Istota i społeczne znaczenie organizacji

Istota i społeczne
znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Instytut Nauk Administracyjnych
Uniwersytet Wrocławski
Dwa słowa
o sposobach studiowania
L
E
P
I
E
J
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Współczesne społeczeństwo bardziej niż kiedykolwiek
jest społeczeństwem organizacyjnym. Organizacje:

są dominującym składnikiem społeczeństwa

otaczają nas ze wszystkich stron
rodzimy się w nich i na ogół umieramy w nich (niektóre
zabijają nas): mają dla nas znaczenie


wypełniają całe nasze życie

tak jak śmierci i podatków nie można ich uniknąć
Organizacje wchłonęły społeczeństwo.
dr hab. Jerzy Supernat
Dlaczego należy
badać organizacje?
Organizacje mają
znaczenie:
dla jednostek
 dla kategorii
jednostek
 dla społeczności
lokalnych
 dla społeczeństwa

Istota i społeczne znaczenie organizacji
Nie wszystko
(i na szczęście!)
jest organizacyjne
nasze uczucia i emocje
należą do nas, nawet jeżeli
w części są kształtowane
przez nasze organizacyjne
doświadczenia

nasze rodzinne relacje
(w pewnym zakresie)
nie są organizacyjne

dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Wielkość organizacji
 ruch w kierunku zwiększania wielkości organizacji
 ruch w kierunku zmniejszania wielkości organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Pojęcie organizacji
 znaczenie czynnościowe (czynność organizowania, czyli
organizowanie)
 znaczenie rzeczowe (rzecz zorganizowana, w szczególności złożona z ludzi, wspólnych celów i zasobów)
 znaczenie atrybutowe (cecha rzeczy, ale i procesu, polegająca na tym, że składniki rzeczy lub procesu współprzyczyniają się do powodzenia całości)
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Przyczyny istnienia organizacji
organizacje istnieją po to, aby zrobić to, czego jednostki
nie są w stanie zrobić osobno

organizacje robią prawie wszystko to, co jest robione
we współczesnym świecie

dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Nowe formy organizacji

sieć organizacji; przykłady:
Europejska Sieć Ochrony Konkurencji (ECN)
 sieci informacyjne, sieci planistyczne, sieci
egzekucyjne

organizacja wirtualna; jej przykładem jest Międzynarodowa Sieć Ochrony Konkurencji

ICN
ICN
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacje i jednostki
jednostka jako pracownik
organizacji
 nowe formy zatrudnienia
w organizacji
 jednostka jako klient organizacji
 ekonomiczne aspekty
zatrudnienia w organizacji
 społeczne aspekty zatrudnienia
w organizacji
 zmiany w organizacjach

Istota i społeczne znaczenie organizacji
Organizacje i jednostki
1. Jednostka jako pracownik organizacji. Reakcja ludzi na
pracę jest następstwem własnych oczekiwań jednostek
i charakterystyki zatrudniającej ich organizacji (potrzeb
jednostek i potrzeb organizacji). Ani organizacji, ani
jednostek nie można łatwo zmienić, aby uzyskać stałe
pozytywne reakcje.
2. Nowe formy zatrudnienia w organizacji:
 praca na część etatu
 praca czasowa

chałupnictwo / telepraca
dr. hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
3. Jednostka jako klient organizacji. Nb. osoby, które nie
są całkowicie zadowolone z produktów i usług organizacji tworzą… organizacje konsumenckie.
4. Ekonomiczne aspekty pracy w organizacji. Ludzie mają
oczywisty ekonomiczny interes w organizacjach, w
których pracują. Organizacje wpływają na sytuację
ekonomiczną pracowników i osób pozostających na ich
utrzymaniu.
5. Społeczne aspekty pracy w organizacji. Organizacje są
kluczowymi aktorami w systemie społecznej stratyfikacji.
6. Zmiany w organizacji. Polityka przyjazna dla pracownika, polityka przyjazna dla rodziny itp.
dr. hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Nick Halping:
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Kategorie jednostek
Do szczególnie ważnych kryteriów kategoryzacji jednostek
mogących stanowić źródło dyskryminacji, mobbingu czy nawet
przemocy w organizacji należą:










płeć
wiek
rasa
narodowość
ułomność
religia
wykształcenie i umiejętności
waga (nadwaga)
nałogi
orientacja seksualna
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Szklany pułap / sufit (glass ceiling)
W 1991 r. amerykański Departament Pracy zdefiniował
szklany pułap jako:
Artificial barriers based on attitudinal or organizational
bias that prevent qualified individuals from advancing
upward in their organization into management-level positions.
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Non-sexual harassment – mobbing
Kodeks pracy
Art. 933
§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące
pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu
poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub
wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Sexual harassment
niechciane zainteresowanie pozawerbalne (unwanted non-verbal
attention)
• obraźliwy język (offensive language)
• niechciany kontakt fizyczny o charakterze seksualnym (unwanted
physical contact of a sexual nature)
• spoufalanie się lub naleganie na randkę (socialization or date requests)
• propozycje seksualne, które nie zawierają gróźb lub obietnic (sexual
propositions that did not involve threats or promises)
• propozycje seksualne zawierające obietnice pozytywnych następstw
w pracy (sexual propositions involving promises of positive jobrelated consequences)
• propozycje seksualne zawierające groźby negatywnych następstw w
pracy (sexual propositions involving threats of adverse job-related
consequences)
• napaść seksualna (sexual assault)
•
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Sexual harassment
Pierwsza sprawa sądowa związana z molestowaniem seksualnym
miała miejsce w USA w 1976 r. Wcześniej termin sexual harassment
nie pojawiał się nawet w mediach. Prawdziwym przełomem było
głośne wydarzenie z 1991 r., kiedy A.F. Hill oskarżyła nominowanego
na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego USA C. Thomasa o napastowanie seksualne w latach 80., kiedy był jej przełożonym w Komisji
ds. Równouprawnienia w Zatrudnieniu (The Equal Employment Opportunity Commission): A.F. Hill charged that C. Thomas harassed
her with inappropriate discussion of sexual acts and pornographic
films after she rebuffed his invitations to date her.
Z drugiej strony jeden z pierwszych przypadków molestowania seksualnego został opisany już w Księdze Rodzaju: chodziło o Józefa zarządzającego majątkiem Potyfara i szantażowanego seksualnie przez
jego żonę, zob. Pierwsza Księga Mojżeszowa, 39, 1-20.
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Sexual harassment
W Polsce Kodeks pracy zakazuje w art. 183a między innymi
dyskryminowania pracowników ze względu na płeć, do
którego zalicza:
„każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem
lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo
upokorzenie pracownika; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy (molestowanie seksualne)”.
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
No Irish Need Apply by John F. Poole, 1862
I'm a decent boy just landed
From the town of Ballyfad;
I want a situation, yes,
And want it very bad.
I have seen employment advertised,
"It's just the thing," says I,
"But the dirty spalpeen ended with
'No Irish Need Apply.' „
"Whoa," says I, "that's an insult,
But to get the place I'll try,"
So I went to see the blackguard
With his "No Irish Need Apply."
Some do count it a misfortune
To be christened Pat or Dan,
But to me it is an honor
To be born an Irishman.
I started out to find the house,
I got it mighty soon;
There I found the old chap seated,
He was reading the Tribune.
I told him what I came for,
When he in a rage did fly,
"No!" he says, "You are a Paddy,
And no Irish need apply." (…)
old-fash
a job; position in work
old-fash a man of completely dishonorable character
infml an Irishman (often considered offensive)
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Organizacje i społeczność lokalna
Społeczność lokalna jest zależna od swoich organizacyjnych mieszkańców. W przypadku dużych organizacji
wpływ może być olbrzymi i... dramatyczny. W tej sytuacji
ważne jest, czy organizacje zachęcają swoich członków (w
szczególności kadrę kierowniczą) do uczestniczenia w
życiu społeczności lokalnej.
Mission of GKN Automotive Driveline Division, August
1997: Our mission is to (…) contribute positively to the
communities in which we operate.
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Biedniejsze rynki nie chcą małych aut. Carlos Ghosn.
Z prezesem Nissan/Renault rozmawia Danuta Walewska, „Rzeczpospolita”, nr 59 z 10 marca 2008 r.
DW: Renault zainwestował miliard dolarów w Rosji. Jakie ma pan plany związane z tym krajem?
CG: Mamy fabrykę pod Moskwą, drugą teraz budujemy pod Sankt Petersburgiem. Kupiliśmy także 25 proc. plus jedną akcję zakładu Togliatti, gdzie będą produkowane na początku wyłacznie Łady […]
DW: Togliatti to fabryka-miasto, jedyny pracodawca. Czy zdaje pan
sobie sprawę, że kupił pan fabrykę razem z drużyną hokejową, zorganizowaną przestępczością, całym bagażem problemów społecznych?
Czy ma pan już program rewitalizacji tego miasta?
CG: Kupiliśmy tylko jedną czwartą fabryki i mam nadzieję, że nie wiążą się z tym zobowiązania dotyczące zarządzania miastem. Jesteśmy
gotowi pomóc w unowocześnieniu produkcji platform, skrzyni biegów,
w rozwiązywaniu kłopotów z jakością, ale odpowiedzialność za miasto
pozostawiamy władzom.
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacje i społeczeństwo
Organizacje mają istotny wpływ na całe społeczeństwo (na otoczenie /
środowisko, w którym są usytuowane). Podkreślić należy, że relacje
pomiędzy organizacją i społeczeństwem są dwustronne czy wzajemne.
Nature of organizations
lobbing (organizacje są
aktywnymi uczestnikami
procesów inicjowania,
opracowywania i wdrażania
polityk rządowych)

szkodliwe oddziaływania
organizacyjne

organizacja jako agent
zmiany

organizacje jako
przeciwnik zmiany

Szkodliwe oddziaływania
organizacyjne

zwykłe wypadki

działania przestępcze

nakłanianie czy przymuszanie
do przestępstw

ułatwianie przestępstw

wykorzystywanie taniej siły
roboczej w krajach trzeciego
świata

przyczynianie się do otyłości
społeczeństwa

szkodliwe skutki działania
organizacji publicznych
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Szkody ponoszone przez organizacje
 w 1982 r. spółka Johnson & Johnson doświadczyła poważnego kryzysu, kiedy do kapsułek z produkowanym
przez nią środkiem przeciwbólowym Tylenol został dodany
przez kogoś cyjanek, co doprowadziło do śmierci siedmiu
osób
 Procter & Gamble
jest obiektem powracających plotek (między innymi w 1994 r. i w 1999 r.), że wspiera
finansowo kościół szatana (the Church of Satan)
 McDonald’s został w swoim czasie oskarżony o to, że
przyczynia się do wycinania lasów tropikalnych w dorzeczu Amazonki
dr hab. Jerzy Supernat
Objawienie św. Jana; 13, 18, zdanie trzecie:
A liczba jego jest sześćset sześćdziesiąt sześć.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Organizacja i zmiana społeczna

wewnętrzne zmiany organizacyjne a struktura społeczna
organizacja jako sprawca zmiany społecznej
(Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym: Tworzy
się Centralne Biuro Antykorupcyjne, zwane dalej CBA, jako
służbę specjalną do spraw zwalczania korupcji w życiu
publicznym i gospodarczym, w szczególności w
instytucjach państwowych i samorządowych, a także do
zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne
państwa).


organizacja jako przeciwnik zmiany
dr hab. Jerzy Supernat
Istota i społeczne znaczenie organizacji
Przypadek
the Women’s Christian Temperance Union – WCTU
WCTU
dr hab. Jerzy Supernat
debauchery – rozpusta
ruin – ruina
misery – nędza
despair – rozpacz
death – śmierć
poverty – ubóstwo
disgrace – hańba
madness – szaleństwo
disease – choroba
damnation – potępienie
Nie tylko tatuś jest tam…
Proszę zwrócić uwagę
na tekst u dołu afisza.
Niszczenie beczek z napojami alkoholowymi w czasach prohibicji
w USA (1920-1933) przez agentów federalnych.
No person (…) shall manufacture, sell, barter, transport, import,
export, deliver, furnish or possess any intoxicating liquor (...).
Plakat wzywający
do głosowania „za”
27 sierpnia 1922 r.
w szwedzkim
referendum w sprawie
wprowadzenia prohibicji.
Myśl końcowa
Organization can never be a substitute for initiative and
for judgment (organizacja nigdy nie zastąpi inicjatywy i
rozsądku).
Louis D. Brandeis (1856-1941)
dr hab. Jerzy Supernat