DEFINICJA GRUPY
advertisement
19/01/2016 DEFINICJA GRUPY Procesy grupowe i społeczne w organizacji Grupa – dwoje lub więcej ludzi, którzy współoddziałują na siebie, dzielą wspólną definicję oraz ocenę siebie i zachowują się zgodnie z tą definicją (Hong i Vaughan, 2002) wykład 5 Źródło: Kenrick, Neuberg, Cialdini, 2002 Grupy • • • • NIEGRUPY (np. osoby spacerujące po parku, ale nieświadome swojej obecności) Jednostki: Nie mają na siebie wpływu Nie są od siebie zależne Nie mają wspólnej tożsamości Nie istnieją między nimi relacje strukturalne • • • • PRZYPADKOWE ZBIOROWOŚCI (np. ludzie stojący w kolejce po lody) Jednostki: Mogą na siebie nawzajem wpływać Nie są od siebie zależne Nie mają wspólnej tożsamości lub mają ją w minimalnym stopniu Nie istnieją między nimi relacje strukturalne RZECZYWISTE GRUPY – ZESPOŁY Jednostki: • Wpływają na siebie nawzajem • Są współzależne • Mają poczucie wspólnej tożsamości i odrębności od innych • Istnieją między nimi relacje strukturalne GRUPY - ETAPY TWORZENIA • • • • Grupy są zjawiskiem powszechnym Grupy wywierają silny wpływ na swoich członków Wpływ na jednostkę może być pozytywny lub negatywny Zrozumienie procesów grupowych może pozwolić danej grupie na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i na zmniejszenie wpływów negatywnych • Grupy mogą być małe lub duże • W każdej grupie tworzy się sieć komunikacyjna Grupy - etapy tworzenia 1. Tworzenie. Grupa nie jest jeszcze grupą ale zbiorowiskiem osób. Na tym etapie rozmawia się o celach grupy, jej definicji, nazwie, składzie, przywództwie, czasie istnienia. Jednostki starają się ustalić swoją przynależność do grupy i zrobić na innych wrażenie. • Gdy zadanie jest bardzo ważne, gdy jednostki są mocno związane z grupą, lub gdy cele jednostek i grupy są identyczne, wtedy wszystkie te etapy stają się prawie niezauważalne. 2. Ścieranie. W wielu grupach występują konflikty gdy zaczyna się ustalanie i modyfikowanie celów, przywództwa i innych ról, norm pracy i zachowania. Na tym etapie uwydatnia się wiele osobistych priorytetów i występuje pewna wrogość między ludźmi. Jeżeli zapanuje się nad tym okresem „docierania”, to wykrystalizują się realne cele, procedury i normy. Ten etap jest szczególnie ważny dla testowania zaufania w grupie. • Oczywiście grupa „dojrzewa” bardzo szybko i osiąga swój optymalny poziom wydajności. 3. Normowanie. Grupa ustała normy i praktyczne zasady. Kiedy i jak będzie pracować, jak będą podejmowane decyzje, jakie zachowania będą obowiązywać, jaki będzie poziom pracy, stopień otwarcia i zaufania. Na tym etapie będzie dużo eksperymentów ze strony jednostek, w celu przetestowania atmosfery w grupie i wzajemnych zobowiązań. 4. Działanie. Tylko wtedy jeżeli poprzednie trzy etapy zakończą się sukcesem, grupa będzie w pełni dojrzała i będzie mogła być w pełni i odczuwalnie wydajna. Pewna wydajność może być osiągnięta na każdym etapie rozwoju, ale jest prawdopodobne, że będzie ona hamowana przez inne procesy związane z jej rozwojem i indywidualne priorytety. Jeżeli np. sprawy przywództwa lub celów grupy są powracającymi tematami i pojawiają się na każdym spotkaniu, mogą szkodzić pracy grupy. • Częściej jednak zdarza się, że pewne sprawy nie są załatwione do końca i wtedy proces dojrzewania grupy „schodzi do podziemia”, szczególnie w okresie ‚„ścierania”. • Kiedy tak się dzieje, mają miejsce zakulisowe rozgrywki, ukryte priorytety, wykorzystywanie wpływów, tworzenie się podgrup, aktywizowanie się liderów nieformalnych. • Innymi słowy „ścieranie” nie akceptowane na zewnątrz, przebiega często w sposób bardziej niszczący, skrywane pod etykietką wydajności, faktycznie tę wydajność obniża. 1 19/01/2016 Struktura grup • Normy - reguły obowiązujące wszystkich członków grupy • normy nakazowe mówią, jak powinni się zachowywać członkowie grupy • normy zakazowe mówią, jak nie powinni się zachowywać członkowie grupy • Role grupowe – zachowania, których grupa oczekuje od swoich członków zajmujących określone stanowiska (role odnoszą się do poszczególnych członków grupy) • Hierarchia pozycji społecznych – uporządkowanie członków grupy pod względem władzy i możliwości wpływania na innych Sieci komunikacyjne: Struktura grup • Sieć komunikacji – wzorzec przepływu informacji w grupie łańcuch - sieć scentralizowana - informacje płyną od jednego członka (zwykle lidera) do wszystkich jednocześnie - sieć zdecentralizowana - informacje rozchodzą się między wszystkimi członkami i nie muszą przechodzić przez żadną określoną osobę • Spójność - siła więzi łączących członków grupy - spójność interpersonalna – członkowie grupy lubią ze sobą przebywać - spójność zadaniowa – członkowie grupy są bardzo zaangażowani w wypełnianie wspólnych zadań Konsekwencje przynależności do grupy • Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel,1981) - wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych - spadek spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych (dotyczy głównie grup obcych – tzw. efekt jednorodności grupy obcej) - faworyzacja grupy własnej (bardziej pozytywne oceny i zachowania kierowane do członków grupy własnej niż obcej) • Teoria tożsamości społecznej (Tajfel, Turner,1986) - ludzie mają skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie koło gwiazda rak Konsekwencje przynależności do grupy • Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel,1981) - wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych - spadek spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych (dotyczy głównie grup obcych – tzw. efekt jednorodności grupy obcej) - faworyzacja grupy własnej (bardziej pozytywne oceny i zachowania kierowane do członków grupy własnej niż obcej) • Teoria tożsamości społecznej (Tajfel, Turner,1986) - ludzie maja skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie - jedna z kategorii społecznych identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu („my”), zaś pozostałe identyfikują grupy obce - jedna z kategorii społecznych identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu („my”), zaś pozostałe identyfikują grupy obce - faworyzowanie własnej grupy to sposób obrony/podwyższania - faworyzowanie własnej grupy to sposób obrony/podwyższania samooceny - motyw autowaloryzacji samooceny - motyw autowaloryzacji 2 19/01/2016 Aktywność w grupie • Człowiek w grupie przejawia dwa rodzaje zachowań: • Zachowania interpersonalne – nastawione na relacje w zespole zachowania społeczne, stereotypowe (np. podporządkowanie się opinii większości grupy, dążenie do akceptacji przez grupę). • Zachowania zadaniowe – innowacyjne, zindywidualizowane, ukierunkowane na zadania (angażujące zdolności umysłowe, podejmowanie wysiłku). Korzyści związane z pracą grupową - możliwy jest podział pracy specjalizacja - członkowie grupy mogą się od siebie uczyć i uzupełniają się jeśli chodzi o wiedzę, umiejętności i posiadane informacje - członkowie grupy udzielają sobie wsparcia i wzajemnie się motywują - członkowie grupy mogą stymulować się intelektualnie oraz wzajemnie korygować swoje błędy i niewłaściwe decyzje - sprawniejsi w danej dziedzinie członkowie grupy kompensują słabości pozostałych osób - niektóre zadania nie są możliwe do zrealizowania przez jednostki, można je wykonać tylko przy współpracy kilku (lub wielu) osób Próżniactwo społeczne Czynniki zmniejszające próżniactwo społeczne • Badania Ringelmanna (1920) – przeciąganie liny • Duża spójność grupy, silna identyfikacja jednostki z grupą • Zmniejszenie wysiłku i zaangażowania jednostki w trakcie wykonywania pracy zespołowej określa się jako próżniactwo społeczne • Spostrzeganie wykonywanego zadania jako ważnego • Im bardziej liczebna grupa, w tym większym stopniu poszczególni jej członkowie wycofują wysiłek pracując wspólnie (w miarę zwiększania liczebności grupy, maleje wydajność pojedynczego pracownika) • Spadek efektywności jednostek w trakcie rozwiązywania zadania grupowego wynika przede wszystkim ze spadku motywacji indywidualnej, choć pewien wpływ może tu mieć także niewłaściwa koordynacja wysiłków poszczególnych osób • Poczucie jednostki, że może wnieść znaczący wkład w wykonanie zadania • Możliwość identyfikacji indywidualnego wkładu jednostki w osiągnięty przez grupę wynik • Nastawienie kolektywistyczne • Tendencja do próżniactwa społecznego ujawnia się bardziej w grupach złożonych z samych mężczyzn Definicja wpływu społecznego • Zmiana w zachowaniu spowodowana prawdziwym lub wyobrażonym naciskiem ze strony innych osób (Kernick i in. 2001) • Proces, w wyniku którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego, co robią, myślą lub czują inni ludzie (Wojciszke 2002) Przejawy wpływu społecznego • Uleganie(nagroda, kara, władza) • Identyfikacja (atrakcyjność) • Internalizacja (wiarygodność) • Naśladownictwo • Konformizm • Posłuszeństwo wobec autorytetu 3 19/01/2016 Konformizm • Dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia jednostki do zachowania i sposobu myślenia grupy, niezależnie od tego czy ze względu na inne kryteria ma ono pozytywny czy negatywny charakter. • Zmiana spowodowana jest rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem grupy. • Konformizm informacyjny (w sytuacji niepewności) • Nieświadomy konformizm (zarażanie emocjami) • Syndrom grupowego myślenia (grupa ludzi podejmując decyzje myśli bardzo podobnie lub wręcz identycznie) • Dyfuzja odpowiedzialności w tłumie (bezczynny świadek jako konformista) Tendencyjne spostrzeganie członków grupy własnej i do grupy obcej • • • • • • • • • • • • • • • • • asertywny dokładny ostrożny patriota pewny siebie elastyczny nieugięty niefrasobliwy pracowity pełen rezerwy oddany nieustępliwy prostolinijny sprytny dociekliwy odważny taktowny • • • • • • • • • • • • • • • • • rozpychający się łokciami drobiazgowy tchórzliwy nacjonalista zarozumiały chwiejny sztywny leniwy zaharowany snob fanatyczny małoduszny naiwny przebiegły wścibski nieroztropny Nieszczery Mechanizmy spostrzegania innych ludzi 5. Efekt kontaktu im częstszy jest kontakt oceniającego z ocenianym, tym ocena jest bardziej pozytywna. 6. Ukryte teorie osobowości Intuicyjne, indywidualne modele osobowości ludzkiej oraz wyobrażenia o związkach pomiędzy cechami osobowościowymi, które służą do wnioskowania i oceny innych ludzi. 7. Efekt pierwszego wrażenia bardzo często oceniający posługuje się wrażeniem, jakie wywarł na nim pracownik przy pierwszym spotkaniu. Towarzyski, elokwentny = inteligentny 8. Kompetencje zawodowe często znacznie ostrzej oceniani są ludzie mający to samo wykształcenie lub ten sam zawód co osoba oceniająca, niż pracownicy o innym profilu zawodowym. Mechanizmy spostrzegania innych ludzi 1. Mechanizm efektu hallo polega na skłonności do tworzenia spójnego afektywnie obrazu innej osoby. Polega to na przypisywaniu innym na podstawie pewnej cechy (o silnym ładunku emocjonalnym) innych cech o tym samym znaku. 2. Mechanizm projekcji ocenianemu przypisuje się uczucia, myśli lub koncepcje oceniającego. Np. Oceniający - "karierowicz" będzie się dopatrywał u osoby ocenianej cech karierowiczostwa. 3. Fałszywe poczucie powszechności – • Przypisywanie innym ludziom przeżyć, zachowań, cech osobowości określonej zbiorowości ludzi. 4. Tendencja centralna mechanizm oceniania wszystkich skalą przeciętności. Oceniający unika ocen ekstremalnych. Zjawisko to występuje często jako obawa o wynik oceny lub niemożności ich zróżnicowania. Mechanizmy wnioskowania o przyczynach zachowania 1. Podstawowy błąd atrybucyjny oznacza, że przypisujemy zachowaniu innych ludzi przyczyny wewnętrzne, natomiast własnemu zachowaniu przypisujemy przyczyny zewnętrzne. 2. Asymetria atrybucyjna dotyczy skłonności ludzi do wnioskowania o przyczynach zachowania w zależności od jego skutków. Ludzie upatrują przyczyn własnych sukcesów w samym sobie (włożonym wysiłku i zdolnościach), przyczyn zaś niepowodzenia – we właściwościach środowiska. 3. Uproszczone ujmowanie przyczynowości Jeżeli człowiek wie o wystąpieniu określonego stanu będącego przyczyną jakiegoś zdarzenia, skłonny jest pomniejszać wpływ innych przyczyn. 4 19/01/2016 Mechanizmy wnioskowania o przyczynach zachowania Czynniki ułatwiające uleganie grupie: • Jednomyślność grupy Grupa własna Grupa obca Pozytywne wyniki (sukces) atrybucja wewnętrzna (np. duże zdolności) atrybucja zewnętrzna (np. szczęśliwy traf) Negatywne wyniki (niepowodzenie) atrybucja zewnętrzna (np. pech) atrybucja wewnętrzna (np. brak uzdolnień) Mechanizmy grupowe mające wpływ na zachowanie jednostki w grupie Facylitacja Dążenie do integracji (konformizm) Deindywiduacja Dyfuzja odpowiedzialności Aktywizacja Liberalizacja Przesunięcie ryzyka Interakcje wewnątrzgrupowe Wpływ autorytetu posłuszeństwo wobec autorytetu Fałszywa jednomyślność Wiara w moralność grupy Stróże prawomyślności Wady i zalety pracy grupowej • Wartościowanie rozwiązania zadania • Skład grupy (specjaliści – eksperyment Millgrama, osoby znaczące, osoby podobne), • Brak poczucia bezpieczeństwa (niepewność swojej pozycji w grupie ) • Osobowość (niska samoocena, niepewna samoocena, pragmatyzm). Wady i zalety pracy grupowej • Większe zasoby wiedzy i informacji; • Bardziej zróżnicowane zasoby i podejście do problemu; • Sprzeczne rozwiązania wariantowe • Stymulacja intelektualna • Bardziej liczna akceptacja rozwiązań; • Lepsze zrozumienie decyzji; • Korekta błędów • Atut większości w akceptacji rozwiązań • Dominacja jednej osoby (przywódcy) • Spadek motywacji • Depersonalizacja Skuteczne i nieskuteczne zachowania w grupach Skuteczne zachowania Nieskuteczne zachowania • Wcześniejsze zaangażowanie Wzajemne wypróbowywanie pomysłów Namawianie do z góry przyjętych opinii • Efekt autora; Słuchanie po to, aby zrozumieć Słuchanie po to, by odrzucić albo nie słuchanie w ogóle • Brak zgodności celów, wartości; Gotowość do zmiany stanowiska Obrona własnego stanowiska do końca • Sprzeczność interesów; Wszyscy członkowie uczestniczą w dyskusji Dyskusja zdominowana przez kilku członków Znajdowanie podniety w różnicy zdań Negatywne reakcje na różnice zdań Interakcje i dochodzenie do zgodności Nawracanie pozostałych przez interakcje z poszczególnymi osobami z osobna • Skłonność członków grupy do „wybicia się” • Zmiana poglądów. • Autocenzura • Cenzura grupy • Uproszczenie zadania • Przedwczesne decyzje • Iluzje jednomyślności 5
