wyklad_3

WYKŁAD III
POZNANIE SPOŁECZNE
STEREOTYPY
 Stereotyp, to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób
wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę
określającą ich społeczną tożsamość.
 Twórca pojęcia (zaczerpniętego z poligrafii, oznaczającego
pierwotnie kopię pierwotnej formy drukarskiej do druku
wypukłego), Walter Lippman w 1922 r. pisał:
„Przejmujemy to, co zdefiniowała już za nas kultura i zwykle
spostrzegamy to, co przejęliśmy w formie stereotypów
ukształtowanych przez tę kulturę”.
 Podobnie, jak kategoryzację, stereotypizację współcześnie uznaje
się za naturalny proces psychologiczny, nie świadczący o
niedostatkach moralnych lub poznawczych osób posiadających
stereotypy.
 Pokrewne i powiązane ze stereotypami pojęcia to: uprzedzenie
(negatywne, emocjonalne ustosunkowanie do innej grupy) oraz
dyskryminacja (wrogie działania wobec grupy innej/obcej.
STEREOTYPY - GENEZA
 Teoria rzeczywistego konfliktu interesów pomiędzy grupami
(nie wyjaśnia uprzedzeń wobec grup, z którymi się nie rywalizuje
w rzeczywistości, a nawet z którymi nie ma kontaktu).
 Teoria przeniesienia agresji (gniew i frustracja wobec grupy
zbyt abstrakcyjnej, nieznanej lub zbyt silnej).
 Efekt jednorodności grupy obcej – ignorancja nt. grupy obcej
oraz odmienny sposób kodowania informacji: o członkach grupy
obcej, jako informacji o grupie, a o członkach grupy własnej, jako
informacji o poszczególnych osobach (Hildegarda i Kunegunda vs
Zosia i Krysia).
 Potrzeba ludzi do przynależenia do cenionych grup społecznych
(ważne dla samooceny) – teoria tożsamości społecznej.
STEREOTYPY –
MODYFIKACJA I KONTROLA
 Hipoteza kontaktu G. Allporta (konieczne warunki:
współpraca i współzależność, a nie rywalizacja; równy
status społeczny stron; wielokrotność i zaangażowanie
w kontakt; wsparcie instytucjonalne). Przykład projektu
„klasy – układanki” E. Aronsona
 Rekategoryzacja: tworzenie innych „nas” i innych
(zredukowanych) „onych”.
 Świadoma kontrola – intencjonalne
powstrzymywanie wpływu stereotypów na nasze myśli
i zachowania.
IMPLIKACJE DLA ROZWIĄZYWANIA
KONFLIKTÓW
Teoretyczna i empiryczna wiedza z obszaru psychologii społecznej
pokazuje pewne możliwości redukowania liczby i intensywności
konfliktów oraz ich skutecznego rozwiązywania:
 Używając opisów poszczególnych osób lub grup – pamiętaj,
że niemal zawsze równocześnie dokonujesz ich oceny. Na
ogół wyrażenie oceny spotyka się z zaprzeczeniem (o ile nie
jest wystarczająco korzystna), bądź usprawiedliwianiem się.
 Oceniając w kategoriach moralnych – pamiętaj, że jesteś
surowszym sędzią, o ile to możliwe skupiaj się zatem na
cechach sprawnościowych.
 Pamiętaj o błędach tendencyjnego testowania hipotez.
 Staraj się tworzyć jak najszersze, niestereotypowe „my”,
oparte o kategorie sytuacyjne, zadaniowe, funkcjonalne.
STEREOTYPY W PRACY
 Wyżsi mężczyźni (pow. 183 cm) są nadreprezentowani w




zarządach i na wysokich stanowiskach amerykańskich spółek
(58% vs 14,5% w populacji).
Osoby atrakcyjne szybciej znajdują pracę (są postrzegane jako
bardziej inteligentne, szczere, sympatyczne, ugodowe).
Finansiści i księgowi są postrzegani jako osoby nudne,
zainteresowane wyłącznie cyframi i modelami, a nie innymi
ludźmi.
Mężczyźni są postrzegani jako lepsi przywódcy, menadżerowi - w
krajach Unii Europejskiej tylko co dziesiąte stanowisko w
zarządach firm zajmuje kobieta. Wśród menedżerów stanowią one
średnio 11 proc. – projekt „euroKobieta”.
Matki są niepokojąco często uważane za gorszych pracowników –
ok. 20% pracodawców wyraża się wprost w ten sposób, a 80%
badanych w ramach projektu „Mama w pracy”, przyznało, że
spotkało się z dyskryminacją młodych i przyszłych matek w
miejscu pracy.
BADANIA ZACHOWAŃ METODY OBSERWACYJNE
(OPISYWANIE ZACHOWANIA SPOŁECZNEGO)
 metoda obserwacyjna: technika, w której badacz obserwuje
ludzi i systematycznie rejestruje pomiary ich zachowanie
 obserwacja systematyczna: forma metody obserwacyjnej, w
której obserwatorem jest wyszkolony badacz społeczny, który
przystępuje do odpowiedzi na pytania odnoszące się do
określonego zjawiska społecznego, obserwując i kodując je
zgodnie z wcześniej przygotowanym zbiorem kryteriów.
 obserwacja uczestnicząca: forma obserwacji systematycznej,
w której obserwator wchodzi w interakcję z obserwowanymi
ludźmi, ale stara się w żaden sposób nie wpłynąć na sytuację.
BADANIA ZACHOWAŃ –
METODA EKSPERYMENTALNA

metoda eksperymentalna: metoda badania relacji przyczynowo – skutkowych;
badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do różnych sytuacji i
upewnia się, że sytuacje te są identyczne pod wszystkimi względami z wyjątkiem
jednego, zdefiniowanego przez zmienną niezależną (badacz oczekuje, że ten
jedyny warunek będzie miał przyczynowy wpływ na reakcje ludzi)

zmienna niezależna: zmienna, którą badacz zmienia albo różnicuje, aby
stwierdzić, że ma ona wpływ na jakąś inną zmienną; badacz oczekuje, że ta
właśnie zmienna będzie powodowała zmiany jakiejś innej zmiennej

zmienna zależna: zmienna, którą badacz mierzy po to, by stwierdzić, czy na nią
wpływa zmienna niezależna; badacz stawia hipotezę, że zmienna zależna zależy
od poziomu zmiennej niezależnej
NAJSŁYNNIEJSZE EKSPERYMENTY
PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
NAJSŁYNNIEJSZE
EKSPERYMENTY PSYCHOLOGII
SPOŁECZNEJ
NAJSŁYNNIEJSZE EKSPERYMENTY
PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
 SALOMON ASCH (1955)
BADANIA NAD KONFORMIZMEM
 STANLEY MILGRAM (1963)
BADANIA NAD POSŁUSZEŃSTWEM
WOBEC AUTORYTETU/WŁADZY
 PHILIP ZOMBARDO (1971)
STANFORDZKI EKSPERYMENT
WIĘZIENNY