Program pomiarowy jakości gleby
advertisement
Program pomiarowy jakości gleby w powiecie tarnowskim Podstawa prawna: Art. 30 i 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 roku w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrzesnia 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359) Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 roku w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku z dniem 1 stycznia 2003 roku Starosta obowiązany jest za pośrednictwem publicznych sieci informatycznych udostępniać: 1. program pomiarowy jakości gleby lub ziemi, zawierający wykaz badanych wskaźników i substancji, częstotliwość badań oraz lokalizację punktów poboru, 2. wyniki pomiarów wskaźnikow i substancji, powodujących przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, 3. wykaz terenów niespełniających standardów jakości gleby lub ziemi, w tym zaznaczenie sposobu zagospdarowania tych terenów. Oceny jakości gleby i ziemi oraz obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Państwowy system monitoringu jest systemem pomiarów, ocen i przetwarzania oraz rozpowszechniania informacji o środowisku. Następuje on na podstawie wieloletnich progamów. Zadania tego monitoringu są realizowane w sieciach: krajowej (omówionych pokrótce poniżej) oraz lokalnej, za której funkcjonowanie odpowiada Starosta, gdyż –to Starosta zgodnie z art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska prowadzi okresowe badania jakości gleby i ziemi . Celem monitoringu gleby, będącego systemem okresowo powtarzanych pomiarów i obserwacji wybranych cech i właściwości gleb jest ocena stanu i kierunku zmian środowiska przyrodniczego oraz opracowanie prognoz i wczesne informowanie o przewidywanych przeobrażeniach tego środowiska pod wpływem czynników zewnętrznych. Gleba jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego, z uwagi na przebiegający w niej rozwój roślin , stanowiących pokarm dla ludzi i zwierząt. Właściwości gleby mogą ulegać zmianie w wyniku negatywnego oddziaływania czynników spowodowanych emisją zanieczyszczeń przemysłowych i rozwojem motoryzacji a także chemizacji rolnictwa. Pomimo, iż powiat tarnowski jest powiatem o charakterze rolniczym, spodziewać się tu należy napływu zanieczyszczeń spoza powiatu a następnie ich depozycji z opadów. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu krajowego Z analizy danych literaturowych wynika, iż teren powiatu tarnowskiego jest bardzo dobrze rozpoznany, jeśli chodzi o jakość gleb i ich przydatność rolniczą. Dane te gromadzone i przetwarzane były do 1995 roku wyłącznie na potrzeby rolnictwa. Pomimo ogromnej ilości danych o glebach i ich właściwościach chermicznych i fizycznych, dokumentujących stan gleby w określonym czasie, założenia systemu monitorowania zmian właściwości gleb zachodzących wraz z upływem czasu opracowano dopiero w 1995 r. w Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Opracowany program badań chemizmu gleb stanowi jeden z dziewięciu podystemów państwowego monitoringu środowiska. Zadaniem państwowego monitoringu gleb jest ocena kształtowania się zmian właściwości gleb w warunkach działalności rolniczej i pozarolniczej. Bazę krajowego systemu monitoringu chemizmu gleb stanowi sieć punktów kontrolno – pomiarowych, reprezentowana przez 216 profili glebowych zlokalizowanych na gruntach ornych całego kraju. Podstawę wyboru punktów stanowiła analiza warunków glebowych kraju, fizjografia oraz występowanie obszarów ekologicznego zagrożenia, w wyniku dzialaności gospdarczej czlowieka. Na terenie Powiatu tarnowskiego zlokalizowane są dwa punkty monitoringu krajowego: l. MIEJp. SCOWOŚĆ GMINA WSPÓŁRZĘDNE GEOGR. PUNKTU SZER. DŁUG 500238 205520 1 Biała Tarnów 2 Zakliczyn Zakliczyn 495140 204830 GLEBA Mady brunatne, lekka pylasta, gliniasty mokry, gliniasty Mady brunatne, średnia pylasta, pylasty KLA SA BONIT. KOMPLEKS PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ glina IVa piasek piasek 4 – żytni bardzo dobry glina II ił, ił 2 – dobry pszenny Punkt pomiarowy w Białej wskazuje wpływ emisji przemysłowych, zaś punkt w Zakliczynie położony jest w strefie bez wyraźnego oddziaływania anieczyszczeń. Częstotliwość badań monotoringu krajowego Zgodnie z programem badań monitoringu gleb, w 1995 roku przeprowadzono we wszystkich punktach pomiarowych odkrywki glebowe do głębokości 150 cm, oraz próbki zbiorcze glebowe z powierzchni ok. 1 ar (10 x 10 m) , zlokalizowanej wokół profilu glebowego. W 2000 roku przeprowadzono tylko zbiorcze próbki glebowe. Program zakłada przeprowadzenie w 2005 roku, oprócz próbki zbiorczej z 1 ara także badania z całej miąższości profilu glebowego Przedstawiony system próbobrania i wynikająca stąd częstotliwość badań – t.j. co 5 lat badania próbki glebowej, co 10 lat badania całgo profilu glebowego, wynika z faktu odporności gleb na zmianę właściwości chemicznych. Zmiany takie, w krótkim czasie, nawet w przypadku silnej antropopresji, zachodzą tylko w warstwie przypowierzchniowej. Zmiany w głębszych warstwach profilu glebowego zaistnieć mogą dopiero w warunkach długotrwałej i silnej antropopresji. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu lokalnego Zgodnie z art. 109 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) w przypadku stwierdzenia naruszenia standardów jakości gleby lub ziemi wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje staroście wyniki pomiarów. Na tej podstawie Starosta podejmuje działania zmierzające do doprowadzenia standardów jakości gleby lub ziemi do wymaganych standardów , poprzez : Uzgodnienie, w drodze decyzji, zakresu sposobu i terminu zakończenia rekultywacji, Nałożenie obowiązku prowadzenia pomiarów zawartości substancji w glebie lub ziemi, Dokonanie rekultywacji w niżej wyszczególnionych przypadkach: 1) podmiot, który spowodował zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu, nie dysponuje prawami do powierzchni ziemi, pozwalającymi na jej przeprowadzenie, 2) nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku rekultywacji albo egzekucja okazała się bezskuteczna, 3) zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu nastąpiło w wyniku klęski żywiołowej, 4) z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku konieczne jest natychmiastowe jej dokonanie, Z powyższych przepisów wynika , iż monitoring lokalny prowadzony jest przez Starostę w miejscach, gdzie nastąpiło przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, zatem w praktyce w terenach, wpisanych do „Rejestru informacji o terenach , w których wystąpilo przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi”. Rejestr informacji o terenach , w których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi Zgodnie z art. 110 ustawy Prawo ochrony środowiska Starosta prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę. W październiku 2002 roku nastąpiło zanieczyszczenie powierzchni ziemi substancją oleistą, która spowodowała przekroczenie standardów jakości ziemi. l.p. Miejscowość Władający pow. ziemi 1 Zalasowa Gm. Ryglice Lasy Państwowe Nadleśnictwo Gromnik Klasyfikac Wyszczególnienie substancji, których stężenie ja terenu1 przekracza wartości dopuszczalne Węglowod Suma M+p Toluen ory węglowodo ksylen alifatyczne rów niepolarne aromatyczn ych Grupa B Dop. 50 Dop. 0,1 Dop. 0,1 Dop. 0,1 – grunty mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg leśne Pom. 727 1,7 mg/kg 1,05 0,2 mg/kg mg/kg Kto obowiąza-ny do rekulty-wacji Władający terenem mg/kg` W niniejszym rejestrze nie umieszczono informacji o innych obszarach, na których nastąpilo wcześniej przekroczenie standardów jakości ziemi, wobec ich zrekultywowania. Wykaz badanych wskaźników i substancji w punktach pomiarowych i częstotliwość badań. Ponieważ jednym z celów monitoringu gleb jest badanie, czy nie nastąpiło przekroczenie standardów jakości gleb, określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359) , badane będą wyłącznie wskaźniki, wyszczególnione w w/w rozporządzeniu. Przyjmując za rozporządzeniem, iż określając wartość stężeń substancji w glebie i ziemi, w pierwszym etapie należy : 1 zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359) badać wodoprzepuszczalność gruntów [m/s] w każdym przypadku poboru próbek z głębokości większej niż 0,3 m, ustalić listę substancji, których wystąpienie jest spodziewane, ze względu na prowadzoną w rejonie lub w sąsiedztwie poboru prób działalność, wskazać do badań wybrane w miarę potrzeb spośród niżej wymienionych wskaźników i substancji : I. Metale: arsen, bar, chrom, cyna, cynk2, kadm3, kobalt, miedź4, molibden, nikiel5, ołów6, rtęć, II. Nieorganiczne: cyjanki wolne, cyjanki wolne kompleksowe, III. Węglowodorowe: III/A Benzyna suma (weglowodory C6-C12), III/B Olej mineralny (węglowodory C12 – C35), III/C Węglowodory aromatyczne: benzen, etylobnezen, toluen, ksylen, styren, sumę węglowodorów aromatycznych, III/D Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne: naftalen, fenantren, antracen, fluoranten, chrysen, benzo/a/antracen, beno/a/piren, benzo/a/fluoranten, benzo/ghi/percylen, sumę wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych7, IV. Węglowodory chlorowane : alifatyczne chlorowane pojedyncze (lotne), alifatyczne chlorowane (suma), chlorobenzeny pojedyncze, chlorobenzeny (suma), chlorofenole pojedyncze, chlorofenole (suma), PCB V. Środki ochrony roślin: V/A Pestycydy chloroorganiczne: DDT/DDE/DDD, aldrin, dieldrin, endrin, a-HCH, β-HCH, γ-HCH, V/B Pestycydy – związki nie chlorowane: carbatyl, carbofuran, maneb, atrazin, 2 Nadmiar cynku uważany jest za jedną z przyczyn chorob nowotworowych. Cynk do gleby dostaje się z opadającym pyłem, z nawozami mineralnymi i organicznymi,środkami ochrony roślin. 3 Kadm pobierany jest przez rośliny proporcjonalnie do jego stężenia w glebie, niezależnie od właściwości gleby, kumulowany w roślinach i organiźmie człowieka, powodując u niego zaburzenia czynności nerek, wapnia, nadciśnienie, zmiany nowotworowe, obecność kadmu w glebach związana jest z oddziaływaniem emisji pyłów z przemysłu i hutnictwa) , 4 Toksyczność miedzi może przejawiać się w postaci zmian organów wewnętrznych, zbyt niska zawartość z kolei może powodować anemię, upośledzenie wzrostu oraz zakłócenie funkcji układu rozrodczego. 5 Nikiel dostaje się do gleby z opadem pyłu, poprzez stosowanie ścieków komunalnych jako nawozów. Nadmiar niklu poduje u ludzi uszkodzenia blon śluzowych, zmiany w szpiku kostnym i zmiany nowotworowe. 6 Ołów - jeden z najbardziej toksycznych dla organizmów żywych pierwiastków, powodujący zaburzenia podziału komórek, o charakterze mutagennym, toksyczny dla płodów. 7 Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne charakteryzują się silnymi własnościwościami rakotwórczymi. Węglowodory są produktem wysokotemperaturowego spalania biolitów i substancji organicznych, są obecne w produktach ropopochodnych, ściekach, kompostach. VI. Pozostałe zanieczyszczenia: tetrahydrofuran, cykloheksan,fenol, krezole (suma), ftalany (suma). pirydyna, tetrahydrotiofen, W analizowanym przypadku przekroczenia standardów jakości ziemi w Zalasowej, przewiduje się następujący zakres pomiarowy: węglowodory alifatyczne niepolarne na głębokości 0,3m, suma węglowodorów aromatycznych na głębokości 0,3m, ksylen na głębokości 0,3m, toluen na głębokości 0,3m, W przypadku, gdyby wyniki pomiarów przekraczały wartości dopuszczalne, dodatkowo badać: 1. Wodoprzepuszczalność gruntów, 2. Substancje, których steżenia przekraczają wyniki dopuszczalne na głębokościch 0,5 m, 0,8 m Badania będą prowadzone po zakończeniu zakresu prac rekultywacyjnych uzgodnionego ze Starostą, jako potwierdzenie skuteczności rekultywacji. Próbki mają być zbadane minimum raz w 2003 roku, zaś w przypadku stwierdzenia przekroczeń stężeń dopuszczalnych każdorazowo do 14 dni po podjęciu kolejnych działań rekultywacyjnych, aż do stwierdzenia ich skuteczności. W przypadku wydania rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia badań (delegacja ustawowa do wydania takiego rozporządzenia znajduje się w art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) zakres i sposób prowadzenia badań ma być zgodny z wymogami zawartymi w rozporządzeniu. W przypadku, gdyby rozporządzenie podawało inne, niż przyjęte w niniejszym programie zakres i sposób prowadzenia badań, właściwe będą wymagania zawarte w rozporządzeniu. Metodyka badań Próbki należy pobierać zgodnie z procedurą badawczą G0400:1998 Węglowodory alifatyczne niepolarne badać zgodnie z procedurą badawczą G04837:1996 Suma węglowodorów aromatycznych badać zgodnie z procedurą badawczą G04270:1996 ksylen zgodnie z procedurą badawczą badać G04270:1996 Toluen zgodnie z procedurą badawczą badać G04270:1996 Opracowała: Agnieszka Jeleń Naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Literatura: 1. „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” - Henryk Terelak, Teresa Motocka – Terelak, Henryk Pondel, Babara Maliszewska Kordybach, czesław Pietruch, wydawnictwo Inspekcji ochrony Środowiska , Warszawa 1999 r. 2. „Informacja o stanie środowiska w latach 1999-2001 – powiat tarnowski - Krystyna Gołębiowska, Maria Ogar, Teresa Prajsnar, Teresa Reczek, wyd. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – delegatura w Tarnowie, 2002 r. 3. „Pierwiastki śladowe (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) w glebach użytków rolnych Polski” –Henryk Terelak, Teresa Motocka – Terelak, Tomasz Suczyński, Czesław Pietruch, wydawnictwo Inspekcji Ochrony Środowiska , Warszawa 2000 r. 4. „Ocena stanu zanieczyszczenia gleb wojewodztwa tarnowskiego metalami ciężkimi i siarką oraz warunków produkcji rolniczej” – praca zbiorowa pod redakcją Konrada Turzańskiego, wydawnictwo Inspekcji Ochrony Środowiska , Kraków, 1998 r. 5. „Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa tarnowskiego metalami ciężkimi i siarką oraz warunków produkcji rolniczej” - praca zbiorowa pod redakcją Konrada Turzańskiego, wydawnictwo Inspekcji Ochrony Środowiska , Kraków, 1998 r. 6. „Przyrodnicze podstawy inżynierii środowiska” – Stanisław Wiąckowski, wyd. St. Wiąckowski, Kielce 2000 r. 7. „Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 1999 roku ” - praca zbiorowa pod redakcją Konrada Turzańskiego i Jerzego Wertza, wydawnictwo Inspekcji Ochrony Środowiska , Kraków, 2000 r.
