Cele polityki pieniężnej
advertisement
PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 1 Polityka pieniężna (1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej dr Sylwia Grenda Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej 2 Polityka pieniężna (1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej • Informacje nt. przedmiotu organizacja zajęć i egzamin literatura kontakt • Podstawy polityki pieniężnej definicja cele strategie dr Sylwia Grenda 1 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 3 Organizacja zajęć • Wykłady: 30 godzin, zgodnie z planem wykładów • Egzamin z części wykładowej: test wielokrotnego wyboru 4 Literatura Przybylska-Kapuścińska, W. (red.), 2008, Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa Sławiński, A. (red.), 2011, Polityka pieniężna, Difin, Warszawa Przybylska-Kapuścińska, W., Szyszko M., (red.), 2012, Wyzwania współczesnej polityki pieniężnej, Difin, Warszawa Skopowski, M., Wiśniewski, M., 2012, Instrumenty współczesnej polityki pieniężnej, Materiały dydaktyczne nr 266, Wydawnictwo UEP, Poznań Szpunar, P., 2000, Polityka pieniężna. Cele i warunki skuteczności, PWE, Warszawa Duwendag D., Ketterer K.H., Kosters W., Pohl R., Simmert D.B., 1996, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Poltext, Warszawa Kokoszczyński, R., 2004, Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa dr Sylwia Grenda 2 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 5 Kontakt dr Sylwia Grenda Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Collegium Altum pok. 1620 e-mail: [email protected] http://ktpipp.ue.poznan.pl 6 Plan wykładów 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Istota polityki pieniężnej Cele i strategie polityki pieniężnej Inflacja – definicja i pomiar. Oczekiwania inflacyjne Prognozowanie inflacji. Mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej Bankowość Centralna Podstawy prawne i organizacyjne funkcjonowania NBP Polityka pieniężna w strefie euro, funkcjonowanie ESBC Niezależność, przejrzystość i odpowiedzialność banku centralnego 10. System instrumentów współczesnej polityki pieniężnej. Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej w dobie kryzysu gospodarczego dr Sylwia Grenda 3 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 7 Wprowadzenie 1. Dlaczego polityka pieniężna jest ważna? 2. Jaki wpływ na nas (podmioty indywidualne, gospodarcze) ma polityka pieniężna? 3. Co na dziś wiemy o polityce pieniężnej? 8 Wprowadzenie dr Sylwia Grenda 4 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 9 Wprowadzenie 10 Wprowadzenie dr Sylwia Grenda 5 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 11 Wprowadzenie 12 Wprowadzenie Klient zamierza zaciągnąć kredyt hipoteczny: • na 30 lat. • kwota kredytu wynosi 300 tys. • łączny dochód gospodarstwa domowego wynosi 5 tys. Kwota do zwrotu 2 000 000,00 1 800 000,00 1 600 000,00 1 400 000,00 1 200 000,00 1 000 000,00 800 000,00 600 000,00 400 000,00 200 000,00 0,00 dr Sylwia Grenda Wysokość raty 6 000,00 5 000,00 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 0,00 6 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 13 Inflacja a siła nabywcza naszych dochodów - konsumpcja vs. oszczędności Założenia: • Zarabiamy 5 tys PLN. Możemy odłożyć co miesiąc 1,5 tys PLN • Przez 5 lat brak podwyżki. • 2 scenariusze 6000 6000 inflacja 5% inflacja 7% 5000 5000 1500 1325 1141 948 746 1500 1255 993 712 412 1 rok 2 rok 3 rok 4 rok 5 rok 4000 4000 Oszczędności 3000 3000 Konsumpcja 2000 2000 1000 1000 0 0 1 rok 2 rok 3 rok 4 rok 5 rok 14 Definicja polityki pieniężnej Co jest istotą polityki pieniężnej? Na co wpływa polityka pieniężna? Jak klasyfikuje się politykę pieniężną? dr Sylwia Grenda 7 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 15 Czym jest polityka? „sprawowanie władzy lub dążenie do jej osiągnięcia” „działanie w imię określonej ideologii” „sztuka rządzenia Państwem” „zespół sądów, określających bliższe lub dalsze cele i kierunki działania oraz sposoby ich realizacji” Czym jest polityka pieniężna? Polityką pieniężną nazywamy działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu Państwa, a polegającą na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji poprzez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów. 16 Definicja pieniądza Pieniądz • powszechnie akceptowany środek zwalniania od zobowiązań Rodzaje definicji pieniądza • statystyczna • funkcjonalna dr Sylwia Grenda 8 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 17 Funkcje pieniądza Ekonomiczne funkcje pieniądza • • • • płatnicza środka wymiany cyrkulacyjna obrachunkowa (miernika wartości) tezauryzacyjna Społeczne funkcje pieniądza • • • • • informacyjna (komunikacyjna) motywacyjna behawioralna dezintegracyjna integrująca (instytucjonalna) 18 Rodzaje pieniądza oraz jego „moc” Rodzaje pieniądza – krótka historia • • • • • pierwotny kruszcowy papierowy bezgotówkowy elektroniczny Źródła „mocy” pieniądza w zwalnianiu od zobowiązań • używanie na terenie danego państwa waluty tego kraju jest przymusowe • w skali międzynarodowej jest ono dobrowolne i wynika głównie z działań sił rynkowych (z pewnymi wyjątkami) dr Sylwia Grenda 9 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 19 Podaż pieniądza • definicja • sposób kalkulacji • „odpowiednia jej ilość” Popyt na pieniądz • definicja • motywy utrzymywania pieniądza • determinanty Stopa procentowa • definicja • rodzaje 20 Cechy charakterystyczne polityki pieniężnej • wielopłaszczyznowe oddziaływanie, wynikające z wielości i różnorodności jej odbiorców (np. gospodarstwa domowe) • zróżnicowanie nakładanych na nią celów (np. pieniężne) • konkurencyjność, komplementarność, bądź spójność z innymi rodzajami polityki gospodarczej dr Sylwia Grenda • horyzont czasowy jej wpływu (np. krótko- i długoterminowa) • charakter polityki pieniężnej (np. narodowa) 10 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 21 Systematyka polityki pieniężnej Kryterium kształtowania celów i realizacji polityki pieniężnej Kryterium horyzontu czasowego Kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę Kryterium kosztu pieniądza w gospodarce • Polityka pieniężna ustrojowa • Polityka pieniężna procesowa • Polityka krótkookresowa • Polityka średniookresowa • Polityka długookresowa • Polityka ekspansywna • Polityka restrykcyjna • Polityka neutralna • Polityka taniego pieniądza • Polityka drogiego pieniądza 22 Polityka pieniężna ustrojowa Polityka pieniężna ustrojowa obejmuje regulowanie w ramach istniejącego systemu walutowego stosunku między walutą krajową a walutami obcymi oraz w ramach ustroju pieniężnego – zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Polityka pieniężna ustrojowa prowadzona jest w celu: • realizacji zmian określonych celów polityki walutowej i pieniężnej • wyznaczenieapolityce pieniężnej i walutowej konkretnych ram działania w zakresie wyboru instrumentów • kształtowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych na rynku finansowym • realizacji zmian w strukturze i kontroli systemu bankowego oraz zmian w obsłudze gospodarki i handlu zagranicznego dr Sylwia Grenda 11 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 23 Polityka pieniężna procesowa Polityka pieniężna procesowa stanowi kombinację celów i środków polityki pieniężnej, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem. Polityka pieniężna procesowa: • wpływa na występujące w czasie zmiany podaży i popytu na pieniądz oraz zmieniające się relacje między tymi wartościami • charakteryzuje się dużą dynamiką • powinna być wrażliwa na wszelkie zmiany rynkowe dotyczące pieniądza • realizuje, w ramach polityki pieniężnej ustrojowej, cele polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych 24 Systematyka polityki pieniężnej – kryterium horyzontu czasowego • Polityka krótkookresowa: ▫ nastawiona na realizację bieżących, doraźnych zadań ▫ prowadzona jest w celu elastycznego reagowania na zmieniające się warunki ekonomiczne w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego • Polityka średniookresowa: ▫ skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego ▫ pomaga neutralizować negatywne skutki odchyleń PKB od wyznaczonej ścieżki wzrostu • Polityka wieloletnia (strategiczna): ▫ określa drogę dochodzenia i gwarantowania siły nabywczej pieniądza dr Sylwia Grenda 12 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 25 Systematyka polityki pieniężnej – kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę • Polityka restrykcyjna: ▫ ogranicza i hamuje działalność gospodarczą ▫ preferuje metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza • Polityka ekspansywna: ▫ wspomaga aktywność gospodarczą ▫ liberalizuje istniejące ograniczenia administracyjne ▫ wprowadza więcej zasad rynkowych • Polityka neutralna: ▫ pozostawia „rynkowi” swobodę działania ▫ pieniądz spełnia rolę ewidencyjną, obrachunkową 26 Systematyka polityki pieniężnej – kryterium kosztu pieniądza w gospodarce • Polityka taniego pieniądza: ▫ ma za zadanie stymulować gospodarkę ▫ „ekspansja kredytowa” • Polityka drogiego pieniądza: ▫ ma za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego ▫ „podrożenie kredytów” dr Sylwia Grenda 13 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 27 Amerykańska systematyka polityki pieniężnej Władza monetarna systematyczna antycypowana Publiczność nieantycypowana szoki (niesystematyczna) znana funkcja reakcji polityka wiarygodne ogłoszenie funkcji reakcji niespodziewane przejście do nowej funkcji reakcji, która jest ogłaszana losowe szoki – zmiany funkcji reakcji 28 Cele polityki pieniężnej Co może być celem polityki pieniężnej? Czy polityka pieniężna może mieć wiele celów? Jak przekłada się wybór celu/celów polityki pieniężnej na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa? dr Sylwia Grenda 14 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 29 Systematyka celów polityki pieniężnej - kryteria Kryterium skali oddziaływania • cele makroekonomiczne • cele mikroekonomiczne Kryterium przedmiotowe • cele pieniężne • cele ogólnogospodarcze Kryterium podmiotowe Kryterium horyzontu czasowego Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki • cele własne banku centralnego • cele całego systemu bankowego • cele krótkookresowe • cele strategiczne • ujęcie tradycyjne (triada celów) • ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne 30 Przykłady celów polityki pieniężnej Kryterium Kryterium skali oddziaływania Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki Kryterium przedmiotowe Kryterium podmiotowe Kryterium horyzontu czasowego dr Sylwia Grenda Rodzaje celów Przykładowe cele Cele makroekonomiczne Wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, stabilność rynków finansowych Cele mikroekonomiczne Wywoływanie pożądanych reakcji u podmiotów gospodarczych Ujęcie tradycyjne (triada celów) Cele finalne, pośrednie i operacyjne Ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne Bezpośredni cel inflacyjny Cele pieniężne Kształtowanie siły nabywczej pieniądza, relacje kursowe Cele ogólnogospodarcze Restrukturyzacja gałęzi gospodarki, polityka zatrudnienia, stymulowanie wzrostu gospodarczego Cele własne banku centralnego Kształtowanie emisji pieniądza, rezerw walutowych, stóp procentowych banku centralnego Cele całego systemu bankowego Kształtowanie polityki depozytowo-kredytowej banków, usprawnianie systemów rozliczeń międzybankowych Cele krótkookresowe Bieżący poziom stóp procentowych Cele strategiczne Stabilizacja siły nabywczej pieniądza 15 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 31 Polityka pieniężna jako element polityki gospodarczej Polityka gospodarcza Polityka fiskalna Polityka pieniężna Polityka kursowa Polityka dochodowa 32 Elementy polityki gospodarczej • Polityka fiskalna Cel: utrzymanie obciążeń podatkowych na poziomie optymalizującym tempo wzrostu i zaspokojenia potrzeb finansowych państwa • Polityka pieniężna Cel: stabilizacja cen • Polityka kursowa Cel: dążenie do równowagi bilansu płatniczego • Polityka dochodowa Cel: zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia i zgodnego tempa wzrostu zarobków z tempem wzrostu wydajności pracy dr Sylwia Grenda 16 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 33 Polityka pieniężna i fiskalna w szkołach głównego nurtu teorii ekonomii – skuteczność i uwarunkowania (1/2) Szkoły w makro-ekonomii Celowość prowadzenia polityki stabilizacyjnej oraz podstawowe założenia celowa aktywna i dyskrecjonalna p. stabilizacyjna, Szkoła przeciwdziałająca keynesowska krótkookresowym zakłóceniom w gospodarce; preferowana p. fiskalna interwencja państwa może pogłębić nierównowagę; nacisk na tworzenie stabilnych podstaw Szkoła gospodarki; polityka wg reguł; monetarystyczna dominująca rola p. pieniężnej Nowa szkoła klasyczna prowadzenie p. stabilizacji niecelowe; cała polityka (w tym głównie pieniężna) nastawiona na osiągnięcie stabilnej, możliwie najniższej stopy inflacji (teza o nieefektywności polityki); znaczenie wiarygodności Skuteczność polityki pieniężnej Neutralność Ramy czasowe Oczekiwania pieniądza i przyczynowość p. pieniężna może nie jest pośrednio (poprzez stopy neutralny procentowe) wpływać na popyt, co przekłada się na wzrost produkcji „zwierzęce instynkty”, adaptacyjne krótki okres, normalna przyczynowość p. pieniężna wpływa w długim okresie na wielkości nominalne, w krótkim okresie możliwy wpływ na zmienne realne jest neutralny adaptacyjne krótki i długi okres, normalna przyczynowość p. pieniężna neutralna w krótkim i długim okresie, ewentualne nieoczekiwane zmiany polityki mogą przynieść krótkookresowe efekty jest neutralny racjonalne brak rozróżnienia horyzontów, normalna przyczynowość 34 Polityka pieniężna i fiskalna w szkołach głównego nurtu teorii ekonomii – skuteczność i uwarunkowania (2/2) Szkoły w makro-ekonomii Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego Nowa szkoła keynesowska Próba nowej neoklasycznej syntezy dr Sylwia Grenda Celowość prowadzenia polityki stabilizacyjnej oraz podstawowe założenia Skuteczność polityki pieniężnej prowadzenie polityki stabilizacji niecelowe, wahania produktu są pożądane i optymalne; preferowane reguły p. pieniężna nie wpływa na wielkości realne, jedynie jej okresowe zmiany mogą prowadzić do niewielkich „efektów płynności” prowadzenie p. stabilizacyjnej uzasadnione istniejącymi sztywnościami; tzw. zgrubne/przybliżone dostrajanie gospodarki (coarse tuning) jest miejsce dla prowadzenia polityki stabilizacyjnej Neutralność Oczekiwania pieniądza jest neutralny Ramy czasowe i przyczynowość racjonalne brak rozróżnienia horyzontów, hipoteza odwrotnej przyczynowości zasadniczo skuteczna p. nie jest pieniężna (nawet przewidziana neutralny ekspansja pieniężna wywołuje realne efekty w krótkim okresie), wpływa również na poziom bezrobocia racjonalne, choć nie zawsze uwzględniane w modelach przeważnie krótki okres, normalna przyczynowość p. pieniężna nakierowana na przyszłość, stosowanie tzw. ataku wyprzedzającego (preemptive strike) racjonalne przeważnie krótki okres, normalna przyczynowość nie jest neutralny 17 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 35 Strategie polityki pieniężnej Co to jest strategia polityki pieniężnej? Jakie są rodzaje strategii polityki pieniężnej? Jakie są zalety i wady poszczególnych strategii polityki pieniężnej? 36 Strategia dr Sylwia Grenda • program ogólny działalności podmiotu ukierunkowany na wykorzystanie potencjału i zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów • kierunek i zakres działania, który zamierza się przyjąć w długim terminie, aby osiągnąć swoje cele i zyskać przewagę • tworzenie, rozwój, przygotowanie i wykorzystanie sił dla osiągnięcia celów • plan działania podmiotu opisujący jego zachowanie w każdej możliwej sytuacji 18 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 37 Strategia polityki pieniężnej Definicja: sposób ustalania i realizacji polityki pieniężnej ~ jakie są cele? ~ jakie są warunki? ~ jakie są narzędzia? Rodzaje strategii: 1. Strategie tradycyjne, np. triada celów 2. Strategie nowoczesne a) Strategia Bezpośredniego Celu Inflacyjnego (BCI) b) Strategia eklektyczna 38 Rodzaje strategii polityki pieniężnej w zależności od sposobów realizacji określonych celów dr Sylwia Grenda 19 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 39 Cechy strategii polityki pieniężnej Strategia polityki monetarnej Cele Agregaty monetarne Kurs walutowy Warunki instytucjonalne Niezależność Przejrzystość Odpowiedzialność Proces decyzyjny Analizy Dane Prognozy Stabilność monetarna 40 Realizacja wyznaczonej strategii 1. Realizowanie polityki opartej na stałych regułach – koncentrowanie się na realizacji wybranego celu (wg określonego podejścia), ignorowanie bieżących zmian rynkowych 2. Realizowanie polityki elastycznej, dyskrecjonalnej – dostosowanie działań BC do bieżącej sytuacji rynkowej dr Sylwia Grenda 20 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 41 Cele finalne polityki pieniężnej Narodowy Bank Polski Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Europejski Bank Centralny Główny cel: „utrzymanie stabilności cen" Dodatkowo: „Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2." (Traktat artykuł 105 ustęp 1) Cele, które stawia przed sobą Unia (artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej), to wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównoważonego i bezinflacyjnego wzrostu. 42 Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej 1. 2. 3. 4. dr Sylwia Grenda Efekty polityki pieniężnej charakteryzują się długimi i zmiennymi opóźnieniami (time lags) Akceptacja braku długookresowej wymienności inflacji i bezrobocia (tzw. pionowy kształt długookresowej krzywej Phillipsa) Problem tzw. niespójności czasowej polityki pieniężnej Uznanie, że stabilność cen zwiększa efektywność funkcjonowania systemów gospodarczych, a przez to przyczynia się do wzrostu dobrobytu 21 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 43 Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej • • • A - punkt początkowy to gospodarka w stanie równowagi, charakteryzująca się brakiem inflacji rzeczywistej i inflacji oczekiwanej oraz brakiem zmiany stopy płac nominalnych (W=Π=Πe=0%). Państwo poprzez wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost popytu na rynkach dóbr i siły roboczej; poprzez wzrost masy pieniądza rosną też ceny materiałowe i płace nominalne, ale ceny materiałowe rosną szybciej niż płace nominalne, zatem tak naprawdę płace realne maleją. Pracownicy ulegają jednak „iluzji pieniężnej” i nie widzą spadku płac realnych. Sugerując się wzrostem płac nominalnych zwiększają oni podaż siły roboczej (na którą jest popyt). Bezrobocie się zmniejsza (Uo → U1), przy jednoczesnym wzroście płac nominalnych ( Wo → W1). Tym ruchom wzdłuż krzywej Phillipsa odpowiada ruch: A → B. Pracownicy zdążyli się jednak zorientować, że tak naprawdę na tym (A → B) stracili, ponieważ ich płace realne się obniżyły. Żądają dalszego wzrostu płac nominalnych, tak aby realnie nie stracić. Gdy pracodawcy się na to zgodzą, krzywa Phillipsa przesuwa się do góry i przy wyższych płacach nominalnych (W2) osiągamy punkt C położony na nowej krzywej Phillipsa. Płace nominalne będą rosły o oczekiwaną wartość inflacji (Πe) (na wyższy wzrost prawdopodobnie nie zgodzą się pracodawcy). Zatem z tego wynika, że odległość (B → C) odpowiada wysokości Πe. W wyniku wzrostu płac realnych, przedsiębiorstwa będą musiały zwalniać pracowników i bezrobocie będzie się zwiększać, aż płace będą maleć aż do W1. Ruch (C → D) oznacza powrót do naturalnej stopy bezrobocia. 44 Strategie polityki pieniężnej. Triada celów dr Sylwia Grenda 22 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 45 Triada celów - cele finalne, cele pośrednie, cele operacyjne Cele finalne Cele pośrednie Cele operacyjne INSTRUMENTY 46 Triada celów – cele pośrednie Cechy: 1. Cel pośredni powinien być mierzalny 2. Powinien znajdować się pod kontrolą BC 3. Powinien mieć przewidywalny wpływ na cel finalny Najczęstsze cele pośrednie polityki pieniężnej 1. Kontrola kursu walutowego 2. Kontrola agregatów pieniężnych 3. Kontrola stóp procentowych Powyższe cele pośrednie są wobec siebie alternatywne! dr Sylwia Grenda 23 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 47 Trójkąt niespójności MOBILNOŚĆ KAPITAŁU KONTROLA KURSU WALUTOWEGO NIEZALEŻNOŚĆ POLITYKI PIENIĘŻNEJ 48 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego - cechy 1. Kontrola częściej stosowana w krajach rozwijających się /powody: niepewność w handlu zagranicznym, powody polityczne, niechęć do silnych wahań kursu/ 2. Wybór systemu kursu walutowego zależy w dużym stopniu od rozwoju rynków finansowych 3. Kontrola kursów walutowych ogranicza niezależność polityki pieniężnej dr Sylwia Grenda 24 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 49 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego. Klasyfikacja systemów kursu walutowego Rodzaje kursów walutowych Kursy sztywne Systemy determinowane przez BC Zobowiązanie władz do traktowania waluty obcej jako prawnego środka płatniczego na terenie danego kraju (exchange arrangements with no separate legal tender) Dolaryzacja (dollarization) Unia walutowa (monetary union) Zarząd walutą (currency board arrangements) Tradycyjny kurs sztywny (conventional fixed peg arrangements) Kursy pośrednie Sztywne pasmo (pegged exchange rates within horizontal bands) Pełzająca dewaluacja (crawling pegs) Pełzające pasmo (exchange rates within crawling bands) Kursy płynne Kurs płynny kierowany (managed floating with no predetermined path for the exchange rate) Kurs płynny (independently floating exchange rate) 50 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego – przykład Wielkiej Brytanii dr Sylwia Grenda • Od wiosny 1987 do wiosny 1988 BA utrzymywał stały kurs względem marki /1 GBP = 3 DEM/ • Wiązało się to z obniżką stóp procentowych o 2,5 pp • Dalej nastąpił wzrost popytu wewnętrznego. Nie można było podnieść stóp procentowych, ponieważ było to niespójne z celem w postaci kursu • Ostatecznie podniesiono stopy procentowe, ale zbyt późno. • Efektem był wzrost inflacji do 11%!!! 25 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 51 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego – przykład Bułgarii • Tradycyjna celem pośrednim kurs walutowy • Zarząd walutą: złożony z czterech elementów: • • • Sztywnego kursu waluty krajowej względem zagranicznej (kotwica) • Pełnej swobody wymiany waluty krajowej na zagraniczną po ustalonym kursie • Zakazu kreacji pieniądza przez bank centralny – wielkość emisji ma w pełni odpowiadać wielkości napływu walut zagranicznych • Długoterminowe zobowiązanie do utrzymania tego systemu zapisane jest w ustawie o banku centralnym lub w konstytucji Cel priorytetowy: stabilny poziom cen Stały kurs walutowy 1EUR=1.95583BGN • NBB nie ma wpływu na krajowe stopy procentowe, • Wysoki poziom przejrzystości polityki. 52 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego – zalety i wady Zalety • Stały lub administrowany kurs • Cel jest jasny i zrozumiały • Dobry odbiór społeczny • Wzmacnia wiarygodność polityki pieniężnej • Osłabia oczekiwania inflacyjne dr Sylwia Grenda Wady • Utrata niezależności polityki pieniężnej przez uzależnienie się od innej waluty • Trudności z usztywnianiem kursu waluty krajowej w obliczu postępującej globalizacji • Utrzymanie kursu walutowego na określonym poziomie wymaga utrzymanie stóp procentowych na określonym poziomie 26 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 53 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – istota Strategia monetarystyczna BC powinien dbać o taki wzrost ilość pieniądza, który odpowiadałby oczekiwanemu wzrostowi realnego PKB przy uwzględnieniu oczekiwanych zmian w prędkości obiegu pieniądza, ale bez uwzględnienia wahań koniunkturalnych. Podejście to opiera się na długoterminowych badaniach potwierdzających dominujący wpływ ilości pieniądza na nominalny PKB oraz ilości pieniądza na poziom cen (równanie Fishera). • • • • M = podaż pieniądza V = szybkość obiegu pieniądza P = poziom cen T = ilość transakcji przeprowadzonych z użyciem pieniądza M*V=P*T Strategia zorientowana na potencjał Strategia ta zmierza do ograniczenia wzrostu podaży pieniądza odpowiednio do wzrostu potencjału produkcyjnego. 54 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych Agregat pieniężny Agregat M0 (baza monetarna) – agregaty pieniężne wg NBP Składowe pieniądz gotówkowy w obiegu wartość rachunków bieżących banków komercyjnych wartość na rachunkach rezerwy obowiązkowej Agregat M1 M0 + wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych Agregat M2 M1 + wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat, depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy Agregat M3 M2 + bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych dr Sylwia Grenda 27 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 55 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – zalety i wady Zalety • Prostota wymowy agregatów • Łatwa w odbiorze społecznym • Łatwa w prezentacji • Gwarancje przejrzystości prowadzonej polityki pieniężnej • Zmniejsza oczekiwania inflacyjne Wady • Załamanie związku między agregatami a inflacją • Słaba czytelność kategorii pieniężnych • Niepewność impulsów wynikających z agregatów ze względu na załamanie stabilności funkcji popytu na pieniądz • Niemożność prowadzenia polityki sztywnego kursu walutowego ze względu na globalizację rynków finansowych • Występowanie substytutów pieniądza 56 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – zadanie Wylicz podaż pieniądza w gospodarce wiedząc, że (dane w mld złotych): 1. depozyty a vista (bieżące) gospodarstw domowych – 50 2. gotówka w kasach banków – 5 3. depozyty budżetu państwa (rządu), dla których przewidziano sześciomiesięczny termin wypowiedzenia – 5 4. gotówka w posiadaniu gospodarstw domowych - 10 5. obligacje z rocznym terminem zapadalności – 20 6. papiery wartościowe sprzedane przedsiębiorstwom z udzielonym przez bank przyrzeczeniem odkupu – 10 7. depozyty overnight przedsiębiorstw – 40 8. ośmiomiesięczne depozyty przedsiębiorstw – 60 9. depozyty gminy Kołobrzeg z pierwotnym terminem 4 lata, zwrot depozytów nastąpi za rok - 3 10. lokaty oszczędnościowe gospodarstw domowych o terminie 18 miesięcy – 35 11. czteroletnie papiery dłużne – 15 12. jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego – 1 13. depozyty gmin z miesięcznym terminem wypowiedzenia – 5 14. roczne depozyty banków – 12 dr Sylwia Grenda 28 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 57 Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – zadanie Poz Mld zł M1 M2 M3 OUT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 58 Cele pośrednie. (3) Kontrola stóp procentowych – istota, założenia 1. Wychodzi z założenia, że popyt na pieniądz określany jest przez stopę procentową (strategia postkeynesowska). 2. Założenie niestabilności sektora prywatnego (generuje to wahania płynności podmiotów). 3. Celem jest ukształtowanie równowagi na rynku stopy procentowej. Stopa procentowa równowagi jest stopą długookresową. 4. Aby polityka była skuteczna, konieczna jest odpowiednia wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej. Nie do końca rozpoznany jest mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej poprzez zmiany stopy procentowej! dr Sylwia Grenda 29 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 59 Cele pośrednie. (3) Kontrola stóp procentowych – zalety i wady Zalety Wady • Ogranicza wahania popytu globalnego i produkcji • Mała elastyczność popytu na pieniądz • Łatwość obserwacji • Problem w określeniu relacji między stopami procentowymi a stopniem realizacji celu finalnego (stabilność cen) • Duży wpływ banku centralnego na ten parametr • Dobry regulator • Łatwy w kontroli 60 Triada celów – cele operacyjne Istota: Cele operacyjne polityki pieniężnej są to wielkości poddające się bezpośredniej kontroli w układzie dziennym, mające związek z celami pośrednimi (wyznaczonymi w ramach strategii tradycyjnej). Cechy: • można na nie wpływać bezpośrednio za pomocą instrumentów polityki pieniężnej • łatwe w obserwacji, łatwo mierzalne • odległe od celu finalnego Bank Centralny, aby efektywnie kontrolować cele operacyjne musi posiadać szybki dostęp do informacji o kształtowaniu się danej wielkości dr Sylwia Grenda 30 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 61 Triada celów – cele operacyjne. Rodzaje celów operacyjnych 1. Kontrola stóp procentowych. Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoku popytowego (np. zmiany w wydatkach konsumpcyjnych). Od strony technicznej polega na kontroli tzw. wolnych rezerw systemu bankowego. Zaletą jest to, że efekty zmian stopy procentowej pojawiają się stosunkowo szybko. 2. Kontrola wąskiego agregatu pieniężnego. Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoków podażowych (nagłe zmiany cen czynników) Agregatowym celem operacyjnym może być pieniądz rezerwowy lub wolne zasoby banków komercyjnych. W przypadku kontroli pieniądza rezerwowego BC może wpływać na wielkość podaży ogółem (istnieje relacja między tymi wielkościami) Kontrolując pieniądz rezerwowy, BC godzi się z większymi wahaniami stóp procentowych 62 Triada celów - Wybór celów pośrednich polityki pieniężnej (ze względu na zaburzenia w gospodarce) Rodzaj zaburzenia dr Sylwia Grenda Cel pośredni Cel operacyjny Szoki popytowe szeroki agregat pieniężny pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy Przesunięcia w strukturze aktywów finansowych stopy procentowe stopy procentowe Zaburzenia w podaży pieniądza agregat pieniężny lub stopy procentowe stopy procentowe Szoki podażowe • agregat pieniężny dla celu inflacyjnego • stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB • pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy dla celu inflacyjnego • stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB 31 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 63 TRIADA CELÓW – przykład celów Cel finalny • stabilność cen Cel pośredni • rynkowe stopy procentowe Cel operacyjny • stopy procentowe rynku międzybankowego Instrumenty • operacje otwartego rynku 64 Dlaczego triada celów straciła na popularności • kontrola stóp procentowych – nie sprawdziła się w praktyce, • kontrola kursu: – liberalizacja i globalizacja rynku finansowego, – stosowana dalej w niektórych gospodarkach w szczególnych warunkach, • kontrola agregatów pieniężnych: – załamanie związku między agregatami a inflacją, – słaba czytelność kategorii pieniężnych, – załamanie funkcji popytu na pieniądz, – brak kontroli banku centralnego nad szeroką podażą pieniądza. dr Sylwia Grenda 32 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 65 Strategie polityki pieniężnej. Bezpośredni cel inflacyjny (BCI) 66 Cechy charakterystyczne strategii BCI Zobowiązanie się banku centralnego do osiągnięcia i utrzymywania niskiego i stabilnego poziomu inflacji System płynnego kursu walutowego Dokonywanie prognozy inflacji, a niekiedy stosowanie jej jako celu pośredniego Odpowiedzialność banku centralnego za realizację celu inflacyjnego Jasna, przejrzysta polityka informacyjna Wykorzystanie wszelkich dostępnych wskaźników i danych o stanie gospodarki Publiczne ogłaszanie średniookresowego celu inflacyjnego dr Sylwia Grenda 33 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 67 Formy strategii BCI Sztywna strategia BCI • BC przyjmuje wąski przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od poziomu planowanego • Przesunięcia czasowe w występowaniu skutków decyzji polityki pieniężnej są nieznaczne • Polityka pieniężna musi podlegać częstym modyfikacjom Elastyczna strategia BCI • Zgodnie z tym podejściem dopuszcza się szeroki przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od zakładanej • Możliwa dłuższa analiza celem oszacowania przyczyn zmian poziomu cen (czy są one np. wynikiem szoków, które wchłonie rynek) • Polityka uznawana za bardziej przejrzystą od pełnej strategii BCI ze względu na rzadsze zmiany realizowanej strategii (podejścia) • Bank centralny koncentruje się na prowadzeniu długoterminowej polityki dezinflacji 68 Odmiany strategii BCI ze względu na kryterium przejrzystości i wiarygodności 1. Pełna strategia BCI (full-fledged inflation targeting) Najpowszechniej znana forma strategii BCI Stosowane przez kraje o średniej lub wysokiej wiarygodności Jasne (sformalizowane) zobowiązanie banku centralnego do realizacji wytyczonego celu Stosowana m.in. w takich krajach jak: Nowa Zelandia (1990), Wielka Brytania (1992), Węgry (2001), Słowacja (2005), Czechy (1997), Polska (1999) 2. Eklektyczna strategia inflacyjna (eclectic inflation targeting) Bank centralny posiada dużą wiarygodność, umożliwiającą utrzymanie niskiej i stabilnej inflacji bez stosowania pełnej przejrzystości i odpowiedzialności wobec celu inflacyjnego Polityka pieniężna jest bardzo elastyczna Stosowana m.in. w takich krajach jak: Szwajcaria, Singapur, EBC 3. Lekka strategia BCI (inflation targeting lite) dr Sylwia Grenda 34 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 69 Instytucjonalne wdrożenie strategii BCI Do najważniejszych instytucjonalnych uwarunkowań wprowadzenia strategii bezpośredniego celu inflacyjnego należą: 1. Jasne zobowiązanie banku centralnego do osiągania niskiego i stabilnego poziomu inflacji 2. Niezależność banku centralnego (przede wszystkim operacyjna, a więc niezależność w wyborze stosowanych instrumentów, a niekiedy również niezależność w ogłaszaniu celi inflacyjnego), 3. Wiarygodność banku centralnego w dążeniu do osiągania wytyczonego celu 70 Techniczne aspekty strategii BCI Techniczne elementy strategii BCI Rozwiązania stosowane rzadziej Cel w postaci pasma Punktowe wyrażenie celu inflacyjnego Optymalna szerokość pasma Pasmo waha się od jednego do kilku punktów procentowych Szerokie pasmo Instytucja ogłaszająca cel inflacyjny Bank centralny, rząd (także łącznie) Jednostronne ogłaszanie celu inflacyjnego Horyzont czasowy ogłaszanych celów Przedział 1-4 lat Okresy roczne. Okresy wieloletnie. Wybór miernika zmian cen CPI/HICP CPI uwzględnia przyczyny zmian cen niezależne od BC. Określenie celu inflacyjnego dr Sylwia Grenda Najczęstsze rozwiązania 35 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 71 Sposoby wyrażania celu inflacyjnego Wyrażenie celu inflacyjnego Kraje Cel wyrażony punktowo Węgry, Finlandia, Norwegia, Wielka Brytania, Czechy, Meksyk Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub mniej Kanada, Australia, Chile, Izrael, Szwecja, Hiszpania, Nowa Zelandia, Polska, Kolumbia, Korea Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub więcej RPA, Tajlandia, Brazylia Pasmo niesymetryczne EBC (cel inflacyjny: poniżej, ale zbliżony do 2%), Szwajcaria (poniżej 2%) 72 Poziom celu inflacyjnego w wybranych krajach Kraj dr Sylwia Grenda Poziom celu inflacyjnego Polska 2,5% +/- 1 p.p. Brazylia 4,5% +/- 2 p.p. Chile 2-4% Tajlandia 0%-3,5% 36 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 73 Podmiot wyznaczający cel inflacyjny Cel ogłaszany przez Kraje Rząd Wielka Brytania, Brazylia, Izrael, Norwegia Rząd i Bank Centralny Nowa Zelandia, Kanada, Australia, Węgry, Czechy, RPA Bank Centralny Finlandia, Polska, Kolumbia, Meksyk, Szwecja 74 Zalety i wady strategii BCI dr Sylwia Grenda Zalety Wady • Eliminacja problemu dynamicznej niespójności czasowej (prowadzącej do powstania wyższego poziomu inflacji). • Dzięki elastyczności sposobu realizacji BCI może ona wspomagać stabilizowanie dochodu • Może prowadzić do obniżenia poziomu oczekiwań inflacyjnych, • Przejrzystość i jasność strategii • Przyczynia się do wzrostu wiarygodności banku centralnego • Zmniejsza ryzyko prób wpływu władzy fiskalnej na politykę pieniężną • Spójne wykorzystanie szerokiego zakresu informacji • Pozwala na lepszą ocenę realizowanej strategii ex post • Wyznaczony cel inflacyjny w zasadzie nie musi podlegać okresowym korektom • Bank Centralny może kontrolować inflację tylko w ograniczonym zakresie (inflacja zależy od wielu czynników, na które Bank Centralny nie ma wpływu) • Efekty działań monetarnych są widoczne z dość dużym opóźnieniem czasowym • Nadmierne koncentrowanie się na inflacji może prowadzić do większych fluktuacji dochodów • Wymaga płynnego kursu walutowego, co wg niektórych zwiększa ryzyko perturbacji w gospodarce • Zbyt duża dyskrecjonalność strategii • Słaba odpowiedzialność banku wobec instytucji demokratycznych 37 PP. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 2013/2014 75 Strategie polityki pieniężnej. Strategia eklektyczna 76 Strategia eklektyczna polityki pieniężnej 1. Zapewnia swobodę działania, elastyczność dostosowań. 2. Bank nie formułuje celów pośrednich, może realizować wiele celów finalnych. 3. W praktyce w krótkim okresie bank stabilizuje koniunkturę (przy niskiej inflacji), w okresie wzrostu inflacji koncentruje się na jej ograniczaniu. dr Sylwia Grenda 38
