Informacja o przebiegu prac w ramach Planu Ochrony dla obszaru Natura 2000 PLH120001 Babia Góra (stan na koniec 2013 r.) I. II. W czerwcu 2012 r. BgPN odebrał projekt Planu Ochrony dla obszaru Natura 2000 PLH 120001 Babia Góra oraz materiały opracowane w ramach prac nad planem. Opracowany projekt jest udostępniony w zakładce „O projekcie”. Wykonane prace (inwentaryzacje, analizy, syntezy) stały się również podstawą do wnioskowania o zmianę Standardowego Formularza Danych dla obszaru. Stosowny wniosek do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska został wysłany przez Dyrektora BgPN w sierpniu br. Wniosek został przyjęty przez GDOŚ i podlega dalszej procedurze. Poniżej zamieszczono część przesłanego wniosku. Propozycje zmian dotyczą siedlisk przyrodniczych (część I), gatunków roślin (część II), zwierząt (część III) Część I – siedliska przyrodnicze 1. 6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae) – zmiana oceny powierzchnia względna z B na C. Uzasadnienie do zmiany oceny - mgr Joanna Perzanowska IOP Kraków: Zmiany ocen powierzchni względnej wynikają z wcześniejszego błędnego odniesienia do powierzchni siedliska w obszarze lub regionie alpejskim, a nie do powierzchni w kraju. 2. 6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe – nadanie siedlisku w SDF oceny D (zmiana oceny reprezentatywności z B na D). W naszej ocenie wystąpił w tym przypadku pierwotny błąd naukowy, w momencie proponowania obszaru jako OZW, murawy bliźniczkowe w Babiogórskim Parku Narodowym nie spełniały definicji siedliska 6230 zawartej w Interpretation Manual i powinny otrzymać ocenę D. Poniżej dołączamy również uzasadnienia pracowników Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Uzasadnienie do zmiany oceny- mgr Joanna Perzanowska IOP Kraków: Podstawą zmiany oceny reprezentatywności z B na D są badania przeprowadzone na Babiej Górze w latach 2009-2010. Wykonano szereg zdjęć fitosocjologicznych w płatach siedliska powyżej górnej granicy lasu. Stwierdzono, że przeciętnie w zdjęciu fitosocjologicznym występuje 11 gatunków roślin naczyniowych. Dane z innych górskich terenów (Pieniny, Bieszczady) świadczą o tym, że w bogatych florystycznie płatach tego siedliska powinno się zarejestrować obecność ok. 40-50 gatunków w zdjęciu. W związku z tym uznano, że płaty obserwowane na Babiej Górze nie odpowiadają definicji siedliska 6230 zawartej w Interpretation Manual i w związku z tym, siedlisko w SFD obszaru Babia Góra powinno otrzymać ocenę D. Uzasadnienie do zmiany oceny - dr Wojciech Mróz IOP Kraków: Murawy bliźniczkowe są najgorzej zachowanym ze zbiorowisk roślinnych na Babiej Górze. Zdecydowana większość płatów nie jest typowo wykształcona, lub też znacznie przekształcona. Przyczyną takiego stanu jest sukcesja naturalna, związana z ekspansją gatunków zaroślowych (tj. kosodrzewina, wierzba śląska, jarzębina) i innych gatunków zielnych. Najczęściej występującym gatunkiem ekspansywnym jest niewątpliwie śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa, a także borówki – Vaccinium myrtillus, Vaccinium vitis-idaea. W typowo wykształconych i lepiej zachowanych płatach licznie występują, poza dominującą bliźniczką psią trawką Nardus stricta – Homogyne alpina, Hieracium alpina, Diphasiastrum alpinum, Soldanella carpatica, Potentilla aurea, Pulsatilla alpina i in. Analizując konieczność i możliwości ochrony tego siedliska przyrodniczego, trzeba się niewątpliwie odnieść do jego genezy na Babiej Górze. Brakuje wprawdzie szczegółowych materiałów porównawczych – ale ogólnie można stwierdzić, że psiary występowały pospolicie, ponad górną granicą lasu, w czasie gdy prowadzony był wypas (przed wojną pasano ok. 300 wołów). Prawdopodobnie były to wówczas pastwiska ubogie w gatunki z dużym udziałem bliźniczki, a więc nie można by ich w takiej postaci kwalifikować jako siedlisko 6230. Podejrzewa się, że bogactwo gatunkowe tych siedlisk zwiększyło się bezpośrednio po zaprzestaniu wypasu (pierwsze 10-30 lat). Następnie jednak nieużytkowane płaty ulegały ekspansji innych, także rodzimych i typowych dla tych pięter roślinnych gatunków. W świetle tego, wprowadzanie ochrony czynnej, którą zazwyczaj sugeruje się w przypadku ochrony muraw bliźniczkowych, w tym przypadku nie jest wskazane. Siedlisku 6230 w SFD należy nadać ocenę D, czyli nie będzie ono przedmiotem ochrony w obszarze Natura 2000. Zaobserwowane płaty można pozostawić do naturalnej sukcesji. 3. 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania – dopisanie do SDF wraz z ocenami: reprezentatywność A, powierzchnia względna C, stan zachowania A i ocena ogólna znaczenia obszaru dla zachowania typu siedliska w kraju A. Uzasadnienie - mgr Joanna Perzanowska IOP Kraków: 8310: siedlisko nie zostało uwzględnione w pierwotnym formularzu, zostało do niego dopisane wraz z ocenami. 4. 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea nigrae) – nadanie siedlisku 7140 w SDF oceny reprezentatywności D. W naszej ocenie wystąpił w tym przypadku pierwotny błąd naukowy, w momencie proponowania obszaru jako OZW, siedlisko to w BgPN ze względu na bardzo małą powierzchnie winno otrzymać ocenę D. Uzasadnienie – mgr Joanna Perzanowska IOP Kraków: Ze względu na znikomo małą powierzchnię i brak płatów siedliska wyodrębnionych w terenie, jako typowo wykształconych, lecz tylko stadia pośrednie prowadzące do młak eutroficznych, proponuje się rezygnację z tego siedliska jako przedmiotu ochrony w obszarze PLH120001 Babia Góra i zmianę SFD. Siedlisko zajmuje skrajnie niewielkie powierzchnie na terenie obszaru Babia Góra (stąd ocena U1), na granicy możliwości wyodrębnienia, było identyfikowane zwykle w kompleksach z innymi siedliskami nieleśnymi, np. na polanach Hala Czarnego, Rybna Polana. Można stwierdzić, że miejsca takie charakteryzują się nietypową roślinnością, dzięki czemu stanowią zbiorowiska pośrednie między młakami eutroficznymi, a kwaśnymi (stąd ocena parametru struktury i funkcji U2). Są reprezentowane przez zespół – Carici canescentis-Agrostietum caninae. Występują zwykle na lokalnych wypłaszczeniach, na nieprzepuszczalnym podłożu. Miejsca te są zatorfione i uwodnione, przy czym stopień uwodnienia ulega znacznym wahaniom. Woda pochodzi głównie ze spływów powierzchniowych i opadów. Z roślin zielnych najliczniej reprezentowane są: Carex echinata, C. nigra, Viola palustris i Juncus effusus a w warstwie mchów dominuje Sphagnum angustifolium. Tak jak inne zbiorowiska wilgotne, nieleśne, przy braku użytkowania zarastają krzewami i wysoką roślinnością, tylko do pewnego stopnia stabilizowane są przez warunki wilgotnościowe. Wydaje się, że należałoby wzmóc poszukiwania tego siedliska, uzupełnione przez analizę fitosocjologiczną zidentyfikowanych płatów na terenie Babiej Góry i ostatecznie potwierdzić lub odrzucić tezę o jego występowaniu. Trudności w wyodrębnieniu tych zbiorowisk w postaci płatów o określonych wymiarach stawiają pod znakiem zapytania celowość utrzymania tego siedliska jako przedmiotu ochrony w obszarze Babia Góra. Proponuje się zmianę SFD obszaru w zakresie tego siedliska jako D. Część II – gatunki roślin 5. 4116 Tozzia carpatica tocja karpacka - zmiana oceny izolacja z C na A Uzasadnienie – mgr Joanna Perzanowska IOP Kraków: W roku 2009 w wyniku badań prowadzonych w Beskidach potwierdzono aktualność stanowisk Tozzia; stanowiska w masywie Babiej Góry (łącznie 3) dzieli od innych, pojedynczych stanowisk w Beskidach Zachodnich – w okolicach Wlk. Raczy i Baraniej Góry – ponad 30 km. Centrum występowania gatunku znajduje się natomiast w Bieszczadach – czyli ponad 300 km na wschód. Założono więc, że stanowiska leżące w masywie Babiej Góry należy uznać za izolowane. 6. 1386 Buxbaumia viridis bezlist okrywowy - dopisanie do SDF wraz z ocenami. W toku prac inwentaryzacyjnych wykonanych w 2012 roku stwierdzono występowanie tego gatunku w obszarze. Prace inwentaryzacyjne w ramach firmy „Pronatura”, Marcin Hudyka, wykonał dr inż. Grzegorz Vončina. f) Typ populacji – p, osiadła; g) wielkość populacji – R rzadkie j) jakość danych – G, k) ocena populacji – C, l) stan zachowania – A, m) izolacja – C, n) ocena ogólna –B. Część III gatunki zwierząt 7. 1166 Triturus cristatus Traszka grzebieniasta - zmiana oceny populacji z C na D. W naszej ocenie wystąpił w tym przypadku pierwotny błąd naukowy. Zarówno w momencie proponowania obszaru jako OZW jak i obecnie, nie stwierdzono występowania traszki grzebieniastej w obszarze PLH120001 Babia Góra. Opinia – dr Małgorzata Makomaska-Juchiewicz IOP Kraków: Ta największa krajowa traszka należy do gatunków o rozmieszczeniu nizinnym i wyżynnym, w górach jest znacznie rzadsza lub w ogóle nie występuje ze względu na brak odpowiednich dla niej zbiorników rozrodczych oraz krótki sezon wegetacyjny uniemożliwiający rozwój larwalny. Gatunek spotykany jest do wysokości ok. 800 m n.p.m. Z literatury znana jest tylko jedna informacja o obecności traszki grzebieniastej w masywie Babiej Góry (rejon Zawoja Barańcowa; Świerad 1988)(teren poza obszarem PLH120001 Babia Góra). Aktualnie brak potwierdzenia występowania gatunku w obszarze (nie wykazały jej także prace inwentaryzacyjne prowadzone w 2012 r.). Jeśli nawet gatunek występuje na Babiej Górze, to jest to występowanie marginalne, na skraju zasięgu wysokościowego. Zawarta w dokumentacji obszaru (SFD) informacja, że obszar ma istotne znaczenie dla ochrony gatunku w skali kraju jest błędna, ponieważ na tym obszarze brak odpowiednich dla traszki grzebieniastej zbiorników wodnych. Proponuje się zmianę oceny na D (obszar nie ma istotnego znaczenia dla ochrony gatunku w skali kraju), a tym samym usunięcie traszki grzebieniastej z listy przedmiotów ochrony na obszarze PLH120001 Babia Góra. 8. 1352 Canis lupus wilk - zmiana oceny populacji z D na C. Wniosek o wpisanie jako przedmioty ochrony w obszarze wilka zgłosił Klub Przyrodników w piśmie z dnia 8 czerwca 2012 roku. W piśmie zawarte są słuszne spostrzeżenia, że powierzchnia obszaru Natura 2000 Babia Góra nie jest wystarczająca dla bytowania tego gatunku, a może być jedynie częścią areału watah, jest również ona wykorzystywana jako korytarz migracyjny. Ponadto wilk wskazany jest jako przedmiot ochrony w SDF obszaru SKUEV0189 Babia Hora, graniczącym z obszarem PLH120001 Babia Góra (wilk – ocena populacji C, jakość siedliska A, Izolacja C, ogólne znaczenie C). Prowadzone na terenie Babiej Góry obserwacje wskazują, że jej teren wchodzi w skład terytoriów dwóch watach o zmiennej liczebności . Watahy co roku wyprowadzają młode w pasmach górskich bezpośrednio przylegających do terenu ostoi. Opinia – dr Małgorzata Makomaska-Juchiewicz IOP Kraków: Zgodnie z zasadami wyznaczania obszarów Natura 2000 dla ochrony gatunków o dużych wymaganiach co do przestrzeni życiowej, do sieci można wyznaczać nawet niewielkie fragmenty zajmowanych przez te gatunki areałów; przy czym powinny to być fragmenty o istotnym znaczeniu dla egzystencji populacji gatunku. Można uznać, że teren BgPN spełnia ten warunek, aczkolwiek nie jest to obszar kluczowy dla ochrony wilka i niedźwiedzia w Karpatach. Znaczenie niewielkiego powierzchniowo masywu dla ochrony wymienionych gatunków wynika z faktu, że wysoki reżim ochronny obszaru (park narodowy) czyni z niego bezpieczne miejsce przebywania; przy czym to znaczenie jest uzależnione od utrzymywania funkcjonalnych powiązań obszaru z innymi karpackimi ostojami gatunków. 9. 1354 Ursus arctos Niedźwiedź brunatny – propozycja zmiany oceny populacji z D na C. Wniosek o wpisanie jako przedmioty ochrony w obszarze niedźwiedzia zgłosił Klub Przyrodników w piśmie z dnia 8 czerwca 2012 roku. W piśmie zawarte są słuszne spostrzeżenia, że powierzchnia obszaru Natura 2000 Babia Góra nie jest wystarczająca dla bytowania tego gatunków, a może być jedynie częścią areału osobniczego – korytarzem migracyjnym. Ponadto gatunek ten wskazany jest jako przedmioty ochrony w SDF obszaru SKUEV0189 Babia Hora, graniczącym z obszarem PLH120001 Babia Góra (ocena populacji C, jakość siedliska C, izolacja C, ogólne znaczenie C). Obszar Natura 2000 PLH120001 Babia Góra poprzez jednoczesne objęcie ochroną jako park narodowy stanowi ważny dla tych gatunków teren migracji i przebywania, bezpieczniejszy w porównaniu z innymi obszarami. Opinia – dr Małgorzata Makomaska-Juchiewicz IOP Kraków: W Standardowym Formularzu Danych niedźwiedź brunatny wykazane są z oceną D, co oznacza, ze obszar nie ma znaczenia dla ich ochrony. Babia Góra jest częścią jednej z 5 głównych ostoi niedźwiedzia brunatnego w Polskich Karpatach. Za najcenniejszy fragment tej ostoi uważany jest rejon Lipowskiej, Romanki i Pilska, aczkolwiek wśród rejonów gawrowania wymieniane są również północne stoki Babiej Góry (w ostatnich kilku dekadach stwierdzono dwa przypadki gawrowania). Generalnie, na terenie Babiej Góry niedźwiedź jest gatunkiem przechodnim (w latach 2001– 2009 systematycznie obserwowano 1-2 osobniki przechodnie, które prawdopodobnie wędrują z pasma Policy w kierunku Słowacji). Zgodnie z zasadami wyznaczania obszarów Natura 2000 dla ochrony gatunków o dużych wymaganiach co do przestrzeni życiowej, do sieci można wyznaczać nawet niewielkie fragmenty zajmowanych przez te gatunki areałów; przy czym powinny to być fragmenty o istotnym znaczeniu dla egzystencji populacji gatunku. Można uznać, że teren BgPN spełnia ten warunek, aczkolwiek nie jest to obszar kluczowy dla ochrony niedźwiedzia w Karpatach. Znaczenie niewielkiego powierzchniowo masywu dla ochrony wymienionych gatunków wynika z faktu, że wysoki reżim ochronny obszaru (park narodowy) czyni z niego bezpieczne miejsce przebywania; przy czym to znaczenie jest uzależnione od utrzymywania funkcjonalnych powiązań obszaru z innymi karpackimi ostojami gatunków. 10. 4026 Rhysodes sulcatus zagłębek bruzdkowany – zmiana oceny populacji z B na C oraz oceny ogólnej z A na C. Zmiana oceny populacji wynika ze sprostowania błędnego odniesienia do populacji w regionie alpejskim, a nie do populacji w kraju. Uzasadnienie – mgr inż. Stanisław Szafraniec BgPN: W 2012 r. przeprowadzono badania inwentaryzacyjne nad występowaniem zagłębka bruzdkowanego Rhysodes sulcatus w BgPN. Dały one wynik negatywny, jednak ze względu na obecność dogodnych mikrosiedlisk jak również rzadkość występowania tego gatunku, nie można wykluczyć występowania tego gatunku w obszarze Natura 2000 Babia Góra. W trakcie prowadzonych w ostatnich latach inwentaryzacji tego gatunku, wykryto i opublikowano nowe stanowiska zarówno w obszarze alpejskim (szereg stanowisk w nadleśnictwie Bircza - Buchholz i inni 2011), jak również w rejonie kontynentalnym (płaskowyż Suchedniowski - Buchholz, Bidas 2012). Stwierdzono również aktualne występowanie w północno-wschodniej Polsce – Puszcza Knyszyńska oraz na Górnym Śląsku – Plewa, Niemiec 2010. Dane z monitoringu (Sienkiewicz 20012) potwierdzają występowanie licznych populacji zagłębka na wielu stanowiskach w obszarach Natura 2000 (SOO Roztocze Środkowe PLH060017, Puszcza Białowieska PLC200004, SOO Łysogóry PLH260002). Literatura: Buchholz L. Bidas M. 2012. Występowanie niektórych interesujących chrząszczy saproksylobiontycznych (Coleoptera) W Górach Świętokrzyskich i na Płaskowyżu Suchedniowskim. Wiad. entomol. 31 (4): 291-295. BUCHHOLZ L., KOMOSIŃSKI K., MELKE A. MICHALSKI R., SZYMCZUK R., KOBA Ł., P. SIENKIEWICZ P. 2011. Nowe dane o występowaniu Rhysodes sulcatus (FABR.) (Coleoptera: Rhysodidae) na terenie Nadleśnictwa Bircza w południowowschodniej Polsce. Wiad. entomol. 30 (3): 179-181. Plewa R., Niemiec P. 2010. Nowe stanowiska Rhysodes sulcatus (FABRICIUS, 1787) (Coleoptera: Rhysodidae) w Polsce. Wiad. entomol. 29 (1): 58-59. Sienkiewicz P. 2012. Wyniki monitoringu zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus. Minitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. GIOŚ, WARSZAWA. Jedyne dane dotyczące występowania tego gatunku w Babiogórskim Parku Narodowym są autorstwa Sienkiewicza (2007) i znajdują się w Polskiej czerwonej księga zwierząt. Bezkręgowce. Dane te winny być zweryfikowane nowymi materiałami. W przypadku negatywnego wyniku w czasie kolejnych badan monitoringowych należy gatunek zakwalifikować na ocenę D i usunąć z listy przedmiotów ochrony. Nowe gatunki nietoperzy stwierdzone w obszarze (ocena popolacji D) Nietoperze – dr Małgorzata Makomaska-Juchiewicz IOP Kraków: Przegląd danych dotyczących tej grupy ssaków w Monografii fauny Babiej Góry, dokonany przez Wołoszyna i Postawę (2003) wskazywał na występowanie na Babiej Górze ośmiu gatunków nietoperzy, wśród których nie było żadnego gatunku Natura 2000. Jednak wykonywane w ostatnich 6 latach prace, których wyniki zostały niedawno opublikowane (Piksa, Gubała 2011) lub są w druku (Gubała, Trybała, Drożdż) wykazały występowanie w masywie Babiej Góry kolejnych czterech gatunków, w tym trzech gatunków Natura 2000: nocka dużego Myotis myotis, nocka Bechsteina Myotis bechsteinie i nocka orzęsionego Myotis emarginatus. Prace te dotyczyły okresu zimowania nietoperzy i okresu jesiennego rojenia. Brak stwierdzeń kolonii rozrodczych. Wiedza o rozmieszczeniu, wielkości i zagęszczeniu populacji poszczególnych gatunków nietoperzy jest nadal niepełna. 11. 1324 Myotis myotis nocek duży W trakcie kontroli zimowych w masywie Babiej Góry obecność gatunku stwierdzono w Jaskini Dymiąca Piwnica (Gubała, Trybała, Drożdż w druku). Ponadto, gatunek stwierdzony kilkanaście razy w czasie aktywności letnio-jesiennej w okolicy osuwiska na południowych zboczach Sokolicy, gdzie miał stosunkowo duży udział wśród odławianych nietoperzy – 11,4% (Piksa, Gubała 2011). Wg tych autorów odnotowanie w odłowach dorosłych samic (z łysinkami wokółsutkowymi) i młodych - urodzonych w danym roku - świadczy, że w sąsiedztwie Babiej Góry znajduje się kolonia rozrodcza tego gatunku. Kolonie takie zlokalizowane są najczęściej w obszernych strychach budynków, np. kościołów; mogą się więc znajdować w budynkach na obrzeżach parku narodowego lub w jego sąsiedztwie. 12. 1323 Myotis bechsteinii nocek Bechsteina W trakcie 15 kontroli zimowych w masywie Babiej Góry gatunku nie stwierdzono (Gubała, Trybała, Drożdż w druku). Gatunek był natomiast odławiany podczas letnio-jesiennej aktywności (rojenia) w okolicach osuwiska na południowych stokach Sokolicy (Piksa, Gubała 2011). Zdaniem tych autorów nocek Bechsteina najprawdopodobniej rozmnaża się na obszarze Babiej Góry, o czym świadczy obecność wśród odłowionych osobników dorosłej samicy z łysinkami wokółsutkowymi, a także występowanie na terenie Babiej Góry preferowanych przez gatunek siedlisk, zarówno odpowiednich żerowisk jak i schronień (dojrzałe drzewostany buczyny karpackiej i kwaśnej buczyny z licznymi dziuplami). 13. 1321 Myotis emarginatus nocek orzęsiony W trakcie kontroli zimowych w masywie Babiej Góry obecność gatunku stwierdzono w Jaskini Dymiąca Piwnica (Gubała, Trybała, Drożdż w druku). Ponadto, gatunek licznie występuje w rejonie jaskiń na osuwisku na południowych stokach Sokolicy w okresie letnio-jesiennym, gdzie miał stosunkowo duży udział wśród odławianych nietoperzy – 11,7% (Piksa, Gubała 2011). Z uwagi na rodzaj schronień preferowanych w okresie letnim (strychy budynków), których brak na terenie obszaru, gatunek raczej się tutaj nie rozradza. Literatura: Gubała W., Trybała M., Drożdż B. Zimowe liczenia nietoperzy w masywie Babiej Góry i Paśmie Policy w latach 2005-2011 (Winter bat censuses in caves of Babia Góra Mountain and Polica Range in years 2005-11). Nietoperze (w druku). Piksa K., Gubała W. 2011. Fauna nietoperzy (Chiroptera) rojących się przy otworze jaskini Dymiąca Piwnica (Babiogórski Park Narodowy) [Bat fauna (Chiroptera) swarming before the entrance of the Dymiąca Piwnica Cave (Babia Góra National Park)]. Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (2): 128–136. Wołoszyn B.W., Postawa T. 2003. Drobne ssaki: owadożerne, nietoperze i gryzonie (insectivora, Chiroptera, Rodentia) masywu Babiej Góry. W: B.W. Wołoszyn, D. Wołoszyn, W. Celary (red.). 2003. Monografia fauny Babiej Góry. Komitet Ochrony Przyrody PAN, Babiogórski Park Narodowy, ISiEZ PAN Kraków.: 441-463. Wszystkie proponowane zmiany są uwzględnione w zestawieniach tabelarycznych obrazującym nowe dane o siedliskach przyrodniczych i gatunkach roślin i zwierząt będących w zainteresowaniu UE dla obszaru PLH120001 Babia Góra. III. Obecnie Babiogórski Park Narodowy kończy opracowanie projektu Planu Ochrony dla BgPN z uwzględnieniem zakresu plan ochrony dla obszaru Natura 2000 PLH120001 Babia Góra. Projekt Planu Ochrony zostanie przedstawiony do społecznej konsultacji w I półroczu 2014 r.