Mikroekonomia Wyk*ad

Profesor Stefan Markowski









PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNYCH KONSUMENTA
Użyteczność całkowita i krańcowa (marginalna)
Znaczenie preferencji i ograniczeń (np. dochód, czas) w decyzjach
konsumenta
Popyt konsumenta, jego determinanty i klasyfikacja dóbr
MECHANIZM RYNKOWY: PRODUKT, POPYT, PODAŻ,
TRANZAKCJA, CENA i KONTRAKT
Prawo popytu i czynniki wpływające na wielkość popytu
Podaż i czynniki wpływające na wielkość podaży
Wymiana, tranzakcja, kontrakt
Cena, równowaga rynkowa, nadwyżki konsumenta i producenta
Model podstawowy: popyt i podaż
Model pajęczyny




Elastyczność cenowa i dochodowa popytu, miary, determinanty
elastycznośći popytu i klasifikacja dóbr
Elastyczność cenowa podaży, miary i determinanty elastyczności
podaży
Przychód producenta/sprzedawcy
Zagadnienia: Subsydia dla producentów, cła importowe, prognozy
rynku oparte o elstyczność popytu i podaży
Literatura
Froeb & McCann (2012): Rozdz. 6; strony 83-103
Rekowski (2009): strony 40-135



Konsument jako suwerenny podmiot gospodarczy i
racjonalny decydent
Początkowe założenia:
◦ Pełna informacja
◦ Wybory zgodne z własnym interesem decydenta
◦ Wybory zależne od dochodu, cen i własnych
preferencji konsumenta
◦ Wybór miedzy substytutami lub pakietami dóbr
komplementarnych
Ale, w rzeczywistości
◦ Informacje niepełne
◦ Kolektywni decydenci
◦ Dobra kolektywne (klubowe lub publiczne)






Użyteczność – suma zadowolenia/korzyści z
konsumpcji pewnej ilości dobra
Kategoria porządkowa a nie wielkość liczbowa:
system preferencji
Założenie, że konsument maksymalizuje użyteczność
Użyteczność całkowita produktu: suma zadowolenia z
pewnej ilości produktu
Użyteczność krańcowa/marginalna produktu:
użyteczność dodatkowej jednostki produktu
Prawo malejącej użyteczności marginalnej: apetyt
maleje w miarę jedzenia
Użyteczność całkowita
Użyteczność krańcowa
Ilość


Podstawa wyborów konsumenta jest uporządkowany
system preferencji miedzy kombinacjami realizowanych
dóbr
Założenia:
◦ Kompletności preferencji
◦ Przechodniości preferencji A>B i B>C to A>C
◦ Nienasyconości zadowolenia konsumenta

Krzywe obojętności pokazują kombinacje równie
użyteczne dla konsumenta (zatem obojętne)
◦ Nachylenie negatywne i wypukłe do początku układu
◦ Nie przecinają się
◦ Jest ich nieskończenie wiele
Krzywe obojętności
Dobro Y
Dobro X

Marginalna stopa substytucji MSSx,y
Ilość dobra Y, którą trzeba poświecić aby otrzymać jednostkę
dobra X tak aby pozostać na tej samej krzywej obojętności







MSS maleje wzdłuż krzywej obojętności
Ograniczenia budżetowe konsumenta: dochód i ceny
produktów
Maksymalizacja zadowolenia/korzyści z konsumpcji: p
punkt gdzie MSSx,y = Px / Py
Przesunięcia linii budżetowej
Użyteczność marginalna i ceny dóbr
UM(X)/UM(Y) = Cena (X)/Cena (Y)
Krzywe obojętności i linie budżetowe
Dobro Y (Cena Y)
Dobro X (Cena X)


Przy niezmienionych cenach dóbr, rozmiary popytu
rosną (spadają) ze wzrostem (spadkiem) dochodu
konsumenta
Dobra normalne: rozmiary popytu rosną ze wzrostem
dochodu konsumenta
◦ Podstawowe – popyt rośnie wolniej niż wzrasta dochód
◦ Wyższego rzędu - popyt rośnie szybciej niż wzrasta dochód


Dobra podrzędne: rozmiary popytu spadają ze
wzrostem dochodu konsumenta
Krzywe Engla – ilustrują relacje miedzy popytem na
określone grupy dóbr i dochodem konsumentów

Elastyczność dochodowa popytu – mierzy sile i
kierunek reakcji popytu na zmiany dochodu
Edp < 1
tradycyjna żywność
Edp = 1
czynsz
Edp > 1
telefony komórkowe

W miarę wzrostu dochodu poprzednio normalne dobra
mogą stać się dobrami podrzędnymi
Krzywe obojętności i linie budżetowe
Dobro Y (Cena Y spada, budżet bez zmian ale dochód realny rośnie)
Dobro X (Cena X)





Przy niezmienionym dochodzie nominalnym (budżecie)
konsumenta, rozmiary popytu rosną (spadają) ze
wzrostem (spadkiem) ceny własnej produktu
Efekty: substytucji (tańszy produkt zastępuje
droższy) i dochodowy (popyt zmienia się z zmiana
dochodu realnego)
Paradoks Giffena
Substytuty: rozmiary popytu spadają ze spadkiem ceny
innego produktu
Dobra komplementarne: rozmiary popytu rosną ze
spadkiem ceny innego produktu
WYMIANA RYNKOWA
Cena własna A
(ilość dobra B na
jednostkę A)
popyt na A
(podaż B)
podaż A
(popyt na B)
Ilość dobra A
WYMIANA RYNKOWA
Cena własna B
(ilość dobra A na
jednostkę B)
popyt na B
(podaż A)
podaż B
(popyt na A)
Ilość dobra B




Wymiana: sprzedaż to również kupno (dwie strony medalu)
Trudno określić uwarunkowania wymiany (causality) : kto
jest inicjatorem wymiany/transakcji
Transakcje są na ogół podparte kontraktem miedzy stronami,
który określa
◦ co jest wymieniane, na co i w jakich ilościach
◦ cenę
◦ kiedy
◦ jak strony zarządzają transakcją i rozwiązują konflikty
interesów
Kontrakty są na ogół niekompletne
ROWNOWAGA RYNKOWA




Cena równowagi: cena powodująca zrównanie popytu
i podaży
Rynek: miejsce/instytucja wymiany
Mechanizm rynkowy: współzależność miedzy
popytem i podażą rynkowa poprzez transakcje kupna/
sprzedaży dóbr
Działalność mechanizmu rynkowego (mechanizm
podaży i popytu) ustala cenę produktu i ilość
kupiona/sprzedana
ROWNOWAGA I MECHANIZM RYNKOWY
Cena własna A
popyt A
P^
podaż A
nadmiar dobra A:
nadwyżka podaży
Cena równowagi
P*
niedoboru dobra A:
nadwyżka popytu
Równowaga
Ilość dobra A
NADWYŻKA KONSUMENTA





Cena popytu jest najwyższa cena, która kupujący jest gotowy
zapłacić za wskazana ilość dobra w sytuacji “kupie wszystko
albo nic”
Nadwyżka konsumenta to różnica miedzy cena popytu a
cena rynkowa
Krzywa popytu “wszystko-albo-nic” ma już wbudowana
nadwyżkę konsumenta
Jest to ważne gdy sprzedający chce podzielić rynek aby
osiągnąć maksymalny przychód
Dyskryminacja cenowa: różne ceny dla różnych nabywców
zależnie od ich cen popytu
NADWYŻKA KONSUMENTA
Cena (PLN)
15
12
9
6
3
1
Krzywa popytu “wszystko-albo-nic”
Nadwyżka konsumenta (cieniowana)
Cena rynkowa
0 2 4 6 8 10 12 14 16
NADWYŻKA KONSUMENTA


Metody Ujawnionych Preferncji (Stated Preference
Methods) pozwalaja na wycene spolecznej wartosci dobr
nierynkowych takich jak parki narodowe
Popularna metoda tego rodzaju jest Wycena Warunkowa
(Contingent Valuation Method), tzn, prosi sie kazda
zainteresowana strone o podanie jej indiwidualnej gotowosci
zaplacenia (willingness to pay) za wskazana ilosc dobra
nierynkowego (np, hektar parku narodowego). Zsumowane
wyniki (grupowa gotowosci zaplacenia) mozna porownac z
kosztem wyprodukowania tego dobra
NADWYŻKA PRODUCENTA


Nadwyżka producenta to różnica miedzy dochodem ze
sprzedaży określonej ilości dobra za cenę rynkowa a kosztem
wyprodukowania tej ilości. Jest to miara zyskowności
(opłacalności) produkcji
Krzywa podąży pokazuje gotowość do wyprodukowania i
sprzedaży różnych ilości dobra zależnie od ceny sprzedaży (na
ogol im ceny wyższe tym więcej)
NADWYŻKA PRODUCENTA
Podaż
Cena dobra
Nadwyżka producenta (cieniowana)
Cena rynkowa
Ilość sprzedana
Ilość dobra
ZMIANY ROWNOWAGI RYNKOWEJ
Cena własną A
popyt na A
podaż A
Cena równowagi 2
Cena równowagi 1
Ilość dobra A
DYNAMICZNE ZMIANY ROWNOWAGI RYNKOWEJ
Cena własna A
popyt na A
podaż A
początkowa
nadwyżka podaży
Cena równowagi


Ilość dobra A

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU
Elastyczność cenowa (własna) popytu – procentowa zmiana
rozmiaru popytu na określone dobro w rezultacie procentowej
zmiany jego ceny własnej
ECa = %DQa/%DPa

ECa < 0


ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU
Elastyczność punktowa
ECa = dQa/Qa : dPa/Pa = dQa/dPa Pa/Qa
Elastyczność lukowa (arc elasticity)
ECa = DQa/Qa : DPa/Pa = DQaPa/DPaQa
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU
◦
◦
◦
◦
◦
Popyt jest
doskonale elastyczny
elastyczny
jednostkowo elastyczny
nieelastyczny
doskonale nieelastyczny
jeśli
ECa= minus nieskończoność
ECa<-1
ECa=-1
-1<ECa < 0
ECa = 0
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU
P
Doskonale
elastyczny
Jednostkowo
elastyczny
Nieelastyczny
Doskonale
nieelastyczny
Q
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU
Doskonale
elastyczny
Doskonale
nieelastyczny
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU

Elastyczność cenowa mieszana - procentowa zmiana
rozmiaru popytu na określone dobro w rezultacie procentowej
zmiany ceny innego dobra
ECab = %DQa/%DPb


Dobra komplementarne ECab < 0
Dobra substytucyjne
ECab > 0

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU
Elastyczność dochodowa popytu - procentowa zmiana rozmiaru
popytu na określone dobro w rezultacie procentowej zmiany
dochodu kupującego
EIa = %DQa/%DI



Dobro normalne
Dobro niezbędne
Dobro podrzędne
0<EIa
0<EIa<1
EIa<0
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAZY

Elastyczność cenowa podaży - procentowa zmiana rozmiaru
podaży określonego dobra w rezultacie procentowej zmiany
jego ceny własnej
ESCa = %DQa/%DPa



Podaż elastyczna
ESCa > 1
Podaż jednostkowo elastyczna ESCa = 1
Podaż nieelastyczna
ESCa < 1

Elastyczność podaży wzrasta z czasem
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAZY

Elastyczność podaży wzrasta z czasem
Cena
Podaż 2016
Podaż 2017
Ilość




Przychód całkowity
Przychód przeciętny
Przychód marginalny
PC = PQ
PP = PC/Q = P
PM = dPC/dQ
P – cena
Q – ilość sprzedanych produktów
Przychód marginalny – przyrost przychodu całkowitego ze
sprzedaży dodatkowej jednostki produktu
ELASTYCZNOSC CENOWA POPYTU I
PRZYCHOD MARGINALNY
P
Popyt elastyczny
Jednostkowy
Nieelastyczny
0
PM
Q
Elastyczność
cenowa popytu
Przychód
marginalny
Przychód
całkowity
gdy cena rośnie
Elastyczna
Jednostkowa
Nieelastyczna
>0
=0
<0
spada
bez zmian
rośnie

Subsydia dla producentów

Cła importowe

Prognozy rynku oparte o elstyczność popytu i
podaży