TP=TR-TC - Podstawy Ekonomii

1
Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii,
:)…
2
PRZEDSIĘBIORSTWO NA
RYNKU
3
Przyjrzyjmy się teraz zachowaniu PRZEDSIĘBIORSTWA
(firmy, producenta) na rynku…
4
Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zużywając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe,
uzyskują dzięki temu dochody.
Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów,
policja.
5
Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY.
PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.
6
Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY.
PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.
PO DRUGIE, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi
wykonuących wyspecjalizowaną pracę.
7
Przedsiębiorstwa różnią się od siebie m. in. FORMĄ WŁASNOŚCI, która – współcześnie – zależy zwykle od FORMY PRAWNEJ
przedsiębiorstwa.
8
Rozróżnimy WŁASNOŚĆ PRYWATNĄ i WŁASNOŚĆ WSPÓLNĄ przedsiębiorstw.
9
W przypadku własności prywatnej uprawnienia do decydowania
o sposobie użycia przedmiotu własności i korzystania (tracenia)
dotyczą pojedynczych osób, a w przypadku własności wspólnej grup osób, bez jednoznacznego określenia uprawnień członków
tych grup.
10
SOCJALIŚCI (łac. socialis – społeczny) krytykują własność prywatną. Zdaniem socjalistów własność prywatna przedsiębiorstw
powoduje podporządkowanie gospodarowania zyskowi, co prowadzi do zbyt dużych różnic dochodów członków społeczeństwa.
11
Dlaczego socjaliści obawiają się „zbyt dużych różnic dochodów”?
Czy należy wyrównywać dochody?
Odpowiedź na te pytania wielu wywodzi z idei RÓWNOŚCI LUDZI…
„(…) zaniepokojenie nierównością podziału zasobów ma długą historię w filozofii moralnej i politycznej, a także stanowi ważną część
wszystkich głównych religii. Jego najważniejszym źródłem jest WIARA W PODSTAWOWĄ GODNOŚĆ, KTÓRĄ W RÓWNYM STOPNIU POSIADA KAŻDY CZŁOWIEK, a także naturalna NIECHĘĆ
SPOŁECZNA DO MATERIALNEGO I DUCHOWEGO ZUBOŻENIA (ang. material i human deprivation)”.
(Jean-Yves Duclos , Horizontal and Vertical Equity, w: The New Palgrave
Dictionary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave
Macmillan, 2008. t. 3, s. 69).
12
„(…) wydaje się, że - sama w sobie - nierówność badzo rzadko jest
tym, co nam przeszkadza, a (…) nasze dążenie do równości najczęściej da się wywieść z innych fundamentalnych wartości. Chcemy
zmniejszać nierówności, ponieważ, między innymi, przyczynia się to
do ZŁAGODZENIA LUDZKIEGO CIERPIENIA, POCZUCIA BYCIA GORSZYM I WŁADZY JEDNYCH NAD LOSEM INNYCH”.
(Bertil Tungodden, Justice (new perspectives), w: The New Palgrave Dictionary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Macmillan, 2008. t. 5, s. 653).
13
Z kolei LIBERAŁOWIE (łac. libertas – wolność) krytykują własność wspólną. Ich zdaniem własność wspólna przedsiębiorstw powoduje „rozmycie” praw własności. Efektem jest zniszczenie motywacji do efektywnego gospodarowania, wynikającej ze skupienia w jednych rękach uprawnień do decydowania i do korzystania tracenia) z efektów podjętych decyzji.
14
W nowoczesnych społeczeństwach uprawnienia do decydowania o
sprawach przedsiębiorstw i korzystania (tracenia) (czyli to, kto
jest właścicielem przedsiębiorstwa) zależą - przede wszystkim od ich formy prawnej.
15
Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko
ponoszone przez właścicieli, a także zdolność firmy do mobilizacji
kapitału. Oto odpowiednie przykłady:
Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą WSZYSTKIE korzyści i WSZYSTKIE straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość
posiadanych akcji przedsiębiorstwa).
16
Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko
ponoszone przez właścicieli, a także dolność firmy do mobilizacji
kapitału. Oto odpowiednie przykłady:
Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie
korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego
firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki
akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiadanych akcji przedsiębiorstwa).
Spółka akcyjna może mobilizować kapitał, np. emitując akcje. W
przypadku spółki jawnej nie jest to możliwe.
17
Przyjrzymy się DECYZJOM PRZEDSIĘBIORSTWA O WIELKOŚCI PRODUKCJI .
Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk.
TP = TR – TC,
gdzie:
TP – zysk całkowity (ang. total profit).
TR – utarg całkowity (ang. total revenue).
TC – koszt całkowity (ang. total cost)
18
19
Uwaga!
Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści
uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o
koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy.
20
Uwaga!
Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści
uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o
koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmyA.
-------------------------------------------------------------------------------------A Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiągnięcia w tej gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYSKU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w
realizację takiego, a nie innego, projektu.
21
UWAGA! Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli
na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT
W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.
22
Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli
KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.
Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej
utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity.
O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONOMICZNY (NADZWYCZAJNY ).
23
ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku:
1. ZYSK KSIEGOWY;
24
ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku:
1. ZYSK KSIEGOWY;
2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );
25
ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku:
1. ZYSK KSIEGOWY;
2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );
3. ZYSK NORMALNY.
26
A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest
zysk…
TP = TR – TC,
gdzie:
TP – zysk całkowity (ang. total profit).
TR – utarg całkowity (ang. total revenue).
TC – koszt całkowity (ang. total cost)
27
TP = TR – TC,
1.
TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q.
2.
Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk całkowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej
wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest największa.
Wymaga to ZBADANIA ZALEŻNOŚCI TR I TC OD
WIELKOŚCI PRODUKCJI, Q.
28
WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA
Od wielkości produkcji, Q, zależy UTARG CAŁKOWITY:
TR = f(Q) = Q•P
gdzie:
TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa.
Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.
P – cena jednostki produkcji.
(UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻNICOWANIE CEN).
29
ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki produkcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).
30
Obok UTARGU CAŁKOWITEGO, TR, (ang. total revenue) ekonomiści wyróżniają także UTARG KRAŃCOWY, MR, (ang.
marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu
całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji.
31
Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorstwo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagując na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek
produkcji, Q.
32
Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo, może mieć jedną
z dwóch form:
1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ.
2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ.
Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości
produkcji, Q, na tych obu rynkach.
33
RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ
Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ
ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC
CENY.
34
Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ
ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC
CENY.
W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma…
35
Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ
ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC
CENY.
W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma…
36
Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ
ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC
CENY.
W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma,
cena równa się utargowi krańcowemu…
37
Utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży.
38
RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ
Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY
ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przyrosty produkcji też są duże).
39
Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY
ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST NACHYLONA W DÓŁ,
CENA JEST WIĘKSZA OD UTARGU KRAŃCOWEGO.
40
UTARG CAŁKOWITY NAJPIERW ROŚNIE W MIARĘ ZWIĘKSZANIA SIĘ PRODUKCJI, A POTEM MALEJE.
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
(b)
41
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej
(ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt
rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na
rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)?
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
(b)
42
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej
(ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt
rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na
rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)?
Jedną tysięczną częścią.
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
(b)
43
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo popytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij.
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
(b)
44
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo popytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij.
Działa. Na rysunku (a) towarzyszący wzrostowi zapotrzebowania
spadek ceny jest na tyle mały, że go ignorujemy, mówiąc, że po
danej cenie P* firma może sprzedać tyle, ile chce. Linia popytu D1
okazuje się zatem pozioma, co jest uproszczeniem. Powinna ona
opadać pod bardzo małym kątem.
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
(b)
45
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający
całej linii popytu D1 z rysunku (a).
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
46
(b)
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający
całej linii popytu D1 z rysunku (a).
Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej
rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi
poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na
rysunku (b) odpowiada punkt.
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
D1
P*

(b)
A
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
d) Wskaż cenę P* z rysunku (a).
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
ZADANIE
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
47
(b)
D1
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D2, odpowiadający
całej linii popytu D1 z rysunku (a).
Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej
rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi
poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na
rysunku (b) odpowiada punkt.
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
D1
P*

(b)
A
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
d) Wskaż cenę P* z rysunku (a).
Zob. P* na rysunku (b).
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
48
P(gb/szt.)
P*
(a)
P(gb/szt.)
D1
P*

(b)
A
D2





8000 8001 8002 8003 8004
Q(szt.)
    
8 9 10 11 12
Q(tys. szt.)
KOMENTARZ
Wydaje się niemożliwe, aby POZIOMA linia popytu D1 mogła być
częścią UJEMNIE NACHYLONEJ linii popytu D2. Przecież żaden
fragment ujemnie nachylonej linii popytu D2 nie jest poziomym
odcinkiem. Jednak różnica skal na poziomych osiach układów
współrzędnych na rysunkach (a) i (b) powoduje, że całej linii popytu
z rysunku (a) odpowiada tylko jeden punkt na linii popytu na
rysunku (b). Dzięki temu pozioma linia popytu D1 może być
fragmentem ujemnie nachylonej linii popytu, D2.
49
WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA
KOSZT CAŁKOWITY
Od wielkości produkcji, Q, zależy nie tylko utarg, lecz także koszt
całkowity:
TC = g(Q)
gdzie:
TC – koszt całkowity produkcji.
Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.
50
Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:
TC = g(Q)
gdzie:
TC – koszt całkowity produkcji.
Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.
TC
0
Q
Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC,
NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ
SZYBCIEJ.
51
W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.
Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁUGIEGO OKRESU.
TC
0
Q
52
KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w
KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby
dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i
prawnych.
Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest
dość.
53
Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są
stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produkcji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma zaprzestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbędny jest DŁUGI OKRES).
54
Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są KOSZTAMI
ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wielkością produkcji.
55
Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w
której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej
umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia.
W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę
KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM
OKRESEM.
56
A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC,
ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs)
i z kosztów zmiennych (VC, variable costs).
TC = FC + VC
57
TC = FC + VC
W KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów
całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW.
TC
0
Q
58
KOSZT CAŁKOWITY – KRÓTKI OKRES
W miarę zwiększania zużywanej ilości „zmiennego” czynnika
produkcji (jego ilość zmienia się wraz z poziomem produkcji!), od
pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo
że początkowo zwiększała się coraz szybciej).
59
Od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej
(mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). NADAJE TO
KRZYWEJ KOSZTU ZMIENNEGO CHARAKTERYSTYCZNY
KSZTAŁT.
Od pewnego momentu kolejne
równe przyrosty produkcji, ∆Q,
okupione są zużywaniem CORAZ
WIĘKSZEJ porcji zmiennego
czynnika produkcji (pracy).
60
KRZYWA KOSZTU CAŁKOWITEGO MA TAKI SAM CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT.
Od pewnego momentu kolejne
równe przyrosty produkcji, ∆Q,
okupione są zużywaniem CORAZ
WIĘKSZEJ porcji zmiennego
czynnika produkcji (pracy).
61
W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów
całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚCIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę…
TC
0
Q
62
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘTNY I KOSZT KRAŃCOWY
Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) ekonomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang.
average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal
cost).
63
KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego,
TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).
64
KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego,
TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC =
∆TC/ ∆ Q.
65
KOSZT PRZECIĘTNY, AC
AC = h(Q)
W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC,
ZWYKLE najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu
przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).
66
AC = h(Q)
Optimum techniczne
OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy której koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć.
67
U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana
jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.
68
KORZYŚCI SKALI oznaczają zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji.
Oto przyczyny korzyści skali:
- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.
69
KORZYŚCI SKALI oznaczają zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji.
Oto przyczyny korzyści skali:
- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.
-SPECJALIZACJA.
70
KORZYŚCI SKALI oznaczają zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji.
Oto przyczyny korzyści skali:
- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.
-SPECJALIZACJA.
- STOCHASTYCZNE korzyści skali.
71
NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji.
- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.
72
NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji.
- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.
- LOKALIZACYJNE niekorzyści skali .
73
AC = h(Q)
Optimum techniczne
To właśnie takie zachowanie DŁUGOOKRESOWEGO kosztu
przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz
szybciej.
74
W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookresowego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się
produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem
– coraz szybciej.
TC
0
Q
75
DYGRESJA - O ważności analizy kosztów w
przedsiębiorst-
wie!
Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…
Na przykład:
- POCZTA POLSKA (NA RYNKU LISTÓW O WADZE DO 50
GRAMÓW)
76
Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…
Na przykład:
- Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)
- PLAY, ERA, PLUS, ORANGE
77
Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…
Na przykład:
- Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)
- Play, Era, Plus, Orange
- KOREPTYCJE Z ANGIELSKIEGO W WARSZAWIE
78
Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku…
Na przykład:
- Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów)
- Play, Era, Plus, Orange
- Koreptycje z angielskiego w Warszawie
- RYNEK PSZENICY W POWIECIE KUTNOWSKIM
79
Otóż jedną z najważniejszych przyczyn zróżnicowania rynków
są KORZYŚCI SKALI.
AC
Korzyści skali Niekorzyści skali
A
C
B
0
QB
Q
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
80
AC = h(Q)
AC, P
AC
P*
D
0
Q*
Q
Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać
więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to
P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększenie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów
przeciętnych.
81
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
AC, P
ACA

A
AC
P*
D
0
QA
Q*
Q
Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów,
każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt
produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA).
82
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
AC, P
ACA

A
AC
P*
D
0
QA
Q*
Q
W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części
linii kosztu przeciętnego, AC…
83
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
AC, P
ACA

A
AC
P*
D
0
QA
Q*
Q
Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby
zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC.
84
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
AC, P
ACA

A
AC
P*
D
0
QA
Q*
Q
Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne –
tylko jeden producent…
85
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU
AC, P
ACA

AC
P*
D
0
QA
Q*
Q
Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną
NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów
przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową).
86
ZADANIE
Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same
(AC1=AC2=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produkcji!).
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
D
0
Q
87
ZADANIE
Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same
(AC1=AC2=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produkcji!).
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
D
0
Q
Producenci na rynku pokazanym na
rysunku stosują podobną technikę
produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1= AC2
=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku
jest więcej niż czterech producentów.
a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena
musi pokryć przeciętny koszt produk- 0
cji!).
88
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku
(cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).
b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych?
D
Q
Producenci na rynku pokazanym na
rysunku stosują podobną technikę
produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1= AC2
=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku
jest więcej niż czterech producentów.
a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena
musi pokryć przeciętny koszt produk- 0
cji!).
89
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku
(cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).
b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych?
Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów
wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra,
której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych.
c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa?
D
Q
Producenci na rynku pokazanym na
rysunku stosują podobną technikę
produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1= AC2
=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku
jest więcej niż czterech producentów.
a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena
musi pokryć przeciętny koszt produk- 0
cji!).
90
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku
(cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).
b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych?
Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów
wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra,
której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych.
c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa?
Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć
spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra.
Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom wojnę cenową.
d) Do czego doprowadzi ta wojna?
D
Q
Producenci na rynku pokazanym na P, AC
rysunku stosują podobną technikę
produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC1= AC2
=AC3=AC4). Powiedzmy, że na rynku
AC1
jest więcej niż czterech producentów.
a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena
musi pokryć przeciętny koszt produkcji!).
0
91
AC2
AC3
AC4
D
Q
Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku
(cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji).
b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych?
Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów
wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra,
której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych.
c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa?
Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć
spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra.
Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom wojnę cenową.
d) Do czego doprowadzi ta wojna?
Do zmniejszenia liczby producentów działających na tym rynku do
czterech. Przy stosowanej tu technice produkcji i danej wielkości
popytu (pojemności rynku) na rynku nie jest w stanie utrzymać się
więcej niż czterech producentów.
92
P, AC
AC1
AC2
AC3
AC4
D
0
Q
93
KONIEC DYGRESJI
94
KOSZT KRAŃCOWY
KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego,
TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC =
∆TC/ ∆ Q.
MC = i(Q)
MC
MC
Q
0
U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC.
95
MC = i(Q)
MC
MC
AC
Q
0
U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez minimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.
96
REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH
Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu
krańcowego, MR…
MR
MR
0
Q
97
Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu
krańcowego, MR… i kosztu krańcowego, MC.
MR, MC
MC
MR
0
Q
98
Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg
krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).
MR, MC
MC = MR!
MC
MR
0
QOPT
Q
99
Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg
krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).
MR, MC
MC
MR
???
0
QOPT
QA
Q
100
Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg
krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).
MR, MC
MC
MR
0
???
QB
QOPT
Q
101
Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg
krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).
MR, MC
MC = MR!
MC
MR
0
QOPT
Q
Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg
krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC).
MR, MC
MC = MR!
MC
MR
0
QOPT
Q
Uwaga: Zakładam DOSKONAŁĄ PODZIELNOŚĆ DOBRA!
(Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się w sposób ciągły).
103
A teraz rezygnuję z założenia o DOSKONAŁEJ PODZIELNOŚCI
DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się skokowo,
czyli o całe jednostki).
MR, MC
MC
MR
0
Qk Ql Qm
Q
Przedsiębiorstwo wytwarza WSZYSTKIE TE PORCJE DOBRA,
DLA KTÓRYCH MR > MC. Nie dochodzi do wyrównania się
MR i MC!
104
ZADANIE
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa,
a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze
(osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
PE
PB
D
PC
PA
MR
0
A
B C D
E
F
Q
105
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa,
a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze
(osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
PE
PB
D
PC
PA
MR
0
A
B C D
E
F
Q
0B.
b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?
106
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa,
a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze
(osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
PE
PB
D
PC
PA
MR
0
A
B C D
E
F
Q
0B.
b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?
0A.
c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?
107
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa,
a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze
(osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
PE
PB
D
PC
PA
MR
0
A
B C D
E
F
Q
0B.
b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?
0A.
c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?
0F.
d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?
108
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa,
a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze
(osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
PE
PB
D
PC
PA
MR
0
A
B C D
E
F
Q
0B.
b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?
0A.
c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?
0F.
d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?
0E.
e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany
produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.
109
e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany
produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.
e) X1. Obszar X1X2X3X4.
P, MC, AC, MR
AC
MC
PD
X1
X2
PE
PB
D
PC
PA
X3
X4
MR
0
A
B
C D
E
F
Q
110
Pomyśl teraz o przedsiębiorstwie, które nie osiąga zysku, lecz ponosi straty.
Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE,
mimo ponoszonych strat:
TC>TR
i
VC<TR
111
Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE,
mimo ponoszonych strat:
VC<TR
Innymi słowy:
VC/Q<TR/Q,
112
Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE,
mimo ponoszonych strat:
VC<TR
Innymi słowy:
VC/Q<TR/Q,
Więc:
AVC<P.
113
Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania
produkcji jest:
TC<TR,
czyli:
AC<P.
114
ZADANIE
Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie
warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w
domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie
w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy,
które tym razem leżą „jak ulał”?
115
Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie
warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w
domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie
w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy,
które tym razem leżą „jak ulał”?
a) Tak.
b) Uzasadnij odpowiedź.
116
Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie
warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w
domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie
w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy,
które tym razem leżą „jak ulał”?
a) Tak.
b) Uzasadnij odpowiedź.
b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal
są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko
100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma JESZCZE LEPSZYCH
sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy).
c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i
przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co
wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?
117
Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie
warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w
domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie
w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy,
które tym razem leżą „jak ulał”?
a) Tak.
b) Uzasadnij odpowiedź.
b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal
są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko
100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma jeszcze lepszych sposobów
wydania pieniędzy, ktore mamy).
c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i
przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co
wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?
c)
Przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” wyraża tę
samą regułę, którą kieruje się przedsiębiorstwo, decydując się
kontynuować produkcję mimo strat w krótkim okresie. Mianowicie: wielkość nakładów poniesionych i niemożliwych do odzyskania nie powinna wpływać na decyzje. O takich nakładach ekonomiści mówią „koszty utopione” (ang. sunk costs). Także 100 zł
niepotrzebnie wydane na źle dopasowane dżinsy stanowi koszt
utopiony, którego nie nalezy brać pod uwagę, rozważając kupno
drugiej pary spodni.