Notatki MAKROEKONOMIA II

Notatki do
przedmiotu
MAKROEKONOMIA II
Rok akad.
2015 / 2016
(sygnatura 110470-0150)
Edward Golachowski
Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne
ul. Wiśniowa 41, pok. 81
tel. (022) 564 86 99
e-mail : [email protected]
Literatura
Marek Garbicz, Edward Golachowski
Elementarne modele makroekonomiczne
Oficyna Wydawnicza SGH
Warszawa 2012
1
Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu
MAKROEKONOMIA II dzięki umożliwieniu koncentracji
podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ( a nie na notowaniu )
oraz dzięki ułatwieniu samodzielnego powtarzania materiału.
„Notatki ...” są wyciągiem z wykładów, zawierają głównie
definicje, formuły oraz analizy automatycznego równoważenia
gospodarki rynkowej i jej reakcji na politykę ekonomiczną.
Zastosowana w „Notatkach ...” animacja ułatwia zrozumienie
omawianych zagadnień - jak na wykładach, szkice graficzne
powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane.
W „Notatkach”... są też przedstawione
przykładowe pytania egzaminacyjne.
2
Tytuły wykładów
( autorskie ujęcie przedmiotu )
1. Modele sektorowe
2. Modelowanie typu IS - LM
3. Model rynku towarowego
i rynku pieniężnego
7. Model gospodarki otwartej
n - analizy
8. Rynek pracy – część I
9. Rynek pracy – część II
4. Analiza gospodarki według
n modelu IS - LM
10. Kompleksowy model
n krótkookresowej równowagi
n makroekonomicznej
5. Analiza warunków skuteczności polityki ekonomicznej
11. Cykl koniunkturalny
6. Rynek obrotów z zagranicą
12. Teorie wzrostu
gospodarczego
3
Wykład I – Modele sektorowe
1. Wstęp do modelu prostego
Schemat ruchu okrężnego wiąże trzy niezbędne w analizach
makroekonomicznych kategorie :
popyt – produkcja – dochód
Popyt (AD)
Wniosek I :
Y = AD = AS
Dochód (Y)
Produkcja (AS)
Ruch okrężny:
- plany wydatkowania dochodów, tworzone przez ich właścicieli
czyli gospodarstwa domowe, określają popyt ;
- popyt zgłoszony do producentów wywołuje produkcję ;
- produkcja / podaż podlega sprzedaży i tworzy dochody
właścicieli firm czyli gospodarstw domowych .
4
W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji )
typu A , B i C .
Typ A – pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego wydaniem
Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na
a popyt aktualny ( popyt konsumpcyjny C )
i popyt odroczony ( oszczędności S ).
Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim
podziale dochodu wynikają z ich przezorności.
Proporcje podziału zależą m.in. od wysokości dochodu
( np. prawa Engla ).
Wniosek II :
Y = C + S
5
Typ B – pomiędzy popytem a produkcją
Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako odpowiedzi
na zgłoszony popyt konsumpcyjny
oraz o zaspokojenie potrzeb produkcyjnych.
Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne C
i na cele produkcyjne / inwestycyjne I .
Wniosek III :
AS = C + I
Typ C – pomiędzy podażą a dochodem
Chodzi o czas realizacji ( sprzedaży ) produkcji.
Najczęściej zakłada się wysoką sprawność handlu
i płatności, a więc minimalizację odroczenia typu C .
6
Z dotychczasowych wniosków :
I.
AD = AS = Y
II.
KY = C + S
III.
AS = C + I
otrzymujemy rezultat dotyczący warunku równowagi.
Jeśli Y = AS, to C + S = C + I
gdzie C można zredukować i wynikiem jest :
S = I lub I = S
7
2. Schematy
Model dwusektorowy
Y
C
H
F
B
S
I
Model trzysektorowy
( rozszerzenie o sektor rządowy Rz )
TR
T
H
G
Rz
F
8
3. Funkcje w modelach
2 sektory
3 sektory
1. Dochód dyspozycyjny
Y=C+S,
czyli Yd = C + S
Yd = C + S,
czyli Yd = Y – T + TR
2. Funkcja konsumpcji
C = C + c Yd
C = C + c (Y – T + TR)
3. Funkcja oszczędności
S = Y– C
czyli S = - C + s Y
S = Yd – C
czyli S = - C + s (Y – T + TR)
9
2 sektory
3 sektory
4. Funkcja inwestycji
I=I
I=I
( dotyczy tylko prywatnych
inwestycji )
5. Funkcja popytu rządowego
-
G=G
6. Funkcja transferów
TR = TR
7. Funkcja podatków
-
T=tY
10
Przedstawione równania wyznaczają produkcję
w stanie równowagi, tj. YE
2 - sekt.
YE =
3 - sekt.
1
(C + I )
1-c
1
YE =
1 – c (1- t)
(C + I + G + c TR)
Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj. Yi  YE ),
automatycznie uruchamiają się działania zmieniające produkcję
- zgodnie z założeniem decyduje wielkość popytu.
11
4. Model czterosektorowy
( - rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor wymiany
z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie zewnętrzne Oz ;
- z założenia tylko sektor F ma związki z Oz )
Import
Oz
F
Eksport
Specyficzna interpretacja
badamy strumienie pieniężne (popytowe),
a nie strumienie towarowe (podażowe) :
tj. eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm,
import - strumień popytu naszych firm płynący za granicę.
12
Nowe funkcje w modelu :
8. Funkcja eksportu :
Exp
Exp = Exp ( z założenia eksport ma
charakter autonomiczny )
Exp
Y
9. Funkcja importu :
- część importu ma charakter autonomiczny, to Imp ;
- pozostała część importu ma charakter zmienny,
zależy od wielkości produkcji Y ;
- przyjmujemy tu pojęcie skłonności do importu ( m )
 Imp
Niech m =
Y
Wtedy import zmienny = m Y
13
Rozszerzanie
modelu
Ogółem
funkcja importu
: o kolejne sektory prowadzi m.in.
do coraz szerszego ujmowania popytu
autonomicznego :
Imp
Imp + m Y
(autonomiczny plus zmienny)
- w modelu 2-sektorowym to autonomiczny popyt
mY
Imp = Imp +( mCY) i popyt inwestycyjny ( I ) ;
konsumpcyjny
Imp
- w modelu 3-sektorowym dochodzi autonomiczny
Y );
popyt rządowy G oraz konsumowana część transferów (cTR
- w modelu 4-sektorowym dochodzi autonomiczny
popyt eksportowy ( Exp
) i importowy
( Imp ).
Dygresja
:
Różne rodzaje popytu autonomicznego mają wiele cech
wspólnych, np. założoną stabilność w okresie krótkim.
Dla uproszczenia rozważań i zapisu wygodnie jest
posługiwać się kategorią „ogólny popyt autonomiczny”,
oznaczoną symbolem A . Mamy więc :
A III = C + I + G + cTR
oraz A IV = C + I + G + cTR + Exp + Imp
14
Ogółem funkcja importu :
(autonomiczny plus zmienny)
Imp
Imp + m Y
mY
Imp
Imp = Imp + m Y
Y
10. Funkcja obrotów z zagranicą :
X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y
Exp,
Imp
Imp
E
B
Exp
A
Y
Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B
15
Produkcja w stanie równowagi :
1
YE =
( C + I + G + c TR + Exp - Imp )
1–c(1–t)+m
Równowaga :
gdy Yi = YE
Jeżeli Yi  Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub
większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie
produkcji - decyduje popyt.
Model 4-sektorowy, podobnie jak poprzednie, można
wykorzystać do analiz automatycznego równoważenia
gospodarki, a także do analiz polityki ekonomicznej.
16
5. Wykorzystanie modeli sektorowych
a ) dostosowania automatyczne
tj. obserwacja reakcji GR na odchylenia od równowagi
( ekonomia opisowa )
Metoda :
graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu
według modelu
2- sektorowego,
3- sektorowego
i 4- sektorowego.
17
AD
450
- oś pozioma : podaż AS ( produkcja ) lub dochód Y
- oś pionowa : popyt AD
- linia 450 : linia równowagi, tj. AD = Y
Y
18
Model 2-sektorowy
AD
- o nachyleniu funkcji ADII
decyduje składnik cYd
ADII
- popyt C jest
autonomiczny,
więc linia pozioma,
- podobnie popyt I
Y
ADII = C + I = C + c Yd + I
19
Model 2-sektorowy
równowaga w EII
AD
ADII
E II
x
Yi
Y E II
Y
W lewo od punktu EII popyt jest większy od podaży
- produkcja rośnie !
20
Model 2-sektorowy
równowaga w EII
AD
E II
Y E II
x
Yi
ADII
Y
W prawo od punktu EII popyt jest mniejszy od podaży
- produkcja obniża się !
21
Model 2-sektorowy
równowaga w EII
AD
ADII
E II
Y
Y E II
Jeśli Yi  YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie
działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu !
22
Model 3-sektorowy
równowaga w EIII
AD
E III
ADIII
( tzn. ADIII
równoległa
do ADII ,
ale wyżej )
ADII
E II
Y E II
Y E III
Y
Jeśli Yi  YE , wAD
gospodarce
zostają
uruchomione odpowiednie
G
III = C + I +
działania zmieniające
Zał. : rządprodukcję
zwiększa-Adecyduje
o nowy wielkość
popyt G popytu ! 23
Model 4-sektorowy
równowaga w EIV
E IV
AD
E III
Wzrost
produkcji
dzięki G
oraz X
ADIV
ADIII
ADII
E II
Y E II
tj. X = Exp - Imp
podnosi linię ADIV ,
zaś mY zmienia
kąt jej nachylenia
Y E III Y E IV
Y
Jeśli Yi  YE , wAD
gospodarce
zostają
uruchomione odpowiednie
=
C
+
I
+
G
+
X
IV
działania
- decyduje
popytu
Zał.zmieniające
: otwarcie produkcję
gospodarki
zwiększawielkość
A o nowy
popyt! X24
b ) możliwości regulacji państwowej
( ekonomia normatywna )
1
3 sektory
YE =
(C + I + G + c TR)
1 – c (1- tt)
A
- na skłonność do konsumpcji c państwo nie ma
wpływu bezpośredniego
( również na skłonność do oszczędzania s = 1 – c ) ;
- na stopę podatkową t państwo ma wpływ decydujący,
według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ;
- na części składowe popytu autonomicznego A
wpływ państwa jest zróżnicowany :
- na C i I tylko pośredni ;
- na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ).
Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki gospodarczej :
- podatki, zamówienia rządowe, transfery.
25
4 sektory
Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w modelu
3-sektorowym, pozostają istotne też w modelu 4-sektorowym.
Jakie są nowe możliwości, specyficzne dla tego modelu ?
IV
1
YE =
( C + I + G + c TR + Exp - Imp )
1–c(1–t)+m
III
1
YE =
1 – c (1- t)
(C + I + G + c TR)
26
- Exp jest autonomiczny ( firmy prywatne mogą jednak być
przez rząd zachęcane lub zniechęcane );
- Imp jest autonomiczny ( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ;
- rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma również
pewien wpływ bezpośredni ;
- import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest technologicznie
i administracyjnie : m = mt + ma
- zależy od technologicznie koniecznej importochłonności
mt ( stabilnej w okresie krótkim ) ;
oraz od rządowych regulacji administracyjnych ma
( np. cła, nakazy i zakazy ).
ma to główny instrument regulacji
( złożony z wielu szczegółowych narzędzi )
27
Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w :
We wszystkich formułach produkcji w stanie równowagi
( tj. YE II , YE III i YE IV ) występują mnożniki popytowe w .
Przypomnienie istoty ich działania :
gdy rośnie dochód Y, konsumenci mogą zakupić więcej dóbr
czyli rośnie popyt konsumpcyjny ;
to wywołuje potrzebę zwiększenia produkcji czyli wzrost popytu
na czynniki produkcji - rośnie popyt produkcyjny ;
rośnie produkcja i jej sprzedaż, a więc rosną dochody,
a to prowadzi do zwiększenia popytu, produkcji itd.
Ostateczne produkcyjne skutki wzrostu dochodu są znacznie
większe niż impuls początkowy ( zgodne z gasnącym postępem
geometrycznym ) – nazywamy to efektami mnożnikowymi.
Oczywiście oprócz takiego efektu pozytywnego jest też
identyczne zjawisko negatywne dla produkcji
– mnożnikowe obniżanie po obniżce dochodów.
28
Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w :
1
YE =
( C + I + G + c TR + Exp - Imp )
1–c(1–t)+m
1
1
- wII =
=
1-c
s
,
tj. wpływ wzrostu dochodu na wzrost
produkcji osłabiony jest przez oszczędzanie części dochodu;
1
- wIII =
, tj. dalsze osłabienie efektu mnożnikowego
1 – c (1 – t)
jako skutek konieczności płacenia podatków ;
1
- wIV =
, tj. kolejne osłabienie efektu
1 – c (1- t ) + m
mnożnikowego o import ( tzn. ucieczkę części popytu za granicę ).
29
Pytania :
1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE )
wg modelu 2-sektorowego / 3-sektorowego / 4-sektorowego.
2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki
do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( lub Yi > YE )
w modelu 2-sektorowym / 3-sektorowym / 4-sektorowym.
3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach
sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po
rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ?
4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki
przez państwo zgodne z założeniami modelu 3-sektorowego/
4-sektorowego.
30
Wykład II – Modelowanie IS - LM
1. Przedmiot
Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim:
- na rynku towarowym ( IS ) podzielonym na
konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ;
- na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy
różnymi formami aktywów finansowych, np. M i B ;
- na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) podzielonym
na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ;
- na rynku pracy ( SR ) ;
oraz związki pomiędzy równowagami różnych rynków.
Rodzaje problemów :
a) - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków ;
b) - analiza automatycznego procesu równoważenia
( gdy P  E, to P  E ), gdzie P - stan praktyki ;
c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E  P ) ;
d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0  Pp = Ep ,
gdzie Pp - pożądany stan praktyki,tj. cel gospodarczy ).
31
2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii
Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 )
jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa.
Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-keynesizm
należy do głównego nurtu rozwoju makroekonomii.
Co było przed Keynesem ?
Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej ujęta
w prawie rynków Say’a :
- podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje
własny popyt ;
- wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to tylko
„techniczny” pośrednik ;
- gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie
zdolności produkcyjnych ), a popyt zależy od cen.
32
Popyt
cena
p
wg. Say’a
Podaż
p
AS (= max.)
AD
ilość q
Klasyczny model równowagi
AD 0
p
AS
AD1
pppi 0i
E0
p1
E1
q
Niech  AD < 0
Obniżenie popytu
doprowadziło
do spadku cen,
a produkcja
nie uległa zmianie.
q
q1 q=0q0
Natomiast wzrost popytu doprowadzi do wzrostu cen.
33
Już w czasach Keynesa ceny i płace były administrowane.
Współcześnie taka kontrola jest jeszcze silniejsza
( rola monopoli, ZZ i państwa ).
Skutkiem jest wysoka „sztywność” cen i płac - co uprawnia
stosowanie keynesowskiego założenia o stabilności cen ).
Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa.
AD0
AD1
p0
AS2
AS0
ceny = const. !
E2
E0
E1
q0
q2
q
Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży,
a cena pozostała bez zmiany.
34
3. Założenia modelowania IS - LM
a) meta – założenia ( Keynesowskie )
- gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom,
reaguje na bodźce - ale dąży do stabilności, równowagi ;
- przyczyny wstrząsów są różne, ale najważniejsze to
„zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje,
irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ;
- gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć,
to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ;
- polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ;
- reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy,
a nie cenowy ( jak w ekonomii klasycznej ) .
35
b) założenia oczywiste
( we współczesnej Polsce
n
niezbędne )
- grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje
ekonomiczne są podejmowane przez licznych
producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ;
- państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując
całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora
publicznego ;
- gospodarka jest mieszana ;
- istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca
gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna,
informacyjna oraz społeczna ) ;
- brak zjawisk nadzwyczajnych ( przyrodniczych,
ekonomicznych, społecznych, politycznych ).
Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, „zdrowa”.
36
c) założenia idealizacyjne
( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości )
- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji,
można nimi manipulować ;
- dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem
( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki );
- rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje
dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ;
- dochody budżetu państwa to tylko podatki, wydatki to tylko
zamówienia państwowe ( uproszczenie w porównaniu do
modeli sektorowych - brak transferów, uwzględniamy
tylko opodatkowanie netto ) ;
- ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .
37
d) założenia analityczne ( cząstkowe )
Takie założenia są przyjmowane i uchylane stosownie
do logiki analiz, dotyczą np. :
- przebiegu linii równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ;
- stanu wyjściowego na 4 badanych rynkach
( równowaga czy jej brak – nadmiar czy niedobór ) ;
- rodzaju impulsu zewnętrznego lub wewnętrznego,
zmieniającego stan wyjściowy
i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z rynków ;
- celu, rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej,
wybranego instrumentu ekonomicznego ;
- kolejności analiz rynków ( ceteris paribus - tj. zasada analizy
przyjmująca stabilność innych zmiennych / czynników / rynków ).
38
Pytania :
1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do
gospodarki i jej modelowania.
2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich analiz
modelowych nie można bezpośrednio stosować do
współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej
i ustabilizowanej gospodarce rynkowej / do dzisiejszej
gospodarki polskiej ?
39
Wykład III – Model rynku towarowego
i rynku pieniężnego
Część I - Model rynku towarowego
1. Wyprowadzenie funkcji równowagi
Równowaga rynku
Trzy części popytu
AD = AS = Y
AD = C + I + G
- konsumpcja: C = C + c Y (1 – t )
- inwestycje:
I = I - a i
- popyt rządowy
( z założenia
brak transferów ! )
gdzie a – wrażliwość inwestorów
na zmianę stopy procentowej
( a = const., a > O )
G = G
40
z równań Y = AD oraz AD = C + I + G ) po podstawieniu
powyższych 3 funkcji otrzymujemy formułę funkcji IS :
i =
i
iE
A
___
a
1
____ Y
aw
gdzie :
A=C+I+G
1
/ tj. wIII /
oraz w =
1 – c (1 – t)
IS
E
YE
Linia IS mówi, że w miarę obniżania
stopy procentowej produkcja rośnie.
Każda para zmiennych (iE, YE)
spełnia warunek równowagi rynku
Y
( tj. punkt E leży na linii IS ) .
41
Analiza funkcji IS / rynku towarowego
czyli Polityka gospodarcza
na rynku towarowym ( odizolowanym ! )
interpretacja ekonomiczna
i graficzna
- skutki zmian stopy procentowej ; czyli „ruchy na IS”
- skutki zmian popytu ;
czyli „ruchy IS”
- skutki zmian stopy podatkowej.
czyli zmiany kąta
nachylenia IS
42
2. Analiza funkcji IS
a) zmiany położenia punktu E na IS
IS
Przykład - skutki wzrostu i0 do i1 :
i1
E1
- podrożenie kredytu
inwestycyjnego, więc
E0
i0
rezygnacja z najmniej
E2
opłacalnych projektów ;
i2
- obniżenie popytu inwestycyjnego,
więc również obniżenie produkcji
Y
Y1
Y0
Y2
dóbr inwestycyjnych ;
- obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników
zatrudnionych w tej sferze ;
- obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji
dóbr konsumpcyjnych ; dalsze efekty ... Równowaga w E1 .
Przypadek obniżenia stopy procentowej
( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).
43
2. Analiza funkcji IS
a) zmiany położenia punktu E na IS
IS
i1
E1
Ostateczne skutki :
E0
i0
E2
i2
Y1
Y0
Y2
Y
Interpretacja ekonomiczna : zmiana stopy procentowej wpływa
bezpośrednio na popyt inwestycyjny, lecz pośrednio na całą
gospodarkę ; wzrost stopy to obniżenie całej produkcji,
spadek stopy to wzrost całej produkcji.
Interpretacja graficzna : zmiana stopy procentowej przesuwa
punkt E w górę lub w dół nieruchomej linii IS.
44
b) zmiany położenia linii IS
i =
A
___
a
( przesunięcia równoległe )
1
____ Y
aw
Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a ,
gdzie
Ale
:
A = C + I + G .
C = const. , I = const. , a = const.
zmienić można tylko
G = G !
To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu
lub podwyższeniu zamówień rządowych.
45
Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego
czyli restrykcja fiskalna )
Po obniżce popytu
i
IS0
IS1
IS2
i0
E1
E0
Y1
Y0
zmniejszy się produkcja.
E2
Y2
Po wzroście
popytu
wzrośnie
też produkcja.
Y
Dygresja
terminologiczna
: zmian i .
Skutkiem
jest zmniejszenie
Y bez
Nowypopyt
punktrządowy
równowagi
ma współrzędne
( i0, Y1 ) .
to składnik
budżetu państwa,
Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo.
a budżet jest tworzony z podatków ;
Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 )
Szczegółowych
narzędzi
polityki
fiskalnej są tysiące,
polityka
budżetowa
i polityka
fiskalna
zwiększa
produkcję
przesuwa IS- mówić
równolegle
prawo.:
ale to
będziemy
– dlatejiuproszczenia
tylko owjednym
dwie strony
samej sprawy.
zmianie zamówień
rządowych
Nowy punktorównowagi
ma współrzędne
( i0 , G
Y2. ) .
Wybieram termin „ polityka fiskalna ”.
46
c) zmiany kąta
nachylenia IS
i =
A
___
a
1
____ Y
aw
Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w ,
gdzie
1
w =
1 - c(1 - t)
Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t.
Gdy np. t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła
reakcji produkcji na zmianę popytu
i
- linia IS zbliży się do pionu ( IS1 ).
IS2 (t <0)
IS1
(t > 0)
IS0
Y
Gdy t obniży się,
linia IS zbliży się
do poziomu ( IS2 ).
47
Część II - Model rynku pieniężnego
1. Wyprowadzenie funkcji równowagi
Równowaga rynku : popyt na pieniądz = podaży pieniądza
- funkcja popytu na pieniądz
Popyt transakcyjny ( Ltr ) zależy od wielkości produkcji Y
i od szybkości obiegu pieniądza V, tu ujętej poprzez k = 1
V
Ltr = k Y
Popyt spekulacyjny ( Ls ) zależy od :
- poziomu stopy procentowej i ( reakcja przeciwna ) ;
- wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy procentowej,
tj. współczynnika b ( b = const.,b > 0 ) .
Ls = - b i
Łącznie
L = Ltr + LS
czyli
L = k Y - b i
48
- funkcja podaży pieniądza
Autonomiczna decyzja państwa ( BC ),tj. M = M.
Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, tzn. konieczna
korekta poprzez wskaźnik zmian poziomu cen ( Pc ) :
M=
M
Pc
- formuła funkcji LM ( z równania L = M otrzymujemy : )
Równowaga na rynku pieniężnym
LM
i
k
i =
Y
b
1 M
b Pc
iE
E
YE
Y
49
( czyli wstępna analiza
odizolowanego
rynku pieniężnego )
Przykład - skutki wzrostu
produkcji do Y1 :
- produkcja rośnie, rośnie
LM
więc popyt na pieniądz
E1
( popyt transakcyjny ) ;
- przy danej podaży M
E0
wzrost popytu wywoła
wzrost „ceny pieniądza”
E2
( tj. stopy procentowej )
- dokładnie tak, jak na
innych rynkach w GR .
Oznacza to, że np. ucieczka
od lokat zmusi banki do
Y0
Y
Y2
Y1
podniesienia ich atrakcyjności.
Przypadek obniżenia produkcji
( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).
2. Analiza funkcji LM
a) zmiany położenia punktu E na LM
i
i1
i0
i2
50
b) zmiany położenia linii LM
Zgodnie z formułą
k
i =
Y
b
1 M
b Pc
Ale : b = const. i PC = const.
przesunięcia równoległe LM
zależą od zmian b , PC i M .
Zmienić można tylko M ,
to decyzja BC .
Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są tysiące,
ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym :
o zmianie nominalnej podaży pieniądza M .
51
b) zmiany położenia linii LM
Zgodnie z formułą
k
i =
Y
b
1 M
b Pc
Ale : b = const. i PC = const.
przesunięcia równoległe LM
zależą od zmian b , PC i M .
Zmienić można tylko M ,
to decyzja BC .
Niech  M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w obiegu
czyli restrykcja monetarna ) .
Mniej pieniądza w obiegu oznacza możliwość obsługi mniejszej
liczby transakcji czyli realizacji/sprzedaży mniejszej produkcji.
Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie produkcji
( po co wytwarzać więcej, niż można sprzedać ).
52
Interpretacja graficzna
i
i0
LM1
E1
Y1
LM2
LM0
E0
Y0
E2
Y2 Y
Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y1 ) .
Restrykcja monetarna zmniejsza produkcję
i przesuwa linię LM równolegle w lewo.
Natomiast ekspansja monetarna ( tj.  M > 0 )
prowadzi do zwiększenia produkcji
( większa ilość pieniądza może obsłużyć większą produkcję
- można sprzedać więcej, więc rośnie podaż )
i przesuwa linię LM równolegle w prawo ( punkt E2 ).
53
c) zmiany kąta nachylenia LM
Zgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od k i b.
k
i =
Y
b
1 M
b Pc
Wiemy, że z założenia b = const.
Może zmieniać się wielkość k . Nie jest to instrument
polityki ekonomicznej.
Jest oczywiste, że obniżenie k zbliży linię LM
do poziomu, zaś zwiększenie k - do pionu.
i
LM2 (k > 0)
LM0
LM1 (k< 0)
Y
54
Pytania :
1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację
graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym / na rynku
pieniężnym.
2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową
analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia punktu E )
na rynku towarowym / na rynku pieniężnym.
3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku towarowym
zależność między poziomem stopy procentowej
a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost jednej łączy
się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym rynku
pieniężnym – jest pozytywna.
55
Wykład IV – Analiza gospodarki
według modelu IS - LM
1. Model IS - LM
Oba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków
prowadzi do zmian na drugim.
Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i L = M .
i
iE
IS
LM
E
YE
Y
W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym
tak zbilansuje zamierzone oszczędności i inwestycje,
że wytworzona zostanie produkcja,
której sprzedaż wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży. 56
2. Automatyczne równoważenie obu rynków
a) sytuacja wyjściowa
Punkty P oznaczające brak
i
równowagi mogą leżeć
2
1
3
4
Y
w czterech różnych obszarach
( w każdym z nich inny jest
charakter nierównowagi ).
Omówimy sytuację 3,
tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji
czyli „ przegrzanie koniunktury”.
57
b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
i
iE
iP
( założenie analityczne )
LM
IS
E
E1
YE
.
P
Y1 YP
Y
punktwzrosnąć
P jest ponad
linią
IS ,
--musi
stopa
procentowa
a to spowoduje obniżenie
- ale rynek pieniężny
jest nadal, niezrównoważony
!
na rynku
nastąpiławobec
poprawa
sytuacji,
--czyli
produkcja
jest nadmierna
popytu
;
produkcji
; pieniężnym
( E1 nie
leży na LM ) ;
zmniejszenie
produkcji
zredukowało
niedobór
-gdyż
decyduje
popyt, więc
produkcja
musi obniżyć
się dopieniądza
Y1 ;
punkt
E1 ujęte
jest bliżej
krzywej
LM niż punkt) P ) ;
-(oba
ruchy
razem
( dla uproszczenia
oznaczać będą przesunięcie z E1 do E ;
58
b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
i
LM
IS
iE
iP
E
E1
YE
.
P
Y1 YP
Y
W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E1 → E
Ostateczne skutki :
- „dwufazowe” obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ;
- obniżanie produkcji zmniejszając transakcyjny popyt na
- pieniądz
wzrost stopy
procentowej
( z iP do
iE zahamuje
);
zlikwiduje
jego niedobór
czyli
wzrostową
- tendencję
stabilna równowaga
w E . ( i ruchy dostosowawcze
stopy procentowej
zostaną zatrzymane ).
59
c) dostosowania rozpoczęte od rynku pieniężnego
i
IS
( założenie analityczne )
LM
i2
E2
E
iE
iP
YE
.
P
YP
Y
W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E2 → E
Ostateczne
:
- na rynkuskutki
towarowym
jest nadal nadmiar podaży ;
w
miarę
obniżania
produkcji
obniżać
się ;
- punkt P jest poniżej linii LM -będzie
niedobór
pieniądza
- wzrost
stopy
procentowej
( z„cena”
iPspowoduje
do (iEstopa
) ; obniżenie
- ale wzrost
stopy
procentowej
popyt
na
pieniądz
oraz jego
procentowa ) ;
--stopa
procentowa
musi
- obniżenie
spadkowa
produkcji
tendencja
(wztej
produkcji
YaPsytuacji
YEzostanie
) ; wzrosnąć
zahamowana
popytu
inwestycyjnego,
wdo
konsekwencji
też produkcji
oba
ruchy
razem
oznaczać
będą
przesunięcie
E2 do E; ;
(przez
aż doobniżającą
spotkania zsię
linią
LMprocentową
);
stopę
( i ruchy
- stabilna równowaga w E .
dostosowawcze zostaną zatrzymane ).
60
d) dostosowania równoczesne
i
R
IS
T
LM
E
.P
Z
Y
( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkach
czyli wzdłuż wypadkowej, tj. P
R)
Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do sytuacji
nierównowagi o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy
dostosowawcze.
Potem nastąpi przekroczenie IS ( punkt T ) – i dalsze ruchy.
Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać,
kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze.
Ostatecznie – po „spiralnych wahaniach” –
61
gospodarka ustabilizuje się w punkcie E .
3. Polityka ekonomiczna państwa
a ) uwagi wstępne
Ponieważ punkty P ( stan praktyki ) i PP ( stan pożądany )
mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2, 3 lub 4 )
i wymagać odmiennej
IS
LM
i
polityki gospodarczej
( różnych narzędzi,
różnej siły
2
i różnych kierunków
1
3
ich działania )
4
Y
to trzeba uwzględnić :
- oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ;
- oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ).
Stąd cztery poniższe warianty polityki.
62
Polityka fiskalna
Polityka fiskalna kojarzy się z podatkami :
- można podatki zwiększyć, potem nastąpi zmniejszenie popytu
i w konsekwencji też produkcji ;
- można też podatki zmniejszyć, co wywoła wzrost popytu
i produkcji.
Obniżenie bądź wzrost produkcji można spowodować też
zmianami w popycie rządowym G ( to jeden z rodzajów popytu )
albo zmianami G połączonymi ze zmianami podatkowymi.
Narzędzi szczegółowych są tysiące !
Politykę fiskalną (dla uproszczenia) omawiać będziemy na
przykładzie tylko jednego instrumentu ekonomicznego manipulowania wielkością popytu rządowego tj. zmiany G.
b ) ekspansywna polityka fiskalna
Gdy  G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.
i
IS0
IS1
LM
E2
i2
E0
E1
i0
Y0
Y2
Y1
Po uwzględnieniu
„efektu wypychania”
mamy następujące
skutki ostateczne :
Y
To „efekt równej
wypychania”
( gruba
czarna strzałka
Przy produkcji
Y1 na rynku
pieniężnym
pojawi),się
tj.towzrost
wydatków
stopę
Wywoła
wzrost
jego cenyrządowych
czyli stopy podnosząc
procentowej,
po którym
niedobór
pieniądza.
procentową obniżenie
zmniejszyprodukcji
prywatnezinwestycje
nastąpi „niechciane”
Y1 do Y2 .
( „wypchnie” je z rynku ) .
64
b ) ekspansywna polityka fiskalna
Gdy  G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.
i
IS0
IS1
E2
i2
E0
i0
Y0
ekonomiczne
skutki
ekspansji fiskalnej :
- wzrost produkcji ;
- wzrost stopy % .
Y2
LM
Po uwzględnieniu
„efektu wypychania”
mamy następujące
skutki ostateczne :
Y
graficzne
skutki
ekspansji fiskalnej :
- przesunięcie IS w prawo ;
- przesunięcie punktu
równowagi z E0 do E2 65
c ) restrykcyjna polityka fiskalna
n
Gdy  G < 0 , to obniżający się popyt
pociągnie za sobą spadek produkcji.
i
IS1
i0
IS0
LM
E1
i2
Przy produkcji zmniejszonej
( do Y1 ) nadmiar pieniądza
spowoduje obniżenie stopy
procentowej i „niechciany”
wzrost produkcji ( do Y2 ) .
E0
E2
Y1
Y2
Y0
Po uwzględnieniu
„efektu wpychania”
mamy następujące
ostateczneMakroEG
skutki :
Y
To przeciwieństwo
efektu wypychania
( efekt „wpychania” ? ) :
miejsce zmniejszonych zamówień
rządowych zajmują
przedsiębiorcy prywatni.
66
c ) restrykcyjna polityka fiskalna
Gdy  G < 0 , to obniżający się popyt
pociągnie za sobą spadek produkcji.
i
IS1
IS0
i0
i2
ekonomiczne
skutki
restrykcji fiskalnej :
- obniżenie produkcji ;
- obniżenie stopy % .
LM
E0
E2
Y2
Y0
Po uwzględnieniu
„efektu wpychania”
mamy następujące
ostateczneMakroEG
skutki :
Y
graficzne
skutki
restrykcji fiskalnej :
- przesunięcie IS w lewo ;
- przesunięcie punktu
równowagi z E0 do E2 67
Polityka monetarna
Politykę monetarną realizuje bank centralny, mając do
dyspozycji również wiele narzędzi.
Dla uproszczenia analiz omawiać będziemy tylko jeden
instrument tej polityki : zmiany podaży pieniądza.
d ) ekspansywna polityka monetarna tj.  M > 0
Zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do obniżenia jego
ceny czyli do spadku stopy procentowej,
a w efekcie do wzrostu popytu i produkcji.
Skutki graficzne : przesunięcie LM w prawo
i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1
LM0
i
LM1
IS
i0
E0
i1
E1
Y0
Y1
Ostateczne
skutki ekonomiczne
ekspansji monetarnej :
- obniżenie stopy % ;
- wzrost produkcji .
Y
69
e ) restrykcyjna polityka monetarna tj.  M < 0
Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu jego ceny
czyli do podniesienia stopy procentowej,
a w efekcie do obniżenia popytu i produkcji.
Skutki graficzne : przesunięcie LM w lewo
i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1
i
LM1
IS
Ostateczne
skutki ekonomiczne
restrykcji monetarnej :
- podniesienie stopy % ;
- obniżenie produkcji .
LM0
i1
i0
E1
E0
Y1 Y0
Y
70
f ) polityka mieszana - policy mix
Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd
( np. ministerstwo finansów )
czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała wybory,
a politykę monetarną uprawia bank centralny,
niezależny od rządu.
Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej
może być wiele różnic.
Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa
i gospodarki w ten sam sposób !
Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów,
lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych.
Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.
71
Skutki poszczególnych wariantów polityki
- ekspansja fiskalna
: wzrost produkcji,
- restrykcja fiskalna
: spadek produkcji, spadek stopy % ;
- ekspansja monetarna : wzrost produkcji,
wzrost stopy % ;
spadek stopy %;
- restrykcja monetarna : spadek produkcji, wzrost stopy %.
Skutki
policy
mix
:
Przy konflikcie pomiędzy
rządem
a BC
działania
każdej ze stron :
ekspansywna restrykcyjna
polityka monetarna
polityka fiskalna
ekspansywna
- mogą osłabić ;
- wzrost stopy procentowej
restrykcyjna
- spadek produkcji
- wzrost / spadek stopy
- wzrost /-spadek
mogąprodukcji
zredukowaćprocentowej
do zera ;
- wzrost produkcji
- spadek stopy procentowej
- spadek / wzrost stopy
procentowej
- spadek / wzrost produkcji
- mogą odwrócić
skutki działań strony drugiej !
72
Pytania :
1. Przeprowadź analizę automatycznego procesu
równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych cenach.
Rozpocznij analizę od rynku towarowego / od rynku
pieniężnego. Jako punkt wyjścia przyjmij położenie P
zgodne z sytuacją 1 / 2 / 3 / 4 .
2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną ) powinno
zastosować państwo, by ( z wyjściowego punktu E )
doprowadzić gospodarkę zamkniętą o stałych cenach do
równowagi w punkcie Pp ( tj. do stanu pożądanego ),
leżącego w obszarze 1 / 2 / 3 / 4 .
3. Wyjaśnij skutki gospodarcze ( tj. zmiany stopy procentowej
i produkcji ) różnych przypadków policy mix.
73
Wykład V - Analiza warunków
skuteczności polityki
ekonomicznej
Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi
do zmian produkcji, oczekiwanych przez jej autora, tj. :
- do obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ;
- do wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej.
Miarą skuteczności polityki jest zmiana produkcji .
Przy danej  G lub  M polityka jest tym bardziej
skuteczna, im większa jest  Y .
74
1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej
i monetarnej
Politykę fiskalną uprawia rząd,
a politykę monetarną bank centralny ( BC ).
Między nimi może być wiele różnic :
- inny horyzont czasowy ;
- inne pojmowanie potrzeb gospodarki ;
- często inna opcja polityczno-ekonomiczna
( np. sprawa poglądów o roli sektora publicznego,
wysokości podatków, wielkości budżetu ) ;
- a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem
czy z inflacją ? ).
Konflikt ? Współpraca ?
75
a) zgodność, współpraca
Przykład : rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca
do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu G
i
IS0
LM0
IS1
i0
E0
E1
E2
i2
Y1
Y2
Y0
Po restrykcji fiskalnej linia IS
przesuwa się w lewo, do IS1 ,
produkcja obniża się do Y1 .
Ale nadmiar pieniądza w E1
obniży stopę procentową
i spowoduje pewien wzrost
produkcji, niepożądany
( efekt „wpychania” ).
Y
Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt nadmiaru
Ostateczny skutek : produkcja obniży się z Y0 do Y2
pieniądza w punkcie E1 - a tu BC może coś zmienić
!
restrykcjaE fiskalna
jest skuteczna.
Ale w- punkcie
była
bardziej
skuteczna, gdyż Y1 < Y2 .
1
76
Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do
obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę
podaży pieniądza, która wystąpiła w E1.
i
LM1
IS0
LM0
IS1
i0
E1
Oznacza to zastosowaną
w odpowiednim momencie
restrykcję monetarną,
tj. przesunięcie LM0
w lewo do LM1 .
E0
E2
i2
Y1
Y2
Y0
Y
To przykład monetarnego wspomagania polityki fiskalnej,
podnoszącego jej skuteczność :
gospodarka zatrzyma się w E1 ,
nie dojdzie do E2 o większej produkcji.
Skuteczność działania rządu ulegnie wzmocnieniu.
77
b) konflikt
( np. bankowe przeciwdziałanie polityce rządu )
Przykład: rząd dla ożywienia produkcji stosuje ekspansję fiskalną,
ale bank inaczej ocenia stan gospodarki i inny kierunek polityki
gospodarczej uważa za niezbędny !
i
IS0
Ekspansja fiskalna przesunie
linię IS0 w prawo do IS1 ,
produkcja wzrośnie z Y0 do Y1.
IS1
LM0
Niedobór pieniądza w E1
podniesie stopę procentową,
nastąpi znany
„efekt wypychania”,
produkcja obniży się do Y2 .
E2
E0
E1
Y0
Y2
Y1
Y
Skutek ekspansji fiskalnej
to wzrost produkcji
z Y0 do Y2 .
78
Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji
za szkodliwą dla gospodarki, za niesłuszną
- może ją skontrować !
W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej
bank może zastosować restrykcję monetarną,
a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 .
i
IS0
IS1
LM1
LM0
E3
Gospodarka
znajdzie się w E3 ,
wyjściowe Y0 mimo
ekspansji fiskalnej
nie ulegnie zmianie !
E2
E0
E1
Y0
Y2
Y1
Y
Po kontrze banku
skuteczność polityki rządu
okazała się zerowa.
79
Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać
zredukowane przez bank
- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !
Może też być odwrotnie - to rząd może redukować
skuteczność polityki banku centralnego.
Skuteczność polityki ekonomicznej zależy
od współpracy bądź konfliktu
pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i monetarnych.
80
2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
a ) zmiany w modelu
Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy
założeniu : ceny = const.
Teraz usuwamy to ważne założenie.
W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia
z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z inflacją
– i tylko taki ruch cen uwzględnimy .
Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza ( funkcja LM ! )
oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( funkcja IS ! ) .
Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi .
81
Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje szkic :
Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja
( jak przy restrykcji fiskalnej ), więc IS w lewo !
Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się produkcja
( jak przy restrykcji monetarnej ), więc LM też w lewo !
i
IS0
IS1
LM1
LM0
E1
E0
Inflacyjny wzrost
podaży ( skutek
wzrostu cen ) to tylko
pozorny wzrost
produkcji !
Inflacja zmniejsza
realną produkcję !
Y
Y1
Y0
82
b) ( skrajny ) przykład ekspansji fiskalnej
IS1
i
IS0
LM1
IS2
LM0
E1
E2
E0
Y0
Y1
Y
Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki ekspansji
Ekspansja
jestrównowagi
skuteczna,
produkcja
rośnie
do
Teraz
punktem
Ale inflacja
przesunie
jest
obie
E2 . linie
Produkcja
w lewo
powróciła
! Y1 ,
do Y0 ,
Ekspansja
fiskalna
przesunie
linię
IS
w
prawo
do
IS
.
- ww Etym
do zera
!
fiskalnej
0
równowaga
. przykładzie
1okazała
ekspansja
fiskalna
się zupełnie
nieskuteczna.1
Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.
83
c) przykład ekspansji monetarnej ( też skrajny )
i
LM0
IS0
LM2
E0
IS1
E2
E1
Y0
Y1
LM1
Ekspansja monetarna
przesunie LM0
w prawo do LM1 ,
produkcja osiągnie Y1 ,
skuteczność O.K !
Y
Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji monetarnej
Ale inflacja
przesunie
obieE
linie
w lewo !
Teraz punktem
jest
- w równowagi
tym
przykładzie
do
2 .zera !
Produkcja
powróciła
donie
Y0przyniósł
, ekspansja
monetarna
Wzrost
podaży
pieniądza
wzrostu
produkcji,
okazała się zupełnie
nieskuteczna.
lecz wyłącznie
wzrost cen.
84
3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność
a ) zmiany kąta nachylenia IS
Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru a
( wrażliwość inwestorów ) i od poziomu t
( stopa podatkowa, składnik mnożnika w ) .
gdzie :
1
A
1
gdzie. w
=
____ Y .
1 - c(1 - t)
i = ___
a
aw
c = const. z założenia
Wpływ zmian stopy t na nachylenie IS był już omówiony
przy analizie rynku towarowego.
Tam zakładaliśmy, że a = const.
Teraz załóżmy, że a też może ulegać zmianom.
85
Wzrost wrażliwości inwestorów a oznacza, że każde drgnięcie
stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na popyt inwestycyjny
( np. inwestycje są finansowane głównie z kredytów ).
Z funkcji IS wynika, że im większa a,
tym IS bliższa jest poziomu,
zaś im mniejsza a, tym IS bliższa jest pionu
( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt kredytu,
tj. bardzo wysoka efektywność czy konieczność technologiczna ).
Wrażliwość inwestorów a nie jest instrumentem polityki,
to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez
przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich optymizmu.
86
b ) zmiany kąta nachylenia LM
k
i =
Y
b
1 M
b Pc
Zgodnie z formułą LM zależą one od :
- parametru k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza ) ;
- parametru b ( wrażliwość popytu pieniężnego na zmianę
stopy procentowej, „wrażliwość spekulantów” ) .
Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony
przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM .
Tam zakładaliśmy, że b = const.
Teraz załóżmy, że b też może ulegać zmianom.
87
Wzrost wrażliwości b oznacza, że poziom stopy procentowej
decyduje o lokatach i zakupach obligacji
czyli też o popycie na pieniądz
( tj. posiadacze aktywów finansowych wolą spekulować
niż trzymać gotówkę ).
Z funkcji LM wynika, że im większa b,
tym linia LM bliższa jest poziomu,
zaś im mniejsza b, tym linia LM bliższa jest pionu,
( np. niskie zaufanie do banków, wysoka preferencja gotówki ).
Rząd nie reguluje b , jej wysokość zależy :
- od ocen stanu i perspektyw gospodarki przez prywatnych
posiadaczy aktywów finansowych, od ich optymizmu,
- od ich skłonności do ryzyka,
- od ich zaufania do lokat i obligacji ...
88
c ) skrajności
Przypadek I – pionowa IS , pozioma LM
- polityka fiskalna jest maksymalnie skuteczna,
każde zmiana G ( tj. przesunięcie IS ) to zmiana produkcji ;
- polityka monetarna jest absolutnie nieskuteczna,
zmiana podaży pieniądza nie daje efektów produkcyjnych
( nie da się przesunąć LM w lewo lub w prawo ! )
i
IS
LM
?
Y
Polityka fiskalna : im bardziej stroma linia IS , tym większa
skuteczność polityki fiskalnej ( dla każdej linii LM ).
89
Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM
- polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ;
( nie da się przesunąć IS w lewo lub w prawo ! )
- polityka monetarna jest
maksymalnie skuteczna,
każda zmiana podaży
pieniądza ( przesunięcie
LM ) to zmiana produkcji.
LM
i
IS
Y
Polityka monetarna :
im bardziej stroma linia LM ,
tym większa skuteczność polityki monetarnej
( dla każdej linii IS ).
90
d ) tzw. pułapka płynności
tj. typowa IS , pozioma LM
i
IS0
IS1
LM
IS2
Polityka fiskalna jest
maksymalnie skuteczna,
każda zmiana G
to zmiana produkcji,
brak efektu wypychania
( stopa procentowa
nie ulega zmianie ) .
Y
Polityka monetarna nie daje efektu, np. dodatkowe pieniądze
społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki ( stąd „pułapka” ) .
Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na towary,
manipulowanie podażą pieniądza nie jest skuteczne
– to ekstremalny przypadek keynesowski.
91
e ) przypadek klasyczny
tj. typowa IS , pionowa LM
Polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ( ze względu na
maksymalny efekt wypychania ) ;
prowadzi do zmian stopy procentowej,
a nie do zmian produkcji.
i
IS
LM
Y
Y bz !
92
e ) przypadek klasyczny
tj. typowa IS , pionowa LM
Polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna.
i
IS
LM2
LM
LM1
Produkcję reguluje pieniądz,
a nie popyt na towary
Y
– to podejście
monetarystów.
93
Pytania :
1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank
centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji
rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną
( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia produkcji
( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację
i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich
ostatecznych skutków.
2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd chcąc
pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku centralnego,
zamierzającego poprzez ekspansję monetarną
( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do ożywienia
produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ?
Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną )
obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.
94
3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji
( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ).
Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej
( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych
cenach, gdy linia IS ( - linia LM ) zmienia kąt
nachylenia od poziomu ku pionowi ?
Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski ( „pułapka
płynności” ) z przypadkiem klasycznym.
95
Wykład VI – Rynek obrotów z zagranicą
Na tym wykładzie
z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko,
obejmuje tylko : obroty bieżące
(X)
plus
obroty kapitałowe ( R )
BP = X + R .
Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi :
BP = 0 ( równowaga BP )
BP > 0 ( nadwyżka BP )
BP < 0 ( deficyt BP )
Jeśli BP to suma tylko X plus R , to z założenia BP
nie może być równoważony ani oficjalnymi transakcjami
wyrównawczymi (OFF), ani obrotami tzw. II gospodarki .
Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych
( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku pieniężnym ).
96
1. Wyprowadzenie funkcji BP
Saldo obrotów bieżących : X = Exp – Imp – m Y
Saldo obrotów kapitałowych : R = a ( i – i’ )
gdzie : a - wrażliwość ruchów kapitałowych na zmiany
stopy procentowej ( a > 0 )
i’ - przeciętna światowa stopa procentowa
- krótkookresowo a oraz i’ = const.
BP = X + R = 0
i
więc :
iE
m
i=
Y
a
Exp – Imp
a
nadwyżka BP
E
BP
deficyt BP
+ i’
YE
Y
97
( rynek odizolowany !!! )
2. Analiza funkcji BP
a ) zmiany położenia punktu E na BP
i
BP
i2
E0
i0
i1
Przykładowa sytuacja :
– obniżenie
stopy procentowej ;
E2
E1
Y1
Y0
Y2
Y
- czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP ;
- wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ;
- obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ;
- równowaga w E1 .
A po podwyższeniu stopy i ...
98
b ) zmiany położenia linii BP
Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP .
m
i=
Y
a
Exp – Imp
a
+ i’
Ale eksport i import są autonomiczne, niezmienne,
zaś i’ oraz a z założenia są stałe.
Czy BP jest nieruchoma ?
W tych analizach – w zasadzie tak , bo z założenia
w okresie krótkim volumen autonomicznych obrotów
z zagranicą jest niezmienny.
Ale może zmienić się wartość tych obrotów
( nawet w okresie bardzo krótkim),
jeżeli uwzględnimy zmienność kursu walutowego
- wtedy linia BP zmieni położenie.
99
Kurs walutowy to cena
jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej.
Na przykład 1 USD = 3,0 PLN
Jest to tzw. notowanie proste.
Przy notowaniu prostym wzrost kursu ( tj. wzrost ceny ! )
oznacza osłabienie waluty krajowej
( np. 1 USD = 5,0 PLN ) .
Skutek :?rośnie wartość obrotów (za ten sam volumen obrotów
mamy więcej złotówek) i następuje ruch BP w prawo.
i
BP2
BP1
BP0
i0
Y0
Y
Przy spadku kursu
( tj. wzmocnieniu waluty krajowej )
– ruch BP w lewo.
100
c) zmiany kąta nachylenia BP
m
i=
Y
a
Exp – Imp
a
+ i’
Zależą od m i od a , ale a = const.
Wielkość m ( importochłonność / mobilność ) zależy
od ograniczeń technologicznych ( mt )
i od ograniczeń administracyjnych ( ma ) .
m = mt + m a
Wielkość mt jest w krótkim okresie stała .
Wielkością ma państwo może manipulować.
101
Wzrost mobilności ( tj. rozluźnienie ograniczeń
administracyjnych ) zbliża BP do poziomu – linia BP1 .
Obniżenie mobilności – BP do pionu ( linia BP2 ) .
i
BP2
BP0
BP1
Y
102
3. Instrumenty polityki ekonomicznej
W formule BP występują różne wielkości – potencjalne
narzędzia polityki .
i=
m
a
Y
Exp – Imp
a
+ i’
Z założeń i analizy wynika jednak, że :
- nie są instrumentami : a , i’ ani mt ( m = ma + mt )
___
____
a także Exp oraz Imp ;
- instrumentem może być kurs walutowy
( jeśli regulowany jest przez państwo ) ;
- zmianie ulega wtedy wartość obrotów autonomicznych
i równolegle przesuwa się linia BP ;
- instrumentem jest ma – ale tu ważna reakcja partnerów
( retorsje za protekcjonizm ).
103
4. Współzależność 3 rynków
Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe rynki
- towarowy i pieniężny.
Przykłady :
Obroty kapitałowe Obroty bieżące przykład obniżenia eksportu :
przykład napływu obcych
kapitałów :
- to spadek popytu ogólnego,
- po wymianie na pieniądz
a więc spadek produkcji
krajowy oznacza to wzrost
( rynek towarowy ) ,
podaży pieniądza, a więc
- czyli spadek popytu na
obniżenie stopy procentowej
pieniądz i obniżenie stopy
( rynek pieniężny ) ,
procentowej
- czyli wzrost produkcji
( rynek pieniężny ) ,
( rynek towarowy ) ,
- czyli ucieczka obcych kapitałów
- a więc wzrost importu
( rynek obrotów z zagranicą ) .
( rynek obrotów z zagranicą ) .
W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy na IS
( lub LM ), potem na LM ( lub IS )
- a powrót do BP następuje od drugiej strony !
104
Wszystkie trzy rynki są powiązane,
trzeba je rozpatrywać łącznie.
i
LM
IS
BP
E
iE
Y
Y
E
Model IS - LM - BP
( zwany modelem Fleminga - Mundella,
wprowadzony do światowej ekonomii w 1962 roku ).
Gospodarka otwarta jest w równowadze tylko wtedy,
gdy równocześnie są zrównoważone 3 rynki
( przynajmniej ).
105
Pytania :
1. Omów wyprowadzenie i podstawową analizę
( zmienność położenia punktu E ) funkcji równowagi
na rynku obrotów z zagranicą ( linii BP ) .
Przedstaw odpowiednie szkice graficzne.
2. Omów podstawowe instrumenty polityki ekonomicznej,
jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank centralny )
na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną
interpretację skutków działania tych instrumentów.
106
Wykład VII – Model gospodarki otwartej
- analizy
Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym
1. Automatyczne równoważenie gospodarki otwartej
a ) założenia :
- ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe,
produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;
- specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały,
mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny
również stałe ) .
Interpretacja ekonomiczna : analiza dostosowania rynku
towarowego i pieniężnego do stanu rynku obrotów z zagranicą.
Interpretacja graficzna : nieruchoma linia BP
(brak przesunięć - stały kurs walutowy,
brak zmiany kąta nachylenia - stała mobilność);
do równowagi prowadzi ruch punktu P ku E. 107
Założenia cząstkowe ( analityczne )
Stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być różne
( kombinacje 3 możliwych stanów na 3 rynkach )
– analiza obejmie tylko 2 wybrane sytuacje, w których :
rynek towarowy jest zrównoważony ;
rynek pieniężny jest również w równowadze;
brak równowagi dotyczy wyłącznie
rynku obrotów z zagranicą ;
sytuacja 1 – nadwyżka BP,
i sytuacja 2 – deficyt BP
( w podręczniku jest też analiza bardziej złożonych
dostosowań, np. po równoczesnej nierównowadze na
wszystkich trzech rynkach
- do samodzielnego przestudiowania )
b) sytuacja 1 (symbolicznie : I = S , L = M , BP  0 , BP > 0 )
i
IS
LM
LM1
P1
ip
E
i1
YP
YE
BP
Y
Skutki
dostosowań
automatycznych
: bankowy skupi obce
- broniąc
kursu
walutowego
system
- wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ;
pieniądzew(Pczęść
tej nadwyżki
), a to spowoduje
wypływ
- istniejąca
nadwyżka
BP
stworzy
presję
na
obniżenie
1
- a to spowoduje
serię znanych skutków,
krajowego
namonetarną
rynek
;
kursu
a ten
ma
pozostać
stały ( z założenia
);
- pieniądza
otrzymamy
ekspansję
( wymuszoną
!)
w walutowego,
wyniku których
wzrośnie
produkcja.
W punkcie
E otrzymamy
i linia LM przesunie
się w prawo
;
stabilną równowagę gospodarki otwartej.
109
Zniwelowanie nadwyżki BP jest rezultatem trzech dostosowań
rynkowych, „konsumujących” części tej nadwyżki :
1 - wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz krajowy ;
2 - odpływu części obcych kapitałów ze względu na obniżkę
stopy procentowej ;
3 - wzrostu wydatków na import spowodowanego
wzrostem produkcji.
i
IS
LM
P1
1
ip
2
E
LM1
BP
i1
YP 3
YE
Y
110
c) sytuacja 2( symbolicznie : I = S, L = M, BP  0, BP < 0 )
i
LM2
IS
E
LM
BP
P2
Y
Skutki dostosowań automatycznych :
- a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie produkcji.
brakbankowy
obcych
walut
stworzy
presję
na wzrost
kursu,
- -stopa
procentowa
zostanie
; obce
- system
broniąc
kursupodwyższona
musi sprzedać
waluty,
- otrzymamy
restrykcję
monetarną
( wymuszoną ! )
z założenia
ma być
niezmienny
a to który
spowoduje
obniżenie
ilości
pieniądza; krajowego na rynku ;
i linia LM przesunie się w lewo ;
W punkcie E gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.
111
Zniwelowanie deficytu BP jest rezultatem trzech dostosowań
rynkowych :
- sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ;
- napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy procentowej ;
- ograniczenie wydatków na import ze względu na obniżenie
produkcji.
Rezultaty ostateczne
to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a więc
„ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek ujemnego BP .
112
2. Polityka ekonomiczna w gospodarce otwartej
Założenia :
- pozostają ogólne dotyczące IS – LM ( tj.: okres krótki, ceny
stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;
- pozostają specyficzne dotyczące BP ( tj.: kraj mały, kurs
walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import
autonomiczny również stałe ) .
- założenia analityczne :
- w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech rynków ;
- ale według zgodnej oceny rządu i banku centralnego
poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem .
Trzeba zastosować politykę restrykcyjną,
żeby „ochłodzić” gospodarkę .
113
a) restrykcja fiskalna
LM0
IS0
i
IS1
i0
Punkt wyjścia :
wysoka
równowaga
LM1
BP
E0
E2
E1
Y0
Y
1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie popytu
2- –a po
obniżeniu
popytu
obniżenie
produkcji,
4 -7 deficyt
BP w punkcie
Enastąpi
obronę produkcji
kursu
walutowego
1 wymusi
w
konsekwencji
nastąpi
zmniejszenie
rządowego
( przesuwa
G
<rynku
0 )się
; towarowego
6
3
wobec
a
punkt
obniżenia
równowagi
podaży
pieniądza
krajowego
pieniężnego
wzrośnie
tzn.
linia
IS
w lewo
do iIS
czyli5spowoduje
sprzedaż
walut
obcych
przez
system
bankowy,
0
1;
- nastąpi wymuszona
restrykcja
monetarna
stopa
przesuwa
procentowa
się ;do
E1 ; krajowego ;
co
zmniejszy
podaż
pieniądza
i LM0 przesunie się w lewo, do LM1 ;
8 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E2 .
114
LM1
IS0
i
IS1
i0
LM0
BP
E0
E2
E1
Y
Y0
Wyniki analizy mówią, że po przejściu E0  E1  E2
Wniosek :
w gospodarce nastąpi ostatecznie :
obniżenie produkcji
polityka fiskalna w- gospodarce
otwartej; jest skuteczna,
restrykcja -doprowadziła
do pożądanego
rząd
obniżenie stopy
procentowej przez
;
obniżenia
produkcji
- stabilna
równowaga
w E2
- przy( stabilnym
kursie
walutowym
(„bronionym”
przez). BC ) !
tj.MakroEG
w punkcie
przecięcia
trzech
linii równowagi
115
b) restrykcja monetarna
i
LM1
IS0
E1
LM0
Punkt wyjścia :
wysoka
równowaga
BP
i0
n
E0
Y0
Y
1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży pieniądza
2
LM0 to
przesuwa
się
do
LM
(w
lewo),
1 (trzech
8
oraz
wzrost
produkcji
;w
64-3--9przesunie
interpretacja
linię
punktu
LM
E
w
prawo
stan
wymuszona
rynków
ekspansja
; E0 !!!
5-(linia
–
broniąc
kursu
bank
skupi
nadwyżki
walutowe,
1
1
-jak
gospodarka
znajdzie
się
ponownie
punkcie
dotąd
restrykcja
monetarna jest skuteczna

M
<
0
)
;
następuje
wzrost
stopy
procentowej
i na
obniża
się; produkcja
Polityka
monetarna
przy
stałym
kursie
walutowym
jest ;
monetarna
)
;
nastąpi
wypływ
pieniądza
krajowego
rynek
( obniżyła
się
produkcja
) , ale stopy
w E1 procentowej
mamy nadwyżkę
BP ;
7
nastąpi
obniżenie
;
nieskuteczna, po restrykcji produkcja nie ulega zmianie.
116
Mamy wolnorynkowe otwarcie gospodarki
i wymienialność waluty
przy administracyjnym usztywnieniu warunków tej wymiany.
Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała,
że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona ekspansja.
Przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana
do zera !
Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu walutowego
obniża skuteczność polityki monetarnej
- niekoniecznie do zera.
Natomiast płynny kurs walutowy
zmieni skuteczność
polityki monetarnej, a także polityki fiskalnej.
117
Część II - Równowaga w gospodarce otwartej
- świat płynnego kursu walutowego
1. Skutki zmian kursu walutowego
Z analiz linii BP wiemy, że zmiany kursu walutowego
przesuwają ją równolegle w lewo lub w prawo. A linie IS i LM ?
Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i importu, lecz
również wpłynie na ich rozmiary.
Po wzroście kursu eksport staje się tańszy dla zagranicznych
nabywców. Rośnie więc popyt eksportowy. Import staje się
droższy dla krajowych nabywców - obniża się popyt importowy.
Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie popyt
ogólny - linia IS przesuwa się w prawo !
Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy obcych
walut do ich sprzedaży. Do systemu bankowego wpłyną obce
pieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się podaż
pieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc linia LM
również przesunie się w prawo !
118
trzy rynki
i
IS w prawo
IS0
LM w prawo
IS1
BP w prawo
LM1
LM0
BP0
BP1
i0
E0
E1
Y0
Y
Skutkiem
kursu walutowego
Jednak
tylko wzrostu
krótkookresowe,
ponieważ :
( tj. osłabienia
krajowej
)
- ceny krajowe ulegną
zmianie (waluty
wzrosną
po wzroście
ożywieniestosownie
gospodarcze
kursu walutowego,jest
co najmniej
do podrożenia
Wzrost
kursu walutowego
przemieści
tzw. wsadu
importowego
) i;obniżka stopy
( wzrost
produkcji
procentowej ).
trzy powiązane
linie równowagi
w prawo .
- nawszystkie
zmiany naszego
kursu i naszych
obrotów towarowych
i kapitałowych zareagują partnerzy zagraniczni
( by na tych zmianach nie stracić ).
119
Analogicznie - Wzmocnienie waluty krajowej czyli
obniżka kursu przesunie trzy związane linie w lewo.
LM2
i
IS2
LM0
IS0
BP0
E2
E0
i0
BP2
Y0
Y
Nastąpi wzrost stopy procentowej i obniżenie produkcji.
120
Podsumowanie
W warunkach płynnego kursu walutowego automatyczne
zrównoważenie gospodarki otwartej następuje poprzez :
- zmiany produkcji ( np. wzrost produkcji wymagający wzrostu
wydatków na import - efektem jest redukcja nadwyżki BP );
- zmiany stopy procentowej ( np. obniżenie stopy w wyniku
wymiany nadwyżek walut na pieniądz krajowy - efektem jest
redukcja nadwyżki BP w wyniku „ucieczki” kapitału obcego );
- zmiany kursu walutowego, prowadzące do zmian wartości
eksportu i importu oraz zmian volumenu obrotów z zagranicą .
Graficzną interpretacją takich zmian są równoległe
przesunięcia funkcji BP, a także IS i LM :
- w prawo po wzroście kursu
( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego );
- w lewo po obniżeniu kursu
( tj. po wzmocnieniu pieniądza krajowego).
121
Polityka ekonomiczna
2. Zanim nastąpi zmiana kursu
W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka fiskalna
była skuteczna, natomiast polityka monetarna okazała się
nieskuteczna – lub mało skuteczna, ponieważ obrona
kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza,
wymuszonych i przeciwnie skierowanych.
Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno wewnątrz
gospodarki, jak i w jej stosunkach z zagranicą.
Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki.
Skuteczność polityki monetarnej w warunkach sztywnego
kursu można podnieść, jeśli bank centralny przeprowadzi
specyficzną operację na „otwartym rynku”.
122
Przykład :
- restrykcja monetarna doprowadziła
do obniżenia produkcji i do wzrostu stopy procentowej ;
- obniżył się więc import, a także napłynęły obce kapitały ;
- pojawiła się więc nadwyżka BP, a wraz z nią presja na
zmianę kursu walutowego ;
- broniąc stabilności kursu BC musiał skupić tę nadwyżkę ;
- wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza
krajowego podziałała jak ekspansja monetarna
i zredukowała skuteczność uprzedniej restrykcji .
Ale można zatrzymać pieniądz krajowy w systemie bankowym
sprzedając atrakcyjne elementy agregatu B
( np. wysoko oprocentowane bony skarbowe )
i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza !
To tzw. polityka sterylizacji, krótkookresowo podnosząca
skuteczność polityki monetarnej.
123
3. Polityka monetarna przy płynnym kursie
- na przykładzie restrykcji
i
IS1
IS0
LM1
LM2
LM0
BP1
E2
BP0
E1
E0
Y2
Y1
Y0
Y
Jeśli
BC
broniąc
stabilności
kursu
walutowego
skupi
nadwyżkę,
Przy
Restrykcja
płynnym
przesunie
kursie
walutowym
linię
LMwnadwyżka
w
lewo, podniesie
BP
stopę
Równowaga
ustali
się
punkcie
E
,
2
Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie przesunięcie
nastąpi
wypływ pieniądza
krajowego
ido
linia
LM przesunie
się
doprowadzi
procentową
dojednak
iwzmocnienia
obniży
produkcję
krajowej
Płynny
kurswaluty
walutowy
Powstanie
nadwyżka
BP
(Ypunkt
E1 ) .
1
w prawo
skuteczność
restrykcji
monetarnej.
E0 się
doskuteczność
E
.funkcji
i całyaredukując
układ
trzech
powiązanych
przesunie się
produkcja
obniży
do
2Y
zwiększa
2 .
w lewo ( jak wiemy
z poprzednich
analiz ) .
polityki
monetarnej.
124
4. Polityka fiskalna przy płynnym kursie
( na przykładzie restrykcji )
i
IS0
IS1
IS2
LM1
LM0
BP0
E0
BP1
E1
E2
Y1
Y2 Y0
Y
Restrykcja
fiskalna ( mobilności
 G < 0 ) przesunie
IS poziomu
w lewo do
IS1 .
Przy
wysokiej
(
BP
bliska
)
Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1.
Alepłynny
w E1 jest
deficyt
BP,skuteczność
wzrośnie więc
kurs fiskalnej
walutowy,
kurs
obniża
polityki
!
co
przesunie
trzy
powiązane
prawo
! Y . prowadzi
n.b.
analogiczna
analiza
niskiej
mobilności
Równowaga
ustali
się wprzy
E2 ,linie
przywprodukcji
2
Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y2 .
do innego wniosku - zob. podręcznik, punkt 5.6.
125
Pytania :
1. Omów przebieg dostosowań automatycznych,
przywracających równowagę w gospodarce otwartej
o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym
– jako punkt wyjścia przyjmij sytuację X (dowolną).
Przedstaw też graficzną interpretację analizy.
2. Omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji
( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce
otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym.
Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy
założenie o jednorazowym niewielkim szoku inflacyjnym ?
126
3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
na rynku towarowym ( - na rynku pieniężnym ;
- na rynku obrotów z zagranicą ;
- na trzech powiązanych rynkach )
w wyniku wzrostu ( - obniżenia ) kursu walutowego.
4. Porównaj ( też graficznie ) skuteczność polityki ekspansji
( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce
zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym
( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej
( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej.
Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy
założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?
127
Wykład VIII – Rynek pracy ( część I )
Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM – BP następuje
poprzez krótkookresową funkcję produkcji Y = f ( N , K )
1. Cechy rynku pracy ( wybrane )
- uwarunkowania pozaekonomiczne ;
- segmentacja ;
- ograniczona mobilność ;
- ograniczona konkurencja ;
- skłonność do monopolizacji.
128
2. Model rynku pracy
a ) funkcja popytu na pracę :
W = PC MPN
W
PC
ND
(ND)
N
gdzie MPN to krańcowy produkt pracy
b ) funkcja podaży pracy :
Niech g (NS) oznacza funkcję
ujmującą indywidualne czynniki
określające podaż pracy.
Podaż pracy ustabilizuje się,
gdy krańcowa g (NS) wyrówna się
z płacą realną, tj. W / Pc .
Stąd
W = PC g (NS)
W
PC
Ns
N
129
c) równowaga rynku pracy
Popyt na pracę równy podaży pracy ( ND = NS )
czyli po uproszczeniu MPN (ND) = g (NS)
Krótkookresowa równowaga (stabilizacja) rynku pracy oznacza :
- WED czyli poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców
( tj. pracownik wytwarza nie mniej, niż kosztuje );
- WES czyli poziom płac jest akceptowany przez pracowników
( tj. „przykrość pracy” jest nie większa
od „przyjemności konsumpcji” ) ;
- NE czyli taki poziom zatrudnienia, dzięki któremu wytwarzana
jest produkcja, która równoważy rynek towarowy .
W
PC
ND
NS
Elementy analizy :
WE
E
NE
Przesunięcia
Przesunięcia
Ruch na liniach
ND i NS
linii
podaży
liniiodpopytu
zależy
poziomu
płac .
przykłady
- przykłady
N
130
3. Nierównowaga na rynku pracy
Dwa kierunki :
za duża podaż, niedobór miejsc pracy
za duży popyt, nadmiar miejsc pracy.
Największym problemem jest bezrobocie .
stopa bezrobocia =
bezrobotni
bezrobotni plus pracujący
czyli łączne zasoby pracy
Poważne znaczenie mają definicje.
Bez ich jednoznaczności - pole do nieporozumień
i różnorodnych manipulacji.
131
Bezrobotny nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek,
odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ;
- chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ;
- gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy .
To są aspekty realne,
często dodaje się też aspekt prawny
( rejestracja w odpowiednim urzędzie pracy )
oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla bezrobotnych ).
Konkretne rozwiązania ( przyjęte w danym kraju i w danym
czasie ) mogą być różnorodne,
prowadzą więc do innej definicji licznika stopy bezrobocia
( „właściwi” bezrobotni )
i jej mianownika ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus pracujący )
- a inne definicje to inne wnioski o stopie bezrobocia !
132
Pracujący
- przykładowe problemy definicyjne :
- praca dorywcza ;
- pracujący młodociani i staruszkowie ;
- pracujący w rodzinnym gospodarstwie rolnym ;
- prywatni właściciele firm, zwłaszcza wielu firm ;
- praca w tzw. szarej strefie, praca nielegalna ;
- praca za granicą ...
133
W porównaniach międzynarodowych
(wg zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy i Eurostatu)
należy odejść od krajowych/lokalnych definicji i przepisów
-w Polsce to Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL),
prowadzone przez GUS ( co kwartał, 55 tys. mieszkań ).
Według BAEL ( w uproszczeniu ) :
-pracujący : ( 15 lat i więcej ) w tygodniu poprzedzającym
badanie przepracował zarobkowo przynajmniej 1 godzinę,
niezależnie od statusu tej pracy
lub miał pracę, ale jej nie wykonywał ( urlop, choroba itp. ) ;
-bezrobotny : ( w wieku 15-74 ) nie pracuje, ale
aktywnie szuka pracy zarobkowej
i jest gotowy szybko podjąć zaoferowaną pracę ;
-pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy
( do ludności aktywnej zawodowo ).
Wyniki BAEL są różne od tzw. bezrobocia rejestrowanego, ale:
- są porównywalne międzynarodowo,
- są realistyczne,
MakroEG
- są wolne od manipulacji politycznych. 134
Pytania :
1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada
rynek pracy w porównaniu do innych rynków objętych
modelowaniem typu IS-LM ?
2. Przedstaw ( też graficznie ) wyprowadzenie funkcji popytu /
funkcji podaży / obu linii równowagi na rynku pracy.
135
Wykład IX – Rynek pracy ( część II )
1. Płace a bezrobocie
a ) płace elastyczne
W
W3
W2
WE
NL to maksymalna podaż pracy.
?
ND
NS
L
E
T
W1
NE
NL
N
Pracujący to NE ,
bezrobotni to ( NL - NE ) .
Nie pracują, bo warunkiem
podjęcia pracy jest zgoda
na obniżkę płac do W1.
Szukają tylko dobrej pracy i płacy. To bezrobocie dobrowolne
( podobnie jak tzw. bezrobocie frykcyjne ).
Przyczyna bezrobocia : za wysokie żądania płacowe.
Natomiast wzrost płac ...
136
b) płace nieelastyczne ( za wysokie )
Przyczyny - np. siła ZZ, decyzje państwa o wysokiej
n
płacy minimalnej
W
ND
W1
Z
WE
B
NS
E
N1
NE
N2 N
Poziom płac WE
równoważy rynek pracy,
ale usztywnienie nastąpiło
przy W1 .
Wtedy pracuje N1 ,
a chce pracować N2 .
Różnica ( N2 - N1 ) to bezrobocie wymuszone : bezrobotni są
skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale nie mogą znaleźć pracy.
Przyczyna bezrobocia : wygórowane płace.
137
c) płace nieelastyczne ( za niskie )
Przyczyna - np. silni pracodawcy
W
ND
NS
W2
Ale usztywnienie
nastąpiło przy W2 .
E
WE
C
Poziom płac WE
równoważy rynek.
D
Pracuje N2 pracowników.
N2
NE
N3
N
A przedsiębiorcy chcą zatrudnić N3 . Różnica ( N3 – N2 )
to nadwyżka miejsc pracy, z reguły krótkookresowa .
Przyczyna nierównowagi : zaniżone płace.
138
2. Podaż pracy a bezrobocie
a) ograniczenie podaży pracy
Przyczyna - np. jakakolwiek dyskryminacja na rynku pracy
W
NS 1
ND
W1
NS 0
Z
E
WE
N1
NE
C
N2 N
Zmniejszenie podaży
pracy ( tj. NS w lewo ),
podnosi płace do W1
i ogranicza zatrudnienie
do N1 .
Przy płacach W1 chce pracować N2 osób,
lecz pracuje tylko N1 . Różnica ( N2 – N1 )
to bezrobocie wymuszone.
Przyczyna : j.w.
139
b) wzrost podaży pracy
( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku szkolnego
n
czy wojskowego )
W
NS 0
ND
WE
W1
E
NS 1
C
Przy płacach WE chce
pracować N1 osób.
D
NE N2
N1
Zwiększenie podaży pracy
przesuwa NS w prawo.
N
Jeśli płace obniżą się do W1,
zatrudnienie wzrośnie do N2 .
Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie,
a bezrobocie wyniesie tylko ( N1 - N2 ) .
Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie wymuszone
równe ( N1 - NE ) . Przyczyny : wzrost podaży pracy
+ usztywnienie płac.
140
3. Popyt na pracę a bezrobocie
a) obniżenie popytu
np. skutek obniżenia popytu na towary
W
WE
ND1
ND0
E
Z
NS
K
W1
N2
N1
NE
N
Obniżenie popytu przesuwa
linię ND w lewo.
Jeśli płace obniżą się
do W1 , to zatrudnienie
spadnie do N1 ,
a bezrobocie wyniesie
( NE - N1 ) .
Jeśli płace nie ulegną obniżce,
będzie bezrobocie wymuszone równe ( NE - N2 ) .
Przyczyny : recesja + sztywne płace.
141
b) wzrost popytu na pracę
np. skutek wzrostu popytu na towary
W
ND1
NS
ND0
W1
WE
A
E
NE
N1
Wzrost popytu
przesuwa
linię ND
w prawo.
N
Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do N1 ,
ale warunkiem jest wzrost płac do W1 .
Dopóki nie spełnią tego warunku, będzie
nadwyżka miejsc pracy równa ( N1 - NE ) .
Przyczyna nierównowagi : ożywienie gospodarki.
142
4. Związki zawodowe a bezrobocie
ZZ walczą o pracę i płacę swoich członków,
lecz również mają uprawnienia znacznie szersze,
np. negocjują płacowe umowy zbiorowe
i mają wpływ na kształt przepisów prawa pracy ;
współdecydują więc
o warunkach pracy i płacy wszystkich zatrudnionych !
143
Przykład :
1 – ZZ powodują wprowadzenie pakietu dodatkowych
N
S1
W
świadczeń pozapłacowych
ND
(np. bony świąteczne, wczasy)
NS
W1
E1
2 – pracodawcy traktują to
E
jako wzrost kosztów pracy
WE
3 – również dla pracowników
pakiet oznacza wzrost „płac”
4 – w rezultacie linia NS
N1
NE
N
przesuwa się w górę do NS1
5 – praca wyraźnie drożeje, nowy punkt równowagi to E1
6 – najsłabsi przedsiębiorcy / pracodawcy zbankrutują
lub zwolnią część pracowników pod groźbą bankructwa
7 – zatrudnienie obniży się do N1
8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy bezrobocie !
144
Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie zapisów
ustawowych określających minima kwalifikacyjne
( np. egzaminy „korporacyjne” ), warunkujące przyjęcie do
pracy na konkretnym stanowisku.
Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne ograniczenie
podaży pracy .
W
ND
NS 1
NS 0
E1
WE
E
N1 NE
Zmniejszenie podaży
pracy przesuwa NS
w lewo do NS1
i ogranicza zatrudnienie
do N1 .
N
„Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie.
145
5. Rynek pracy a inflacja
a ) zmiana założeń
Uchylamy założenie : ceny = const.,
ale nie chodzi o tzw. giętkość cen
( elastyczność zależną od gry popytu i podaży ),
lecz o powszechne w praktyce zjawisko inflacji
( tj. PC > 1 ) .
146
Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych skutków
gospodarczych, m.in. :
- zniechęca do podejmowania inwestycji ,
co zwiększa bezrobocie ;
- wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy rachunek
ekonomiczny ;
- powoduje przypadkową redystrybucję dochodów.
Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem pracy.
Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego,
więc uwzględniamy tylko tzw. szoki inflacyjne :
- kosztowy ( wzrost kosztów „pcha” ceny w górę ) ;
- dochodowy ( wzrost popytu „ciągnie” ceny w górę ) .
147
b ) postrzeganie inflacji
Strona podażowa :
pracownicy widzą inflację jako wzrost cen
artykułów konsumpcyjnych
czyli wzrost kosztów utrzymania
i spadek realnych wynagrodzeń ;
- naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac nominalnych ;
- jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami włącznie ),
płace rosną.
148
Strona popytowa :
przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen
m.in. na towary przez siebie wytwarzane ;
- a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym popycie.
W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję
- warunkiem jest wzrost zatrudnienia,
a on zależy głównie od wzrostu płac.
Płace więc rosną.
149
Całość rynku :
W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu powodów,
więc rosną dochody i popyt, a także koszty produkcji.
Taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę
( inflacja dochodowa i kosztowa ).
W gospodarce rozkręca się spirala inflacyjna
( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) .
Sytuacja może stać się groźna ( hiperinflacja ! ).
Jedynym prawdziwym wyjściem jest
ilościowy wzrost produkcji ( wzrost jej volumenu ! ).
Możliwe są jednak różne przypadki.
150
6. Analizy
Przypadek I
- przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako wzrost
popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą zwiększyć
zatrudnienie, warunkiem jest wzrost płac ;
- o wzroście płac decydują wyłącznie przedsiębiorcy,
to przypadek dyktatu pracodawców ;
- pracownicy albo nie dostrzegają inflacji,
- albo nie mają siły do skutecznych żądań płacowych ;
- skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia,
wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji.
151
W
ND1
ND0
NS
W1
E1
E0
W0
N0
Y
Y1
Y0
N1
E1
N
FP
E0
N0
N1
N
152
Przypadek II
- pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac realnych,
skutecznie żądają podwyżki płac ;
- przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują pracobiorcy,
to przypadek dyktatu pracowniczego ;
- wymuszony wzrost płac przesuwa w górę linię podaży pracy,
reakcją producentów jest zmniejszenie zatrudnienia
i produkcji ;
- zmniejszenie produkcji napędza inflację,
wygrana pracowników jest pozorna ( iluzja pieniężna ).
153
NS1
W
ND
E1
W1
NS0
E0
W0
N1
Y
Y0
Y1
N0
E0
N
FP
E1
N1
N0
N
154
Przypadek III
- równe siły obu stron rynku pracy,
obie przyczyny powodują wzrost płac ;
- linia popytu idzie w górę, linia podaży też ;
- ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają zmianie ;
- obniża się tylko wartość pieniądza ;
- to kompromis, który niczego nie rozwiązuje.
Jest to tzw. przypadek klasyczny.
155
W
ND0
NS1
ND1
W1
E1
W0
NS0
E0
N
N0
Y
FP
Y0 = Y1
Y = 0
!
N0 = N1
N
156
Przypadek IV
To ogólny przypadek keynesowski,
łagodniejszy od przypadku I ( ekstremalnego ) .
Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy,
oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją inflację,
oni decydują o wzroście płac,
ale pracownicy też coś wywalczą !
Obie linie zmieniają położenie ( „popyt bardziej” ) ,
rosną płace, zatrudnienie i produkcja,
a przyczyna inflacji jest stopniowo likwidowana.
157
Czy jest inne
wyjście z inflacji ?
Tak, ale
długookresowe.
Chodzi o zmianę FP
- czyli wzrost
wydajności pracy
( relacja Y/N )
dzięki inwestycjom
i postępowi
technicznemu.
Wtedy wychodzeniu
z inflacji może
towarzyszyć wzrost
płac realnych
( gdy wydajność
rośnie szybciej
niż płace ).
ND1
W
NS1
E1
W1
NS0
ND0
W0
N0
N
N1
Y
FP
Y1
Y0
N0
N1
N
158
Pytania :
1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje nierównowagi
na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach
elastycznych / przy płacach nieelastycznych za wysokich /
za niskich.
2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ wzrostu / spadku
podaży pracy / popytu na pracę na sytuacje nierównowagi
na rynku pracy.
3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw
przypadek I / II / III / IV .
159
Wykład X - Kompleksowy model
krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej
1. Konstrukcja modelu
Ujęcie graficzne :
do modelu gospodarki otwartej IS – LM - BP
dodajemy model rynku pracy ( SR )
za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji ( Fp )
i powstaje kompleksowy model IS – LM – BP – SR .
160
Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań
definiujących funkcje równowagi 4 uwzględnionych rynków
( tj. : funkcje IS, LM, BP, ND, NS oraz Fp ).
Cztery główne zmienne modelu
to najważniejsze agregaty makroekonomiczne :
Y - produkcja ( dochód ) ;
i
- stopa procentowa ;
N - zatrudnienie ;
W - płace .
Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości
powyższych zmiennych, przy których cztery powiązane rynki
są zrównoważone.
161
Do liczbowego rozwiązania modelu niezbędna jest
znajomość wszystkich występujących w nim parametrów
( np. a , w , b , k , m , a ) ,
a także wielkości autonomicznych
( np. C , I , G , M , Exp , Imp ) .
Znajomość tych wielkości to też warunek graficznie poprawnej
lokalizacji linii równowagi w układzie współrzędnych,
określenia kątów ich nachylenia
i współrzędnych punktów przecięcia,
- to znaczy określenia takiego położenia punktów
wyróżnionych w analizach ( tj. E , P i Pp ) ,
które odpowiada realiom ekonomicznym
( przy uwzględnieniu koniecznych uproszczeń
wynikających z założeń idealizacyjnych modelu ).
Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować
tylko „typowy” szkic graficzny.
162
A
i
IS
Pc
BP
E1
iE
W
LM
(E)
YE
W
Y
Pc
NE
E3
E2
Fp
NS
C
ND
N
B
Kompleksowy model krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej
163
2. Możliwości wykorzystania modelu
Uwagi wstępne :
Bez poznania wartości liczbowej
wszystkich składników wszystkich funkcji równowagi
musimy pozostać przy analizach tylko graficznych.
Dają one odpowiedź :
- co do logiki przebiegu dostosowań automatycznych ;
- co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia
polityki ekonomicznej ;
- ale nie co do siły ( wartości numerycznej ) tych zmian .
Do rozumienia gospodarki to wystarcza,
do prowadzenia polityki gospodarczej - nie !
164
Działanie modelu :
Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy procentowej
i poziom produkcji, równoważące podaż z popytem.
Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia,
niezbędny do uzyskania tej produkcji.
A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki zapewni
takie zatrudnienie.
Otrzymujemy gospodarkę zrównoważoną
– na wszystkich rozpatrywanych rynkach !
Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek zegara
możemy badać powiązane dostosowania automatyczne
przebiegające na różnych rynkach ( od IS do SR ) .
ekonomia
opisowa
Model pozwala opisać gospodarkę rynkową,
zrozumieć jej funkcjonowanie,
przewidywać jej reakcje na bodźce losowe.
165
Model pozwala też badać skutki polityki ekonomicznej
( fiskalnej i monetarnej ) - od skutków na rynku towarowym /
pieniężnym aż do skutków na rynku pracy.
Czasem jednak to rynek pracy ma znaczenie decydujące.
Model umożliwia też taką analizę
( w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara ) .
Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub obniżenia
podaży pracy, popytu na pracę oraz poziomu płac,
wynikające z przyczyn ekonomicznych i pozaekonomicznych mogą wymagać zmian polityki gospodarczej.
Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy zostanie
przez gospodarkę wchłonięta , jeśli nastąpi odpowiednie
ożywienie produkcji - np. dzięki ekspansji fiskalnej.
Podobnie inne decyzje ( np. kształtowanie stopy procentowej
czy podatkowej bądź politykę HZ ), można dostosować
do zmian na rynku pracy.
Analizy modelu pozwalają wybrać
ekonomia
politykę ekonomiczną
normatywna
prowadzącą do pożądanych celów.
166
3. Założenia analiz
Założenia ogólne :
- stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność
produkcji ;
- gospodarka otwarta, a w niej :
- płynny kurs walutowy
- stała, ale wysoka mobilność
- założenie o kraju małym .
Założenia analityczne (cząstkowe ) :
- przedstawione zostaną wyłącznie analizy syntetyczne
( a ) dostosowań automatycznych
i ( b ) skutków polityki gospodarczej .
167
a ) dostosowania automatyczne - synteza
i
IS
iE
P .
LM
E
A
BP
W
(E)
Pc
W
Pc
YE
NE
Fp
C
NS
ND
Y
tj. odpowiednie
wartości Bi,Y,N i W
N
Punkt wyjścia : dowolne P = E
Dostosowania : - 3 rynki - odpowiednie zmiany i oraz Y ;
- wędrówka P ku E ;
- poprzez Fp tłumaczenie na zmiany N i W .
Równowaga w E .
Uwaga ! Linie IS , LM i BP mogą zmienić położenie
( z założenia ceny są stałe, ale kurs walutowy może być płynny !168)
b ) skutki polityki ekonomicznej - synteza
Punkt wyjścia :
IS
LM
i
równowaga,
P
.p
E
ale problem Pp
iE
BP
A
W
(E)
Pc
W
Pc
YE
b
Y
NE
Fp
C
NS
ND
B
N
- polityka fiskalna ( G) zmienia położenie IS (tu : ekspansja) ;
( jaką politykę gospodarczą należy zastosować,
- polityka monetarna ( M) zmienia położenie LM (tu : restrykcja);
by osiągnąć równowagę w pożądanym miejscu Pp ? )
- BP nie ulega przesunięciu, gdy kurs jest stabilny ;
- ale można zmienić jej kąt nachylenia ( inne ma ) ;
- w efekcie zmiany i oraz Y przesuwają E ku Pp ,
- a poprzez Fp tłumaczone są na zmiany N i W .
Nowa równowaga w Pp.
169
Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
-
dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana
wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu walutowego ) ;
-
praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną zmienione
( osłabione lub wzmocnione ) przez możliwe dostosowania
cenowe ( np. zmiana cen jako możliwy skutek polityki
fiskalnej / dodatkowego popytu lub polityki monetarnej /
dodatkowej podaży pieniądza ) ;
-
czyli zmieni się też skuteczność polityki ekonomicznej
( na + lub na - ) .
170
Pytania :
1. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw
graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie zachodzić
będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce otwartej
o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym
- przyjmij Pi jako punkt wyjścia .
Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe,
gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok
inflacyjny ?
171
2. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw
graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji )
fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych
cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym,
jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach.
Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować,
by gospodarka osiągnęła pożądany punkt Pp ?
Jakim zmianom ulegnie skuteczność tej polityki
ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy
niewielki szok inflacyjny ?
172
3. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw
graficznie ) politykę ekonomiczną, jaką może zastosować
rząd ( - bank centralny ), by doprowadzić do wchłonięcia
przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy,
zwiększonej w wyniku wyżu demograficznego
( - do praktycznej realizacji politycznie motywowanej
decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ).
Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych
cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym.
Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych rynkach.
173
Wykład XI – Cykl koniunkturalny
1. Pomiar dynamiki gospodarczej
W okresie długim zmienia się popyt ( AD ) i produkcja ( AS )
- czyli ogólna aktywność ekonomiczna
( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie itd. ) .
Syntetyczny miernik rocznych efektów tych zmian to
produkt krajowy :
- brutto czy netto ?
- ceny bieżące czy inne ?
- co ze zmianą liczby ludności ?
- co ze zmianą struktury i jakości produkcji ?
- co z porównywalnością w przestrzeni
( międzynarodową ) ?
- itd., np. zmiany terytorialne
174
Rozwiązanie umowne : realny produkt krajowy brutto
per capita w USD .
Wady :
- tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie nagromadzony
poziom majątku produkcyjnego i dobrobytu społecznego ;
- wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia
( np. czas wolny, środowisko przyrodnicze ) ;
- tylko towarowa produkcja rejestrowana,
brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ;
- brak uwzględnienia sposobu podziału
( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ;
- trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto ?,
waluta głównego partnera ?, siła nabywcza ? ) ;
- problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ;
- itd.
Ale brak lepszego miernika !
175
2. Rodzaje dynamiki gospodarczej
1 wahania przypadkowe
- przyczyny wewnętrzne ( np. klęski żywiołowe ) ;
- przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) .
Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie :
co by było, gdyby nie było ...
2 wahania sezonowe
- przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja rolna ) ;
-
przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ;
Usunięcie trudne ...
176
Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i sezonowych
widać regularność zmian, okresy ekspansji i recesji.
3 cykl koniunkturalny
- periodyczne fluktuacje całej aktywności ekonomicznej,
okresy przyspieszenia i zwolnienia ;
- powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ;
- zniekształcenia jako skutki interwencji państwa
( polityki antycyklicznej ) ;
- podobieństwa nie tylko objawów, lecz mechanizmów,
przyczyn.
4 trend rozwojowy gospodarki
- dominująca tendencja długookresowa
( wzrost, stagnacja, regres ) ;
- widoczna po oczyszczeniu z wahań koniunkturalnych.
177
3. Klasyfikacja teorii cyklu
I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest ? )
np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, depresja ;
3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ;
2 fazy : przemienne okresy ożywienia i recesji .
II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego przyczyny,
tj. nie tylko jaki jest ?, lecz też dlaczego jest ?
Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne )
oraz koncepcje endogeniczne ( ekonomiczne ) :
- głównie przyczyny inwestycyjne
i związane z drugim czynnikiem produkcji – pracą
III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu
- tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej
178
Ujęcie współczesne :
- najistotniejsze są dwa punkty zwrotne i przyczyny zmian
G
PKB
G
G – górny punkt
zwrotny
D
D – dolny punkt
zwrotny
D
Pełny cykl
t
Pełny cykl
Ujęcie 2-fazowe - ożywienie i recesja
179
4. Model Kaldora
Założenia keynesowskie, model oparty na relacji
pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.
W długim okresie
oszczędności
są nie stałą,
lecz rosnącą
funkcją dochodu.
Inwestycje są rosnącą
funkcją dochodu,
ale ten wzrost
jest zmienny !
I
S
Y
Y
180
Model Kaldora to nałożenie obu funkcji :
C
S
I
S
I
I = S - równowaga
B
gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie
A
Y
Równowaga
krótkookresowa
Interpretacja
punktów
i obszarów pomiędzy nimi :
A,
B,
C.
stabilna
stabilna
niestabilna
Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):
- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I
przesunie się w górę, do I1 ;
- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S
przesunie się w dół, do S1 ;
- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .
S
C
I
I1
S1
B
A = B
A
Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się
w jeden punkt , potem „znikną”.
182
Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):
- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I
przesunie się w górę, do I1 ;
- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S
przesunie się w dół, do S1 ;
- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .
S
C
I
C
I1
gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie
S1
B
A
Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się
w jeden punkt , potem „znikną”.
Pozostanie punkt C jako jedyny punkt przecięcia . Skutek ?
To ożywienie gospodarcze ( skok produkcji z A do C ). 183
Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :
- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I
przesunie się w dół, do I2 ;
- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S
przesunie się w górę, do S2 ;
- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .
S
C
I
S2
I2
B=C
B
A
Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się
w jeden, potem „znikną”.
184
Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :
- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I
przesunie się w dół, do I2 ;
- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S
przesunie się w górę, do S2 ;
- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .
S
C
S2
I
I2
gdy I < S – produkcja maleje
gdy I > S – produkcja rośnie
B
A
A
Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się
w jeden, potem „znikną”.Punkt A będzie jedynym punktem
przecięcia. Skutek ? Faza recesji gospodarczej (skok z C do A).
W efekcie otrzymujemy model cyklu koniunkturalnego .
185
Pytania :
1. Omów podstawowe problemy związane z wykorzystaniem
PKB do pomiaru dynamiki gospodarczej.
2. Wykorzystując model Kaldora omów ( i przedstaw graficznie )
mechanizm przejścia gospodarki do fazy ożywienia
( - recesji ).
186
Wykład XII – Teorie wzrostu gospodarczego
1. Istota teorii wzrostu gospodarczego
- przedmiot : długookresowa dynamika gospodarcza
- metoda :
- obserwacja danych i ich „oczyszczenie” z wahań ;
- wykrycie zależności ( funkcja produkcji ) ;
- formuła tempa wzrostu produkcji ( r = ? ).
- cel :
- zbadanie, poznanie, wyjaśnienie, przewidywanie
procesu wzrostu ( ekonomia opisowa ) ;
- dostarczenie podstaw długookresowej polityki
gospodarczej, symulacja, określenie warunków
działania i skutków poszczególnych instrumentów
polityki ekonomicznej ( ekonomia normatywna ) .
187
2. Klasyfikacja teorii wzrostu
Kryterium I : główny czynnik wzrostu ( ekonomia opisowa )
- waga rolnictwa i zasobów naturalnych ;
- waga pracy ;
- waga kapitału ;
- waga inwestycji ;
- waga nauki i postępu technicznego ;
- waga informacji i regulacji ;
- waga kapitału ludzkiego.
Kryterium II : tempo postulowanego wzrostu
( ekonomia normatywna )
- koncepcje wzrostu przyspieszonego ;
– koncepcje wzrostu zerowego;
- koncepcje wzrostu zrównoważonego .
Kryterium III : baza teoretyczna - tyle teorii, ile szkół !
188
Współczesne praktyczne problemy wspólne
( przykładowe ) :
- ile inwestować ?
- jak inwestować ?
- gdzie inwestować ?
- jak kształtować relację :
gospodarka - środowisko przyrodnicze ?
- co z problemem własności ?
- jak rozwiązywać konflikty wokół inwestycji publicznych,
dotacji, kredytów ...
189
3. Model Domara
Założenia ( wybrane ) :
- gospodarka jest dwusektorowa ;
- w wyjściowym punkcie analizy jest równowaga ;
- rezerwy czynników produkcji są wykorzystane
( też zasoby pracy ) ;
- wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału ( aparatu
produkcyjnego ), a ten - funkcją inwestycji ;
- inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są
natychmiastowe ( brak odroczeń ) ;
- równowaga procesu wzrostu ma miejsce wtedy,
gdy dynamika obu efektów jest taka sama.
190
Efekt popytowy :  AD =  I w
1
1
gdzie :
w =
=
1 - c
s
Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji.
Efekt podażowy :  ZP = I e
gdzie : ZP e
-
zdolności produkcyjne,
efektywność inwestycji
Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją inwestycji.
Równowaga dynamiczna, gdy  AD =  ZP ,
tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe.
I
Jeśli  I w = I e , to łatwo obliczyć, że
= es
I
Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji
( z założenia brak opóźnień - gdy rośnie popyt, rosną inwestycje,
rośnie też sama produkcja ), więc
r = es
191
-
Wzrost zrównoważony wymaga więc :
pełnego wykorzystania zasobów
stałego przyrostu inwestycji.
Według Domara gospodarka rynkowa nie jest w stanie
zapewnić samodzielnie trwałej realizacji tych warunków.
Dla osiągnięcia i utrzymania wzrostu zrównoważonego
interwencja państwa jest konieczna,
by umieścić gospodarkę na tzw. ostrzu noża
- tj. państwowa polityka pro-popytowa i pro-inwestycyjna
jest niezbędna .
Jeśli r  e s , to nastąpi przegrzanie lub recesja
czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony.
192
Pytania :
1. Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie wzrostu
gospodarczego ? Przedstaw też podstawowe kryteria
ich klasyfikacji.
2. Omów założenia i istotę teorii wzrostu gospodarczego
E. Domara.
3. Posługując się modelem Domara omów skutki sytuacji,
w której r < es ( lub r > es ) .
193