ITC INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ PW Kadry dla energetyki

INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ PW
ITC
Kadry
dla energetyki jądrowej
Nikołaj Uzunow
Mirosław Duda
„Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.
ITC
Plan wystąpienia
1. Warunki rozwoju a szkolenie kadr dla energetyki jądrowej w
Polsce.
2. Edukacja społeczeństwa i jego przedstawicieli politycznych.
3. Profil edukacyjny kadr dla energetyki jądrowej.
4. Dziedziny kształcenia.
5. Kształcenie kadr do 1994 r.
6. Koncepcje odrodzenia kształcenia.
7. Wnioski.
ITC
Warunki rozwoju a szkolenie kadr
dla energetyki jądrowej w Polsce
• Rozwój energetyki jądrowej w Polsce będzie następował w warunkach
gospodarki rynkowej o wymiarze krajowym, europejskim i światowym.
• Zadaniem państwa jest w zasadzie tylko stworzenie infrastruktury dla
rozwoju energetyki jądrowej, zwłaszcza prawnej i regulacyjnej.
• Państwo może być również inwestorem niektórych obiektów infrastruktury
jądrowej, jak np. składowiska odpadów radioaktywnych.
• Inwestorami będą jednak przede wszystkim przedsiębiorstwa
energetyczne, niezależnie od ich własności.
• Obiekty energetyki jądrowej będą budowane przez duże przedsiębiorstwa
o kapitale międzynarodowym, w tym, przynajmniej dla pierwszych
obiektów, w systemie „pod klucz”.
• Tym niemniej należy szkolić kadry krajowe, zwłaszcza w zakresie
eksploatacji i regulacji.
ITC
Edukacja społeczeństwa
• Niezbędna jest podstawowa edukacja społeczeństwa, aby
zmniejszyć podatność na demagogię i zracjonalizować
postrzeganie tej technologii.
• W szkołach podstawowych i średnich należy wprowadzić do
programów nauczania podstawowe informacje o istocie
wytwarzania energii w reaktorach jądrowych, rzeczywistych
poziomach uwolnień radionuklidów w czasie eksploatacji EJ oraz o
ryzyku i skutkach awarii w EJ.
• W pierwszym rzędzie potrzebne jest szkolenie kadry
nauczycielskiej, w tym również kadry duchowieństwa, aby
wykorzystać ich autorytet w wyjaśnianiu ewentualnych wątpliwości
w społeczeństwie.
ITC
Potrzeba edukacji polityków
• Edukacja polityków jest istotnym obszarem kształcenia
społeczeństwa ze względu na szczególną rolę, którą pełnią politycy
w promowaniu lub blokowaniu rozwoju energetyki jądrowej.
• W tej dziedzinie potrzebna jest jednak wiedza szersza o
problemach zaopatrzenia kraju w energię, o rozmaitych
technologiach wytwarzania energii, ich kosztach i właściwościach
ekologicznych.
• Niezbędna jest również podstawowa wiedza w zakresie ochrony
radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego w celu likwidacji
nieuzasadnionych obaw w tej grupie społecznej.
ITC
Profil edukacyjny kadr
do budowy i eksploatacji EJ
• Większość umiejętności technicznych potrzebnych do
projektowania, budowy i eksploatacji elektrowni jądrowych jest taka
sama, jak dla innych dużych inwestycji przemysłowych i
energetycznych.
• Istnieje jednak obszar, wymagający znajomości procesów
zachodzących w reaktorze i jego układach. Niezbędne są zatem
wiedza i umiejętności z dziedzin jądrowych.
• Dodatkowo, ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe
wymaga pogłębionej wiedzy i praktyki w tradycyjnych obszarach
budowy i eksploatacji obiektów energetycznych.
• Szczególna wiedza jest potrzebna w zakresie projektowania i
wdrażania systemów zapewnienia jakości na każdym etapie
inwestycji i eksploatacji obiektów energetyki jądrowej.
ITC
Profil edukacyjny kadr
dla dozoru jądrowego
• Kadry dozoru jądrowego w celu świadomego stosowania przepisów
w zakresie ORiBJ muszą posiadać gruntowną wiedzę w obszarze
swojego nadzoru, a więc w zakresie przede wszystkim technologii
jądrowego wytwarzania ciepła, możliwych dróg i zabezpieczeń
przed uwalnianiem radionuklidów do otoczenia, składowania i
utylizacji odpadów radioaktywnych.
• Niezbędne jest specjalistyczne szkolenie w zakresie krajowych i
międzynarodowych przepisów w dziedzinie ORiBJ oraz
nieproliferacji materiałów jądrowych.
• Potrzebna jest również znajomość prawa związanego, np.
dotyczącego dozoru technicznego, lokalizacji źródeł energii itd.
ITC
•
Dziedziny kształcenia
Nauka i technika jądrowa
-
Nauki podstawowe
 Fizyka jądrowa
 Chemia jądrowa
 Medycyna nuklearna
-
Dyscypliny techniczne
 Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa)
 Techniki jądrowe
•
Pozostałe dziedziny nauki i techniki
ITC
Kształcenie kadr do 1994 r.
- uczelnie wyższe
Uczelnia
Specjalność
(w latach)
Liczba abs. rocznie
(maks.)
Liczba abs. st. pod.
(w latach)
AGH – Wydział Fizyki
i Techniki Jądrowej
EJ, FJ, FM i inne
(EJ do 1990)
do 5
(do 15)
b.d.
Politechnika Gdańska
Energetyka jądrowa
(1987-1992)
?
(12)
160
(1972-1990)
Politechnika Łódzka
Techniki jądrowe
(1965-1991)
?
(12-14)
-
Politechnika Śląska
Energetyka jądrowa
(1962-1990)
?
(8)
30
(1983-1988)
PW – Wydział
Elektroniki
Elektronika jądrowa
24
(30)
130
(1976-1985)
PW – Wydział
Inżynierii Lądowej
Budowa elektrowni
jądrowych
-
100
(1980-1990)
PW – Wydział
Mechaniczny
Energetyki i Lotnictwa
Kat. TJ, EJ; ZSiRJ
(1959-1992)
5
(20)
500
(1959-1989)
ITC
Kształcenie kadr do 1994 r.
- instytuty badawcze
Instytut Badań Jądrowych, rozbity w stanie wojennym na
•
Instytut Energii Atomowej (reaktory EWA i MARIA; fizyka jądrowa, fizyka
reaktorów, produkcja izotopów itd.)
•
Instytut Problemów Jądrowych (fizyka jądrowa, fizyka plazmy gorącej,
zastosowania medyczne techniki jądrowej itd.)
•
Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (chemia jądrowa, radiobiologia,
zastosowania przemysłowe techniki jądrowej itd.)
Instytut Fizyki Jądrowej (fizyka i astrofizyka cząstek, fizyka jądrowa i
oddziaływań silnych, materia skondensowana itd.)
Centrum Onkologii, Zakład Medycyny Nuklearnej
ITC
Podsumowanie danych historycznych
(wyższe uczelnie techniczne)
Liczba absolwentów studiów dziennych w latach 1985-1994
Lata
do 1990
po 1990
Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa)
65
16
Techniki jądrowe
10
10
Liczba absolwentów studiów podyplomowych w latach 1980-1994
Lata
do 1990
po 1990
Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa)
ok. 700
0
Techniki jądrowe
ok. 130
0
Liczba obronionych prac doktorskich i habilitacyjnych w latach 1985-1994
Lata
do 1990
po 1990
Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa)
b.d.
22
Techniki jądrowe
b.d.
5
ITC
Stan obecny – próba oceny
Stan kadry:
•
stosunkowo niewielka liczba specjalistów
•
zaawansowany wiek zdecydowanej większości specjalistów
•
ograniczony kontakt z zagadnieniami energetyki jądrowej
Stan kształcenia:
•
brak* specjalizacji „Energetyka Jądrowa”
•
zanikająca liczba absolwentów innych specjalności
„jądrowych”
•
głęboki niedobór nauczycieli akademickich
ITC
Uwarunkowania dla uruchomienia
specjalności „Energetyka Jądrowa”
• Niedobór kadry nauczycielskiej.
Wśród specjalistów z różnych dziedzin atomistyki jest w Polsce bardzo
niewielu mających ciągły kontakt z energetyką jądrową. Oznacza to, iż
uruchomienie na którejkolwiek uczelni odpowiedniej specjalności
wiązałoby się z zatrudnieniem kilku wykładowców z zewnątrz i byłoby
bardzo trudne pod względem organizacyjnym i finansowym.
• Niejasne perspektywy pracy w wyuczonym zawodzie.
Do niedawna perspektyw w ogóle brakowało. Obecne związane są z
udziałem Polski w budowie dwóch bloków jądrowych w Ignalinie oraz
planami rozwoju energetyki jądrowej w kraju – niestety, wciąż mało
konkretnymi.
• Rosnące zainteresowanie studentów i kandydatów na
studia.
ITC
Koncepcje odrodzenia kształcenia
•Działanie wyłącznie własnymi siłami
- na danej uczelni (wydziale) – zakłada współpracę ze specjalistami z innych instytucji;
wymaga dofinansowania; brak przykładów.
- współpraca kilku instytucji – zakłada powołanie wspólnej platformy lub studium;
wymaga dofinansowania; przykład: nie uruchomione Studium Doktoranckie Metod i
Technologii Jądrowych.
•Tymczasowa współpraca z zagranicą
- proste sponsorowanie studiów zagranicą – najdroższe i najgorsze rozwiązanie.
- wymiana studentów - umożliwia natychmiastowe uruchomienie specjalności
„Energetyka Jądrowa”; zakłada ewolucję w kierunku samodzielnego kształcenia; wymaga
dofinansowania; przykład: Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Politechniki
Warszawskiej.
Do pogłębienia wiedzy nowopowstałej kadry niezbędne będzie
wykorzystanie specjalistów zagranicznych w ramach zadań dostawców
poszczególnych instalacji EJ oraz możliwości szkoleniowych instytucji
międzynarodowych, w tym MAEA.
ITC
Specjalność „Energetyka Jądrowa”
na Wydziale MEL PW
Specjalność realizowana w ramach kierunku „Energetyka” tylko na studiach
II stopnia (magisterskich) we współpracy z Królewskim Instytutem
Technologicznym (KTH) w Sztokholmie.
Pobyt studentów w Szwecji częściowo finansowany w ramach programu
Erasmus, spodziewana pomoc ze strony rodzimej energetyki.
W r.ak. 2008/09 studia rozpocznie 5 studentów. Planuje się, iż do czasu
usamodzielnienia się specjalność kończyć będzie ok. 10 osób rocznie.
Semestr I (zimowy), w KTH, w j. angielskim:
Nuclear Physics; Reactor Chemistry; Nuclear Reactor Physics; Thermal-Hydraulics in Nuclear
Energy Engineering; Radiation, Protection, Dosimetry and Detectors*; Nuclear Chemistry*.
Semestr II (letni), w KTH, w j. angielskim:
Nuclear Reactor Technology; Nuclear Power Safety; Nuclear Reactor Dynamics and Stability;
Chemistry and Physics of Nuclear Fuels*; Transmutation of Nuclear Waste*.
Semestr III (zimowy), na MEL:
Równania różniczkowe cząstkowe; Termodynamika statystyczna i nierównowagowa;
Seminarium dyplomowe; Praca dyplomowa.
ITC
Wnioski
•
Podstawowym warunkiem pozyskania kadr dla energetyki jądrowej jest
stworzenie jasnych perspektyw dla rozwoju tej technologii.
•
Pierwszym warunkiem jest decyzja polityczna na poziomie parlamentu
o potrzebie rozwoju energetyki jądrowej w Polsce oraz konieczności
wspierania tego rozwoju przez organy rządowe.
•
Powinien powstać rządowy program rozwoju energetyki jądrowej a w
nim program szkolenia kadr.
•
Oczywistym warunkiem jest zapewnienie finansowania kształcenia w
zakresie niezbędnym do wyszkolenia kadry dla rozwoju infrastruktury
jądrowej.
•
Istotnym kamieniem milowym będzie uruchomienie przygotowania, a
następnie rozpoczęcie budowy I EJ przez inwestora.
•
W ramach inwestycji będzie przygotowany spójny program kształcenia
kadry dla I EJ.
Kadry
ITC
dla energetyki jądrowej
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ !
Nikołaj Uzunow
Mirosław Duda
„Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.