Św. Tomasz (1224-1274) - 1250 r. – przyjmuje święcenia kapłańskie

Św. Tomasz z Akwinu (1224-1274)
Życie
- urodził się w zamożnej włoskiej rodzinie
szlacheckiej jako syn hrabiego Akwinu
- od 5 roku życia pobierał nauki w zakonie
Benedyktynów na Monte Cassino
- 1250 r. – przyjmuje święcenia
kapłańskie (dominikanin)
- 1269 r. – przejmuje katedrę teologii w
Paryżu
- 1272 r. – przejmuje szkołę teologii w
Neapolu
- 1323 r. – kanonizacja Tomasza przez Jana
XXII
Główne dzieła:
- O bycie i istocie
- O wieczności świata
- Suma teologiczna (niedokończył)
- komentarze do pism Arystotelesa
 XII w. to czas kiedy Zachód – Europa łacińska odzyskuje
dzieła Arystotelesa. W Hiszpańskim Toledo tłumaczone są
najpierw z arabskiego na łacinę.
 Arystotelizm z końcem XII w. a następnie w XIII zapanował
na jednym z najważniejszych ówczesnych uniwersytetów,
tzn. na Uniwersytecie w Paryżu.
 „Bez Arystotelesa nie byłoby św. Tomasza”
(ARYSTOTELIZM CHRZEŚCIJAŃSKI)
Odróżnienie filozofii od teologii
Na skutek lektury Metafizyki Arystotelesa, św. Tomasz dokonał rozróżnienia na:
•
Filozofia → wiedza autonomiczna → poznanie przyczynowe;
punkt wyjścia → świat materialny (poznanie ‘z dołu’)
metoda → poznanie rozumowe;
•
Teologia → wiedza autonomiczna
punkt wyjścia → Objawienie (poznanie ‘z góry’)
metoda → wiara;
Rozum i objawienie stanowią obydwie wiedze autonomiczne
ale względem siebie komplementarne
↓
Pełne poznanie = rozum + wiara
Fides quaerens intellectum
 Św. Tomasz, tworząc w
złotym wieku
scholastyki , przyczynił
się do ukształtowania
filozofii chrześcijańskiej w
sensie właściwym. Stworzył
tak spójny (racjonalny)
system filozoficznoteologiczny, że TOMIZM na
długie wieki był uważany, za
kwintesencję
podstawowych zasad
katolicyzmu
(1) KONCEPCJA RZECZYWISTOŚCI
 Św. Tomasz przyjmował koncepcję racjonalnego i celowego
porządku świata, mając na myśli każdą płaszczyznę
rzeczywistości.
 Wszechświat, stworzenie ziemskie, społeczność ludzka,
człowiek – wszystko to jest racjonalne i celowe: ma swoje
miejsce i cel.
Najważniejsze idee filozofii Tomasza
to:
-Racjonalność i celowość świata
-Hierarchiczna struktura rzeczywistości
-Idea osoby ludzkiej
-Idea Opatrzności Bożej
Hierarchiczna struktura rzeczywistości
 Cały wszechświat zostaje
stworzony po to, aby
objawić doskonałość
Boga. Ta doskonałość nie
mogła się objawić przez
tworzenie jednej istoty,
stąd świat przyrody jest
nieskończenie
zróżnicowany;
[pogodzenie biblijnego
wątku o stworzeniu z
arystotelesowskim
pluralizmem
metafizycznym].
 Hierarchia:
- Istoty rozumne
-
-
(aniołowie,
ludzie)
Zwierzęta
Rośliny
Minerały
Inne cząstki itd..
 Koncepcja hierarchii wprowadzona jest po to, by wskazać na
porządek, a dokładniej na to, że jedne rzeczy, tzn. te niższe powinny
być zawsze podporządkowane tym wyższym.
 W każdym stworzeniu jest ślad Boga.
 W człowieku jednak nie jest to tylko ślad, lecz znacznie więcej:
- Każdy człowiek nosi w sobie obraz boży, tzn. ziszcza, w
mniejszym lub większym stopniu, ideę Boga, która jest w nim
samym (możliwość samodoskonalenia się).
Na czym polega owa koncepcja
powszechnego upodporządkowania?
Jest to swego rodzaju koncepcja
władzy, ale władzy pojętej
idealnie, tzn. wszelka władza musi
być mądra i dobra.
I tak np.:
 Człowiek podlega (powinien)
Bogu;
 Świat przyrody nierozumnej
podlega (powinien) człowiekowi;
 Człowiek mniej mądry podlega
(powinien) mądrzejszemu;
 Sfera zmysłowa w człowieku
podlega (powinna) rozumowi;
Idea Opatrzności Bożej
-Bożych rządów, które
wyrażają się w
uporządkowaniu
Wszechświata i planie
rządzenia dotyczącym
wszystkich rzeczy.
 Św. Tomasz odrzuca zarówno Augustiańską koncepcję
iluminacji, jak i predystynacji.
 Rozum – boski element w człowieku – został w wyniku
grzechu pierworodnego jedynie osłabiony
Koncepcja człowieka
1.
U Arystotelesa człowiek to animal razionale,
czyli człowiek to twór natury;
2.
U Tomasza człowiek to twór ponadnaturalny
compositum duszy i ciała (podobnie jak u Augustyna, obydwa elementy pierwotnie pochodzą od
Boga);
Def. Człowiek to osoba → 3 specyficznie ludzkie działania to:
rozumność, wolność, zdolność do miłości altruistycznej
↓
Dusza ludzka pochodzi bezpośrednio od Boga;
Ciało od człowieka
Homo generat hominem et Deus
(Człowieka rodzi człowiek i Bóg)
↓
Chrześcijańska koncepcja niezbywalnej wartości/godności człowieka.
(2) ZAGADNIENIA BOGA
Tomasz zadaje pytanie:
W jaki sposób możemy sensownie mówić o Bogu?
Odp. Nie możemy wiedzieć nic nt. natury Boga,
ewentualnie tylko możemy rozprawiać nt. istnienia
1. Na drodze wiary – Objawienie
2. Na drodze filozoficznej – obszar doświadczenia
Czy istnienia Boga można w ogóle dowodzić?
5 dróg Tomaszowych do poznania Boga
Wielkim osiągnięciem Tomasza są filozoficzne „dowody” na istnienie
Boga.
„droga” – „argument” – „dowód”?
Tomaszowe Drogi dojścia do poznania Boga są podsumowaniem
filozofii Platona i Arystotelesa.
- Argumenty te mają empiryczno-racjonalny (metoda
arystotelesowska): punktem ich wyjścia zawsze jest otaczający
świat, jego obserwacja empiryczna, a następnie na drodze
rozumowania dochodzi się do stwierdzenia istnienia Boga.
Droga 1: Z analizy relacji przyczyna-skutek
Bóg jako nieuprzyczynowana Pierwsza Przyczyna
Wyjaśnianie świata w odwołaniu do relacji przyczynowo-skutkowej
nie może iść w nieskończoność, by nie popełniać błędu ‘ciągu
nieskończonego’;
Ergo trzeba więc wskazać na coś, co nie jest uprzyczynowane;
Droga 2: Z przygodnego istnienia świata
Bóg jako tożsamość Istoty i Istnienia
Świat jest przygodny tzn. jest niekonieczny w swoim istnieniu –
nie można więc przyczyny istnienia świata szukać w tym świecie
(skoro nie jest konieczny w swoim istnieniu).
Ergo musi istnieć Coś, co nie potrzebuje wytłumaczenia swojego
istnienia, tzn. istnieje samo przez się.
Droga 5: Z porządku w świecie
Bóg jako Logos
Obserwowany ład w świecie wskazuje na to, że świat jest
celowy tzn. racjonalny. Racjonalność musi skądś
pochodzić.
Ergo tylko Bóg jako Czysty Intelekt może być przyczyną
takiego świata
Etapy rozwoju definicji człowieka w filozofii Zachodniej
PODSUMOWANIE
 Sokrates:
Człowiek to dusza, a dusza to rozum;
 Arystoteles:
Homo est animal racjonale;
(dopełniona def. Sokratesa)
 Św. Augustyn:
Człowiek to osoba, czyli istota wolna i rozumna
(pojęcie osoby wskazuje również na wymiar cielesny: compositum duszy i ciała)
 Św. Tomasz:
Człowiek to osoba, czyli istota rozumna, wolna
i zdolna do miłości altruistycznej