PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE

1
Przewodnik do ćwiczeń z przedmiotu „PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE”
; drugi rok studiów dziennych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych
Uniwersytetu Warszawskiego, rok akademicki 2015/2016, semestry zimowy i letni.
Prowadzący ćwiczenia i autor przewodnika : mgr Jacek Kosiarski (ISM UW;
[email protected] ).
CZĘŚĆ PIERWSZA : wybrana bibliografia (uwzględnione w
niej publikacje podano w kolejności alfabetycznej)
A.
Podręczniki
i
niektóre inne (dotyczące wybranych, szczegółowych
zagadnień) publikacje :
1. Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie
ósme zaktualizowane lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis
2.
3.
4.
5.
Antonowicz L., Rzecz o państwach i prawie międzynarodowym, Lublin 2012
Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów
ponowożytnych, Chicago-Warszawa 2008
Bałon K., Tarnogórski R., Zasady techniki prawodawczej w umowach międzynarodowych, Warszawa 2004
Banaszak B., Bisztyga A., Complak K., Jabłoński M., Wieruszewski R., Wójtowicz K., System ochrony praw
człowieka, Kraków 2003
6. Barcik J., Srogosz T., Prawo międzynarodowe publiczne,
Wydawnictwo C. H. Beck (seria : Akademia Prawa; 2. wydanie)
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Warszawa
2014,
Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie)
Bartula P., Kara śmierci, powracający dylemat, Kraków 2007
Basak A., Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław 1993
Batowski H., Walka dyplomacji hitlerowskiej przeciw Polsce 1939-1945, Kraków-Wrocław 1984
Berezowski C., Powstanie Państwa Polskiego w świetle prawa narodów, Warszawa 2008 (reprint wydania z
1934 r.)
Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003, Wydawnictwo
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (lub inne wydanie : J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe
publiczne. Zarys wykładu, Toruń 2007, Wydawnictwo „Dom Organizatora”)
Bieleń S. (red. nauk.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007
Bierzanek R., Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991
Bierzanek R., Wojna a prawo międzynarodowe, Warszawa 1982
Bierzanek R., Załatwianie sporów międzynarodowych 1945-1973, Warszawa 1974
17. Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004
(wydanie ósme zmienione lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
Bogacki P., Stolica Apostolska jako podmiot prawa międzynarodowego, Warszawa 2009
Bregman A., Dzieje pustego fotela. Konferencja w San Francisco i sprawa polska, Warszawa 2009
Bugajski D. R., Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2009
Bugajski D. R. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wyzwania XXI wieku,
Gdynia 2008
Cała-Wacinkiewicz
E.,
Podgórzańska
R.,
Wacinkiewicz
D.
(red.),
Encyklopedia
zagadnień
międzynarodowych, Warszawa 2011
Chodorowski J., Przynęty i pułapki w europejskich traktatach integracyjnych. Traktat o Utworzeniu
Wspólnoty Europejskiej. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat Amsterdamski Wnoszący Poprawki do Traktatu
o Unii Europejskiej i do Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Teksty i komentarze, Rzeszów 2001
Chruściak R., Ratyfikacja Traktatu z Lizbony. Spory polityczne i prawne, Warszawa 2010
Civikov G., Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009
Czapliński W.,
Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem
zbrojnym, Warszawa 2009
Czapliński W., Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne
(1990-1992), Warszawa 1998
Czapliński W., Łukańko B. (red.), Problemy prawne w stosunkach polsko-niemieckich u progu XXI wieku,
Warszawa 2009
29. Czapliński W., Wyrozumska A.,
Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia
systemowe, Warszawa 2014 (3. wydanie zmienione i uaktualnione), Wydawnictwo
C.H. Beck (seria : Studia Prawnicze)
30.
31.
32.
33.
Daszkiewicz K., Niemieckie ludobójstwo na narodzie polskim (1939-1945), Toruń 2009
Dąbrowski P., Cudzoziemiec niepożądany w polskim prawie o cudzoziemcach, Warszawa 2011
Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe, Warszawa 2003
Dróżdż D., Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie, działalność, Łódź
2011
34. Dróżdż D., Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawie karnym, Warszawa 2010
2
35. Dynia E. (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów
2003
36. Dynia E., Przestępstwa prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki,
Warszawa 1999
37. Dynia E., Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997
38. Ehrlich L., Paweł Włodkowic i Stanisław ze Skarbimierza, Warszawa 1954
39. Ehrlich L., Prawo międzynarodowe, Warszawa 1958
40. Flemming M., Jeńcy wojenni. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2000
41. Frankowska M., Prawo traktatów, Warszawa 1997 (lub wydanie z 2007 r.), Oficyna
Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej
42. Galicki Z., Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K. (red. nauk.), 40 lat minęło – praktyka i perspektywy
Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 2009
43. Gawłowicz I., Międzynarodowe prawo dyplomatyczne – wybrane zagadnienia, Warszawa 2011
44. Gelberg L., Zarys prawa międzynarodowego publicznego, Warszawa 1979
45. Gilas J., Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 (wydanie drugie zmienione i poprawione)
46. Góralczyk W., Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego
47. Góralczyk W., Sawicki S., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa
2003 (wydanie dziewiąte lub następne; poprzednio ukazywało się jako : W.
Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie), Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis
48. Góralski W. M. (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 19442004, tom I : Studia, Warszawa 2004
49. Górbiel A., Międzynarodowe prawo kosmiczne, Warszawa 1985
50. Grzebyk P., Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 2010
51. Gruszczyński K. J., Szyjko C. T., Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie międzynarodowym
publicznym : aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tomy I-II, Warszawa 2014
52. Grzegorczyk P., Immunitet państwa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010
53. Haliżak E., Kuźniar R. (red.), Prawo, instytucje i polityka w procesie globalizacji. Księga jubileuszowa
dedykowana Profesorowi Januszowi Symonidesowi, Warszawa 2003
54. Haliżak E., Kuźniar R. (red. nauk.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa
2006 (wydanie IV zmienione)
55. Heydecker J. J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 2009
56. Iwanejko M., Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Kraków 1974
57. Iwanejko M., Spory międzynarodowe. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 1976
58. Jagielski J., Obywatelstwo polskie. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1998
59. Jakubowski W., Solarczyk M., Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne,
Warszawa 2002
60. Janusz-Pohl B., Immunitety w polskim postępowaniu karnym, Warszawa 2009
61. Jasudowicz T., Wpływ zmiany okoliczności na obowiązywanie umów międzynarodowych, Toruń 1977
62. Jasudowicz T. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i
wyzwania, Toruń 2007
63. Kadell F., Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie, Wrocław 2008
64. Kalbarczyk S. (red.), Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa, Warszawa 2010
65. Kamiński T., Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003
66. Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K., pod
międzynarodowe publiczne w pytaniach i
LexisNexis
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
redakcją S. Sawickiego, Prawo
odpowiedziach, Warszawa 2009,
Karski K., Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego, Warszawa 2009
Karski K., Rozpad Związku Radzieckiego a prawo międzynarodowe, Warszawa 2015
Karski K. (red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 2015
Kastory A., Żegluga dunajska w polityce międzynarodowej w XX wieku, Kraków 2011
Kisielewski T.A., Katyń. Zbrodnia i kłamstwo, Poznań 2008
Klafkowski A.,
Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1981 (wydanie szóste), Państwowe
Wydawnictwo Naukowe
Klafkowski A., Umowa poczdamska z dnia 2 VIII 1945 r., Warszawa 1985
Knorowski A., Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm
międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002
Kolasa J. (red.), Współczesne sadownictwo międzynarodowe. Tom I : Zagadnienia instytucjonalne, Wrocław
2009
Kolasa J. (red.), Współczesne sądownictwo międzynarodowe. Tom II : Wybrane zagadnienia prawne,
Wrocław 2010
Kolasa J., Kozłowski A. (red.). Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Wrocław 2003
Kolasa J., Kozłowski A. (red.), Rozwój prawa międzynarodowego – jedność czy fragmentacja ?, Wrocław
2007
Komorowski K. (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009
Kosińska K., Zbrodnia ludobójstwa w prawie międzynarodowym, Toruń 2009
Kozłowski A., Estoppel jako ogólna zasada prawa międzynarodowego, Wrocław 2009
Kozłowski A., Interpretacja traktatu międzynarodowego w świetle jego kontekstu, Warszawa 2002
3
83. Kozłowski A., Mielnik B. (red.), Odpowiedzialność międzynarodowa jako element międzynarodowego
porządku prawnego, Wrocław 2009
84. Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008
85. Krzan B., Kompetencje Rady Bezpieczeństwa ONZ w międzynarodowym sądownictwie karnym, Toruń 2009
86. Kubiak K., Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku, Warszawa 2012
87. Kucharczyk G., Pierwszy holocaust XX wieku, Warszawa 2004 (lub wyd. 2; 2012)
88. Kulesza J., Należyta staranność w prawie międzynarodowym, Poznań-Łódź 2013
89. Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000 (wydanie
pierwsze lub następne)
90. Kwiecień R., Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Warszawa 2000
91. Kwiecień R., Suwerenność państwa. Rekonstrukcja i znaczenie idei w prawie międzynarodowym, Kraków
2004
92. Kwiecień R. (red.), Państwo a prawo międzynarodowe jako system prawa, Lublin 2015
93. Lankosz K., Sobol G. (red.), Wybrane problemy współczesnego prawa międzynarodowego (publikacja
pokonferencyjna), Kraków 2013
94. Leśko T., Międzynarodowe ograniczenia w prowadzeniu konfliktów zbrojnych, Warszawa 1990
95. Łazowski A., Zawidzka A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003
(wydanie drugie poprawione i uzupełnione), Wydawnictwo C.H. Beck, seria : Skrypty
Becka (lub wydanie z 2008 r. w serii : Podręczniki Prawnicze)
96.
97.
98.
99.
Łopuski J. (red.), Prawo morskie, tom I, Bydgoszcz 1996
Łossowski P., Dyplomacja polska 1918-1939, Warszawa 2001
Łukaszuk L., Międzynarodowe prawo morza, Warszawa 1997
Łukaszuk L., Współczesne spory i konflikty międzynarodowe dotyczące obszarów morskich. Wybrane
zagadnienia prawne i polityczne, Gdynia 2004
100.
Łukaszuk L., Współpraca i spory międzynarodowe na morzach. Wybrane zagadnienia prawa, polityki
morskiej i ochrony środowiska, Warszawa 2009
101.
Łuszczuk M. (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją, Lublin 2013
102.
Makowski J., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 1948
103.
Makowski A., Ilnicki M., Wojna na morzu we współczesnym prawie międzynarodowym, WarszawaToruń 1996
104.
Marcinko M., Łubiński P., Wybrane zagadnienia z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego,
Kraków 2009
105.
Matyasik M., Domagała P., Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości
tranzytywnej, Warszawa 2012
106.
Menkes J. (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor
Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006
107.
Menkes J. (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz,
Warszawa 2007
108.
Menkes J., Wasilkowski A., Organizacje międzynarodowe. Wprowadzenie do systemu, Warszawa 2004
109.
Michałowska G., Problemy ochrony praw człowieka w Afryce, Warszawa 2008
110.
Michowicz W. (red.), Historia dyplomacji polskiej. Tom V : 1939-1945, Warszawa 1999
111.
Mielnik B., Kształtowanie się pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym, Wrocław
2008
112.
Mielnik B., Wnukiewicz-Kozłowska A. (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013
113.
Mik C., Marciniak K. (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w
życie, Toruń 2009
114.
Multan W., Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985
115.
Musiał Z., Wolniewicz B., Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003 [lub wydanie II poszerzone, Komorów
2010]
116.
Muszyński M., Obywatelstwo niemieckie. Wprowadzenie w problematykę, Bielsko-Biała 2002
117.
Muszyński M., Państwo w prawie międzynarodowym. Istota, rodzaje i atrybuty, Bielsko-Biała (bez roku
wydania)
118.
Muszyński M.,
Przejęcie majątków niemieckich przez Polskę po II wojnie światowej. Studium
prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Bielsko-Biała 2003
119.
Nahlik S. E., Kodeks prawa traktatów, Warszawa 1976
120.
Nowakowska-Małusecka J.,
Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w byłej
Jugosławii i w Rwandzie, Katowice 2000
121.
Nowakowska-Małusecka J. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania
współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010
122.
Ostropolski T., Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008
123.
Pałys P., Czechosłowackie roszczenia graniczne wobec Polski 1945-1947. Racibórz-Głubczyce-Kłodzko,
Opole 2007
124.
Parzymies S., Popiuk-Rysińska I. (red.), Udział Polski w organizacjach międzynarodowych, Warszawa
2012
125.
Pawlak S., Ochrona mniejszości narodowych w Europie, Warszawa 2001
126.
Płachta M.,
Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i
porównawcze, Warszawa 2000
127.
Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tomy I-II, Kraków 2004
128.
Polkowska M., Prawo kosmiczne w obliczu nowych problemów współczesności, Warszawa 2011
129.
Polkowska M., Suwerenność państwa w przestrzeni powietrznej. Geneza, zakres i ewolucja, Warszawa
2009
4
130.
Potyrała A., Współpraca państw z międzynarodowymi trybunałami karnymi a suwerenność. Studium
politologiczno-prawne, Poznań 2010
131.
Przyborowska-Klimczak A., Pyć D. (red.), Leksykon prawa międzynarodowego publicznego. 100
podstawowych pojęć, Warszawa 2012
132.
Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 2006
133.
Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006
134.
Sandorski J., Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość, Poznań 2004
135.
Sandorski J., Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978, UAM
136.
Sandorski J., Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane,
Poznań 2006
137.
Sawicki S., Prawo konsularne. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003 (wydanie drugie)
138.
Shaw M. N., Prawo międzynarodowe, Warszawa 2000 (lub wydanie z 2006 r.)
139.
Skomerska-Muchowska I. (red.), Ewolucja immunitetów mających swe źródło w prawie
międzynarodowym, Łódź 2014
140.
Sobczyński M., Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006
141.
Sozański J., Współczesne prawo traktatów, Warszawa-Poznań 2003
142.
Sozański J., Wspólnotowe a powszechne prawo traktatów – wzajemne relacje a jedność czy odrębność
unormowań i systemów, Toruń 2004
143.
Sutor J., Immunitet państwa, Warszawa 2011
144.
Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione lub
następne)
145.
Szafarz R., Obowiązkowa jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, WrocławWarszawa-Kraków 1991
146.
Szpak A., Kontrola przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego w orzecznictwie
międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc, Toruń 2011
147.
Szpak A., Międzynarodowe prawo humanitarne, Toruń 2014
148.
Szpak A., Status prawny zatrzymanych w Guantanamo Bay, Toruń 2007
149.
Symonides J., Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the Struggle
against Terrorism, Warszawa 2008
150.
Symonides J., Nowe prawo morza, Warszawa 1986
151.
Symonides J. (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006
152.
Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003 (lub
następne wydanie)
153.
Wasilewski T., Delimitacja szelfu kontynentalnego : studium prawnomiędzynarodowe, Toruń 1994
154.
Wesołowska E. A., Paweł Włodkowic – współczesne znaczenie poglądów i dokonań, Toruń 1997
155.
Wieliczka-Szarkowa J., Wołyń we krwi 1943, Kraków 2013
156.
Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów prawniczych studiów
zaocznych, Białystok 1997, wydawca : Temida 2
157.
Winiarski B., „Obrona konieczna” w prawie narodów, Lwów 1936
158.
Wnukiewicz-Kozłowska A. (red.), Aksjologia współczesnego prawa międzynarodowego, Wrocław 2011
159.
Wojtanowska N., Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy, Kraków 2015
160.
Wołyń 1943 – rozliczenie. Materiały przeglądowej konferencji naukowej „W 65. rocznicę eksterminacji
ludności polskiej na Kresach Wschodnich dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich”, Warszawa 10 lipca
2008, Warszawa 2010
161.
Wójtowicz K. (red.), Otwarcie Konstytucji RP na prawo międzynarodowe i procesy integracyjne,
Warszawa 2006
162.
Wyrozumska A., Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995
163.
Wyrozumska A., Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006
164.
Zajadło J., Dylematy humanitarnej interwencji, Gdańsk 2005
165.
Zdanowicz M., Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa 2001
166.
Żylicz M., Prawo lotnicze międzynarodowe, europejskie i krajowe, Warszawa 2011 (wyd. 2)
B. Źródła, dokumenty, materiały :
1.
2.
Barcz J., Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty
skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Warszawa 2008
Barcz J., Michoński A. (wstęp, wybór i oprac. dokumentów),
Polska w Unii Europejskiej. Wybór
dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie – dokumenty,
Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione)
3. Bieleń S. (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów,
Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione), Oficyna Wydawnicza
ASPRA-JR, Fundacja Studiów Międzynarodowych
4.
5.
Bieńczyk-Missala A. (wybór i oprac.), Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór dokumentów,
Warszawa 2008
Brownlie I. (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002
6. Daranowski P., Połatyńska J. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
orzecznictwa, Warszawa 2011, Wydawnictwo C. H. Beck
7.
8.
9.
Dębski S. A., Góralski W. M. (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polskoniemieckich 1944-2004, tom II : Dokumenty, Warszawa 2004
Durys P., Jasiński F. (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 2000
Durys P., Jasiński F. (red.), Wybór aktów prawnych do nauki międzynarodowego prawa lotniczego i
kosmicznego, Warszawa 1999
5
10. Filipek P., Kuźniak B., Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tablice,
Warszawa 2000 (lub następne wydania), Wydawnictwo C. H. Beck
11. Flemming M.,
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór
dokumentów, uzupełn. i red. M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003, Akademia
Obrony Narodowej
12. Flemming M., Wojciechowska J.,
Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i
obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999
13. Gelberg L. (oprac.), Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, tomy 1-3,
Warszawa 1954-1960
14. Heintschel von Heinegg W., Casebook Völkerrecht, München 2005
15. Izydorczyk J., Wiliński P., Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court. Powstanie.
Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004
16. Jarosz-Żukowska S. (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, Wrocław 2002
17. Jasudowicz T., Szuniewicz M., Balcerzak M, Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych. Zbiór
materiałów, Toruń 2008
18. Kocot K., Wolfke K. (oprac.), Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, Wrocław-Warszawa
1978 (wydanie IV uzupełnione)
19. Konstytucja dla Europy. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, Bielsko-Biała 2005
20. Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Znojek M., Prawo karne międzynarodowe. Wybór źródeł,
Warszawa 2010
21. Krukowski J., Konkordaty współczesne. Doktryna, teksty (1964-1994), Warszawa 1995
22. Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski Odrodzonej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998
23. Kuźniak B. (red.), Prawo dyplomatyczne i konsularne – wykład wprowadzający, tablice, zadania, Warszawa
2015
24. Lankosz K., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wybór dokumentów, Bielsko-Biała
2007
25. Lasocik Z. (red.), Handel ludźmi. Zapobieganie i ściganie, Warszawa 2006
26. Liedel K., Zwalczanie terroryzmu lotniczego. Aspekty prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003
27. Łazowski A. (wybór i wprowadz.),
Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór
przepisów, Kraków 2003, Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE
28. Menkes J. (red. nauk.), Wybór kazusów z prawa międzynarodowego. Zagadnienia ogólne. Zeszyt 1,
Warszawa 2008
29. Menkes J., Majewski Ł. (red. nauk.), Wybór kazusów z prawa międzynarodowego. Źródła prawa
międzynarodowego. [Zeszyt 2], Warszawa 2010
30. Mikołajczyk B. (oprac.), Wybór polskich aktów prawnych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego i
praw człowieka, Tychy 2004
31. Muszyński M., Hambura S., Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom.
Wersje skonsolidowane po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Bielsko-Biała 2010
32. Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004
33. Przyborowska-Klimczak A., Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (wydanie
piąte zmienione lub następne), Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze
34. Przyborowska-Klimczak A. (wybór i oprac.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Wybór dokumentów, Lublin 2006, Oficyna Wydawnicza VERBA
35. Przyborowska-Klimczak A., Staszewski W. (oprac.),
Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór
dokumentów, Lublin 2001
36. Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej
Wołynia 1939-1945, tomy I-II, Warszawa 2006
37. Sierpowski S., Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tomy I-III, Poznań 1989-1992
38. Sommer T. (oprac.), Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 19371938. Dokumenty z centrali, Warszawa 2010
39. Staszków J., Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Kraków 2001
40. Sykulska M., Prawo międzynarodowe publiczne, Sopot 1998
41. Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie
uzupełnione i poprawione)
42. Winiarski B. (oprac.), Wybór źródeł do nauki prawa międzynarodowego, Warszawa 1938
43. Wybór konwencji Rady Europy. Wersja polska, przygotował K. Drzewicki, Warszawa 1999
44. Zielińska E. (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004
6
CZĘŚĆ DRUGA : szczegółowy program ćwiczeń
I.
ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
A) Pojęcia podstawowe. Tzw. społeczność międzynarodowa a prawo międzynarodowe publiczne.
Charakterystyczne cechy społeczności i prawa międzynarodowego – m.in. brak ustawodawcy,
zorganizowanego aparatu przymusu i obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego; zagadnienie
hierarchii norm w prawie międzynarodowym. Pojęcie, nazwa, systematyka i podstawa obowiązywania
prawa międzynarodowego (doktryny naturalistyczna i pozytywistyczna); prawo międzynarodowe
publiczne a prawo międzynarodowe prywatne. Podstawowe zasady prawa międzynarodowego.
Problem skuteczności i sankcji przepisów prawa międzynarodowego. Rodzaje sankcji w prawie
międzynarodowym ; sankcje wyróżniane w Karcie Narodów Zjednoczonych (art. 5, 6, 19, 41, 42).
B) Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne państw. Teorie monizmu (monizm z
prymatem prawa wewnętrznego i monizm z prymatem prawa międzynarodowego) oraz dualizmu.
Stosowanie prawa międzynarodowego wewnątrz państwa. Miejsce prawa międzynarodowego w
polskim porządku prawnym. Analiza wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 (wydanie ósme
zmienione), rozdz. I (s. 13-30).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2003 (wydanie
dziewiąte), rozdz. I (s. 15-37).
3. M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 1997, rozdz. IV – p.1.2 („Przestrzeganie umów
międzynarodowych a prawo wewnętrzne”; s. 103-110).
4. J. Kosiarski, Polska wobec prawa międzynarodowego
(w :) S. Bieleń (red. nauk.), Polska w
stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdz. IX (s. 151-183) .
5. Artykuły 4, 8, 9, 87-91, 116, 117, 121, 122, 125, 126, 133, 146, 188-193, 235 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (w :) „Rzeczpospolita” z 3 kwietnia 1997 r.
6. Artykuły 26, 27, 46 i 53 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r.
(w :)
M. Frankowska …,op.cit. (aneks I)
lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo w stosunkach
międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione)
lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
dokumentów, Lublin 2006 lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Zbiór przepisów, Kraków 2003.
7. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
(s.30-47) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne
…, op.cit. (s. 9-30) lub A.Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 25-56).
8. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970 r. oraz Akt Końcowy KBWE z
1 sierpnia 1975 r. (Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami
uczestniczącymi) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 57-63 i 401-405).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
9. J. Ciechański, Prawo międzynarodowe – normy i regulacja (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki
międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika (rozdział XIII), Warszawa 2006 (wydanie IV zmienione ; s. 327352).
10. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe , Warszawa 2014
(3. wydanie zmienione i uaktualnione), rozdz. 1. „Zagadnienia wstępne”, § 1. „Prawo międzynarodowe w
systemie prawa” (s. 1-19).
11. Do wyboru :
a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 11 maja 2005 r. K 18/04. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Traktat
akcesyjny) (w :) www.trybunal.gov.pl
lub
b) Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [ z dnia 11 maja 2005 r.] w sprawie zgodności z Konstytucją Traktatu
akcesyjnego (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej.
Wybór dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie – dokumenty,
Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione ; s. 993 – 1088).
12. K. Wójtowicz, Konstytucja RP z 1997 r. a członkostwo Polski w Unii Europejskiej
(w :) J. Barcz (red.),
Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie) (s. I-517 – I-539).
13. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach : Van Gend en Loos (1963), Costa
przeciwko ENEL (1964), Internationale Gesellschaft (1970), Simmenthal (1978) (w :) P. Mikłaszewicz (oprac.),
Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych według orzecznictwa ETS i
Sądu Pierwszej Instancji. Omówienia wybranych orzeczeń (1963-2005), [Warszawa, Biuro Trybunału
Konstytucyjnego. Zespół Orzecznictwa i Studiów] 2005 (s. 3-7) - www.trybunal.gov.pl
7
14. Łącznie : a) K. Pawłowicz, Czy polska konstytucja jest jeszcze ważna ?, „Rzeczpospolita” z 25 marca 2008 r.
; b) K. Pawłowicz, Czy polska władza sprzeniewierza się woli narodu ?, „Rzeczpospolita” z 23 kwietnia 2008 r. ; c)
K. Pawłowicz, Kto obroni naszą suwerenność, „Rzeczpospolita” z 13 lipca 2009 r.
15. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991,
(fragment pt. „Granice mocy obowiązującej prawa międzynarodowego”, s. 141 – 145).
II.
ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Zasadnicze etapy historii prawa międzynarodowego i historii nauki prawa międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. II (s. 31-74).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. II (s. 38-59).
3. Do wyboru : a) G. Kucharczyk, Mała historia polskiej myśli politycznej , Dębogóra 2007, rozdz. II
(„Polska nauka o prawie narodów i prawie wojny”; s. 15-20)
lub b) J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006,
rozdz. pt. „Polacy na soborze w Konstancji” (s. 230-260) lub c) S. Wielgus, Paweł Włodkowic (w :)
Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 82-86)
lub d) W. Bernacki, Wizje ładu
międzynarodowego w polskiej myśli politycznej XV-XVIII wieku
(w :)
J. Kloczkowski (red.),
Przeklęte miejsce Europy ? Dylematy polskiej geopolityki , Kraków 2009 (s. 47-66) lub e) W.
Bernacki, Myśl polityczna I Rzeczpospolitej, Kraków 2011 (s. 30-40, fragment nt. Stanisława ze
Skarbimierza i Pawła Włodkowica) lub f) H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, rozdz.
II „Pogrom Zakonu Niemieckiego (1385-1422)”, pkt. 6 „Pokój toruński 1411 roku i próby rewizji jego
postanowień”, pkt. 7 „Spory polsko-krzyżackie w latach 1414-1422” (s. 116-123) lub g) R. Grodecki,
S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, oprac. J. Wyrozumski, Kraków 2011
(reedycja na podstawie wydania z 1926 r.), rozdz. pt. „Wybuch wielkiej wojny polsko-krzyżackiej
1409/1411 r.”, „Zewnętrzne położenie Polski i Zakonu”; „Wyprawa przeciwko Krzyżakom 1410 r.”,
„Bitwa pod Grunwaldem, 15 lipca 1410 r.”, „Pokój toruński”, „Sobór w Konstancji. Stosunek Polski do
rozłamu w Kościele”, „Polacy na soborze”, „Spór polsko-krzyżacki przed soborem. Traktaty Pawła
Włodkowica”; „Wyniki soboru w Konstancji w stosunku do Polski” (s. 673-676; 679-681; 683-684; 693698).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
4. J. Gilas, Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 (wyd. drugie zmienione i popraw.), rozdz. II ( „Historia prawa
międzynarodowego”; rozdz. III, p. 5 („Doktryna prawa międzynarodowego”), p. 6 („Polska doktryna prawa
międzynarodowego”) (s. 41-47, 63-75).
5. Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom II :
Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1984, rozdz. I („Koncepcje prawne w Rzeszy hitlerowskiej a jej
okupacje”, s. 11-33).
6. Orędzie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Monroe`ego w sprawie polityki nieinterwencji.
Waszyngton, 2 grudnia 1823 r. ;
Pakt pomiędzy Niemcami, Włochami i Japonią (tzw. Pakt Trzech). Berlin, 27
września 1940 r.
(w :)
W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe,
Warszawa 2003 (s. 149-150 i 652).
7. Łącznie : a) Breżniewa doktryna (w :) M. Bankowicz (red.), Słownik polityki, Warszawa 1999 (s. 36-37) ;
b) J. Bartyzel, Demokracji „kult” (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom V, Radom 2001 (s. 9-12).
8. U. Herbert, Werner Best. Studium biograficzne. O radykalizmie, światopoglądzie i rozsądku 1903-1989,
Warszawa 2007, część druga, rozdz. II, pkt. 2 („Volkistowski porządek wielkich przestrzeni w Europie ”, s. 327355).
9. Krytyczne spojrzenie na współczesne prawo międzynarodowe z zawartą w nim delegalizacją wojny- zob. : A.
Wielomski, Prawo międzynarodowe jest fikcją - http://nczas.com/publicystyka/prawo-miedzynarodowe-jest-fikcja/
10. J. Sandorski, Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość , Poznań 2004, rozdz. pt. „Internacjonalista i
wizjoner”, „Polityk”, „Finis coronat opus – sędzia międzynarodowy” (s. 23-43, 54-75, 105-132).
III.
ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego – w sensie materialnym, formalnym i poznawczym.
Podstawy wyrokowania sądów międzynarodowych – na przykładzie artykułu 38 Statutu
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.
Podstawowe i bezsporne źródła prawa międzynarodowego : umowa międzynarodowa i zwyczaj
międzynarodowy. Elementy obiektywny i subiektywny zwyczaju. Inne kategorie źródeł : „ogólne
zasady prawa uznane przez narody cywilizowane”, orzecznictwo sądów, doktryna prawa, uchwały
organów organizacji międzynarodowych, akty jednostronne państw. Tzw. soft law. Zagadnienie
kodyfikacji prawa międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
8
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. rozdz. III – § 1, § 2-p.1, § 7, § 8, § 9, § 10 ; rozdz. VIII § 3 (s. 75-79, 106-116, 294-298).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III – § 1 oraz początek § 2 - do „Definicji w Konwencji
Wiedeńskiej” włącznie ; § 3, § 4, § 5 ; rozdz. V - § 4 (s. 60-68, 96-114, 161-164).
3. Artykuły 38 i 59 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r. (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
lub
A. Przyborowska-Klimczak, Prawo międzynarodowe
publiczne …, op.cit. lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.
4. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 1 i 2 (s. 33-41).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
5. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I –
p. 2 i 3 ; rozdz. II (s. 14-84).
6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
2. „Tworzenie prawa międzynarodowego”, § 1. „Źródła prawa międzynarodowego – zagadnienia wstępne”, § 3.
„Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez zwyczaj”, § 4. „Ogólne zasady prawa jako źródło prawa
międzynarodowego”, § 5. „Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez akty jednostronne” (s. 33-56, 97-166).
IV.
ZAGADNIENIE
MIĘDZYNARODOWYM
PODMIOTOWOŚCI
W
PRAWIE
A) Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym. Zdolność prawnomiędzynarodowa i
zdolność do czynności
prawnomiędzynarodowej.
prawnomiędzynarodowych.
Zakres
treściowy
podmiotowości
B) Państwo w prawie międzynarodowym. Elementy państwa : władza najwyższa, terytorium,
ludność. Suwerenność, prawa zasadnicze i immunitet państwa. Powstawanie, tożsamość i upadek
państw. Rodzaje państw z punktu widzenia ich struktury oraz ze względu na ograniczenie ich
zdolności do czynności prawnomiędzynarodowych.
C) Zagadnienie innych niż państwa podmiotów prawa międzynarodowego. Organizacje
międzyrządowe ; Organizacja Narodów Zjednoczonych. Stolica Apostolska, Zakon Maltański, tzw.
terytoria autonomiczne, tzw. wspólnoty powstańcze.
Kwestia podmiotowości osób fizycznych i prawnych jako przedmiot sporu w nauce prawa
międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. VIII - § 1, § 2, § 3, §
4 ; rozdz. X - § 10 p. 3 („Neutralność wojenna w świetle Karty NZ“); (s. 117 – 139, 285-300, 439-440).
2. A. Wasilkowski, Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim
(w :)
J. Kolasa, A. Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie,
Wrocław 2003 (s. 11-24).
3. L. Antonowicz,
Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme
zaktualizowane), rozdz. I - § 1, § 4 ; rozdz. II - § 2, § 3 ; rozdz. III - § 1, § 2, § 4, § 5 ; rozdz. IV (s. 1316, 21-23, 40-47, 59-68, 72-78, 81-94).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. XII - § 1 – p. A, B, C
(s. 114-147, 288-290).
5. Łącznie : a) 11.2.1929 r., Rzym. Układy laterańskie. Traktat między Stolicą Apostolską a Włochami
(w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom drugi : 1927-1934,
Poznań 1992 (s. 121-130) ; b) 26.12.1933 r., Montevideo. Konwencja o prawach i obowiązkach
państw zawarta na 17 Konferencji Panamerykańskiej (w :) tamże (s. 482-486).
6. Łącznie nt. immunitetu państwa : a) J. Ciszewski, Immunitet jurysdykcyjny państw obcych,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations” (wydawca : ISM UW), nr 1-2(tom 21)/2000
(s.123-133) ;
b) J. Skrzydło, Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym w Chicago.
(Roszczenia obywateli amerykańskich przeciwko Polsce), „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s. 37-43) ;
c) Sz. Janczarek, Immunitet jurysdykcyjny państwa a bezwzględnie obowiązujące normy prawa
międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 12/2009 (s. 57-68); d) M. Wasiński, Immunitet państwa a
jurysdykcja terytorialna (na tle orzeczenia SN w sprawie Natoniewski v. RFN) , „Państwo i Prawo”,
10/2012 (s. 76-88); e) E. Olas, Immunitet jurysdykcyjny państwa (uwagi na tle wyroku MTS) , „Państwo
i Prawo”, nr 12/2013 (s. 73-86); f) W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne.
Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 2
„Kompetencje państwa i ich ochrona”, II. „Immunitet państwa” (s.300-319).
7. D. R. Bugajski, Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu, „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 41)/2010 (s.203-221) – także do tematów XIV i
XV.
9
8. K. Karski, Problem statusu korporacji ponadnarodowych w prawie międzynarodowym (globalizacja
a podmiotowość prawa międzynarodowego)
(w :)
E. Dynia (red.), Nauka prawa
międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003 (s. 114-134).
9. L. Antonowicz, Status prawnomiędzynarodowy Republiki Chińskiej na Tajwanie (w :) E. Haliżak
(red.), Tajwan w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1997 (s. 33-42).
10. J. Zajadło, Prawo międzynarodowe wobec problemu „państwa upadłego” , „Państwo i Prawo”, nr
2/2005 (s. 3-20).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. Łącznie : a) Artykuł I-6 („Prawo Unii”) Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, Bruksela, 29
października 2004 r. (w :) Konstytucja dla Europy. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy , Bielsko-Biała
2005 (s. 13) ;
b) 17. Deklaracja odnosząca się do pierwszeństwa (w :) J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty
stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony ,
Warszawa 2008, rozdz. 4, pkt. 4.1 „Deklaracje odnoszące się do postanowień Traktatów” (s. 620)
lub
M.
Muszyński, S. Hambura, Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane
po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Bielsko-Biała 2010 (s. 380-381) ;
c) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Tytuł I „Kategorie i dziedziny kompetencji Unii” (art. 2, 3, 4, 5, 6)
(w :)
J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony …, op.cit. (s. 302-304)
lub M. Muszyński, S. Hambura,
Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw
Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu
w życie Traktatu z Lizbony …, op.cit. (s. 76-78).
12. Nt. immunitetu państwa zob. łącznie m. in. następujące omówienia :
a) J. Sutor, Immunitet państwa, Warszawa 2011, rozdz. III „Immunitet jurysdykcyjny państwa”, rozdz. VI „Doktryna
absolutnego i doktryna ograniczonego immunitetu państwa, doktryna aktu państwa i non-justiciability oraz kwestia
stosowania zasad : wzajemności i lex retro non agit, rozdz. VIII „Zasady i normy współczesnego prawa
immunitetu państwa”, rozdz. IX „Immunitet państwa w świetle orzecznictwa polskiego i w stosunkach Polski z
niektórymi obcymi państwami” (s. 56-80, 119-153, 182-234, 235-268);
b) K. J. Gruszczyński, C. T. Szyjko, Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie międzynarodowym publicznym.
Aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tom I : Analiza kazusów krajowych i międzynarodowych,
Warszawa 2014, rozdz. 3.2. „Immunitet jurysdykcyjny państwa w orzecznictwie sądów międzynarodowych” i
rozdz. 3.3. „Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka“ (s. 150-169);
c)M. Kałduński, Immunitet państwa. Nowe tendencje i wyzwania (w: ) I. Skomerska-Muchowska (red.), Ewolucja
immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym, Łódź 2014 (s. 15-35).
13. Nt. orzecznictwa związanego z immunitetem państwa zob. łącznie :
a) Jurisdictional Immunities of the State (Germany v. Italy : Greece Intervening), 3 February 2012. Judgment (w
:) www.icj-cij.org ; b) Postanowienie Sądu Najwyższego RP z 29 X 2010 r. w sprawie z powództwa Winicjusza
Natoniewskiego przeciwko Republice Federalnej Niemiec – Federalnemu Urzędowi Kanclerskiemu w Berlinie o
zapłatę. Sygn. akt CSK 456/09 .
14. Nt. specyficznej kwestii nabywania podmiotowości prawnomiędzynarodowej (jako państwa) przez twory w
istocie kryminalne (w tym nt. akcji zbrojnej przeciwko Jugosławii, secesji Kosowa i związków albańskich klanów
kryminalnych z tzw. Armią Wyzwolenia Kosowa) zob. : P. Borawski, Albańska przestępczość zorganizowana we
współczesnej Europie, „Arcana”, nr 105 (3/2012) (s. 126-148).
15. K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego , Warszawa 2009,
rozdz. 1 pt. „Miejsce osób prawnych prawa wewnętrznego w teorii podmiotowości prawnomiędzynarodowej” (s.
17-57), rozdz. 3 pt. „Organy międzynarodowe, przed którymi osoby prawne prawa wewnętrznego mogą pozywać
lub być pozywane przez państwa” (s. 151-195), rozdz. 6 pt. „Rodzaje osób prawnych prawa wewnętrznego
występujących w obrocie prawnomiędzynarodowym” (s. 268-395).
16. Łącznie : a) A. Wielomski, Państwo (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 50-54) ;
b) A. Wielomski, Suwerenność (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVII, Radom 2006 (s. 31-32).
17. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 2006, rozdz. I („Państwo w
stosunkach międzynarodowych”, s. 11-31).
18. J. Ruszkowski, Ekskluzywny status międzynarodowy pozaunijnych regionów w granicach Unii Europejskiej na
przykładzie Wyspy Man i Wyspy Jersey (w :) M. Giedrojć, M. Mieczkowska, D. Rdzanek, J. Mieczkowski (red.),
Niemcy w integrującej się Europie XX w. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Stanisławowi
Burgerowi, Toruń 2005 (s. 300-307).
19. R. Kwiecień, Suwerenność państwa. Rekonstrukcja i znaczenie idei w prawie międzynarodowym, Kraków
2004, rozdz. II (s. 119-162).
20. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów prawniczych studiów
zaocznych, Białystok 1997, rozdz. 3 – p.1 („Pojęcie podmiotu prawa międzynarodowego” ; s. 51-58).
21. W. Jakubowski, M. Solarczyk, Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne ,
Warszawa 2002, rozdz. II „Stolica Apostolska jako prawna personifikacja Kościoła ” ; rozd. IV ”Relacje Stolicy
Apostolskiej z Państwem Miasta Watykańskiego”; rozdz. V „Relacje Stolicy Apostolskiej z Suwerennym
Rycerskim Zakonem Maltańskim” (s. 54-61, 116-138).
22. A. Przyborowska-Klimczak, Ewolucja prawnomiędzynarodowej sytuacji europejskich państw miniaturowych
(w :)
J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor
Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 439-455).
10
23. Łącznie nt. specyficznej podmiotowości Zakonu Maltańkiego : a) B. Mielnik, Kształtowanie się
pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym, Wrocław 2008, rozdz. II, pkt. D „Zakon Kawalerów
Maltańskich” (s. 134-143); b) P. Czubik, Zakon Maltański jako reliktowy podmiot prawa międzynarodowego (w :)
B. Mielnik, A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013 (s. 167182).
V.
UZNANIE MIĘDZYNARODOWE
Pojęcie, formy, rodzaje oraz przedmiot uznania międzynarodowego. Konsekwencje uznania państwa
(teorie konstytutywna i deklaratywna). Uznanie rządu i kryteria uznania rządu na przykładzie doktryn
Tobara i Estrady. Uznanie za powstańców i za stronę wojującą.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 6 (s. 140-148).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 5 – fragment : „Powstańcy i strona wojująca” ; § 6
(s. 142-143, 148-152).
3. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3.”Zmiany terytorialne,
uznanie i sukcesja państw”, II. „Uznanie w prawie międzynarodowym” (s. 379-399).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
4. E. Dynia , Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997 (s. 11-114).
5. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 6 „Uznanie w
prawie międzynarodowym” (s. 179-204).
6. Sz. Kardaś, Problem uznania państwa w prawie międzynarodowym na przykładzie Republiki Górskiego
Karabachu, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 35)/2007 (s. 194-209).
7. S. Dąbrowa, Uznanie za powstańców, Uznanie za stronę wojującą
(w :)
Encyklopedia prawa
międzynarodowego i stosunków międzynarodowych, Warszawa 1976 (s. 422-423).
VI.
PRAWO TRAKTATÓW - część 1
Definicja, nazwy, klasyfikacja, forma i procedura zawierania umów międzynarodowych.
Przygotowywanie projektu, parafowanie, podpisanie, ratyfikacja lub zatwierdzenie, wejście w życie
umowy międzynarodowej. Rejestracja umów międzynarodowych w Sekretariacie ONZ.
Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. III - § 2, § 3 (s. 77-91).
2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …,
op.cit. (s. 124-142) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe
publiczne …, op.cit. (s. 43-65)
lub M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit (aneks I ; s. 195-240)
lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 69-100).
3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 2, p. 3, p. 4 ; rozdz. III – p. 1, p. 2 (2.1. do
2.8. włącznie oraz 2.10 i 2.11) ; (s. 35-92, 96-100).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.1, 2.2 (s. 66-78).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Zawieranie umów międzynarodowych” ; s.
197-204).
6. Instrukcja o formie umów międzynarodowych (załącznik do zarządzenia nr 20 Prezesa Rady
Ministrów z 14 lutego 1969 r.)
(w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do
studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie), rozdz. III – p. 1 (s. 76-87).
7. Ustawa o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000 r. i Rozporządzenie Rady Ministrów z 28
sierpnia 2000 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych
(w :) A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 103-109, 110-119) lub A. PrzyborowskaKlimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 500-521).
VII.
PRAWO TRAKTATÓW - część 2
Zakres mocy obowiązującej umów międzynarodowych. Zastrzeżenia do umów międzynarodowych i
rodzaje (skutki) sprzeciwów do zastrzeżeń (sprzeciw zwykły i kwalifikowany). Zasada nieretroakcji
traktatów. Traktaty a państwa trzecie. Pojęcie ius cogens. Nieważność traktatów (przyczyny
związane z naruszeniem prawa wewnętrznego stron dotyczącego zawierania traktatów, tzw. wady
oświadczenia woli, zastosowanie przymusu, niezgodność z normami ius cogens).
Wygaśnięcie traktatów (przyczyny przewidziane lub nie przewidziane w samej umowie – w tym
zwłaszcza omówienie klauzuli rebus sic stantibus).
Wypowiedzenie i zawieszenie stosowania
11
umowy międzynarodowej.
Przestrzeganie i wykładnia traktatów (szkoły, rodzaje i zasady
interpretacji).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit, rozdz. III - § 4, § 5, § 6 (s. 91-106).
2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) jak poprzednio.
3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. III – p. 2.9. ; rozdz. IV – p. 1.1., p. 1.3, p. 2, p. 3, p.
4, p. 5 ; rozdz. V ; rozdz. VI; rozdz. VIII – p. 1, p. 2 (s. 92-96, 101-103, 110-166, 181-188).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.3., 2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8. (s. 78-96).
5. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. III – p. 3 (od fragmentu :
„Artykuły 46 i 47”) oraz p. 4 (s. 100-112).
6. J. Sandorski, Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa
międzynarodowego (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w
stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978 (s. 1-214).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 4
„Stosowanie prawa międzynarodowego – modus operandi”, § 1. „Stosowanie umów międzynarodowych” (s. 609649).
9. A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006, rozdz. VII i VIII („Nieważność
umowy międzynarodowej”, „Wygaśnięcie, wycofanie się i zawieszenie działania umowy” ; s. 387 -473).
10. [Dokument] 64. 23 sierpnia 1953, protokół z posiedzenia Rady Ministrów wraz z oświadczeniem – sprawa
odszkodowań niemieckich (w :) S. A. Dębski, W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i
świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom II : Dokumenty, Warszawa 2004 (s. 269-271).
11. T. Kamiński, Nieważność traktatu w świetle art. 46 konwencji wiedeńskiej z 1969 r. a progresywny rozwój
prawa międzynarodowego (w :) Z. Galicki, T. Kamiński, K. Myszona-Kostrzewa (red. nauk.), 40 lat minęło –
praktyka i perspektywy Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 2009 (s. 169-192).
VIII.
ZAGADNIENIE
MIĘDZYNARODOWYM
SUKCESJI
W
PRAWIE
Pojęcie sukcesji państw. Skutki sukcesji państw w zakresie umów międzynarodowych (typy sukcesji
państw wyróżnione przez Konwencję Wiedeńską z 1978 r.). Pozostałe zagadnienia związane z
sukcesją państw.
Literatura podstawowa :
1. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. VII (s. 167-179).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 2 - od fragmentu : „Sukcesja” (s. 126-127).
3. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. III - § 6 (s. 78-80).
4. Konwencja Wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 23 sierpnia
1978 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne
…, op.cit. (s. 66-82) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 143-157).
5. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Zmiany terytorialne,
uznanie i sukcesja państw“, III. „Sukcesja państw” (s. 399-424).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. W. Czapliński, Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne
(1990-1992), Warszawa 1998, rozdz. VII – p. 1, p. 2, p. 3.1., p. 4.1., p. 4.2. („Sukcesja w odniesieniu do umów
międzynarodowych” ; s. 81-93, 124-137).
IX. PRZEGLĄD WYBRANYCH
PRAWA TRAKTATÓW
KAZUSÓW
Z
ZAKRESU
Literatura podstawowa :
1. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych …, op.cit., Aneks do rozdz. II „Stany faktyczne
dotyczące nieważności umów międzynarodowych w związku z naruszeniem prawa wewnętrznego i
odpowiedzi na pytania prawne”, s. 95-97 : Aneks do rozdz. III „Stany faktyczne dotyczące nieważności
umów międzynarodowych ze względu na wady oświadczenia woli i odpowiedzi na pytania prawne” , s.
126-128 ; Aneks do rozdz. IV „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze
względu na przymus i odpowiedzi na pytania prawne” , s. 167-170 ; Aneks do rozdz. V „Stan faktyczny
dotyczący nieważności umów międzynarodowych ze względu na ich sprzeczność z ius cogens i
odpowiedzi na pytania prawne”, s. 208-209.
12
2. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tabele, Warszawa 2000
(lub następne wydania), część B – kazusy 1-20 włącznie (s. 109-128).
X.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PAŃSTWA
PRAWNOMIĘDZYNARODOWA
Źródła odpowiedzialności międzynarodowej państwa : klasyczna odpowiedzialność deliktowa za
czyny zakazane (state responsibility), odpowiedzialność nie wynikająca z naruszenia prawa
międzynarodowego (state liability). Pojęcie deliktu i zbrodni międzynarodowej.
Prace kodyfikacyjne Komisji Prawa Międzynarodowego. Formy ponoszenia przez państwo
odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej. Środki odwetu : retorsje i represalia.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 7 ; rozdz. IX - § 7 (s. 148-156, 376-378).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2 („Uwagi ogólne”, „Odpowiedzialność
państwa”; s. 165-171) ; rozdz. XV - § 9 („Środki odwetowe” ; s. 390-391).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie
popraw. i uzupełn.), rozdz. X („Odpowiedzialność międzynarodowa państwa” ; s. 235-246).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 17,
§ 76 „Odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa międzynarodowego” , § 77 „Sankcje w prawie
międzynarodowym”, § 78 „Odpowiedzialność państwa za czyny niezabronione” (s. 470-490).
5. B. Wierzbicki (red.),
Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. V – p. 1
(„Odpowiedzialność międzynarodowa państw” ; s. 158-179).
6. Draft articles on Responsibility of States for internationally wrongful acts adopted by the
International Law Commission at its fifty-third session (2001)
(w :)
www.un.org/law/ilc/reports/2001/2001report.htm
lub
I. Brownlie (red.), Basic Documents in
International Law, Oxford 2002 (s. 300-310 ; zbiór dostępny w BUW-ie).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym ,
Warszawa 2009, rozdz. 3 pt. „Formy odpowiedzialności międzynarodowej państw. Odpowiedzialność za
nielegalne wszczęcie wojny”, pkt. 3.1 do 3.4 włącznie (s. 156-211).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego”, § 1. „Odpowiedzialność
międzynarodowa” , § 3. „Egzekwowanie prawa międzynarodowego środkami pokojowymi” (s. 734-784, 836-842).
9. M. Frankowska, Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego dotyczące odpowiedzialności państw – nowa forma
kodyfikacji prawa międzynarodowego ? (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i
wyzwania …, op.cit. (s. 167-193).
10. A. Zbaraszewska, Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i
Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63).
11. E. M. Lis, Okoliczności wyłączające bezprawność aktu państwa
(w :)
A. Kozłowski, B. Mielnik (red.),
Odpowiedzialność międzynarodowa jako element międzynarodowego porządku prawnego , Wrocław 2009 (s.
235-262).
12. Cz. Łuczak, Dzieje gospodarcze Niemiec 1871-1990, tom I : Druga Rzesza i Republika Weimarska, Poznań
2004, rozdz. III, pkt. 1 pt. „Ekonomiczne i demograficzne skutki pierwszej wojny światowej dla Niemiec” (s. 101106).
13. Łącznie : a) Sprawa Cieśniny Korfu (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe
publiczne. Wybór orzecznictwa, Warszawa 2011 (s. 70-73); b) K. Kubiak, Działania sił zbrojnych po drugiej
wojnie światowej, Warszawa 2007, rozdz. 1 „Incydent w Cieśninie Korfu” (s. 9-16).
___________________________________________________________________________________________
XI.
ZAGADNIENIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI
PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH
A) Wprowadzenie do zagadnienia i rys historyczny. Koncepcja tzw. jurysdykcji uniwersalnej i
jej ocena (w tym omówienie wyroku MTS-u z 2002 r. w sporze Konga i Belgii – spór dotyczący
nakazu aresztowania wydanego przez sąd belgijski w postępowaniu przeciwko b. szefowi dyplomacji
Konga, Abdulaye Yerodia Ndombasi). Typologia międzynarodowych sądów karnych.
Odpowiedzialność osób fizycznych po I i po II wojnie światowej. Casus Wilhelma II Hohenzollerna.
Procesy w Norymberdze i Tokio. Tzw. prawo norymberskie i jego zasady. Zapobieganie i karanie
zbrodni ludobójstwa. Pojęcie tzw. ludobójstwa kwalifikowanego (genocidium atrox).
B) Zagadnienie odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej osób fizycznych od początku
lat 90-tych XX wieku. Trybunały dla byłej Jugosławii, dla Rwandy i dla Sierra Leone. Główne
13
postanowienia Statutu (stałego) Międzynarodowego Trybunału Karnego. Sposoby uruchamiania (i
zawieszania) jurysdykcji MTK. Zakres jurysdykcji rzeczowej MTK. Stany Zjednoczone a MTK.
Literatura podstawowa :
1. Łącznie : a) R. Szawłowski, Ludobójstwo; Ludobójstwo porównawcze na Polakach 1939-1945/47
(w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-178) ) ; b) R. Szawłowski, Procesy
norymberskie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 63-71) ;
c) A. L. Szcześniak, Katyńska zbrodnia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IX, Radom 2002 (s.
163-182 ; w szczególności pkt. VII „Sprawa katyńska w Norymberdze”, s. 180-181) ; d) do wyboru : R.
Szawłowski, Przedmowa
(w :)
W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez
nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32)
[wersja angielska Przedmowy R. Szawłowskiego - tom II, s. 1091-1104] lub R. Szawłowski,
Kwalifikacja prawna tzw. akcji antypolskiej na Kresach Wschodnich w latach czterdziestych XX wieku
jako ludobójstwa (w :) Wołyń 1943 – rozliczenie. Materiały przeglądowej konferencji naukowej „W
65. rocznicę eksterminacji ludności polskiej na Kresach Wschodnich dokonanej przez nacjonalistów
ukraińskich”, Warszawa 10 lipca 2008, Warszawa 2010 (s. 48-62); e) W. Materski, Katyń. Od
kłamstwa ku prawdzie, Warszawa 2012, rozdz. „Proces norymberski” (s. 111-130).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 ; rozdz. X - § 5 – p. 12 („Odpowiedzialność za
przestępstwa wojenne”) ; (s. 275-277, 411-418).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Odpowiedzialność jednostki za naruszenie
prawa międzynarodowego” ; s. 224-233).
4. Porozumienie międzynarodowe w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych
Osi Europejskiej, Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Londyn, 8 sierpnia 1945 r. ;
Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, Nowy Jork, 9 grudnia 1948 r. ;
Statut Międzynarodowego Trybunału do Sądzenia Osób Odpowiedzialnych za Poważne Naruszenia
międzynarodowego Prawa Humanitarnego Popełnione na Terytorium byłej Jugosławii od 1991 r.,
Nowy Jork, 25 maja 1993 r. ;
Statut Międzynarodowego Trybunału do spraw Rwandy, Nowy Jork, 8 listopada 1994 r. ;
Porozumienie dotyczące Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone i Statut Specjalnego
Trybunału do spraw Sierra Leone, Freetown, 16 stycznia 2002 r.
(w :)
M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów,
uzupełn. i redakcja M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003 (s. 489-496, 522-538).
5. Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego z 17 lipca 1998 r. (w :)
S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe , Wrocław 2002
(s. 142-216) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 418-499) lub M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 538-587) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
(s. 63-116) lub M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004 (s. 47-171)
lub
J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court.
Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne , Kraków 2004 (s. 121-365)
lub
A.
Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 244306) .
6. Do wyboru : a) łącznie : M. Płachta, Statut Stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego :
podstawowe zasady kompetencyjne, organizacyjne i procesowe, „Państwo i Prawo”, nr 12/1998 (s.
17-35) ; M. Płachta, Immunitet obywateli USA wobec Międzynarodowego Trybunału Karnego,
„Państwo i Prawo”, nr 1/2003 (s. 27-42) ; M. Płachta, Międzynarodowe trybunały karne : próba
typologii i charakterystyki, „Państwo i Prawo”, nr 3/2004 (s. 14-31)
lub
b)
M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom I, Kraków 2004, Prolog; cz. II – p.
1, 2, 3 ; cz. III – p. 1, 2, p.4 – pp. 4.1., p.5 ; cz. VI – p. 1, 2, p.3-pp.3.1 ; cz. VIII; cz. IX – p. 1 (s. 49-117,
265-301, 350-409, 450-459, 509-539, 921-961, 1132-1209, 1210-1235).
7. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny …, op.cit. , część I (s. 15-118).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych
kompetencjach – jednostka w prawie międzynarodowym”, III. „Obowiązki jednostek na gruncie prawa
międzynarodowego” (s. 582-605).
9. Łącznie nt. immunitetu wysokich funkcjonariuszy państwa :
a) R. Kownacki, Problemy z wykonaniem decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego o ściganiu
prezydenta Sudanu, Biuletyn PISM, nr 51 (583) z 3 września 2009 r.; b) W. Czapliński, Immunitet
wysokich funkcjonariuszy państwa w orzecznictwie MTS (w :) I. Skomerska-Muchowska (red.),
Ewolucja immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym …, op.cit. (s. 153-161); c) T.
Ostropolski, Immunitet personalny najwyższych funkcjonariuszy państwa – problemy najnowszej
praktyki (w :) tamże (s. 169-188); d) K. Wierczyńska, Immunitet urzędującej głowy państwa – kilka
14
uwag na marginesie spraw toczących się przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ( w :) tamże
(s. 188-206).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
10. Łącznie : a) G. Michałowska, Odpowiedzialność jednostki w prawie międzynarodowym, „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 22)/2000 (s. 25-49); b) G. Michałowska, Problemy ochrony
praw człowieka w Afryce, Warszawa 2008, rozdz. VII („Ludobójstwo, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko
ludzkości” ; s. 256-294).
11. D. Heidrich-Hamera, Międzynarodowe trybunały karne (w :)
J. Symonides (red.), Organizacja Narodów
Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 391-424).
12. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 14, § 71
„Prawo norymberskie”, rozdz. 17, § 81 „Odpowiedzialność osób fizycznych za naruszenie prawa
międzynarodowego” (s. 369-373, 500-514).
13. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym
…, op.cit., rozdz. 4 pt. „Odpowiedzialność jednostek z tytułu zbrodni przeciwko pokojowi i z tytułu zbrodni
wojennych” (s. 232-256).
14. D. Dróżdż, Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie, działalność, Łódź
2011 (s. 15-280).
15. M. Matyasik, P. Domagała, Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości
tranzytywnej, Warszawa 2012 (s. 34-294).
16. do wyboru : a) E. Dynia, Przestępstwa prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa
jednostki, Warszawa 1999 (s. 3-21) lub b) E. Dynia, Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki w
świetle prawa międzynarodowego (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa
Profesor Renaty Szafarz, Warszawa 2007 (s. 140-163).
17. M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008,
rozdz. II „Typy, geneza i działalność międzynarodowych trybunałów karnych”, rozdz. V „Zbrodnie
międzynarodowe”, rozdz. VIII „Jurysdykcja uniwersalna oraz zasada komplementarności”, rozdz. X pkt. 1 „Pojęcie
i rodzaje uczestników postępowania. Organy trybunałów”, pkt. 2 „Pozycja i rola organów orzekających MTK”, pkt.
3 „Prokurator”, rozdz. XII, pkt. 1 „Uwagi ogólne o modelu postępowania”, pkt. 2 „Przesłanki wszczęcia i wszczęcie
postępowania karnego”, pkt. 4.7. „Wymiar kary” (s. 50-72, 113-149, 242-261, 283-293, 325-329, 350-353).
18. M. Morris, Stany Zjednoczone a Międzynarodowy Trybunał Karny (w :) E. Zielińska (red.), Międzynarodowy
Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004 (s. 125-142).
19. W. Stankiewicz, Proces ścigania i sądzenia zbrodniarzy wojennych w świetle rozwoju struktur i procedury
przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym, „Przegląd Politologiczny”, nr 2/2005 (s. 53-75).
20. Do wyboru : a) K. Karski, Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych na podstawie przepisów
międzynarodowego prawa karnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda) (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo
międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz … , op.cit. (s. 227-257)
lub b) K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego …, op.cit., rozdz. 5
pt. „Obowiązki i prawa osób prawnych prawa wewnętrznego na podstawie przepisów międzynarodowego prawa
karnego” (s. 215-267).
21. Łącznie : a) A. Basak, Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim ,
Wrocław 1993 (s. 7-128) ; b) K. Komorowski (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009, rozdz.
pt. „Anty-Katyń”, „Wina i odpowiedzialność” (s. 109-140) ; c) J. J. Heydecker, J. Leeb, Proces w Norymberdze,
Warszawa 2009, fragm. pt. „Zbrodnia katyńska” oraz „Aneksy. Postanowienie – oskarżenie – wyrok” (s. 341-353,
479-523); d) F. Kadell, Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie , Wrocław
2008, rozdz. IV „Manipulacja i ukrywanie prawdy” (s. 105-141).
22. Łącznie : a) J. Wieliczka-Szarkowa, Wołyń we krwi 1943, Kraków 2013, rozdz. „Genocidium atrox –
ludobójstwo okrutne” (s. 338-347); b) L. Kulińska, Przebieg eksterminacji ludności polskiej Kresów Wschodnich w
latach 40.tych XX w., Glaukopis, nr 19-20/2010 (s. 56-85) ; c) do wyboru : Z. Palski, Operacja „Wisła” – dwa
spojrzenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, nr 2/2007 (s. 174-182)
lub
Z. Palski, Operacja „Wisła” :
komunistyczna akcja represyjna czy obrona konieczna Rzeczypospolitej ? , „Nasz Dziennik” z 30 maja 2008 r.
23. T. Sommer, „Operacja polska” czyli ludobójstwo Polaków dokonane przez Związek Sowiecki w latach 19371938 (w :) T. Sommer (oprac.), Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach
1937-1938. Dokumenty z centrali, Warszawa 2010 (s. 13-32).
24. G. Civikov, Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009 (s. 7 – 233).
25. J. Symonides, Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the Struggle against
Terrorism, Warszawa 2008 (seria : Żurawia Papers, Volume 11), rozdz. 5 “Controversies concerning the
International Criminal Court” (s. 50-62).
26. P. Grzebyk, Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 2010, cz. II, rozdz. 3, pkt. 3.7. „Statut
MTK“ i 3.8. „Konkluzje“ (s. 158-172).
27. Łącznie nt. zasady tzw. jurysdykcji uniwersalnej i – budzących kontrowersje - prób jej urzeczywistniania (w tym
nt. tzw. sprawy Yerodii, tj. nakazu aresztowania) : a) S. Zeichen, J. Hebenstreit, Kongo v. Belgien. Sind
Außenminister vor Strafverfolgung wegen völkerstrafrechtlicher Verbrechen immun ? Zur Entscheidung des IGH
im Fall „Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium)” , “Archiv des
Völkerrechts”, nr 2/Juni 2003 (s. 182-200);
b) Sprawa nakazu aresztowania (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 202-205);
c) T. Ostropolski, Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008, rozdz. I „Zasada
jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym – podstawy teoretyczne” - pkt. 4 „Klasyczne zasady
15
jurysdykcji karnej”, pkt. 5 „Zasada jurysdykcji uniwersalnej”, pkt. 7.5. „Krytyka jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. II
„Zakres przedmiotowy zasady jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. IV „Jurysdykcja uniwersalna w prawie i praktyce
krajowej” - pkt. 4 „Belgia”, pkt. 5 „Niemcy”, rozdz. V „Immunitety funkcjonariuszy obcego państwa jako
przeszkoda dla wykonywania jurysdykcji uniwersalnej” (s. 24-44, 62-64, 67-83, 147-176, 188-243).
28. B. Krzan, Immunitet głowy państwa a bezkarność za popełnienie zbrodni międzynarodowych – uwagi na tle
sprawy prezydenta al Bashira przed MTK (w :) A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Aksjologia współczesnego
prawa międzynarodowego, Wrocław 2011 (s. 61-90).
29. Głosy w dyskusji na temat kwalifikacji prawnej zbrodni katyńskiej : a) M. Kuźniar-Plota, Kwalifikacja prawna
Zbrodni Katyńskiej – wybrane zagadnienia (w :) S. Kalbarczyk (red.), Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i
kłamstwa, Warszawa 2010 (s. 42-51) ; b) Sąd nad Katyniem. [Istniał kompleksowy plan działania przywódców
Związku Sowieckiego obliczony na wyniszczenie polskiej grupy narodowościowej] . Z mec. Marią SzonertBiniendą rozmawia Piotr Falkowski, „Nasz Dziennik” z 14-15 maja 2011 r. (s. 8-9); c) materiały zamieszczone w
numerze 2/2011 czasopisma „Sprawy Międzynarodowe” : K.Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa w
świetle prawa międzynarodowego; P. Grzebyk, Mord katyński – problematyczna kwalifikacja (w związku z
artykułem Karola Karskiego); K. Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa – w odpowiedzi na polemikę
Patrycji Grzebyk; P. Grzebyk, Mord katyński – replika, wszystkie teksty w : „Sprawy Międzynarodowe”, nr
2/2011 (s. 51-122).
30. D. Baliszewski, Trzecia strona medalu, Wrocław 2010, rozdz. pt. „Niemieccy zbrodniarze” (s. 134-138).
XII.
ORGANY
MIĘDZYNARODOWYCH.
PAŃSTWA
W
STOSUNKACH
PRAWO DYPLOMATYCZNE
Organy państwa w stosunkach zewnętrznych. Stosunki i służba dyplomatyczna. Ustanowienie
stosunków dyplomatycznych. Funkcje misji dyplomatycznej. Członkowie misji dyplomatycznej i
zagadnienie precedencji. Przywileje i immunitety dyplomatyczne : zakres przedmiotowy, podmiotowy
i terytorialny.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7 (s. 157-185).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XI - § 1, § 2 (s. 264-279).
3. Regulamin w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r. ;
Protokół w sprawie ministrów rezydentów z 21 listopada 1818 r.
(w :) L. Gelberg (wstęp i oprac.),
Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów , tom I, Warszawa 1954 (s. 20 i
28)
lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 163) lub A. Przyborowska-Klimczak, W.
Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (s. 7-8).
4. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. ; Konwencja o misjach
specjalnych z 8 grudnia 1969 r.
(w :)
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit.
(s. 83-94, 119-133) lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo …,op.cit. (s. 164-173, 193-204) lub
A.
Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 123-138, 171-190) lub A. PrzyborowskaKlimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 9-23, 93-110).
5. Do tematów XII i XIII : W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne.
Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, §
„Kompetencje państwa i ich ochrona”, VII. „Prawo dyplomatyczne i konsularne jako środki ochrony
kompetencji i interesów państwa” (s. 339-370).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione), rozdz. IV
„Funkcje dyplomatyczne”, V „Rodzaje, klasy, rangi, tytuły szefów i członków misji dyplomatycznych, zasady
precedencji oraz korpus dyplomatyczny”, VI „Początek i koniec funkcji dyplomatycznych”, VII „Przywileje i
immunitety dyplomatyczne”, VIII „Misje specjalne” (s. 105-322).
7. Łącznie : a) W. Michowicz (red.), Historia dyplomacji polskiej, tom V – 1939-1945 , Warszawa 1999, rozdz. I –
p. 1. A, B („Ewakuacja MSZ i obcego korpusu dyplomatycznego z Polski we wrześniu 1939 r.” ; „Losy polskich
placówek dyplomatycznych we wrześniu 1939 r.” ; s. 9-20) ; b) M. Kruszyński, Ambasada RP w Moskwie 19211939, Warszawa 2010, rozdz. 1, pkt. pt. „Ostatnie chwile – wrzesień, październik 1939 r.” (s. 60-65).
8. P. Jaworski, Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939-1945, Warszawa 2009, rozdz.
2, pkt. pt. „Losy dyplomatów szwedzkich w Warszawie” i pkt. pt. „Reprezentacja interesów Polski w Niemczech
przez Szwecję” (s. 57-72).
9. E. Pałasz-Rutkowska, A.T. Romer, Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Warszawa 2009, rozdz.
4, pkt. pt. „Wybuch drugiej wojny światowej a stosunki dyplomatyczne między Polską i Japonią”, „Likwidacja
Ambasady RP w Tokio” (s. 204-212, 214-218).
10. T. Kamiński, Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003, rozdz. III, IV i
6. J. Sutor,
VI (s. 63-118 i 151-183).
11. W. Stankiewicz, Prawnomiędzynarodowy status poczty dyplomatycznej, „Przegląd Politologiczny”, nr 1/2007
(s. 89-101).
16
12. G. Sobol, Instytucja azylu w prawie międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem azylu
dyplomatycznego i azylu morskiego (w :) K. Lankosz, G. Sobol (red.), Wybrane problemy współczesnego prawa
międzynarodowego (publikacja pokonferencyjna), Kraków 2013 (s. 96-107).
13. Sprawa personelu dyplomatycznego i konsularnego Stanów Zjednoczonych w Teheranie
(w :)
P.
Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 143-148).
14. Do tematów XII i XIII łącznie : P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit.,
część B – kazusy 22-26 włącznie (s. 130-134).
XIII.
PRAWO KONSULARNE
Stosunki i służba konsularna. Źródła prawa konsularnego ; funkcje konsularne ; członkowie urzędu
konsularnego ; przywileje i immunitety konsularne.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 8 (s. 185-191).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XI - § 3 (s. 279-287).
3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (w :)
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 95118) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 173-192) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.),
Prawo …, op.cit. (s. 139-170) lub P. Durys, F. Jasiński (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł,
Warszawa 2000 (s. 7-25)
lub
A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo
dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 29-63).
4. Przykład dwustronnej konwencji konsularnej : Konwencja konsularna między Rzecząpospolitą
Polską a Federacją Rosyjską (22 V 1992 r.) (w :) ibidem (s. 198-209).
5. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia
wybrane, Poznań 2006, cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki
dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.1. „Kwestie prawne związane z porozumiewaniem się konsula z
obywatelami pozbawionymi wolności w państwie pobytu” , p. V. 2. „Naruszenie art. 36 Konwencji
Wiedeńskiej z 1963 r.” (s. 289-318).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit., rozdz. XII „Nazwa, zarys historyczny, pojęcie, źródła i
kodyfikacja prawa konsularnego”, XIII „Ustanawianie stosunków konsularnych”, XIV „Organy do spraw realizacji
stosunków konsularnych”, XV „Funkcje konsularne”, XVI „Początek i koniec funkcji konsularnych”, XVII
„Przywileje i immunitety konsularne” (s. 375-512).
7. Sprawa La Grand (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
orzecznictwa …, op.cit. (s. 197-201).
8. W. Skóra, Porwanie kierownika polskiej placówki konsularnej w Kijowie Jerzego Matusińskiego przez władze
radzieckie w 1939 r. (w :) H. Stroński, G. Seroczyński (red.), Polska dyplomacja na Wschodzie w XX –
początkach XXI wieku, Olsztyn-Charków 2010 (s. 414-437).
XIV.
TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
część 1 (ZAGADNIENIA OGÓLNE)
-
Zagadnienia ogólne dotyczące terytorium. Rodzaje terytoriów. Istota prawna i skład terytorium
państwowego. Integralność terytorialna. Zwierzchnictwo terytorialne. Szczególne ograniczenia w
wykonywaniu zwierzchnictwa terytorialnego (demilitaryzacja, neutralizacja, pobyt obcych sił
zbrojnych, rzeki międzynarodowe). Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności. Nabycie i utrata
terytorium państwowego ; cesja terytorialna i jej rodzaje (cesja wzajemna, odpłatna i plebiscytarna).
Granice państw. Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej.
Status prawny obszarów podbiegunowych.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7, § 9 (s. 193-219,
243-244).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VII (s. 174-195).
3. Układ w sprawie Antarktyki, Waszyngton, 1 grudnia 1959 r.
(w :)
M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 64-68)
lub
W. Multan, Porozumienia
rozbrojeniowe po drugiej wojnie światowej, Warszawa 1985 (s. 258-267).
4. Do tematów XIV i XV : J. Symonides, Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna
Północnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2008 (s. 31-45).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. V - § 1 (s. 95-109).
6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych
kompetencjach : państwa”, II. „Terytorialny zakres suwerenności państwowej”, 6. „Terytoria
17
niepodlegające suwerenności państwowej” – fragmenty pt. ”Antarktyka”, „sytuacja prawna Arktyki”, 7.
„Granice państwowe” (s. 217-222, 224-239).
7. J. Machowski, Czterdziestolecie Traktatu Antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 4/1999 (s.
84-100).
8. M. Smoleń, Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r. (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz
(red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków
2004 (s. 85-101).
9. D. R. Bugajski, Dzierżawa terytorium na przykładzie praktyki rosyjskiej , „Stosunki MiędzynarodoweInternational Relations”, nr 1(tom 47)/2013 (s. 55-83).
10. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 11 „Obszary
podbiegunowe” (s. 285-290).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. A. Wyrozumska, Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995, rozdz. II i III („Kwestia
suwerenności w Antarktyce”, „Roszczenie państw trzecich do wspólnego dziedzictwa ludzkości w Antarktyce” ; s.
32-83).
12. J. J. Ratajczak, Droga do uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Aspekty prawne (w :) K. Fiedor, E.
Stadtmüller (red.), Wybrane problemy historii Polski i Niemiec XIX i XX wieku (seria : Acta Universitatis
Wratislaviensis No 2056, Niemcoznawstwo 8), Wrocław 1998 (s. 157-181).
13. Łącznie : a) do wyboru : M. Wołłejko, Czeski atak na Zaolzie 1919 r., „Inne Oblicza Historii”(„Wiedza i Życie”),
nr 5/2012 (s. 4047) lub M. Wołłejko, Jak Czesi zrabowali Zaolzie, „Uważam Rze (Historia)”, nr 9/2012 (s. 36-38);
b) K. Jonca, Dekrety prezydenta Edwarda Benesa. Niemcy w czechosłowackiej doktrynie politycznej i prawnej lat
1920-1945, Wrocław 2005, rozdz. III – p. 4 „`Problemy terytorialne`” i p. 5 „`Casus belli` ziemia kłodzka” (s. 117128).
14. Łącznie : a) E. Gigilewicz, Prusy Wschodnie (w :)
Encyklopedia „białych plam”, tom XX (Suplement),
Radom 2006 (s. 159-167) ; b) M. L. Krogulski, Północna Grupa Wojsk (w :) tamże (s. 143-149); c) A. L.
Szcześniak, J.J. Kasprzyk, Curzona linia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IV, Radom 2000 (s. 141-146).
15. Łącznie : a) N. Jackowska, Spór graniczny PRL- NRD w Zatoce Pomorskiej, „Przegląd Zachodni”, nr 3/2008
(s. 145-159) ; b) D. R. Bugajski, Polsko-niemiecki spór o status wód redy w Zatoce Pomorskiej, „Prawo Morskie”,
tom XXVII, Gdańsk 2011 (s. 357-370); c) R. Wiechecki, Konflikt w Zatoce Pomorskiej, „Myśl.pl”, nr 13/2009 (s.
42-45); d) B. Musiał, Szczecin z woli Stalina, „Uważam Rze Historia” (miesięcznik), nr 1/kwiecień 2012 (s. 64-67).
16. Łącznie : a) S. Ciara, Słuszna sprawa górę wzięła, Morskie Oko nasze …, „Mówią Wieki”, nr 10/2009 (s. 2630); b) Sprawa granicy w rejonie Morskiego Oka
(w :)
P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo
międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 7-9).
17. A. Kastory, Konferencja w Belgradzie w 1948 r. i nowa organizacja żeglugi dunajskiej (w :) J. Diec, A.
Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991 …,
op.cit. (s. 151-167).
18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 , rozdz. IV „Terytorium w
prawie międzynarodowym” – p. 1, 2, 3, 4.1, 4.5, 5, 7 i 9 (s. 145-158; 175-183; 190-192; 214-217; 222-224).
19. M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. 4- p. 4.2.2
(„Klasyfikacja państw pod względem kształtu ich terytorium”, w tym m.in. enklawy, eksklawy, enklawy
jurysdykcyjne) ; rozdz. 6- p. 6.8 i 6.16 („Kondominia”, „Terytoria dzierżawione”) ; rozdz. 7- p. 7.1, 7.2, 7.3
(„Pozostałe terytorialne jednostki geopolityczne” : „Terytoria neutralne”, „Terytoria niezawłaszczone”, „Terytoria
umiędzynarodowione”) (s. 180-190; 327-333; 385-395; 396-413).
20. Łącznie : a) A. Makowski, Arktyka – wspólne dziedzictwo czy wspólny problem ?, „Prawo Morskie”, tom XXIV,
Gdańsk 2008 (s. 145-159); b) A. Makowski, Szelf kontynentalny Arktyki : źródło kryzysu czy współpracy
międzynarodowej, (w :) M. Łuszczuk (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją,
Lublin 2013 (s. 41-56) ; c) M. Mieczkowski, Jurysdykcja państwowa na obszarach morskich Arktyki, (w :) tamże (s.
21-40).
21. K. Kubiak, Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku , Warszawa 2012, rozdz. 2.3.
„Roszczenia Kanady do szelfu na Morzu Arktycznym – sytuacja prawna”; rozdz. 2.5. „Spór o wyspę Hans (Hans
Island)”; rozdz. 3.1. „Grenlandia – duński tytuł do roszczeń w Arktyce”; rozdz. 4.3. „Roszczenia Norwegii do szelfu
w Arktyce”, rozdz. 4.4. „Problemy Morza Barentsa”; rozdz. 5.5. „Roszczenia Rosji do szelfu w Arktyce”, rozdz.
6.3. „Arktyka w praktyce politycznej Stanów Zjednoczonych”, rozdz. 6.4. ”Spór z Kanadą o delimitację obszarów
morskich” (s. 83-90, 99-103, 113-124, 152-154, 154-165, 228-234, 247-255, 255-260).
22. Do tematów XIV i XV łącznie : a) J. Symonides, Delimitacja obszarów morskich na Morzu Barentsa i
Oceanie Arktycznym między Rosją a Norwegią (w :) Współczesne problemy prawa. Księga Pamiątkowa
dedykowana Profesorowi Jerzemu Młynarczykowi, red. nauk. U. Jackowiak, I. Nakielska, P. Lewandowski, Gdynia
2011 (s. 57-80); b) M. J. Filipek, Prawnomiędzynarodowe kontrowersje odnośnie do statusu obszarów morskich
wokół archipelagu Svalbard, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 131-154).
23. D. R. Bugajski, Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna w prawie i praktyce międzynarodowej, „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 34)/2006 (s. 9-32).
24. M. Skalski, Płonące granice, Warszawa 2013 (s. 7 -174).
25. Łącznie : a) A. Szpak, Secesja państwowa w świetle prawa międzynarodowego (na przykładzie Kosowa i
Krymu), „Państwo i Prawo”, nr 12/2014 (s. 38-53);
b) C. Mik, Opinia prawna w sprawie statusu
prawnomiędzynarodowego przestrzeni powietrznej nad Półwyspem Krymskim po zajęciu Krymu przez Federację
Rosyjską (ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji ICAO), „Zeszyty Prawnicze”, nr 3(43)/2014 (s. 81-101).
18
XV.
TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
część 2 : MIĘDZYNARODOWE PRAWO MORZA
-
Klasyfikacja i delimitacja obszarów morskich. Obszary morskie wchodzące w skład terytorium
państwowego (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wody archipelagowe). Obszary morskie
podlegające ograniczonej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego (morska strefa przyległa, strefa
wyłącznego rybołówstwa, szelf kontynentalny, wyłączna strefa ekonomiczna). Morze otwarte;
wolności morza otwartego. Wyjątki od zasady wyłącznej jurysdykcji państwa bandery na morzu
otwartym : prawo wizyty i rewizji, prawo pościgu. Cieśniny i kanały morskie. Dno i podziemie mórz
i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 8 (s. 219-242).
2. Do wyboru : a) W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VIII „Międzynarodowe prawo morza” (s.
196-232)
lub b) W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, rozdz. II
„Obszary morskie”, rozdz. III „Delimitacja obszarów morskich” – pkt. 2 „Linia podstawowa”, pkt. 3
„Szerokość morza terytorialnego i innych stref przybrzeżnych”, pkt. 5 „Granica zewnętrzna szelfu
kontynentalnego”, pkt. 6 „Rozgraniczenie obszarów morskich między państwami sąsiadującymi ze
sobą” (s. 23-82, 85-110, 114-126).
3. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 r. ; Porozumienie w
sprawie implementacji części XI Konwencji
(w :)
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i
opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 307-484).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 8 „Międzynarodowe
prawo morza” (s. 217-259).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 129-146).
6. Do wyboru : a) J. Symonides, Warto mieć morską strefę przyległą, „Rzeczpospolita” z 28 grudnia
2005 r.
lub b) J. Symonides, Status prawny strefy przyległej w międzynarodowym prawie morza. Celowość
jej ustanowienia przez Polskę, „Prawo Morskie”, tom XXI, Gdańsk 2005 (s. 5-26).
7. Do wyboru : a) J. Symonides, Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z perspektywy
ćwierćwiecza (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą
rocznicę wejścia w życie, Toruń 2009 (s. 15-45) lub b) J. Symonides, Polska wobec konstytucji mórz
i oceanów, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2005” (s. 211-227) lub
c) J. Symonides,
Konstytucja mórz i oceanów – refleksje w dziesięciolecie wejścia w życie konwencji o prawie morza ,
„Prawo Morskie”, tom XX, Gdańsk 2004 (s. 165-186).
8. D. R. Bugajski, Gazociąg północny w świetle prawa morza i polityki bałtyckiej , „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 71-87).
9. Do wyboru : a) D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego,
Warszawa 2009, rozdz. VI, pkt. 6.7. pt. „Problem żeglugi międzynarodowej w Cieśninie Pilawskiej i na
Zalewie Wiślanym” (s. 281-294)
lub b) D. R. Bugajski, Prawo do żeglugi w Cieśninie Pilawskiej a praktyka międzynarodowa , „Prawo
Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 209-228).
10. T. Iwanek, Prawo międzynarodowe wobec piractwa morskiego, „Państwo i Prawo”, nr 10/2009 (s.
18-33).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I „Pojęcie i
status prawny okrętu”, rozdz. II „Przestrzenny i terytorialny zakres obowiązywania praw żeglugowych”, rozdz. III,
pkt. 3.1. pt. „Nieszkodliwy przepływ”, rodz. IV „Prawo przejścia tranzytowego i żegluga w cieśninach morskich” ,
rozdz. V „Prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim”, rozdz. VII „Żegluga okrętu w międzynarodowych
kanałach morskich” (s. 29-100, 103-123, 151-182, 183-191, 295-306).
12. J. Symonides, Prawnomiędzynarodowe regulacje dotyczące układania podmorskich rurociągów w wyłącznej
strefie ekonomicznej, na szelfie kontynentalnym i morzu otwartym, „Prawo Morskie”, tom XXII, Gdańsk 2006 (s.
7-25).
13. Ł. Kułaga, Zwalczanie współczesnego piractwa morskiego w świetle regulacji Konwencji o prawie morza z
1982 r. oraz innych regulacji prawnomiędzynarodowych (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o
prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w życie…, op.cit. (s. 219-251).
14. J. Symonides, Spory terytorialne na Morzu Południowochińskim. Czy powrót „dyplomacji kanonierek” ?,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 33-58).
15. J. Symonides, Tytuł i prawa państwa bandery do wraków okrętów wojennych i statków państwowych ,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 29-47).
16. R. Tarnacki, Flaga rosyjska na podmorskim dnie Arktyki nie ma znaczenia prawnomiędzynarodowego,
„Rzeczpospolita” z 30 sierpnia 2007 r.
19
17. M. H. Koziński, Problematyka prawna obszarów podmorskich, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s.
47-64).
18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie
międzynarodowym” – p. 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, pkt. 6.1., 6.2., 6.3., 6.4., 6.5. (s. 158-175, 183-186, 192-211).
19. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”,4.
„Obszary morskie”, 5. „Międzynarodowe drogi wodne”, 6. „Terytoria niepodlegające suwerenności państwowej ”
(s. 194-216).
20. Do tematów XV i XVI łącznie : P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit.,
część B – kazusy 27-36 włącznie (s. 134-144).
XVI.
TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM część 3
:
MIĘDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE I
KOSMICZNE
Źródła międzynarodowego prawa lotniczego (umowy tworzące tzw. system chicagowski, umowy
tworzące tzw. system warszawsko-montrealski, umowy tworzące tzw. system tokijsko-haskomontrealski). Status prawny przestrzeni powietrznej. Statki powietrzne. Międzynarodowa żegluga
powietrzna. Wolności lotnicze. Sytuacja prawna i granice przestrzeni kosmicznej.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 10 (s. 244-253).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IX (s. 233-246).
3. Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej
łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 27 stycznia 1967 r.
(w :)
M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 70-73) lub
M. Flemming, J. Wojciechowska,
Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII
Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999 (s. 642-648).
4. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI – § 6 i § 7 (s. 146-151).
5. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 10 „Międzynarodowe
prawo lotnicze i kosmiczne” (s. 267-284).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. Łącznie : a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 30 września 2008 r.. K 44/07 [Możliwość zestrzelenia
samolotu pasażerskiego w sytuacji niebezpieczeństwa użycia go do działań sprzecznych z prawem oraz
zagrożenia bezpieczeństwa państwa] - www.trybunal.gov.pl ; b) M. Żylicz, Zestrzelenie cywilnego statku
powietrznego jako delikt prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 6/2009 (s. 24-36).
7. Łącznie nt. prawnych aspektów katastrofy smoleńskiej : a) do wyboru - M. Żylicz, Katastrofa smoleńska w
świetle międzynarodowego prawa lotniczego, „Państwo i Prawo”, nr 4/2011 (s. 3-17) lub M. Żylicz, Katastrofa
państwowego statku powietrznego w świetle prawa międzynarodowego (w :) E. Mikos-Skuza, K. MyszonaKostrzewa, J. Poczobut (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość, perspektywy, dylematy, Warszawa 2013
(s. 407-423); b) W. Marciniak, Międzypaństwowy Komitet Lotniczy jako produkt rozpadu Związku Sowieckiego ,
„Arcana”, nr 98-99/(marzec-czerwiec)2011 (s. 57-69); c) Mamy pretensje do Rosjan (Rozmowa z Prof. M.
Żyliczem), „Rzeczpospolita” z 23 maja 2011 r. ; d) Nie ma możliwości zaskarżenia raportu MAK (Rozmowa z Mec.
P. Schrammem), „Rzeczpospolita” z 4 sierpnia 2011 r.; e) Mógł być wspólny zespół śledczy (Fragmenty opinii
prawnej doc. dr Beaty T. Bieńkowskiej z Instytutu Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego, sporządzonej na zamówienie Biura Analiz Sejmowych 22 listopada 2010 r.), „Nasz Dziennik” z
17 stycznia 2011 r.; f) N. Wojtanowska, Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy , Kraków
2015, rozdz. II „Lot”, rozdz. III „Po katastrofie” (s. 41-108).
8. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie
międzynarodowym” – p. 4.7. „Przestrzeń powietrzna”, i 6.6. „Przestrzeń kosmiczna” (s. 186-190, 211-214).
XVII.
LUDNOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
Zagadnienia ogólne dotyczące ludności. Nabycie i utrata obywatelstwa. Ius soli i ius sanguinis.
Kwestia tzw. podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa. Apatrydzi i uchodźcy. Azyl terytorialny.
Ekstradycja i wydalanie cudzoziemców.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 255-267).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 247-259).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VI - § 2 („Ludność“ ; s. 128-137).
4. Artykuły 34, 52, 55, 56, 137 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.
5. Europejska konwencja o ekstradycji z 13 grudnia 1957 r.
(w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo
międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 2.1. (s. 217-232) lub Wybór konwencji Rady
20
Europy. Wersja polska, Warszawa 1999 (s. 311-333) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo
…, op.cit. (s. 396-417).
6. H. Zięba-Załucka, Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym
Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku …, op.cit. (s. 252-271).
(w :)
E.
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. Łącznie : a) Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (w :) B. Mikołajczyk (oprac.), Wybór
polskich aktów prawnych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego i praw człowieka , Tychy 2004 (s. 93100); b) Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”,
Warszawa, dnia 14 lutego 2012 r., Pozycja 161.
8. Europejska Konwencja o obywatelstwie z 6 listopada 1997 r. (w :)
Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit.
(s. 437-450) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 331-339).
9. Deklaracja o azylu terytorialnym z 14 grudnia 1967 r. (w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe.
Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 1 (s. 208-210).
10. Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 28 lipca 1951 r. ; Protokół dotyczący uchodźców z 31 stycznia
1967 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s.
197-212).
11. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 1. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”, III.
„Personalny zakres suwerenności państwowej” (s. 239-271).
12. Stosowanie europejskiego nakazu aresztowania do obywateli polskich (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27
kwietnia 2005 r.) (w :) www.trybunal.gov.pl
lub
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [z dnia 27 kwietnia 2005 r.] w sprawie Europejskiego Nakazu
Aresztowania (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej.
Wybór dokumentów …, op.cit. (s. 953-991).
13. M. Mozgawa, Ekstradycja i jej substytuty. Zarys problematyki, „Wojskowy Przegląd Prawniczy”, nr 3/2008 (s.
38-51).
14. M. Płachta, Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze,
Warszawa 2000, „Wstęp : male captus bene detentus”, rozdz. I „Niedoskonałość i niewydolność systemu
ekstradycyjnego jako źródło atrakcyjności metod alternatywnych”, pkt. pt. „Zasady ekstradycyjne”, rozdz. III
„Czasoprzestrzenna powszechność kidnapingu”, pkt. pt. „Causes celebres : Eichmann i Noriega” , rozdz. VI
„Amerykańska doktryna kidnapingu międzynarodowego” (s. 13-32, 189-202, 271-322).
15. Łącznie : a) M. Zdanowicz, Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa
2001, rozdz. 2 „Nabycie obywatelstwa” (s. 38-68), rozdz. 3 „Utrata wielokrotnego obywatelstwa” (s. 69-92), rozdz.
8, p.8.2. „Sprawa F. Nottebohma – Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości” (s. 180-185); b) Sprawa
Nottebohma (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa
…, op.cit. (s. 92-95).
XVIII. ZAGADNIENIE OCHRONY GRUP LUDZKICH I PRAW
CZŁOWIEKA
Umowy ogólne, umowy dotyczące specyficznych zagadnień (np. ludobójstwa), umowy odnoszące się
do wybranych grup ludzkich. Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka. Środki
mające gwarantować wykonywanie postanowień umów dotyczących praw człowieka : sprawozdania,
skargi państw, badania na miejscu, petycje. Organy kontrolne. Mechanizmy Międzynarodowego
Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw
Człowieka.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 (s. 267-283).
2. B. Wolniewicz, O tzw. prawach człowieka ; Z. Musiał, O wartości życia
(w :)
Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003 (s. 91-101, 139-155) [również w : Z.
Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka , wydanie II
poszerzone, Komorów 2010, s. 91-101 i 139-155].
3. R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe , Warszawa 2000,
rozdz. I, II, rozdz. III – p. I, II, III ; rozdz. VI – p. I, II, III (s. 19-119, 165-185).
4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. ; Międzynarodowe Pakty Praw
Człowieka z 16 grudnia 1966 r.
(w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 223-249) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i
opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 134-167) lub S. Jarosz-Żukowska
(red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 11-53) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s.
273-314).
5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.
(wraz z dołączonymi do niej Protokołami) (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 249-269)
21
lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit.
(s. 213-243)
lub Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 27-61) lub S. Jarosz-Żukowska
(red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 227-262) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.
(s. 315-345).
6. A. Wielomski, Prawa człowieka (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 1215) lub (w :)
J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna. Tom 1. Myśl
polityczna : główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. P. Bartula, Kara śmierci, powracający dylemat, Kraków 2007, rozdz. XIII „Podważenie abolicjonizmu w 13
minut” (s. 171-187).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych kompetencjach – jednostka
w prawie międzynarodowym”, II. „Ochrona praw człowieka” (s. 540-582).
9. 28.6.1919 r., Wersal. Traktat między Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską
(tzw. Mały Traktat Wersalski lub traktat mniejszościowy) (w :)
S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej
okresu międzywojennego, tom pierwszy : 1917-1926, Poznań 1989 (s. 125-131).
10. Konwencja w sprawie niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 25 września 1926 r . ; Uzupełniająca
Konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do
niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 7 września 1956 r. (w :) S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i
i systemy ich ochrony …, op.cit. (s. 54-62).
11. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. IX - § 1 (s. 211-224).
12. J. Zajadło, Dyskusja na temat tortur w Stanach Zjednoczonych Ameryki , „Państwo i Prawo”, nr 5/2006 (s. 3247).
13. Łącznie : a) J. Bartyzel, Ojkofobia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIII, Radom 2004 (s. 223-227) ;
b) A. Wielomski, Wielokulturowość (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVIII, Radom 2006 (s. 86-88).
14. B. Wolniewicz, Są czyny, które wymagają kary śmierci, „Rzeczpospolita” z 14 września 2007 r.
15. P. Bała, A. Wielomski, Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów
ponowożytnych , Chicago-Warszawa 2008 (s. 5-203).
16. P. Bukowczyk, Kara śmierci we współczesnym prawie międzynarodowym publicznym, „Pro Fide, Rege et
Lege”, nr 2/2011.
17. Oskarżam Rosję. Prof. Ireneusz Kamiński. Pomysłodawca skargi katyńskiej i pełnomocnik rodzin ofiar przed
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, „Rzeczpospolita” z 1-2 grudnia 2012 r. (s. P14-P15).
XIX.
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Organizacje międzyrządowe i pozarządowe. Klasyfikacja, funkcje, organy i struktura organizacji
międzynarodowych.
Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawa prawna i istota ONZ. Członkostwo, cele i zasady,
struktura organizacyjna ONZ.
Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę
Bezpieczeństwa ONZ. Procedura podejmowania uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie
Bezpieczeństwa. Kwestia reformy ONZ. Organizacje wyspecjalizowane.
Międzynarodowe organizacje rządowe poza systemem ONZ.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VIII (s.285-336).
2. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) patrz literatura do tematu I.
3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XII, XIII, XIV (s. 288-368).
4. J. Symonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania,
struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych (w :) J. Symonides (red.),
Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy , Warszawa 2006 (s. 20-73).
5. Łącznie :
a) I. Popiuk-Rysińska, Instytucje międzynarodowe (fragment pt. „Organizacje
międzynarodowe”) ; b) R. Kuźniar, System Narodów Zjednoczonych (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar
(red.), Stosunki międzynarodowe …, op.cit. ( rozdz. XIV - § 1 ; rozdz. XV ; s. 353-361, 376-402).
6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VIII („Organizacje międzynarodowe”, s. 163208).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. I. Popiuk-Rysińska, Organizacje międzynarodowe. Zarys problematyki, (w :) S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska
(red.), Udział Polski w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2012 (s. 13-47).
22
XX.
ZAŁATWIANIE
SPORÓW
MIĘDZYNARODOWYCH.
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Definicja
i rodzaje sporów międzynarodowych. Środki pokojowego załatwiania sporów
międzynarodowych : dyplomatyczne i sądowe (lub inaczej : nie prowadzące do wiążącego dla stron
rozstrzygnięcia oraz kończące się wiążącym rozstrzygnięciem). Rokowania, dobre usługi, mediacja,
komisje badań, koncyliacja. Arbitraż międzynarodowy i stałe sądy międzynarodowe.
Skład, funkcje i kompetencje (ratione personae, ratione materiae, ratione iuris) Międzynarodowego
Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. Tzw. fakultatywna i obligatoryjna jurysdykcja MTS-u : formy
wyrażania przez państwo zgody na kompetencję Trybunału (tzw. zgoda ex post – wyrażona w
odrębnej umowie zawartej już po zaistnieniu sporu lub wyrażona wskutek uznania powództwa strony
przeciwnej, klauzula sądowa zawarta w umowie, deklaracja jednostronna złożona na podstawie tzw.
klauzuli fakultatywnej, tj. w oparciu o art. 36 ust. 2 Statutu MTS). Międzynarodowy Trybunał Prawa
Morza. Stałe sądy regionalne. Załatwianie sporów w systemie ONZ.
Literatura podstawowa :
1. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XV (s. 369-391).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IX (s. 337-378).
3. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 18 „Pokojowe załatwianie
sporów międzynarodowych” (s. 515-537).
4. Rozdziały VI i XIV Karty Narodów Zjednoczonych (w :) jak poprzednio.
5. Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r.
(w :)
S. Bieleń
(oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 48-57) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo
międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 31-42) lub
A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo…,
op.cit. (s. 528-544).
6. Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 października 1907 r. (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 11-22) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie),
Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 485-499)
lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.),
Prawo …, op.cit. (s. 505-527).
7. Deklaracja USA dotycząca przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS-u (w :)
B. Wierzbicki (red.),
Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. X – p. 3.2.2. (s. 371-373).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego” , § 2. „Pokojowe załatwianie
sporów międzynarodowych” (s. 784-836).
9. Łącznie : a) J. Symonides, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XVII, Gdańsk 2002
(s. 151-167) ; b) S. Pawlak, Jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XXV,
Gdańsk 2009 (s. 101-111).
XXI.
PRAWNE ASPEKTY UŻYCIA SIŁY ZBROJNEJ
STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH (ius ad bellum)
W
Zagadnienia tzw. prawa przeciwwojennego. Środki zapobiegania międzynarodowym konfliktom
zbrojnym. Zakaz agresji w świetle współczesnego prawa międzynarodowego. Interpretacja pojęcia
agresji oraz prawa do samoobrony indywidualnej i zbiorowej. Bezpieczeństwo zbiorowe. Tzw.
interwencja humanitarna. Rozbrojenie i ograniczanie zbrojeń.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 379-394).
2. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XII („Użycie siły zbrojnej w stosunkach
międzynarodowych” ; s. 263-282).
3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XVI („Prawo przeciwwojenne” ; s. 392-410).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w
stosunkach międzynarodowych” - p. 85 „Ius ad bellum” ; s. 539-585).
5. J. Symonides, Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe
(w :)
„Rocznik Strategiczny
2003/2004”, Warszawa 2004 (s. 366-375).
6. W. Czapliński, Interwencja w Iraku z punktu widzenia prawa międzynarodowego, „Państwo i
Prawo”, nr 1/2004 (s. 18-34).
7. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego” ,
23
§ 4. „Akcja zbiorowa w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ”, § 5.
„Egzekwowanie prawa międzynarodowego przy użyciu siły zbrojnej” (s. 842-930).
8. Łącznie : a) Traktat o wyrzeczeniu się wojny z 27 sierpnia 1928 r. (tzw. pakt Brianda-Kellogga) ; b)
Konwencja londyńska o określeniu napaści z 3 VII 1933 r.; c) Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ
Nr 3314/XXIX w sprawie definicji agresji z 14 grudnia 1974 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe
prawo humanitarne …, op.cit. (s. 36-38, 90-92).
9. Łącznie : a) J. Symonides, Przyjęcie zasady „odpowiedzialności za ochronę” w procesie
reformowania Narodów Zjednoczonych ; b) A. Wasilkowski, Kilka uwag w kwestii użycia siły we
współczesnym prawie międzynarodowym (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe –
problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek …, op.cit. (s. 514527, 528-539).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
10. J. Zajadło, Legalność i legitymizacja humanitarnej interwencji, „Państwo i Prawo”, nr 1/2004 (s. 3-17).
11. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym
…, op.cit., rozdz. 1 pt. „Zakaz użycia siły w prawie międzynarodowym” (s. 9-74).
12. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna …, op.cit., rozdz. II, p. 2 i 4 („Zakaz agresji w prawie
międzynarodowym”, „System bezpieczeństwa zbiorowego Narodów Zjednoczonych” ; rozdz. III, IV i V
(„Dotychczasowa praktyka stosowania przez państwa instytucji interwencji humanitarnej”, „Prawna
dopuszczalność interwencji humanitarnych w obowiązującym prawie międzynarodowym” , „Tendencje rozwojowe
w prawie międzynarodowym dotyczące interwencji humanitarnej”, s. 42-52, 59-69, 76-98, 99-202 i 203-237).
13. M. Marcinko, Wyprzedzające a prewencyjne użycie siły, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia
Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 43-62).
14. J. Zajadło, Od interwencji humanitarnej do odpowiedzialności za ochronę , „Międzynarodowe Prawo
Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 23-42).
15. K. Karski, Agresja ZSRR na Polskę w 1939 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe, „Międzynarodowe Prawo
Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 205-225).
16. M. M. Malinowski, Amerykańska operacja militarna w Afganistanie a prawo państwa do samoobrony , „Ruch
Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2006 (s. 139-154).
17. R. Zięba, System bezpieczeństwa międzynarodowego ONZ – akcje w razie zagrożenia i naruszenia pokoju
(w :) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy…, op.cit. (s. 77-101).
18. Do tematów XXI i XXII łącznie : Sprawa skutków prawnych budowy muru na okupowanym terytorium
palestyńskim
(w :)
P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
orzecznictwa …, op.cit. (s. (s. 206-210).
19. Nt. oryginalnego stanowiska polskiego prawnika międzynarodowego Bohdana Winiarskiego wobec kwestii
obrony koniecznej i wojny prewencyjnej : J. Sandorski, Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość,
Poznań 2004 (jak w temacie II – pkt. 10 podawanej tam literatury) - fragment rozdz. pt. „Internacjonalista i
wizjoner” (s. 37-43).
20. W. Łysiak, Stulecie kłamców, Chicago-Warszawa 2000 (wydanie II), część III : „aNATOmia kłamstwa”
(fragment dosadnie komentujący interwencję NATO w Jugosławii w 1999 r.; s. 251-309).
21. M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej , Warszawa 2003, część IV :
„Problem Kosowa” (s. 239-414).
XXII.
PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH (ius in bello)
Zagadnienia międzynarodowego prawa wojennego. Pojęcie i klasyfikacja konfliktów zbrojnych.
Podstawy prawne ograniczania swobody stron wojujących w doborze środków i metod walki.
Zagadnienie dopuszczalności użycia broni atomowej. Poglądy ograniczające moc obowiązującą prawa
wojennego (zasada konieczności wojennej, zasada proporcjonalności). Klauzula Martensa. Ochrona
ofiar wojny. Okupacja wojenna. Zakończenie konfliktów zbrojnych. Neutralność wojenna. Konflikty
zbrojne niemiędzynarodowe.
Literatura podstawowa :
1. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XVII (s. 411-438).
2. R. Bierzanek, J.Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 5, § 6, §7, § 8, § 9, § 10 (s. 394-440).
3. Do wyboru :
a) Opinia doradcza MTS-u w sprawie legalności użycia broni nuklearnej lub jej
groźby z 8 lipca 1996 r. (w :) B. Wierzbicki (red.). Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit. (s.
434-435)
lub
b) Legalność groźby lub użycia broni nuklearnej. Opinia doradcza
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 8 lipca 1996 r. (Legality of the Threat or Use of
Nuclear Weapons, Advisory Opinion of 8 July 1996) (w :)
T. Jasudowicz, M. Szuniewicz, M.
Balcerzak (oprac.), Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych, Toruń 2008 (s. 354-361)
lub c) Sprawa legalności grożenia użyciem lub użycia broni nuklearnej (w :) P. Daranowski, J.
Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 172-178).
24
4. J. Symonides, Walka z terroryzmem w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego (w :) J.
Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania
współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010 (s.158-180).
5. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w
stosunkach międzynarodowych” - p. 86 „Ius in bello” ; s. 585-618).
6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XIII (s. 283-301).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska) z 18 października 1907 r. ;
Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV konwencja haska) z 18 października 1907 r. oraz
Regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny lądowej (załącznik do IV konwencji haskiej) ; Konwencja
dotycząca praw i obowiązków Mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej (V konwencja haska) z 18
października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej
(XIII konwencja haska) z 18 października 1907 r.;
Cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 12 sierpnia 1949 r. oraz dwa protokoły dodatkowe (z 8
czerwca 1977 r.) do konwencji genewskich
(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 174-183, 189-192, 241-410).
8. Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 roku dotyczący przyjęcia Dodatkowego Znaku
Rozpoznawczego (Protokół III)
(w :)
T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we
współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania. Materiały Toruńskiej Konferencji Naukowej 13 grudnia 2006
roku, Toruń 2007 (s. 257-263).
9. M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne …, op.cit., fragmenty nt. konieczności wojskowej i nt.
środków masowej zagłady (s. 27-31, 53-66).
10. K. Jonca, Polityka neutralności Niemiec w wojnie polsko-radzieckiej 1920 roku, „Przegląd Prawa i
Administracji”, tom XLIII, Wrocław 2000 (s. 39-78).
11. A. Knorowski, Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm
międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002, rozdz. II, III i IV (s. 64-241).
12. M. Borowiak, Stalowe drapieżniki. Polskie okręty podwodne w wojnie, Gdańsk 2005, rozdz. 2, pkt. pt.
„Wrześniowa Odyseja dumy floty” (fragment nt. niezgodnego z XIII konwencją haską z 1907 r. internowania ORP
Orzeł w Tallinie we wrześniu 1939 r., s. 107-120).
13. E. Mikos-Skuza, Koncepcja okupacji w świetle prawa haskiego i genewskiego a współczesna praktyka
okupacji (w :)
J. Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i
wyzwania współczesności …, op.cit. (s. 100-119 ).
14. Łącznie : a) A. Szpak, Status jeńca wojennego na przykładzie zatrzymanych w Guantanamo Bay, na Kubie ;
b) M. Górzyńska, Okupacja wojenna w prawie międzynarodowym – wybrane zagadnienia (w :) T. Jasudowicz
(red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania …, op.cit. (s. 153 –
193).
15. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane …,
op.cit., cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej” , p.
V.3. „Sprawa kombatantów afgańskich” (s. 318-382).
16. M. Żeligowski, Nadmierne cierpienie jako granica dopuszczalności środków walki zbrojnej, „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 38)/2008 (s. 163-173).
17. W. Bieńkowski, Bronie powodujące nadmierne cierpienia i mające niekontrolowane skutki , „Międzynarodowe
Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 103-129).
18. M. Gąska, Zagadnienie konieczności wojskowej, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia
Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 2/2011 (s. 159-184).
XXIII.
KOLOKWIUM
(w obu semestrach)