcom na badania na zwierzętach, 37% nie zgadza się; • 44% uważa, że można zaakceptować badania na takich zwierzętach, jak pies, czy małpa • 66% uważa, że naukowcom powinno się zezwolić na badania na zwierzętach takich, jak mysz, jeśli te badania mogą wyjaśnić przyczyny chorób ludzkich (18% nie zgadza się). Doświadczenia na zwierzętach • Opinia publiczna coraz częściej kwestionuje potrzebę i moralne prawo prowadzenia doświadczeń naukowych na zwierzętach. • Czy takie badania są wciąż potrzebne? Jakie jest ich miejsce pośród innych badań naukowych? • Jak dużym problemem moralnym są takie badania? 4 Konkluzja części opinii społecznej: Z doświadczeń na zwierzętach wyniknęło wiele ich cierpień, nie było natomiast żadnego pożytku, ani dla ludzi, ani dla zwierząt. Obecnie takie badania są całkowicie zbędne. Gdyby tych doświadczeń zakazano, cierpienie zwierząt znacząco by się zmniejszyło. Wpływ filozofii Kartezjusza Rene Descartes (1595 – 1650) Francuski filozof i matematyk. Był inżynierem wojskowym. „Myślę, więc jestem”. Dowodem na nasze istnienie jest myślenie i świadomość (dusza). • KARTEZJUSZ dowodził, że funkcje psychiczne i świadomość należą do sfery duszy. Do funkcji duszy należy także zdolność odczuwania, w tym odczuwanie bólu i emocji - lęku, przyjemności, smutku. • Ciało, zarówno ludzkie jak zwierzęce, jest nieświadomym automatem (mechanizmem). • Zgodnie z Biblią, jedynie ludzie mają duszę daną od Boga, zatem zwierzęta są automatami, niezdolnymi do odczuć i uczuć. Sprawiają tylko pozory istnienia tych procesów. • Błędy z niewiedzy. Centralnie w mózgu położona szyszynka steruje przepływami duszy, jest więc jego najważniejszą częścią. Źródła sprzeciwu wobec badań na zwierzętach • XIX-wieczne metody badań na zwierzętach (Claude Bernard) • Biologicznie uwarunkowany, instynktowny lęk i awersja do scen spostrzeganych jako zagrażające, w tym do widoku krwi. Mylenie etyki i estetyki. • Niemożność zrozumienia celu i wyników badań naukowych przez szerokie kręgi społeczeństwa. • Brak wiedzy i zrozumienia szerszego kontekstu kontaktów człowieka z innymi gatunkami zwierząt. Abstrahowanie od realiów życia biologicznego. Hipokryzja i podwójne standardy. • Przemiany kulturowe: obecnie znaczna większość ludzi (a więc wyborców w systemach demokratycznych) kontaktuje się głównie, lub jedynie ze zwierzętami towarzyszącymi. • Jednowymiarowy maksymalizm etyczny. Zawodowy antywiwisekcjonizm. Wczesne poglądy i badania fizjologów - źródło ruchów antywiwiskcjonistycznych • Claude Bernard – skończył medycynę, pracował z fizjologiem F. Magendie. 1847 - profesor Wydziału Fizjologii na Sorbonie. 1864 roku laboratorium przy Musée National d’Historie Naturelle. W 1868 r. wybrany na członka Akademii Francuskiej. • Bernard zdał sobie sprawę, że w medycyna nie jest nauką, że nie jest oparta na naukowo potwierdzonych faktach. Prowadził i propagował eksperymenty na zwierzętach. Ponieważ nie było wtedy środków znieczulających i narkozy, doświadczenia te często były według dzisiejszych standardów bardzo okrutne. • Bernard odkrył zasadę i wprowadził pojęcie homeostazy. Zbadał rolę trzustki, ślinianek i wątroby, etapy utleniania w organizmie i zasady reakcji odruchowych. Odkrył glikogen i biochemiczne podstawy działania kurary. 5 Wczesne poglądy i badania fizjologów - źródło ruchów antywiwiskcjonistycznych • Claude Bernard (być może dla uspokojenia sumienia) podzielał poglądy Kartezjusza. Wykonywał prawdziwe wiwisekcje na psach (wówczas pladze Paryża). Radził uczniom ignorować wycie rozcinanych zwierząt i skupiać się na przebiegu badania. W ślad za nim, postępowało tak wielu fizjologów Europy. • Próby zastosowania do narkozy eteru: 1836-1946, chloroformu: od 1847 (USA). Europa – 1870-80. • W 1845 Claude Bernard ożenił się z Fanny Martin, która nie mogła znieść widoku doświadczeń męża. Ona i ich córka stały się obrończyniami praw zwierząt (antywiwisekcjonistkami). W 1869 roku Fanny rozwiodła się z mężem. BUAV – the British Union for the Abolition of Vivisection • BUAV powołała do życia w 1898 roku Frances Power Cobbe (1822 to 1904), bojowniczka o prawa kobiet i filantropka. • Cobbe zetknęła się z doświadczeniami na zwierzętach podczas podróży po Europie w roku 1863. • Głęboko poruszona cierpieniem zwierząt, zaczęła pisać artykuły do prasy i wygłaszać przemówienia przeciw ‘torturowaniu’ zwierząt. • Opinia publiczna była poruszona jej wystąpieniami. Królowa Wiktoria uznała wiwisekcje za “hańbę dla Chrześcijaństwa i ludzkości”. W końcu XIX wieku powstało wiele organizacji nazywających się „antywiwisekcjonistycznymi”. Pięć takich organizacji połączyło się w roku 1898 tworząc BUAV. Wiwisekcja jako grzech • W Anglii najwcześniej protestowano przeciw okrucieństwu wobec koni. • Te protesty dały początek zorganizowanym ruchom obrony zwierząt przed okrucieństwem. • Doświadczenia na zwierzętach (wówczas rzeczywiście często wiwisekcje) uznano za „grzech”. MISJA BUAV • ‘To keep unalterably before its members and the public the fundamental principle of their warfare with scientific cruelty, namely, that it is a great Sin – which can only be opposed effectively when opposed absolutely, and without attempts at delusive comprises of any kind.’ • Jest to do tej pory maksyma BUAV. • POJĘCIE GRZECHU JEST POJĘCIEM RELIGIJNYM 6 BUAV • BUAV jest największą, najbardziej wpływową i najbogatszą organizacją anty-wiwisekcjonistyczną w Europie. • W roku 1947 utracił status organizacji pożytku publicznego, gdyż rząd Wielkiej Brytanii uznał, że jej misja została wypełniona, że obecne doświadczenia na zwierzętach nie są wiwisekcjami. BUAV nigdy się z tym nie zgodził. • BUAV szkoli działaczy i finansuje ruchy antywiwisekcjonistyczne w całej Europie, także w Polsce Czy liczba zwierząt używanych do doświadczeń jest „ogromna”? Jak się ta liczba ma do liczby zwierząt używanych do innych celów? Widok płynącej krwi wywołuje instynktowny lęk • Ciało migdałowate przodomózgowia, struktura odpowiedzialna za generowanie emocji lęku, strachu i awersji reaguje automatycznym, nieświadomym pobudzeniem na szereg bodźców potencjalnie uszkadzających, takich jak: widok ran i krwi widok węży, pająków widok ostrych przedmiotów zbliżanych do ciała widok trupów, kału • Są to reakcje instynktowne, wrodzone, które sprawiają, że sami odczuwamy ból poszkodowanego, a więc unikamy miejsc, w których i my moglibyśmy doznać urazu. W wielu zawodach, na przykład w ratownictwie medycznym, chirurgii wymagane jest przezwyciężenie, stłumienie tych odruchowych reakcji. • Koszty etyczne: zobojętnienie, brak reakcji na cierpienie. Czy liczba zwierząt używanych do badań naukowych jest ogromna? • Na całym świecie corocznie około 50-100 mln zwierząt jest używanych do doświadczeń i testów. Udokumentowane jest użycie 27 milionów zwierząt. Nic nie wiemy o liczbach zwierząt użytych w Chinach, Indiach, Rosji, Japonii. • W najbardziej rozwiniętych krajach świata co roku do doświadczeń używa się milionów zwierząt (2-4 mln w największych krajach Wspólnoty Europejskiej, w sumie 12 mln). 7 Liczba zwierząt używanych co roku do celów naukowych (badania i testy) w Unii Europejskiej • W UE corocznie używa się około 12-13 milionów zwierząt do doświadczeń i testów (ESLAV Bulletin November 2010) • • • • • • • • • • Zjedn. Królestwo – 3.6 mln (2010) Niemcy – 3.2 mln Francja – 2.3 mln (2004; w 1984 - 4.8 mln) Hiszpania – 1.4 mln (2009) Włochy – 1.1 mln Holandia – 0.5 mln Belgia – 0.4 mln Skandynawia – 0.5 mln Europa Wschodnia – poniżej 1 mln (Polska – 0.2 mln w 2013, liczba użytych zwierząt stale spada) Ile zwierząt obciąża sumienie obywatela rozwiniętego państwa UE w ciągu całego jego życia? Każdy obywatel - 2 myszy i jeden szczur. Dla 50% obywateli czwartym zwierzęciem będzie rybka akwaryjna Danio rerio. Dla 20% - jednodniowe kurczę. Dla 10% - inny mały gryzoń. Dla 10% - inny kręgowiec. Mniej niż jedna osoba na 10 000 musi się zgodzić na to, że w ciągu jego całego życia, w jego imieniu do celów naukowych zostanie użyty jeden pies, kot lub małpa. Miliony ludzi, miliony zwierząt i relacje między nimi • Biorąc pod uwagę liczby obywateli różnych państw i liczby użytych tam zwierząt doświadczalnych, dochodzimy do wniosku, że każdy obywatel rozwiniętego państwa musi się zgodzić na to, by raz na 20-40 lat w jego imieniu poświęcono życie jednego zwierzęcia doświadczalnego. • A więc, by w ciągu całego jego życia 2-4 zwierzęta zostały użyte do celów naukowych w jego imieniu. Stały spadek liczby psów i kotów używanych do doświadczeń w UE Naukowcy systematycznie redukują liczbę najbardziej problematycznych doświadczeń Jednocześnie w Anglii co roku usypia się około 100 000 2-letnich greyhoundów, które w poprzednim sezonie przegrywały w wyścigach psów. Jest to jeden z częstych przypadków hipokryzji w stosunku ludzi do zwierząt. 8 Liczba ssaków naczelnych użytych do doświadczeń w Unii Europejskiej rok 2009 Czym biedniejsze państwo, tym mniej zwierząt używa do badań naukowych • Cała Europa – 9-10 000 • Zjednoczone Królestwo 4100 (stały wzrost liczby) • Francja – 3789 w 2004 (ostatnie dostępne dane) • Niemcy – ? 2000 • Włochy – 502 • Hiszpania – 430 • Belgia – ca. 50 rocznie • Europa Wschodnia – tylko Węgry (10-20 rocznie) Koszt zwierzęcia to zawsze zaledwie kilka procent całkowitych kosztów prowadzenia badań na nim. Zależnie od kraju i rodzaju doświadczeń, jest to w przeliczeniu suma 3 – 100 TYSIĘCY złotych. Z tego powodu już w państwach o średnim stopniu rozwoju, używa się do celów naukowych proporcjonalnie 10-100 razy mniej zwierząt, niż w państwach rozwiniętych. Polska (38 mln ludzi) używa do badań i testów 0.2 mln zwierząt, zamiast około 1.9 mln, których używała by jako państwo rozwinięte. Zatem w Polsce tylko 50% ludzi musi się zgodzić na to, żeby w ciągu całego ich życia jedno zwierzę zostało użyte do celów naukowych. Ile zwierząt zjadają psy i koty Ile zwierząt zjadają psy i koty • Psy i koty utrzymywane są głównie jako zwierzęta towarzyszące, dla zaspokojenia ludzkich potrzeb emocjonalnych. • Psy są wszystkożerne i mogą jeść niewiele mięsa. Koty muszą otrzymywać jako karmę mięso innych zwierząt. • 5-7 mln psów, średnio 200 g mięsa na dzień. 4-6 mln kotów, średnio 200 g. mięsa na dzień. • Zapotrzebowanie na karmę psów i kotów w Polsce: co najmniej 1500 TON mięsa dziennie, 500 tys ton rocznie. • Tyle karmy dla zwierząt można uzyskać- zabijając: • - 350 mln kurcząt, lub • - 10 mln świń, lub • - 4 mln sztuk bydła. • Konkluzja: Obywatele państw akceptujących posiadanie zwierząt towarzyszących, zgadzają się na hodowanie i zabijanie na ich karmę co najmniej stukrotnie większej liczby zwierząt, niż jest poświęcane na potrzeby nauki. 10-15% hodowanych przez człowieka zwierząt jest zjadanych prez psy i koty. 9 Szersza perspektywa • Kręgowce używane do doświadczeń stanowią co najwyżej 0.1% wszystkich ptaków i ssaków używanych przez człowieka do różnych celów. • Roczna konsumpcja na całym świecie: • Ryby –nieznana. Co najmniej 200 mld sztuk większych ryb (nie licząc sardynek itp.). • Drób – powyżej 100 mld. • Świnie – 1 mld. • Bydło – 0.1 mld. Problem bólu i cierpienia zwierząt doświadczalnych • Warunki utrzymania zwierząt doświadczalnych są z reguły dobre a standardy są systematycznie podwyższane (także mocą nowej Dyrektywy UE 2010/63). • Nie jest prawdą, że każde zwierzę doświadczalne cierpi. Odwrotnie, relatywnie niewiele zwierząt doświadczalnych odczuwa znaczny ból, stres lub dyskomfort na skutek zastosowania procedur doświadczalnych. Konkluzja: • Uśmiercanie zwierząt do celów badań naukowych to wąski margines całości akceptowanych powodów uśmiercania zwierząt przez człowieka do jego celów. • Przy tym: znaczna część zwierząt doświadczalnych to zwierzęta użyte do testów wymaganych przez prawo, do których wyeliminowania skutecznie się dąży. • Myszy, szczury, inne gryzonie, kurczęta i ryby to ponad 90% zwierząt używanych do badań naukowych. • „Bardziej rozwinięte” zwierzęta są używane bardzo oszczędnie (1-3%) i tylko do specjalnych celów. Większość zwierząt jest poddawanych bezbolesnym doświadczeniom albo odczuwa tylko niewielki, krótkotrwały ból. • • • • W badaniach prowadzonych w Europie, tylko około 7% zwierząt doświadczalnych kiedykolwiek odczuwa ból lub stres o średnim lub silnym natężeniu. Ta proporcja stale spada. W przypadku około 50% zwierząt jedyną procedurą jest uśmiercenie w celu pobrania tkanek (ta proporcja stale rośnie z powodu rozwoju badań in vitro). Ponadto, 10-15% zwierząt jest obserwowanych, bezboleśnie testowanych lub trenowanych przed zabiciem. Prawie 30% zwierząt jest operowanych pod narkozą, a następnie dostają środki przeciwbólowe po operacji. 10 Najtrudniejsze do uniknięcia przypadki zadawania bólu i cierpień: Bezsensowne badania? 200 lat temu wiedzieliśmy o budowie i funkcjonowaniu organizmów niewiele więcej niż greccy medycy i filozofowie 2000 lat wcześniej. Ten postęp wiedzy zawdzięczmy systematycznym badaniom naukowym, w tym badaniom na zwierzętach, prowadzonych w ciągu ostatnich dwóch wieków. Postęp wiedzy w ciągu ostatnich 10 lat jest większy niż wcześniej przez stulecia. W ciągu ostatnich 3-4 pokoleń życie człowieka wydłużyło się o ponad 20 lat (o całe pokolenie!). Prawie całe to przedłużenie życia i lepsze zdrowie zawdzięczamy wiedzy zdobytej w doświadczeniach, prowadzonych w którejś fazie także na zwierzętach. - badania mechanizmów bólu i działania nowych środków przeciwbólowych; - badania nad nowotworami - badania nad sposobami postępowania po zawale serca - okres pooperacyjny w doświadczeniach chronicznych; - badania nad stresem, wymagające uciążliwego stresowania; Zyski z badań na zwierzętach trafiają z powrotem do zwierząt •Miliony psów, kotów i innych ulubieńców, a także zwierząt gospodarskich umierałoby na ponad 200 chorób, które są obecnie uleczalne, albo którym zapobiega się przez szczepienia. •Obecnie medycyna weterynaryjna w ciągu kilku lat adaptuje do leczenia chorób zwierząt nowe metody, które pierwotnie opracowano eksperymentując na zwierzętach dla leczenia ludzi. Ostatnio – wymiana zastawek serca. NIERACJONALNE ZAKAZY BADAŃ SZKODZĄ ZWIERZĘTOM • • • • • • Domagamy się - wprowadzenia zakazu eksperymentów na zwierzętach naczelnych, zwierzętach dzikich oraz zwierzętach bezdomnych z wyłączeniem przypadków WYJĄTKOWYCH, … - dopuszczenia prowadzenia badań w celu ochrony środowiska naturalnego JEDYNIE jeśli prowadzone są one w interesie zdrowia ludzi lub zwierząt; - zapewnienia udziału w KAŻDEJ komisji etycznej,…. minimum 3 przedstawicieli organizacji humanitarnej (nie gatunkowej) ochrony zwierząt. Ochrona przyrody wymaga monitoringu populacji i osobników, który kwalifikuje się jako doświadczenia na zwierzętach. Ekolodzy są przerażeni tą perspektywą. Stronnicy „ekologii głębokiej” triumfują. Chronić rzadkie zwierzęta dzikie (n.p. niedźwiedzie) będzie bardzo trudno. 11 Badania na zwierzętach przynoszą ogromne TRWAŁE korzyści poznawcze i ekonomiczne. Coraz rzadziej badania te powodują poważne zagrożenia dobrostanu żyjących zwierząt. Jednocześnie przepisy dotyczące użycia zwierząt do doświadczeń naukowych są najbardziej restrykcyjne spośród wszystkich przepisów dotyczących użycia zwierząt do potrzeb ludzkich i są stale zaostrzane. Wiedza naukowa jest jednością • Analiza prac cytowanych przez noblistów z dziedziny fizjologii i medycyny, oraz prac cytowanych w tych pracach pokazuje, że każde odkrycie opiera się na bardzo szerokiej bazie naukowej, praktycznie wymaga rozwoju wszystkich gałęzi wiedzy. • Badania na zwierzętach potrzebne są nie tylko w medycynie czy ekologii. Badania neurofizjologiczne bardzo wiele wniosły do rozwoju informatyki. Badania aerodynamiki lotu ptaków pozwoliły poprawić właściwości płatów nośnych samolotów. Problemy medyczne dotąd nie rozwiązane i niemożliwe do rozwiązania bez dalszych badań na zwierzętach Nowotwory Usuwanie bólu chronicznego Zapobieganie cukrzycy Nadciśnienie Degeneracje nerek i wątroby Psychozy, depresja Choroba Alzheimera, Parkinsona Choroby zakaźne, nowe antybiotyki Testowanie nieszkodliwości leków, poprawności procedur i technik chirurgicznych. Uczenie umiejętności zawodowych. W tych kierunkach badań i szkoleń, doświadczenia na zwierzętach są nadal niezbędne jako jedna z metod. Niezbędny jest dialog naukowców ze społeczeństwem • Musimy ze społeczeństwem prowadzić dialog. • Musimy zaakceptować, że czasem będziemy pozostawać w sporze z opinią społeczną i nie będziemy rozumiani. • Opinia społeczna musi być przekonana, że mimo to, jesteśmy zdecydowani respektować prawo. • Nie rezygnując z własnych racji, musimy uważnie słuchać, co mówi opinia społeczna i próbować zrozumieć dlaczego. • Musimy się nauczyć wyjaśniać opinii społecznej cel i znaczenie naszych badań, przedstawiać nasz system wartości i naszą perspektywę. • Bez akceptacji społecznej nie jest możliwe uprawianie nauki, także badań na zwierzętach. 12 Państwo prawa czy państwo ideologii Naukowcy, konflikty etyczne, społeczne kompromisy i prawo • Współczesne państwa funkcjonują mając za fundament zbiór praw i egzekwując wynikające z nich obowiązki, a nie ideologię (ideę) i wynikającą z niej moralność. • W pierwszym przypadku mamy państwo prawa w drugim mamy rządy ideologii (komunistycznej, religijnej czy nacjonalistycznej). • Naukowcy mają prawo i obowiązek brać udział w negocjowaniu kompromisu dotyczącego obowiązujących standardów etycznych, natomiast nie mogą ignorować istnienia konfliktów etycznych i prawa społeczeństwa do wyrażania opinii i negocjowania kompromisu wartości, który ma obowiązywać w danym miejscu i czasie – jako prawo. Bądźmy świadomi zagrożeń etycznych • Życie jest nierozłącznie związane z cierpieniem i kończy się śmiercią. Mimo tego, nikt normalny nie tylko nie cieszy się ze śmierci i cierpienia, ale też nie jest na nie obojętny. • Zadanie śmierci lub cierpienia nie może być rutyną nie wymagającą refleksji. W czasie wykonywania takich czynności, lepiej (także dla zwierząt) abyśmy nie działali w stanie napięcia emocjonalnego. Zawsze jednak w takich sytuacjach powinniśmy być świadomi, że kończymy życie zwierzęcia, albo zadajemy mu cierpienie. • Refleksja nad celem i skutkami działania powinna nam zawsze towarzyszyć. • 13
