INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU zlokalizowanego w km 66+325 rzeki Ner w miejscowości Jeżew gm. Zadzim, powiat poddębicki. Administrator jazu: Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi ul. Solna 14 91-423 Łódź Wykonał: I NSPEKTOR NADZORU Zdzisław Baranowski upr. Bud. Nr 387/83 Sprawdził: KIEROWNIK DZIAŁU Inwestycji Melioracji Wodnych inż. Andrzej Sobieraj Zatwierdził: 05. 11. 2010 r. Zastępca Dyrektora mgr inż. Stanisław Jędryka Listopad 2010 r. INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 Spis treści. 1 Dane wstępne. 1.1 Podstawa opracowania. 1.2 Przedmiot opracowania. 1.3 Zakres opracowania. 1.4 Wykaz dokumentacji, instrukcji i przepisów. 1.5 Materiały wyjściowe 2 Dane ogólne o jazie. 2.1. Podstawowe dane hydrologiczne i hydrauliczne. 2.2 Charakterystyka obiektu. 2.2.1.Charakterystyka jazu. 2.2.2.Charakterystyka przepławki. 2.2.3.Charakterystyka MEW. 3 Eksploatacja jazu. 3.1. Normalne warunki eksploatacji. 3.2. Eksploatacja w okresie niewymagającym nawodnień. 3.3. Eksploatacja podczas wezbrań powodziowych. 3.4. Personel jazu i jego obowiązki. 4. 3.4.1. Nadzór nad jazem. 3.4.2. Zakres czynności nadzoru Kierownik Terenowego Inspektoratu w Poddębicach WZMiUW w Łodzi. 3.4.3. Użytkownik/dzierżawca obiektu. Utrzymanie jazu. 4.1. Przeglądy. 4.2. Konserwacja. 5. Bezpieczeństwo i higiena pracy. 5.1. Wskazówki ogólne dotyczące BHP. 5.1.1. Oświetlenie miejsca pracy. 5.1.2. Narzędzia pracy. 6. Przepisy porządkowe. 7. Prowadzenie obserwacji i kontroli stanu budowli. 7.1. Zakres obserwacji. 7.2. Kryteria prawidłowości stanu urządzeń. 7.3. Łaty wodowskazowe 8. Uwagi końcowe. 2 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 Dane wstępne. 1 1.1 Podstawa opracowania: Niniejsza instrukcja została opracowana na zlecenie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi. 1.2 Przedmiot opracowania: Przedmiotem niniejszej instrukcji jest zbiór przepisów i wskazań, których celem jest utrzymanie urządzeń w stanie gwarantującym bezpieczeństwo budowli oraz umożliwiających eksploatację zgodnie z przeznaczeniem. 1.3 Zakres opracowania: Niniejsza instrukcja określa zasady postępowania oraz obowiązki służby eksploatacyjnej w zakresie: Gospodarki wodnej w poszczególnych okresach eksploatacyjnych, Utrzymania i konserwacji jazu i jego poszczególnych obiektów, Prowadzenia obserwacji mających na celu utrzymanie należytego stanu technicznego jazu dla zapewnienia bezpieczeństwa i właściwego wykorzystania jazu. Niniejsza instrukcja nie ma zastosowania do konstrukcji budowli oraz urządzeń mechanicznych i nie dotyczy eksploatacji urządzeń elektrycznych. 1.4 Wykaz dokumentacji, instrukcji i przepisów: W Terenowym Inspektoracie w Poddębicach powinny znajdować się następujące dokumenty: Operat wodnoprawny jazu Jeżew na rzece Ner w km 66+325 Dokumentacja powykonawcza jazu Przepisy przeciwpożarowe Instrukcja obsługi Przepisy BHP 1.5 Materiały wyjściowe: Operat wodnoprawny wykonany przez BS i PBW Hydroprojekt sp. z o.o. Poznań w roku 2007 + pozwolenie wodnoprawne. Operat powykonawczy wykonany przez Zakład Budowy EKOBUDOWA – w roku 2010. Projekt budowlany wykonany przez BS i PBW Hydroprojekt sp. z o.o. Poznań – w roku 2008. Projekt wykonawczy wykonany przez BS i PBW Hydroprojekt sp. z o.o. Poznań – w roku 2005. Ekspertyza techniczna: Ocena stanu technicznego i bezpieczeństwa Jazu zlokalizowanego na rzece Ner w km 66+325 w miejscowości Jeżew, gm. Zadzim, pow. poddębicki, woj. łódzkie wykonana w roku 2006 przez Przedsiębiorstwo Badawczo wdrożeniowe Ochrony Środowiska i inżynierii wodnej „HYDEKO” Sp. z o.o. Koncepcja utworzenia piętrzenia. Budowa Jazu zlokalizowanego na rzece Ner w km 66+325 w miejscowości Jeżew, gm. Zadzim, pow. poddębicki, woj. łódzkie wykonana w roku 2007 przez Przedsiębiorstwo Badawczo wdrożeniowe Ochrony Środowiska i inżynierii wodnej „HYDEKO” Sp. z o.o. 3 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 2 Dane ogólne o jazie. 2.1 Podstawowe dane hydrologiczne i hydrauliczne Dane hydrologiczne w przekroju Jeżew zaczerpnięto z opracowania pt. operat wodnoprawny wykonany przez Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego Hydroprojekt sp. z o.o. Poznań. Powierzchnia zlewni Przekrój rzeki Szerokość koryta rzeki w przekroju jazu Spadek rzeki Napełnienie miarodajne Przepustowość wody miarodajnej 731,4 km2. km 66+325 12,0 m i=0,2-0,3 ‰ t = 2,1 m Qm= 54,7 m3/s Przepływy charakterystyczne wynoszą: Najniższy obserwowany Średni z najniższych Średni Średni z wielkich Najwyższy Nienaruszalny NNQ – 0,30 m3/s SNQ – 1,11 m3/s SSQ – 4,45m3/s SWQ – 24,4 m3/s WWQ – 49,2 m3/s Qnh ~ 0,8m3/s Przepływy obliczeniowe wynoszą: 2.2 Przepływ miarodajny o p = 1 % Przepływ kontrolny o p = 0,5 % - 54,7 m3/s - 59,5 m3/s Charakterystyka obiektu 2.2.1 Charakterystyka jazu Jaz „Jeżew” zlokalizowany w km 66+325 rzeki Ner, w odległości ca 800 m od drogi Jeżew – Małyń, w miejscowości Jeżew gmina Zadzim, powiat poddębicki, województwo łódzkie. Zadaniem jazu jest piętrzenie wody w korycie rzeki dla potrzeb nawadniania okolicznych użytków zielonych o powierzchni ca 300 ha. Jaz do nawodnień wykorzystywany będzie w okresie wegetacji od maja do końca sierpnia. Jaz posiada oddzielną komorę do wykorzystania energetycznego (po wbudowaniu urządzeń przeznaczonych do MEW). Jaz jest wyposażony w przepławkę umożliwiającą migracje ryb. Podstawowe parametry techniczne jazu: światło jazu maksymalne piętrzenie wysokość piętrzenia zamknięcia rzędna NPP wysokość progu długość umocnień od strony WG długość umocnień od strony WD rzędna terenu przy jazie – 3 x 4,0 m = 12 m – 2,2 m –.2,10 – zasuwy dwudzielne – 131,80 m. n.p.m. – 1,60 m – 9,2 m – 16,2 m – 132,50 m.n.p.m 4 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 konstrukcja jazu zamknięcia: 2.2.2 – żelbetowy – zasuwowe dwudzielne 4,0 x 2,2 m z napędem ręcznym – adaptacja zasuw JZD 4. – 2.0, wariant II – z napędem agregatem prądotwórczym typ WH 3500 E z kluczem elektrycznym. – remontowe – szandory typowe. Charakterystyka przepławki: Przepławka dla ryb usytuowana jest na lewym brzegu, stycznie do segmentu MEW, typu szczelinowego. Podstawowe parametry przepławki: Przepływ przez przepławkę: Długość całkowita Szerokość komory Rzędna wlotu (WD) Rzędna wylotu (WG) 2.2.3 – 0,5-0,6 m3/s –57,2 m –1,60 m –128,00 m n.p.m. –131,00 m n.p.m. Charakterystyka MEW: Segment (blok) elektrowni stanowi niezależną budowlę przylegającą z jednej strony do jazu z drugiej do przepławki. Wlot do komory turbinowej, do momentu zainstalowania turbiny, będzie zamknięty przy pomocy zamknięć szandorowych do poziomu NPP. Powyżej i poniżej bloku MEW dno koryta rzeki zostało umocnione: na wlocie: płyta betonowa grub. 30 cm, dozbrojona materac faszynowy grub. 0,60 m na wylocie: płyta betonowa grub. 40 cm, dozbrojona materac faszynowy grub. 1,0 m –3,0 m –3,0 m –5,0 m –8,0 m 3 Eksploatacja jazu 3.1 Normalne warunki eksploatacji Podstawowe warunki eksploatacji w czasie, gdy jaz pracuje (związane jest to z okresem nawodnień przyległych użytków zielonych), przy pełnej sprawności urządzeń są następujące: Utrzymanie na jazie piętrzenia normalnego, tj. do rzędnej 131,80 m n.p.m. Poziom ten należy utrzymać w całym cyklu eksploatacji (zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym). Nie przekraczać piętrzenia maksymalnego, które wynosi 2,20 m) Przepuszczanie wielkich wód poprzez całkowite podniesienie zasuw. Piętrzenie wody na jazie odbywa się przy pomocy zasuw dwudzielnych o napędzie ręcznym typu 5 MPR.ZD. Piętrzenie należy rozpocząć od: wszystkie zasuwy podniesione opuszczamy kolejno boczne zasuwy, możliwie równocześnie dolną i górną, nie dopuszczać do oddzielenia zasuw (do powstania przerwy między zasuwami) podobnie opuszczamy zasuwy środkowe gdy wszystkie są opuszczone do dna woda zacznie przelewać się przez krawędź zasuwy górnej następnie podnosimy kolejno zasuwy górne otworów bocznych do NPP 5 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 3.2 zasuwę górną otworu środkowego podnosimy w górę do poziomu, aż uzyskamy poziom zwierciadła wody = 131,60 m n.p.m. obniżamy jedną z zasuw górnych, bocznych do poziomu zasuwy przęsła środkowego a następnie podnosimy zasuwę górną przęsła środkowego do poziomu NPP można wykorzystać do obsługi zasuw agregat prądotwórczy typ WH 3500 E wraz z kluczem elektrycznym. Obsługę agregatu prądotwórczego prowadzić zgodnie z dołączoną do niego instrukcją. Eksploatacja w okresie nie wymagającym nawodnień: Likwidacja piętrzenia Obniżamy kolejno zasuwy górne, by osiągnąć szybkość opadania wody ca 30 cm/godz, do momentu zaprzestania przelewania się wody przez górną zasuwę. podnosimy zasuwy przęsła środkowego, możliwie równocześnie dolną i górną, nie dopuszczając do oddzielenia zasuw podobnie podnosimy kolejno zasuwy boczne Przed rozpoczęciem piętrzenia oraz przed rozpoczęciem likwidacji piętrzenia należy poinformować użytkownika jazu zlokalizowanego poniżej, tj. Jaz Feliksów będący w utrzymaniu Terenowego Inspektoratu w Poddębicach. Przy zwiększonych przepływach w rzece należy obserwować stany wody. Nie dopuścić do przekroczenia maksymalnej rzędnej piętrzenia poprzez stopniowe podniesienie zasów. Eksploatacja obiektu w okresie zimowym wymaga dodatkowo utrzymania sprawności zamknięć poprzez ich odladzanie i utrzymywanie przed zamknięciami przestrzeni wolnej od lodu oraz usuwania oblodzeń i śniegu z kładki roboczej. 3.3 Eksploatacja podczas wezbrań powodziowych: Przy wezbraniach powodziowych światło jazu musi być otwarte poprzez całkowite podniesienie wszystkich zasuw maksymalnie do góry, a zamknięcia szandorowe na MEW wyciągnięte. 3.4 Personel jazu i jego obowiązki: 3.4.1. Nadzór nad jazem. Nadzór nad jazem sprawować będzie upoważniony pracownik Terenowego Inspektoratu w Poddębicach Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi. Szczegółowy zakres obowiązków nadzorującego ustala Dyrektor WZMiUW w Łodzi. Między innymi obowiązki personelu sprawującego nadzór obejmują: Odpowiedzialność za utrzymanie jazu i jego obiektów we właściwym stanie technicznym i prowadzenie gospodarki wodnej zgodnie z postanowieniami zawartymi w niniejszej instrukcji i pozwoleniem wodnoprawnym. Uruchomienie zasuw na jazie w zależności od potrzeb tj. piętrzenie lub opróżnianie przed nadejściem wielkich wód. Wykonywanie drobnych prac remontowych i drobnych napraw. Prowadzenie obserwacji stanów wody na wodowskazie i zapisywanie ich w prowadzonym „dzienniku obserwacji”. Prowadzenie przeglądów okresowych, awaryjnych i poawaryjnych, udział w przeglądach komisyjnych. Dozór i utrzymanie porządku w obrębie jazu. 3.4.2 Zakres czynności nadzoru Kierownika Terenowego Inspektoratu w Poddębicach WZMiUW w Łodzi: 6 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 dokonywania w odpowiednich terminach przeglądów okresowych, wykonania zaleceń pokontrolnych, kontrolowania prowadzonych remontów kapitalnych, kontrolowania prowadzonych napraw bieżących, kontrolowania prowadzonych robót konserwacyjnych, prowadzenia dokumentacji dotyczącej jazu, kontrolowanie prowadzonej na jazie gospodarki wodnej. 3.4.3. Użytkownik/dzierżawca obiektu. Podstawowym obowiązkiem użytkownika budowli jest wykorzystanie jazu zgodnie z przeznaczeniem i utrzymanie go w należytym stanie technicznym. W szczególności do obowiązków użytkownika budowli należy: 4 utrzymanie piętrzenia na poziomie zapewniającym dopływ na potrzeby nawodnień użytków zielonych, nieprzekraczających dopuszczalnego poziomu piętrzenia 131,80 m. n.p.m. zgodnie z obowiązującym pozwoleniem wodnoprawnym. właściwa obsługa, eksploatacja i utrzymanie jazu zgodnie niniejszą instrukcją. przestrzeganie ustaleń pozwolenia wodno prawnego i instrukcji gospodarowania wodą. wykonywanie zaleceń pokontrolnych. Utrzymanie jazu 4.1 Przeglądy: przeglądy bieżące - normalnych warunkach eksploatacji użytkownik zobowiązany jest do wykonywania bieżących przeglądów stanu technicznego obiektu, polegających na wizualnej ocenie ogólnego stanu budowli i urządzeń jazu. przeglądy okresowe – należy przeprowadzać co najmniej dwa razy w roku (w okresie wiosennym i przed okresem zimowym) oraz po przejściu fali powodziowej lub w przypadku wystąpienia awarii. Przeglądy okresowe przeprowadza użytkownik przy udziale administratora jazu lub zlecane jest ich wykonanie specjalistycznym jednostkom W czasie przeprowadzania przeglądów budowli szczególną uwagę należy zwrócić na ewentualne rysy i pęknięcia w betonach jazu, jego wypadzie a także w częściach znajdujących się pod wodą. Należy zwrócić uwagę na zjawisko filtracji, sufozji, osuwisk skarp, zamulenia niecki wypadowej. 4.2 Konserwacja: Użytkownik/dzierżawca winien wykonywać systematycznie prace konserwacyjne oraz na bieżąco (w miarę potrzeb) dokonywać napraw i remontów, w szczególności: zabezpieczenie antykorozyjnego konstrukcji metalowych przez oczyszczanie i malowanie, smarowanie urządzeń mechanizmów wyciągowych naprawa lub wymiana uszkodzonych elementów mechanizmów wyciągowych uzupełnianie ubytków w elementach betonowych oraz stalowych oczyszczanie dylatacji z porostów roślinnych i uzupełnianie masą uszczelniającą wykaszanie trawy na skarpach rzeki przy jazie, zwalczanie szkodników ziemnych nornice, krety, itp., naprawa umocnień faszynowych na rzece usuwanie pływających zanieczyszczeń gromadzących się od strony wody górnej na bieżąco. utrzymanie porządku w obrębie jazu. uzupełnianie tablic informacyjnych 7 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 5 Bezpieczeństwo i higiena pracy Obsługa jazu (zwłaszcza czynności związane opuszczaniem i podnoszeniem zasuw, usuwaniem przeszkód ze światła jazu, odkuwaniem lodu) oraz wykonywanie prac konserwacyjnych, napraw i remontów budowli oraz koryta rzeki w obrębie budowli wymaga zachowania szczególnej ostrożności.. Zatrudnieni pracownicy powinni być przeszkoleni, posiadać znajomość przepisów BHP i mieć uprawnienia w swojej specjalności zawodowej, jeśli takie uprawnienia wymagane są prawem. Robotnicy powinni być zaopatrzeni w kamizelki ratunkowe i sprzęt ratowniczy (liny, koła ratunkowe). Praca wykonywana na wysokościach może odbywać się tylko na drabinach i pomostach odpowiednio zabezpieczonych. Przy tych pracach należy stosować pasy bezpieczeństwa. Szczególną uwagę należy zwrócić podczas obsługi agregatu prądotwórczego oraz w trakcie stosowania elektrycznego klucza do obsługi zasuw. Poniżej podano wskazówki BHP, które są ogólnymi wytycznymi. 5.1 Wskazówki ogólne dotyczące BHP 5.1.1 Oświetlenie miejsca pracy: Miejsce pracy nie jest wyposażone w źródło światła, oświetlić można w razie potrzeby lampami przenośnymi o napięciu 24 V lub elektrycznymi latarkami górniczymi, zabrania się stosowania lamp przenośnych o napięciu 220 V. Wszelkie niesprawności sprzętu należy usuwać przed jego użyciem w pracy. Istnieje możliwość wykorzystania agregatu prądotwórczego, wykorzystywanego do obsługi zasuw. 5.1.2. Narzędzia pracy: Narzędzia stosowane do pracy winny być w dobrym stanie technicznym. W czasie pracy narzędzia nieużywane należy przechowywać w pokrowcach lub skrzynkach do tego przeznaczonych – noszenie narzędzi w kieszeniach jest niedopuszczalne, podczas pracy na drabinach, rusztowaniach należy zachować należytą ostrożność przy posługiwaniu się narzędziami (nie rzucać, nie pozostawiać na drabinie), Narzędzia po użyciu powinny być oczyszczone, naoliwione i pozostawione w pojemniku do tego przeznaczonym. Pozostawianie narzędzi na stanowisku pracy podczas przerw, w czasie prowadzonych prac jest niedopuszczalne. 6 Przepisy porządkowe: Urządzenia zabezpieczające i komunikacyjne (schody, kładki, pomosty) należy utrzymywać w czystości i w stanie gwarantującym bezpieczeństwo. Usuwanie na stałe urządzeń zabezpieczających jest niedozwolone. Urządzenia zabezpieczające i komunikacyjne (kładki, pomosty) należy utrzymywać w czystości i w stanie gwarantującym bezpieczeństwo. Nie wolno zastawiać przejść i pomostów. Otwory, zagłębienia, doły, miejsca uszkodzone i inne dostępne dla obsługi powinny być ogrodzone i zabezpieczone. Powstałe uszkodzenia należy szybko usunąć. Czynności przy których istnieje możliwość wpadnięcia do wody należy wykonywać przy odpowiednim zabezpieczeniu (kamizelki, pasy ratunkowe, itp.) i w obecności przynajmniej jednego pracownika utrzymującego łączność wzrokową lub słuchową. W przypadku konieczności zejścia na lód pracownik powinien być przywiązany liną trzymaną przez drugiego pracownika, będącego poza obrębem zagrożenia oraz poruszać się po grubych deskach przesuwanych po lodzie. Zabrania się chodzenia po skarpach i pomoście roboczym jazu. Agregat prądotwórczy, wraz z instrukcją obsługi, znajduje się w Terenowym Inspektoracie w Poddębicach, dostępny za zgodą Kierownika (zastępcy) Terenowego Inspektoratu w Poddębicach. 8 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 Na obiekcie piętrzącym należy umieścić tablicę o następującej treści: zakaz przebywania na budowli osobom nieupoważnionym zakaz kąpieli i skoków do wody zakaz wędkowania w odległości mniejszej niż 50m od budowli 7 Prowadzenie obserwacji i kontroli stanu budowli 7.1 Zakres obserwacji: Badania ogólnego stanu budowli. Badania elementów pionowych jazu. Badania filtracji. Badania rozmyć i zamulenia wypadu jazu i ubezpieczeń od strony wody górnej. Pomiary stanu wody na łacie wodowskazowej. 7.2 Kryteria prawidłowości stanu urządzeń: Za sytuacje awaryjne uznaje się: występowanie rys pęknięć w betonach konstrukcyjnych jazu, utratę stateczności betonowych elementów konstrukcyjnych budowli występowanie znacznych rozmyć i wyboju poniżej umocnień budowli, wypływ wody ze szczelin dylatacyjnych uszkodzenie elementów mechanizmów wyciągowych uniemożliwiające manewrowanie zamknięciami inne ewentualne uszkodzenia i niesprawności jakie mogą zaistnieć w trakcie eksploatacji jazu wg uznania obsługi, W przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej mogącą skutkować uszkodzeniem budowli należy : niezwłocznie przystąpić do obniżenia lub całkowitej likwidacji piętrzenia, miejsce przesiąków zabezpieczyć doraźnie materiałem filtracyjno-obciążającym (matami filtracyjnymi , włókniną, workami z piaskiem lub kamieniem) usuwać awarie przy pomocy specjalistycznej jednostki wykonawczej w branży hydrotechnicznej lub melioracyjnej, dysponującą odpowiednim sprzętem i kadrą techniczną. 7.3 Łaty wodowskazowe: Na obiekcie zamontowane są łaty wodowskazowe: Od strony WG Od strony WD na ścianie przepławki na bloku MEW 8 Uwagi końcowe W celu zapewnienia należytego działania jazu należy: Eksploatację poszczególnych urządzeń prowadzić ściśle wg wskazówek zawartych w niniejszej instrukcji. Przestrzegać warunków określonych w dokumentacji technicznej urządzeń. Aktualizacja niniejszej Instrukcji Eksploatacji Jazu zlokalizowanego w km 66+325 rzeki Ner w miejscowości Jeżew gm. Zadzim, powiat poddębicki, powinna być dokonywana w przypadku zmiany istotnych uwarunkowań technicznych i formalnych, decydujących o zasadach prowadzenia gospodarki wodnej. 9 INSTRUKCJA EKSPLOATACJI JAZU JEŻEW, rz. NER KM 66+325 Załącznik Nr. 1 Oświadczenie Niniejszym oświadczam, że z powyższą instrukcją zostałem zapoznany i zobowiązuje się do ścisłego przestrzegania postanowień w niej zawartych. Lp. 1 Nazwisko i imię 2 Stanowisko 3 10 Data 4 Podpis 5