prawo zobowiazan
advertisement
ZASADA WALUTOWAOŚCI W PRAWIE POLSKIM – ART. 358 ZASADA EFEKTYWNEJ ZAPŁATY W WALUCIE OBCEJ KURS PRZYJMOWANY DLA OKREŚLENIA WARTOSCI WALUTY OBCEJ ZASADA SWOBODY W WYBORZE WALUTY MOŻLIWOŚĆ WYRAŻANIA ZOBOWIĄZAŃ W WALUCIE OBCEJ Zgodnie z art. 358 kcjeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej,chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. USTAWOWE UPRAWNIENIE DŁUŻNIKA DO SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA W WALUCIE POLSKIEJ MIMO ŻE PRZEDMIOTEM ZOBOWIĄZANIA JEST SUMA WYRAŻONA W WALUCIE OBCEJ USTAWOWE OKREŚLENIE KURSU WALUTY Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczeniesądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana. ZWŁOKA DŁUŻNIKA – WIERZYCIEL MA PRAWO WYBORU KURSU WALUTY: - ŚREDNI KURS NBP Z DNIA WYGALNOŚCI ROSZCZENIA, - ŚREDNI KURS NBP Z DNIA DOKONANIA ZAPŁATY DŁUŻNIK PONOSI WÓWCZAS RYZYKO WALUTOWE ZWIĄZANE ZE ZMIANĄ KURSY WALUTY UCHYLENIE USTAWOWEGO UPRAWNIENIA DŁUŻNIKA W UMOWIE DO WYBORU WALUTY POPRZEZ KLAUZULĘ EFEKTYWNEJ WALUTY Zniesienie zasady walutowości Od dnia 24 stycznia 2009 roku w polskim systemie prawa zniesiono obowiązującą poprzednio tzw. zasadę walutowości, zgodnie z którą zobowiązania mogły być wyrażone jedynie w pieniądzu polskim. W obecnym stanie prawnym, co do zasady można dokonywać transakcji w walutach obcych (szczególne przypadki wyłączeń określa ustawa prawo dewizowe, ale są one określone bardzo wąsko), także w przypadku czynności dokonywanych przez rezydentów, a więc osoby, które mają siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Od 24 stycznia 2009 r. zobowiązania pieniężne w Polsce można bez ograniczeń wyrażać i wykonywać w walucie obcej. Dwie polskie firmy mogą się umówić na zapłatę za towar w Euro. Pracodawca może już dziś zapisać w umowie o pracę, że pensja pracownika będzie wypłacana we frankach szwajcarskich. Na co trzeba przy tym uważać, zawierając umowy i jak się zabezpieczyć? Czy jest możliwość wyboru bardziej korzystnego kursu waluty - a jeśli tak - to kiedy i przez kogo? Wykonanie zobowiązania Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na fakt, że zgodnie z Kodeksem cywilnym (art. 358), o ile co innego nie wynika z treści czynności prawnej (np. umowy), ustawy lub orzeczenia sądu, wyrażone w walucie obcej świadczenie można spełnić również w walucie polskiej, przeliczając kwotę według kursu średniego Narodowego Banku Polskiego z dnia wymagalności roszczenia. Jeżeli więc, zgodnie z umową, w dniu 20 października 2010 roku należy zapłacić 10 000 Euro, to dłużnik może zapłacić albo kwotę 10 000 Euro, albo jej równowartość w złotych, która, zgodnie z kursem średnim NBP z dnia 20 października 2010 roku, wyniesie 39 700 zł. W razie zaś zwłoki dłużnika, wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia według kursu średniego NBP z dnia zapłaty albo z dnia wymagalności (wedle wyboru wierzyciela). Klauzula efektywnej zapłaty w walucie zagranicznej Powyższej niepewności przy transakcjach walutowych można jednak uniknąć dokonując rozliczeń w walucie obcej bez możliwości zapłaty w złotówkach. Aby to uczynić, należy zastrzec tzw. klauzulę efektywnej zapłaty, a więc odpowiednie postanowienie umowy, zgodnie z którym zapłata może byćdokonana tylko w walucie obcej, co wyłącza możliwość zapłaty w pieniądzu polskim i tym samym pozbawia dłużnika możliwości spełnienia świadczenia w złotych. W braku tego zastrzeżenia, zastosowanie znajdują powyższe ogólne regulacje kodeksu, a zobowiązanie takie jest zobowiązaniem przemiennym, dzięki czemu to dłużnik, wedle swojego wyboru, może spełnić jedno ze świadczeń – albo w walucie obcej, albo w walucie polskiej.Klauzula efektywnej zapłaty gwarantuje więc otrzymanie określonej ilości waluty obcej bez względu na jej kurs w stosunku do waluty polskiej. Wystawienie faktury VAT w walucie zagranicznej W obecnym stanie prawnym nie ma przeszkód, aby wystawić fakturę VAT opiewającą na kwotę wyrażoną w walucie zagranicznej.Na marginesie jednak trzeba zauważyć, że nawet jeżeli kwota na fakturze wyrażona jest w walucie obcej, to zgodnie z przedstawionymi zasadami, można spełnić świadczenie w walucie polskiej w braku klauzuli efektywnej zapłaty. Ponadto trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 31a ustawy o podatku od towarów i usług: „w przypadku, gdy kwoty stosowane do określenia podstawy podatkowania są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego”. Pomimo wyrażenia wysokości sprzedaży w walucie obcej, stosownie do postanowień § 5 ust. 6 zdanie pierwsze Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług z dnia 28 listopada 2008 roku, „kwoty podatku wykazuje się w złotych bez względu na to, w jakiej walucie określona jest kwota należności w fakturze”. Podsumowując, należy pamiętać, że: • zastrzeżenie zapłaty w walucie zagranicznej (które nie jest klauzulą efektywnej zapłaty) nie oznacza braku możliwości zapłaty w złotych, • klauzula efektywnej zapłaty w walucie zagranicznej powoduje brak możliwości uiszczenia płatności w złotych, • faktura VAT może zostać wystawiona w walucie zagranicznej, jednakże kwota podatku zawsze musi być określona w przeliczeniu na złote Poprzednie przepisy przewidywały, że zobowiązania pieniężne na obszarze Polski mogą być wyrażone tylko w złotówkach (oprócz wyjątków przewidzianych np. w prawie dewizowym). Strony umowy, chcąc jakkolwiek odnieść się do waluty obcej, określały więc wysokość zapłaty jako np. równowartość w złotówkach kwoty 2000 Euro.Obecnie można umówić się wprost na zapłatę 2000 Euro i to w transakcji każdego rodzaju, zarówno w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami jak i konsumentami. Należy jednak rozróżniać kwestię określenia wysokości zobowiązania (np. w umowie) w walucie obcej od zapłaty tak określonego zobowiązania w takiej walucie. Omówienia wymaga także kwestia przyjęcia określonego kursu waluty w razie konieczności jego zastosowania oraz kwestia możliwości zapłaty odsetek za zwłokę w walucie obcej. Dalej wskażemy także na problemy z niedostosowaniem nowych przepisów do przepisów o egzekucji należności przez komorników. Reguła jest taka, że jeżeli strony umówiły się na zapłatę w walucie obcej, wierzyciel może żądać od dłużnika zapłaty w tej walucie (dotyczy to także odsetek). Tu jednak mała niespodzianka - w takiej sytuacji dłużnik może jednak i tak zapłacić wierzycielowi w złotówkach. By wierzyciel miał więc pewność, że w razie umówienia się z dłużnikiem na walutę obcą zapłata nastąpi również w obcej walucie, wierzyciel powinien się posłużyć tzw. klauzulą efektywnej zapłaty. Co będzie jednak w przypadku, gdy strony umówią co do wysokości zobowiązania w euro, a „klauzuli efektywnej zapłaty” nie będzie i dłużnik będzie płacił w złotówkach? Jaki kurs zastosować? Oczywiście pierwszej kolejności taki, na jaki umówiły się strony - np. kurs stały 1 Euro = 10 zł lub kurs z określonego dnia np. z dnia wystawienia dłużnikowi rachunku. Gdy umowy w tym zakresie brak oraz inaczej nie stanowi ustawa albo orzeczenie sądowe, wiążący jest kurs średni waluty obcej do złotego ogłoszony przez NBP z dnia, w którym wierzytelność stała się wymagalna. Trochę inaczej sprawa wygląda, gdy dłużnik jest w zwłoce z zapłatą wierzytelności określonej w walucie obcej. Nie chodzi tu o każde opóźnienie z zapłatą niezależnie od przyczyn ale o sytuację, kiedy dłużnik nie płaci w terminie wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność. W takim wypadku wierzyciel wskazuje wiążąco dłużnikowi, czy chce zapłaty w walucie obcej czy też w złotówkach. Jeżeli wybiera zapłatę w złotówkach, to w pierwszym rzędzie stosuje się kurs określony przez strony w umowie. Gdy takiego kursu nie ma, wierzyciel może wskazać dłużnikowi wiążący kurs przeliczenia waluty. Może to być albo kurs z dnia, w którym wierzytelność stała się wymagalna, albo z dnia, w którym dłużnik faktycznie płaci. Tak więc przy zwłoce dłużnika wierzyciel ma możliwość wybrać najkorzystniejszy dla siebie finansowo wariant kursowy, wybierając między walutą obcą a kilkoma kursami przeliczenia tej waluty na złotówki. Problematyczna pozostaje kwestia dochodzenia należności określonych w walucie obcej na drodze egzekucji. Sąd bowiem zasądzi należność w walucie obcej i co dalej? W braku dobrowolnego wykonania przez dłużnika zobowiązania i skierowania sprawy do egzekucji komorniczej wierzyciel i tak w efekcie otrzyma złotówki. Przepisy procedury obligują bowiem komornika do przeliczenia przy egzekucji na złotówki kwoty zasądzonej w walucie obcej według średniego kursu ogłoszonego przez NBP z dnia poprzedzającego przekazanie należności wierzycielowi. Może to doprowadzić do ograniczenia wierzyciela w uzyskaniu realnego zaspokojenia (np. gdy kurs wymiany waluty obcej drastycznie spadł pomiędzy zaciągnięciem zobowiązania a egzekucją). W związku z powyższym postuluje się zmiany ww. przepisów procedury. Podsumowując - nowe przepisy trzeba umieć wykorzystać. Przy zawieraniu umów trzeba się zastanowić, czy lepiej zawrzeć „klauzulę efektywnej zapłaty” czy lepiej zostawić sobie możliwość wyboru. To z kolei zależeć będzie też od tego, czy jesteśmy wierzycielem czy dłużnikiem, a także czy realne jest spełnienie danego świadczenia dobrowolnie czy raczej skończy się pomocą komornika. W razie popadnięcia przez dłużnika w zwłokę wierzyciel ma za to kilka możliwości wyboru określenia waluty oraz kursu waluty. Nowe przepisy mogą więc spowodować realne korzyści finansowe przedsiębiorców oraz umożliwić im prowadzenie bardziej zbilansowanej polityki walutowej w biznesie.Pamiętać przy tym należy, że nowe przepisy mają zastosowanie do zobowiązań opiewających na walutę obcą, ale tylko takich, które powstały po dniu 24.01.2009 r.
