7. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne

1
Przewodnik do przedmiotu „PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE” ; pierwszy
rok studiów dziennych w Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego, rok
akademicki 2015/2016, semestr letni. Prowadzący zajęcia (wykład + ćwiczenia) oraz
autor przewodnika : mgr Jacek Kosiarski (Instytut Stosunków Międzynarodowych
UW, ul. Żurawia 4; [email protected] ).
CZĘŚĆ PIERWSZA : wybrana bibliografia (uwzględnione w niej publikacje podano za
każdym razem w kolejności alfabetycznej)
A.Główne podręczniki polskie i niektóre inne, najbardziej rekomendowane, publikacje książkowe :
1) Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme
zaktualizowane lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis
2) Barcik J., Srogosz T., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2.
wydanie), Wydawnictwo C. H. Beck
3) Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa
2004 (wydanie ósme zmienione lub następne), Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis
4) Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe ,
Warszawa 2014 (3. wydanie zmienione i uaktualnione), Wydawnictwo C. H. Beck
5) Frankowska M., Prawo traktatów, Warszawa 1997 (lub wydanie z 2007 r.),
Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej
6) Góralczyk W., Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego
7) Góralczyk W., Sawicki S., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie,
Warszawa 2003 (wydanie dziewiąte lub następne; poprzednio ukazywało się
jako : W. Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie),
Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis
8) Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K., pod red. S. Sawickiego, Prawo międzynarodowe
publiczne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2009, LexisNexis
9) Kosiarski J., Polska wobec prawa międzynarodowego (w :) S. Bieleń (red.), Polska w
stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdział IX (s. 151-183), WDiNP UW,
Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR
10) Łazowski A., Zawidzka A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie
drugie poprawione i uzupełnione), Wydawnictwo C. H. Beck
11) Sandorski J., Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978, UAM
B. Niektóre podręczniki/publikacje autorów obcych :
1) Crawford J., Brownlie’s Principles of public international law, Oxford 2012, 8th ed., Oxford
University Press
2) Heintschel von Heinegg W., Casebook Völkerrecht, München 2005, Verlag C.H. Beck
3) Herdegen M., Völkerrecht, München 2015, 14., überarbeitete und erweiterte Auflage 2015,
Verlag C. H. Beck
4) Ipsen K., Völkerrecht, München 2004, 5. Auflage, Verlag C. H. Beck
5) Shaw M. N., Prawo międzynarodowe, Warszawa 2011 (wyd. 3 popr. i uzup.), Wydawnictwo
Książka i Wiedza (oryginał ang. : International Law, Cambridge 2014, 7th ed., Cambridge
University Press)
6) Verdross A., Simma B., Universelles Völkerrecht : Theorie und Praxis, Berlin 1981, 2. Auflage,
Duncker&Humblot
7) Wallace R., Martin-Ortega O., International Law, London 2013, seventh edition,
Sweet&Maxwell
C. Dalsze, wybrane publikacje książkowe
1)
:
Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów
ponowożytnych, Chicago-Warszawa 2008
2
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)
20)
21)
22)
23)
24)
25)
26)
27)
28)
29)
30)
31)
32)
33)
34)
35)
36)
37)
38)
39)
40)
41)
42)
43)
44)
45)
Barcz J., Górka M., Wyrozumska A., Instytucje i prawo Unii Europejskiej : podręcznik dla kierunków
prawa, zarządzania i administracji, Warszawa 2015 (4. wyd.)
Basak A., Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław
1993
Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 (lub inne wydanie :
J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Toruń 2007)
Bierzanek R., Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin
1991
Bugajski D. R., Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2009
Civikov G., Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009
Czapliński W., Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem
zbrojnym, Warszawa 2009
Dróżdż D., Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie, działalność ,
Łódź 2011
Dynia E., Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997
Flemming M., Jeńcy wojenni. Studium prawno-historyczne, Warszawa 2000
Galicki Z., Kamiński T., Myszona-Kostrzewa K. (red. nauk.), 40 lat minęło – praktyka i perspektywy
Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 2009
Gawłowicz I., Międzynarodowe prawo dyplomatyczne – wybrane zagadnienia, Warszawa 2011
Gruszczyński K. J. J., Szyjko C. T. , Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie międzynarodowym
publicznym : aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tomy 1-2, Warszawa 2014
Grzebyk P., Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 2010
Heydecker J. J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 2009
Iwanek T., Zbrodnia ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości w prawie międzynarodowym , Warszawa
2015
Jasudowicz T. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i
wyzwania, Toruń 2007
Kamiński T., Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003
Karski K., Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego, Warszawa 2009
Karski K. (red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 2015
Klafkowski A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1981 (wydanie szóste)
Kolasa J., Kozłowski A. (red.). Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Wrocław 2003
Kranz J., Pojęcie suwerenności we współczesnym prawie międzynarodowym, Warszawa 2015
Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008
Kubiak K., Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku, Warszawa 2012
Kulińska L., Partacz Cz., Ludobójstwo niepotępione. Zbrodnie OUN-UPA na Polakach 1939-1945,
Warszawa 2015
Kuźniak B. (red.), Prawo dyplomatyczne i konsularne – wykład wprowadzający, Warszawa 2015
Kuźniak B. (red.), Sądy i trybunały oraz pozasądowe sposoby załatwiania sporów międzynarodowych.
Perspektywa polska, Warszawa 2015
Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000 (lub nowsze
wydanie)
Kwiecień R. (red.), Państwo a prawo międzynarodowe jako system prawa, Lublin 2015
Łuszczuk M. (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją , Lublin 2013
Matyasik M., Domagała P., Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości
tranzytywnej, Warszawa 2012
Menkes J. (red.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty
Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006
Menkes J. (red.), Prawo międzynarodowe. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz , Warszawa
2007
Menkes J., Cała-Wacinkiewicz E. (red.), Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, Warszawa
2015
Mielnik B., Kształtowanie się pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym , Wrocław
2008
Mielnik B., Wnukiewicz-Kozłowska A. (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013
Mik C., Marciniak K. (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w
życie, Toruń 2009
Mikos-Skuza E., Myszona-Kostrzewa K., Poczobut J. (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość,
perspektywy, dylematy, Warszawa 2013
Nowakowska-Małusecka J. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania
współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010
Ostropolski T., Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008
Płachta M., Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i
porównawcze, Warszawa 2000
Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tomy I-II, Kraków 2004
Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I :
Studia, pod red. W. M. Góralskiego, tom II : Dokumenty, pod red. S. Dębskiego i W. M. Góralskiego,
Warszawa 2004
3
46) Rau Z., Tulejski T. (red.), Bellum iustum versus bellum sacrum. Uniwersalny spór w refleksji
średniowiecznej. Konstancja 1414-1418, Toruń 2014
47) Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 2006
48) Sandorski J., Bohdan Winiarski. Prawo. Polityka. Sprawiedliwość, Poznań 2004
49) Sandorski J., Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane,
Poznań 2006
50) Sawicki S., Prawo konsularne. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003 (wydanie drugie)
51) Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności
polskiej Wołynia 1939-1945, tomy I-II, Warszawa 2006
52) Skomerska-Muchowska I. (red.), Ewolucja immunitetów mających swe źródło w prawie
międzynarodowym, Łódź 2014
53) Słowik A., Konflikt w Darfurze w świetle prawa międzynarodowego, Toruń 2014
54) Sutor J., Immunitet państwa, Warszawa 2011
55) Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione lub
następne)
56) Symonides J., Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the Struggle
against Terrorism, Warszawa 2008
57) Symonides J., Nowe prawo morza, Warszawa 1986
58) Symonides J. (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006
59) Szpak A., Międzynarodowe prawo humanitarne, Toruń 2014
60) Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej , Warszawa 2003 (lub
nowsze wydanie)
61) Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów prawniczych studiów
zaocznych, Białystok 1997
62) Wojtanowska N., Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy , Kraków 2015
63) Wyrozumska A., Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995
64) Wyrozumska A., Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006
65) Zdanowicz M., Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa 2001
66) Zielińska E. (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004
D. Niektóre/wybrane artykuły w czasopismach/rozdziały książkowe :
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
Bugajski D. R., Dzierżawa terytorium na przykładzie praktyki rosyjskiej, „Stosunki MiędzynarodoweInternational Relations”, nr 1(tom 47)/2013 (s. 55-83)
Bugajski D. R., Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu , „Stosunki
międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 41)/2010 (s. 203-221)
Czubik P., Zakon Maltański jako reliktowy podmiot prawa międzynarodowego , (w :) B. Mielnik, A.
Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013 (s. 167-182)
Gadkowski T., Problematyka samoobrony na tle zakazu użycia siły zbrojnej w prawie międzynarodowym,
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 3/2013 (s. 5-21)
Iwanek T., Prawo międzynarodowe wobec piractwa morskiego, „Państwo i Prawo”, nr 10/2009 (s. 18-33)
Janczarek Sz., Immunitet jurysdykcyjny państwa a bezwzględnie obowiązujące normy prawa
międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 12/2009 (s. 57-68)
Karski K., Agresja ZSRR na Polskę w 1939 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe , „Międzynarodowe
Prawo Humanitarne”, tom I/2010 (s. 205-225)
Karski K., Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa w świetle prawa międzynarodowego , „Sprawy
Międzynarodowe”, nr 2/2011 (s. 51-82)
Krzan B., Udział Rady Bezpieczeństwa w inicjowaniu postępowania przed stałym MTK – uwagi na tle
rezolucji 1593 (2005), „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, t. XXIII/Wrocław 2008 (s. 55-68)
Kuźniar-Plota M., Kwalifikacja prawna Zbrodni Katyńskiej – wybrane zagadnienia, (w :) S. Kalbarczyk
(red.), Zbrodnia Katyńska. W kręgu prawdy i kłamstwa, Warszawa 2010 (s. 42-51)
Muszyński M., Ograniczenie immunitetu państwa w zakresie niektórych działań iure imperii , „Ius Novum”,
nr 4/2013 (s. 60-83)
Muszyński M., Prawo międzynarodowe wobec problemu niewypłacalności państw , „Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2/2013 (s. 29-43)
Myszona-Kostrzewa K., Kierunki rozwoju międzynarodowego prawa kosmicznego, (w : ) K. Karski
(red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego , Warszawa 2015 (s. 133-147)
Olas E., Immunitet jurysdykcyjny państwa (uwagi na tle wyroku MTS) , „Państwo i Prawo”, nr 12/2013 (s.
73-86)
Olas E., Immunitet jurysdykcyjny państwa w wybranych orzeczeniach sądów krajowych, „Problemy
Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol X/2012 (s. 48-62)
Płachta M., Międzynarodowe trybunały karne : próba typologii i charakterystyki , „Państwo i Prawo”, nr
3/2004 (s. 14-31)
Sandorski J., Polska mniejszość narodowa w Niemczech w świetle prawa międzynarodowego , „Ruch
Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2/2010 (s. 89-111)
Sandorski J., Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa
międzynarodowego, (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w
stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155)
4
19) Skrzydło J., Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym w Chicago (roszczenia obywateli
amerykańskich przeciwko Polsce), „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s. 37-43)
20) Smoleń M., Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r. , (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.),
Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków 2004 (s.
85-101)
21) Symonides J., Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania, struktura,
organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych , (w :) J. Symonides (red.), Organizacja
Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 20-73)
22) Symonides J., Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego , „Państwo i Prawo”, nr
1/2008 (s. 31-45)
23) Symonides J., Walka z terroryzmem w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego , (w :) J.
Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania
współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010 (s. 158-180)
24) Symonides J., Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe (w :) „Rocznik Strategiczny 2003/2004” (s.
366-375)
25) Symonides J., [Rozdział XVI.] Wyznaczanie granic obszarów morskich w Arktyce. Spory delimitacyjne i
ich rozwiązywanie, (w :) J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz (red.), Państwo i terytorium w prawie
międzynarodowym, Warszawa 2015 (s. 467-489)
26) Szawłowski R., Ludobójstwo, (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-178)
27) Szawłowski R., Przedmowa,
(w :)
W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez
nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32)
28) Szawłowski R., Trzy ludobójstwa, „Nasz Dziennik” z 28 marca 2008 r.
29) Szpak A., Karanie zbrodni wojennych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2010 (s. 1329)
30) Szpak A., Secesja państwowa w świetle prawa międzynarodowego (na przykładzie Kosowa i Krymu),
„Państwo i Prawo”, nr 12/2014 (s. 38-53)
31) Szymański J., Klauzula rebus sic stantibus w prawie traktatów z perspektywy historycznej , „Miscellanea
Historico-Iuridica”, t. XII/2013 (s. 353-380)
32) Wasiński M., Immunitet państwa a jurysdykcja terytorialna (na tle orzeczenia SN w sprawie Natoniewski
v. RFN), „Państwo i Prawo”, nr 10/2012 (s. 76-88)
33) Wasilkowski A., Kilka uwag w kwestii użycia siły we współczesnym prawie międzynarodowym , (w :) J.
Menkes (red.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty
Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 528-539)
34) Wasilkowski A., Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim, (w :) J. Kolasa, A.
Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Warszawa 2003 (s. 11-24)
35) Wielomski A., Prawa człowieka, (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 12-15) lub
(w :) J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna, tom 1 : Myśl polityczna : główne
pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321)
36) Zając P., Informacja odnośnie do oceny karnoprawnej zdarzeń na terenie ówczesnego województwa
wołyńskiego z lat 1939-1945 w oparciu o ustalenia śledztwa OKŚZPNP w Lublinie, (w :) B. Paż (red.),
Prawda historyczna a prawda w badaniach naukowych. Tom I : Ludobójstwo na kresach południowowschodniej Polski w latach 1939-1946, Kraków 2015 (s. 103-125)
37) Zbaraszewska A., Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63)
38) Zięba-Załucka H., Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym, (w :) E. Dynia
(red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne , Rzeszów 2003
(s. 252-271)
39) Żylicz M., Katastrofa państwowego statku powietrznego w świetle prawa międzynarodowego , (w :) E.
Mikos-Skuza, K. Myszona-Kostrzewa, J. Poczobut (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość,
perspektywy, dylematy, Warszawa 2013 (s. 407-423)
40) Żylicz M., Katastrofa smoleńska w świetle międzynarodowego prawa lotniczego , „Państwo i Prawo”, nr
4/2011 (s. 3-17)
E. Wybory źródeł/materiałów :
1) Bieleń S. (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów,
Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione), Oficyna Wydawnicza
ASPRA-JR, Fundacja Studiów Międzynarodowych
2) Bieńczyk-Missala A. (wybór i opracowanie), Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór
dokumentów, Warszawa 2008
3) Brownlie I. (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002
4) Daranowski P., Połatyńska J. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
orzecznictwa, Warszawa 2011, Wydawnictwo C. H. Beck
5) Durys P., Jasiński F. (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 2000
5
6) Filipek P., Kuźniak B., Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tablice.
Słownik. Zadania i ćwiczenia. Leksykon, Warszawa 2014 (5. wydanie rozszerzone i
zmienione), Wydawnictwo C. H. Beck
7) Flemming M., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów ,
uzupełnienie i red. M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003, Akademia Obrony Narodowej
8) Flemming M., Wojciechowska J., Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi,
państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz , Warszawa
1999
9) Izydorczyk J., Wiliński P., Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court.
Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004
10) Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Znojek M., Prawo karne międzynarodowe. Wybór
źródeł, Warszawa 2010
11) Lankosz K., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wybór dokumentów ,
Bielsko-Biała 2007
12) Łazowski A. (wybór i wprowadzenie), Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór przepisów,
Kraków 2003
13) Muszyński M., Hambura S., Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki,
protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu w życie Traktatu z Lizbony ,
Bielsko-Biała 2010
14) Przyborowska-Klimczak A. (wybór i oprac.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Wybór dokumentów, Lublin 2006, Oficyna Wydawnicza VERBA
15) Przyborowska-Klimczak A., Staszewski W. (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne.
Wybór dokumentów, Lublin 2001
16) Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie
trzecie uzupełnione i poprawione), wydawca : Temida 2
CZĘŚĆ DRUGA : szczegółowy program przedmiotu
I.
A)
ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Pojęcia podstawowe. Tzw. społeczność międzynarodowa a prawo międzynarodowe
publiczne. Charakterystyczne cechy społeczności i prawa międzynarodowego – m.in. brak centralnego
ustawodawcy,
zorganizowanego
aparatu
przymusu
i
obowiązkowego
sądownictwa
międzynarodowego; zagadnienie hierarchii norm w prawie międzynarodowym, partykularyzm norm
prawa międzynarodowego. Pojęcie, nazwa, systematyka i podstawa obowiązywania prawa
międzynarodowego (doktryny naturalistyczna i pozytywistyczna); prawo międzynarodowe publiczne a
prawo międzynarodowe prywatne. Podstawowe zasady prawa międzynarodowego.
Problem skuteczności i sankcji przepisów prawa międzynarodowego. Rodzaje sankcji w prawie
międzynarodowym ; sankcje wyróżniane w Karcie Narodów Zjednoczonych (art. 5, 6, 19, 41, 42).
Przyczyny sprawiające, że moc obowiązująca prawa międzynarodowego doznaje istotnych ograniczeń
(obrona konieczna i stan wyższej konieczności, wojna i represalia, klauzula rebus sic stantibus).
B) Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne państw. Teorie monizmu (monizm z
prymatem prawa wewnętrznego i monizm z prymatem prawa międzynarodowego) oraz dualizmu.
Stosowanie prawa międzynarodowego wewnątrz państwa. Zasada pierwszeństwa prawa
wspólnotowego w orzecznictwie (ówczesnego) Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - sprawy
Van Gend en Loos (1963), Costa przeciwko ENEL (1964), Internationale Gesellschaft (1970),
Simmenthal (1978) . Miejsce prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym (analiza
wybranych postanowień Konstytucji RP z 1997 r.). Umowy międzynarodowe podlegające ratyfikacji i
podlegające zatwierdzeniu; rozróżnienie poszczególnych trybów ratyfikacji umów międzynarodowych
w świetle art. 90 i 91 Konstytucji RP. Analiza wybranych orzeczeń polskiego Trybunału
Konstytucyjnego (w tym wydanych w 2005 r. i dotyczących Europejskiego Nakazu Aresztowania i
Traktatu akcesyjnego).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 (wydanie ósme
zmienione), rozdz. I (s. 13-30).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2003 (wydanie
dziewiąte), rozdz. I (s. 15-37).
6
Prawo traktatów, Warszawa 1997, rozdz. IV – p.1.2 („Przestrzeganie umów
międzynarodowych a prawo wewnętrzne”; s. 103-110).
4. J. Kosiarski, Polska wobec prawa międzynarodowego
(w :) S. Bieleń (red. nauk.), Polska w
stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdz. IX (s. 151-183) .
3. M. Frankowska,
5. Artykuły 4, 8, 9, 87-91, 116, 117, 121, 122, 125, 126, 133, 146, 188-193, 235 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (w :) „Rzeczpospolita” z 3 kwietnia 1997 r.
6. Artykuły 26, 27, 46 i 53 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r.
(w :)
M. Frankowska …,op.cit. (aneks I)
lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo w stosunkach
międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione)
lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
dokumentów, Lublin 2006 lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Zbiór przepisów, Kraków 2003.
7. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
(s.30-47) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne
…, op.cit. (s. 9-30) lub A.Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 25-56).
8. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970 r. oraz Akt Końcowy KBWE z
1 sierpnia 1975 r. (Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami
uczestniczącymi) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 57-63 i 401-405).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
9. J. Ciechański, Prawo międzynarodowe – normy i regulacja (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki
międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika (rozdział XIII), Warszawa 2006 (wydanie IV zmienione ; s. 327352).
10. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe , Warszawa 2014
(3. wydanie zmienione i uaktualnione), rozdz. 1. „Zagadnienia wstępne”, § 1. „Prawo międzynarodowe w
systemie prawa” (s. 1-19).
11. Do wyboru :
a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 11 maja 2005 r. K 18/04. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Traktat
akcesyjny) (w :) www.trybunal.gov.pl
lub
b) Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [ z dnia 11 maja 2005 r.] w sprawie zgodności z Konstytucją Traktatu
akcesyjnego (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej.
Wybór dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie – dokumenty,
Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione ; s. 993 – 1088).
12. K. Wójtowicz, Konstytucja RP z 1997 r. a członkostwo Polski w Unii Europejskiej
(w :) J. Barcz (red.),
Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie) (s. I-517 – I-539).
13. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach : Van Gend en Loos (1963), Costa
przeciwko ENEL (1964), Internationale Gesellschaft (1970), Simmenthal (1978) (w :) P. Mikłaszewicz (oprac.),
Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych według orzecznictwa ETS i
Sądu Pierwszej Instancji. Omówienia wybranych orzeczeń (1963-2005), [Warszawa, Biuro Trybunału
Konstytucyjnego. Zespół Orzecznictwa i Studiów] 2005 (s. 3-7;
www.trybunal.gov.pl
).
14. Nt. niektórych prawnych aspektów członkostwa Polski w Unii Europejskiej (w tym orzecznictwa polskiego
Trybunału Konstytucyjnego) : a) J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej.
Podręcznik dla kierunków prawa, zarządzania i administracji, Warszawa 2015 (4. wydanie), rozdz. XX i XXI „Konstytucyjne podstawy członkostwa Polski w UE”, „Zapewnianie efektywności prawu UE w Polsce” (s. 448491, w tym „Stanowisko polskiego Trybunału Konstytucyjnego”, s. 480-490); b) bardzo krytyczna ocena prawnych
aspektów członkostwa Polski w UE i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w tym przedmiocie – zob. : K.
Pawłowicz, Czy polska konstytucja jest jeszcze ważna ?, „Rzeczpospolita” z 25 marca 2008 r. ; K. Pawłowicz, Czy
polska władza sprzeniewierza się woli narodu ?, „Rzeczpospolita” z 23 kwietnia 2008 r. ; K. Pawłowicz, Kto obroni
naszą suwerenność, „Rzeczpospolita” z 13 lipca 2009 r.
15. Krytyczne spojrzenie na współczesne prawo międzynarodowe (w tym na zawartą w nim delegalizację wojny i
na eksponowaną przez nie ochronę praw człowieka) : a) A. Wielomski, Prawo międzynarodowe jest fikcją
http://nczas.com/publicystyka/prawo-miedzynarodowe-jest-fikcja/
; b) W. Hoff, Imigracja jest bronią,
„Rzeczpospolita” z 16-17 stycznia 2016 r. („Plus Minus”), s. 36-38.
16. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991,
(fragment pt. „Granice mocy obowiązującej prawa międzynarodowego”, s. 141 – 145).
II.
ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO [wyłącznie
wykład]
Zasadnicze etapy historii prawa międzynarodowego i historii nauki prawa międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. II (s. 31-74).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. II (s. 38-59).
3. Nt. polskiej szkoły prawa narodów XV wieku - do wyboru : a) G. Kucharczyk, Mała historia polskiej
myśli politycznej, Dębogóra 2007, rozdz. II („Polska nauka o prawie narodów i prawie wojny”; s. 15-20)
7
lub b) J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006,
rozdz. pt. „Polacy na soborze w Konstancji” (s. 230-260)
lub c) S. Wielgus, Paweł Włodkowic (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 8286)
lub d) H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, rozdz. II „Pogrom Zakonu
Niemieckiego (1385-1422)”, pkt. 6 „Pokój toruński 1411 roku i próby rewizji jego postanowień”, pkt. 7
„Spory polsko-krzyżackie w latach 1414-1422” (s. 116-123)
lub e) R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, oprac. J.
Wyrozumski, Kraków 2011 (reedycja na podstawie wydania z 1926 r.), rozdz. pt. „Wybuch wielkiej
wojny polsko-krzyżackiej 1409/1411 r.”, „Zewnętrzne położenie Polski i Zakonu”; „Wyprawa przeciwko
Krzyżakom 1410 r.”, „Bitwa pod Grunwaldem, 15 lipca 1410 r.”, „Pokój toruński”, „Sobór w Konstancji.
Stosunek Polski do rozłamu w Kościele”, „Polacy na soborze”, „Spór polsko-krzyżacki przed soborem.
Traktaty Pawła Włodkowica”; „Wyniki soboru w Konstancji w stosunku do Polski” (s. 673-676; 679681; 683-684; 693-698)
lub f) T. Szczech, Paweł Włodkowic i jego adwersarze na soborze w Konstancji , (w :) Z. Rau, T.
Tulejski (red.), Bellum iustum versus bellum sacrum. Uniwersalny spór w refleksji średniowiecznej.
Konstancja 1414-1418, Toruń 2014 (s. 164-183).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
4. Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom II :
Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1984, rozdz. I („Koncepcje prawne w Rzeszy hitlerowskiej a jej
okupacje”, s. 11-33).
5. Orędzie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Monroe`ego w sprawie polityki nieinterwencji.
Waszyngton, 2 grudnia 1823 r. ;
Pakt pomiędzy Niemcami, Włochami i Japonią (tzw. Pakt Trzech). Berlin, 27
września 1940 r.
(w :)
W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe,
Warszawa 2003 (s. 149-150 i 652).
III.
ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego – w sensie materialnym, formalnym i poznawczym. Podstawy
wyrokowania sądów międzynarodowych – na przykładzie artykułu 38 Statutu Międzynarodowego
Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.
Podstawowe i bezsporne źródła prawa międzynarodowego : umowa międzynarodowa i zwyczaj
międzynarodowy. Elementy obiektywny i subiektywny zwyczaju. Inne kategorie źródeł : „ogólne
zasady prawa uznane przez narody cywilizowane”, orzecznictwo sądów, doktryna prawa, uchwały
organów organizacji międzynarodowych, akty jednostronne państw. Tzw. soft law.
Zagadnienie
kodyfikacji prawa międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. rozdz. III – § 1, § 2-p.1, § 7, § 8, § 9, § 10 ; rozdz. VIII § 3 (s. 75-79, 106-116, 294-298).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III – § 1 oraz początek § 2 - do „Definicji w Konwencji
Wiedeńskiej” włącznie ; § 3, § 4, § 5 ; rozdz. V - § 4 (s. 60-68, 96-114, 161-164).
3. Artykuły 38 i 59 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r. (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
lub
A. Przyborowska-Klimczak, Prawo międzynarodowe
publiczne …, op.cit. lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 4, §
16, 18, 19, 20 („Źródła prawa międzynarodowego” – „Katalog źródeł”, „Zwyczaj”, „Wiążące i
prawotwórcze uchwały organów organizacji międzynarodowych”, „Akty jednostronne państw” , s. 99101, 127-139).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
5. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 1 i 2 („Umowa w systemie źródeł prawa
międzynarodowego”, „Pojęcie umowy międzynarodowej”; s. 33-41).
6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
2. „Tworzenie prawa międzynarodowego”, § 1. „Źródła prawa międzynarodowego – zagadnienia wstępne”, § 3.
„Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez zwyczaj”, § 4. „Ogólne zasady prawa jako źródło prawa
międzynarodowego”, § 5. „Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez akty jednostronne” (s. 33-56, 97-166).
IV.
ZAGADNIENIE
MIĘDZYNARODOWYM
PODMIOTOWOŚCI
W
PRAWIE
A) Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym. Zdolność prawnomiędzynarodowa
i zdolność do czynności
prawnomiędzynarodowej.
prawnomiędzynarodowych.
Zakres
treściowy
podmiotowości
8
B) Państwo w prawie międzynarodowym. Elementy państwa : władza najwyższa, terytorium,
ludność. Suwerenność, prawa zasadnicze i immunitet państwa. Orzecznictwo sądów krajowych(np.
Polska, USA, Włochy, Grecja) i sądów międzynarodowych (np. MTS) dotyczące immunitetu
jurysdykcyjnego państwa obcego. Pozwy przeciwko Republice Federalnej Niemiec przed sądami
włoskimi (np. sprawa Ferrini) i greckimi (np. sprawa Distomo); Natoniewski v. Niemcy (SN RP 2010);
Niemcy v. Włochy (MTS, 2012); Haven i Welbel v. Polska i PZU (Chicago, 2001). Powstawanie,
tożsamość i upadek państw. Rodzaje państw z punktu widzenia ich struktury oraz ze względu na
ograniczenie ich zdolności do czynności prawnomiędzynarodowych.
C)
Zagadnienie innych niż państwa podmiotów prawa międzynarodowego.
Organizacje międzyrządowe (w tym Organizacja Narodów Zjednoczonych). Stolica Apostolska, Zakon
Maltański, tzw. terytoria autonomiczne, tzw. wspólnoty powstańcze.
Kwestia podmiotowości osób fizycznych i prawnych jako przedmiot sporu w nauce prawa
międzynarodowego.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. VIII - § 1, § 2, § 3, §
4 ; rozdz. X - § 10 p. 3 („Neutralność wojenna w świetle Karty NZ“); (s. 117 – 139, 285-300, 439-440).
2. A. Wasilkowski, Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim
(w :)
J. Kolasa, A. Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie,
Wrocław 2003 (s. 11-24).
3. L. Antonowicz,
Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme
zaktualizowane), rozdz. I - § 1, § 4 ; rozdz. II - § 2, § 3 ; rozdz. III - § 1, § 2, § 4, § 5 ; rozdz. IV (s. 1316, 21-23, 40-47, 59-68, 72-78, 81-94).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. XII - § 1 – p. A, B, C
(s. 114-147, 288-290).
5. Łącznie : a) 11.2.1929 r., Rzym. Układy laterańskie. Traktat między Stolicą Apostolską a Włochami
(w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom drugi : 1927-1934,
Poznań 1992 (s. 121-130) ; b) 26.12.1933 r., Montevideo. Konwencja o prawach i obowiązkach
państw zawarta na 17 Konferencji Panamerykańskiej (w :) tamże (s. 482-486).
6. Łącznie nt. immunitetu państwa : a) J. Skrzydło, Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym
w Chicago. (Roszczenia obywateli amerykańskich przeciwko Polsce) , „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s.
37-43) ; b) Sz. Janczarek, Immunitet jurysdykcyjny państwa a bezwzględnie obowiązujące normy
prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 12/2009 (s. 57-68); c) M. Wasiński, Immunitet
państwa a jurysdykcja terytorialna (na tle orzeczenia SN w sprawie Natoniewski v. RFN) , „Państwo i
Prawo”, 10/2012 (s. 76-88); d) E. Olas, Immunitet jurysdykcyjny państwa (uwagi na tle wyroku MTS) ,
„Państwo i Prawo”, nr 12/2013 (s. 73-86); e) E. Olas, Immunitet jurysdykcyjny państwa w wybranych
orzeczeniach sądów krajowych, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego
i
Porównawczego”,
vol.
X/2012
(s.
47-62;
http://www.europeistyka.uj.edu.pl/documents/3458728/606fbc35-da6e-485c-b3a3-fd6fc254cec7
); f)
W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., ,
rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 2 „Kompetencje państwa i ich
ochrona”, II. „Immunitet państwa” (s.300-319).
7. D. R. Bugajski, Klimatyczna deterytorializacja państwa na przykładzie Tuvalu , „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 41)/2010 (s.203-221) – także do tematu dot.
prawa morza.
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
8. K. Karski, Problem statusu korporacji ponadnarodowych w prawie międzynarodowym (globalizacja a
podmiotowość prawa międzynarodowego)
(w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu
XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003 (s. 114-134).
9. L. Antonowicz, Status prawnomiędzynarodowy Republiki Chińskiej na Tajwanie
(w :) E. Haliżak (red.),
Tajwan w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1997 (s. 33-42).
10. J. Zajadło, Prawo międzynarodowe wobec problemu „państwa upadłego”, „Państwo i Prawo”, nr 2/2005 (s. 320).
11. Łącznie : a) Artykuł I-6 („Prawo Unii”) Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, Bruksela, 29
października 2004 r. (w :) Konstytucja dla Europy. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy , Bielsko-Biała
2005 (s. 13) ;
b) 17. Deklaracja odnosząca się do pierwszeństwa (w :) J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty
stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony ,
Warszawa 2008, rozdz. 4, pkt. 4.1 „Deklaracje odnoszące się do postanowień Traktatów” (s. 620)
lub
M.
Muszyński, S. Hambura, Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane
po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Bielsko-Biała 2010 (s. 380-381) ;
c) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Tytuł I „Kategorie i dziedziny kompetencji Unii” (art. 2, 3, 4, 5, 6)
(w :)
J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony …, op.cit. (s. 302-304)
lub M. Muszyński, S. Hambura,
9
Wprowadzenie. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Karta Praw
Podstawowych Unii Europejskiej. Załączniki, protokoły, deklaracje. Euratom. Wersje skonsolidowane po wejściu
w życie Traktatu z Lizbony …, op.cit. (s. 76-78).
12. Nt. immunitetu państwa zob. łącznie m. in. następujące omówienia :
a) J. Sutor, Immunitet państwa, Warszawa 2011, rozdz. III „Immunitet jurysdykcyjny państwa”, rozdz. VI „Doktryna
absolutnego i doktryna ograniczonego immunitetu państwa, doktryna aktu państwa i non-justiciability oraz kwestia
stosowania zasad : wzajemności i lex retro non agit, rozdz. VIII „Zasady i normy współczesnego prawa
immunitetu państwa”, rozdz. IX „Immunitet państwa w świetle orzecznictwa polskiego i w stosunkach Polski z
niektórymi obcymi państwami” (s. 56-80, 119-153, 182-234, 235-268);
b) K. J. Gruszczyński, C. T. Szyjko, Immunitet jurysdykcyjny państwa w prawie międzynarodowym publicznym.
Aktualne zagadnienia teoretyczno-praktyczne, tom I : Analiza kazusów krajowych i międzynarodowych,
Warszawa 2014, rozdz. 3.2. „Immunitet jurysdykcyjny państwa w orzecznictwie sądów międzynarodowych” i
rozdz. 3.3. „Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka“ (s. 150-169);
c)M. Kałduński, Immunitet państwa. Nowe tendencje i wyzwania (w: ) I. Skomerska-Muchowska (red.), Ewolucja
immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym, Łódź 2014 (s. 15-35).
13. Nt. orzecznictwa związanego z immunitetem państwa zob. łącznie :
a) Jurisdictional Immunities of the State (Germany v. Italy : Greece Intervening), 3 February 2012. Judgment (w
:) www.icj-cij.org ; b) Postanowienie Sądu Najwyższego RP z 29 X 2010 r. w sprawie z powództwa Winicjusza
Natoniewskiego przeciwko Republice Federalnej Niemiec – Federalnemu Urzędowi Kanclerskiemu w Berlinie o
zapłatę. Sygn. akt CSK 456/09 .
14. Nt. specyficznej kwestii nabywania podmiotowości prawnomiędzynarodowej (jako państwa) przez twory w
istocie kryminalne (w tym nt. akcji zbrojnej przeciwko Jugosławii, secesji Kosowa i związków albańskich klanów
kryminalnych z tzw. Armią Wyzwolenia Kosowa) zob. : P. Borawski, Albańska przestępczość zorganizowana we
współczesnej Europie, „Arcana”, nr 105 (3/2012) (s. 126-148).
15. K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego , Warszawa 2009,
rozdz. 1 pt. „Miejsce osób prawnych prawa wewnętrznego w teorii podmiotowości prawnomiędzynarodowej” (s.
17-57), rozdz. 3 pt. „Organy międzynarodowe, przed którymi osoby prawne prawa wewnętrznego mogą pozywać
lub być pozywane przez państwa” (s. 151-195), rozdz. 6 pt. „Rodzaje osób prawnych prawa wewnętrznego
występujących w obrocie prawnomiędzynarodowym” (s. 268-395).
16. J. Ruszkowski, Ekskluzywny status międzynarodowy pozaunijnych regionów w granicach Unii Europejskiej na
przykładzie Wyspy Man i Wyspy Jersey (w :) M. Giedrojć, M. Mieczkowska, D. Rdzanek, J. Mieczkowski (red.),
Niemcy w integrującej się Europie XX w. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Stanisławowi
Burgerowi, Toruń 2005 (s. 300-307).
17. W. Jakubowski, M. Solarczyk, Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne ,
Warszawa 2002, rozdz. II „Stolica Apostolska jako prawna personifikacja Kościoła ” ; rozd. IV ”Relacje Stolicy
Apostolskiej z Państwem Miasta Watykańskiego”; rozdz. V „Relacje Stolicy Apostolskiej z Suwerennym
Rycerskim Zakonem Maltańskim” (s. 54-61, 116-138).
18. A. Przyborowska-Klimczak, Ewolucja prawnomiędzynarodowej sytuacji europejskich państw miniaturowych
(w :)
J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor
Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 439-455).
19. Łącznie nt. specyficznej podmiotowości Zakonu Maltańskiego : a) B. Mielnik, Kształtowanie się
pozapaństwowej podmiotowości w prawie międzynarodowym, Wrocław 2008, rozdz. II, pkt. D „Zakon Kawalerów
Maltańskich” (s. 134-143); b) P. Czubik, Zakon Maltański jako reliktowy podmiot prawa międzynarodowego (w :)
B. Mielnik, A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Podmiotowość w prawie międzynarodowym, Wrocław 2013 (s. 167182).
D)
Uznanie międzynarodowe. Pojęcie, formy, rodzaje oraz przedmiot uznania
międzynarodowego. Konsekwencje uznania państwa (teorie konstytutywna i deklaratywna). Uznanie
rządu i kryteria uznania rządu na przykładzie doktryn Tobara, Wilsona i Estrady. Doktryna Stimsona
(obowiązek nieuznawania sytuacji sprzecznych z prawem). Doktryna Hallsteina. Uznanie za
powstańców i za stronę wojującą.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 6 (s. 140-148).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 5 – fragment : „Powstańcy i strona wojująca” ; § 6
(s. 142-143, 148-152).
3. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 6
„Uznanie w prawie międzynarodowym” (s. 179-204).
4. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3.”Zmiany terytorialne,
uznanie i sukcesja państw”, II. „Uznanie w prawie międzynarodowym” (s. 379-399).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
5. E. Dynia , Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997 (s. 11-114).
6. S. Dąbrowa, Uznanie za powstańców, Uznanie za stronę wojującą
(w :)
Encyklopedia prawa
międzynarodowego i stosunków międzynarodowych, Warszawa 1976 (s. 422-423).
7. Nt. doktryny Hallsteina : J. Kosiarski, recenzja książki W. Kilian, Die Hallstein-Doktrin. Der diplomatische Krieg
zwischen der BRD und der DDR 1955-1973. Aus den Akten der beiden deutschen Aussenministerien , Duncker
10
und Humblot, Berlin 2001,
267-272).
V.
(w :)
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations“, nr 3-4(tom 26)/2002 (s.
PRAWO TRAKTATÓW
A. Wprowadzenie do prawa traktatów. Definicja, nazwy, klasyfikacja, forma i procedura
zawierania umów międzynarodowych. Przygotowywanie projektu, parafowanie, podpisanie, ratyfikacja
lub zatwierdzenie, wejście w życie umowy międzynarodowej. Casus Ihlena (Dania v. Norwegia, STSM,
1933). Rejestracja umów międzynarodowych w Sekretariacie ONZ. Typowe klauzule występujące w
umowach międzynarodowych.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. III - § 2, § 3 (s. 77-91).
2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …,
op.cit. (s. 124-142) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe
publiczne …, op.cit. (s. 43-65)
lub M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit (aneks I ; s. 195-240)
lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 69-100).
3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II – p. 2, p. 3, p. 4 ; rozdz. III – p. 1, p. 2 (2.1. do
2.8. włącznie oraz 2.10 i 2.11) ; (s. 35-92, 96-100).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.1, 2.2 (s. 66-78).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Zawieranie umów międzynarodowych” ; s.
197-204).
6. Instrukcja o formie umów międzynarodowych (załącznik do zarządzenia nr 20 Prezesa Rady
Ministrów z 14 lutego 1969 r.)
(w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do
studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie), rozdz. III – p. 1 (s. 76-87).
7. Ustawa o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000 r. i Rozporządzenie Rady Ministrów z 28
sierpnia 2000 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych
(w :) A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 103-109, 110-119) lub A. PrzyborowskaKlimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 500-521).
B. Obowiązywanie i kres obowiązywania traktatów.
Zakres mocy obowiązującej umów międzynarodowych.
Zastrzeżenia do umów
międzynarodowych i rodzaje (skutki) sprzeciwów do zastrzeżeń (sprzeciw zwykły i
kwalifikowany). Zasada nieretroakcji traktatów.
Przykłady traktatów retroaktywnych (np.
umowa waszyngtońska z 1871 r. i umowa londyńska z 1945 r.). Traktaty a państwa trzecie.
Pojęcie ius cogens. Nieważność traktatów (przyczyny związane z naruszeniem prawa
wewnętrznego stron dotyczącego zawierania traktatów, tzw. wady oświadczenia woli,
zastosowanie przymusu, niezgodność z normami ius cogens; podział przesłanek
nieważności na względne i absolutne). Ocena ważności oświadczenia rządu ówczesnej PRL
o zrzeczeniu się niemieckich reparacji wojennych (1953).
Wygaśnięcie traktatów (przyczyny przewidziane lub nie przewidziane w samej umowie – w
tym zwłaszcza omówienie klauzuli rebus sic stantibus).
Wypowiedzenie i zawieszenie
stosowania umowy międzynarodowej. Przestrzeganie i wykładnia traktatów (szkoły, rodzaje i
zasady interpretacji).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit, rozdz. III - § 4, § 5, § 6 (s. 91-106).
2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) jak poprzednio.
3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. III – p. 2.9. ; rozdz. IV – p. 1.1., p. 1.3, p. 2, p. 3, p.
4, p. 5 ; rozdz. V ; rozdz. VI; rozdz. VIII – p. 1, p. 2 (s. 92-96, 101-103, 110-166, 181-188).
4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 – p. 2.3., 2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8. (s. 78-96).
5. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. III – p. 3 (od fragmentu :
„Artykuły 46 i 47”) oraz p. 4 (s. 100-112).
6. J. Sandorski, Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa
międzynarodowego (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w
stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978 (s. 1-214).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 4
„Stosowanie prawa międzynarodowego – modus operandi”, § 1. „Stosowanie umów międzynarodowych” (s. 609649).
9. A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006, rozdz. VII i VIII („Nieważność
umowy międzynarodowej”, „Wygaśnięcie, wycofanie się i zawieszenie działania umowy” ; s. 387 -473).
11
10. [Dokument] 64. 23 sierpnia 1953, protokół z posiedzenia Rady Ministrów wraz z oświadczeniem – sprawa
odszkodowań niemieckich (w :) S. A. Dębski, W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i
świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom II : Dokumenty, Warszawa 2004 (s. 269-271).
11. T. Kamiński, Nieważność traktatu w świetle art. 46 konwencji wiedeńskiej z 1969 r. a progresywny rozwój
prawa międzynarodowego (w :) Z. Galicki, T. Kamiński, K. Myszona-Kostrzewa (red. nauk.), 40 lat minęło –
praktyka i perspektywy Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, Warszawa 2009 (s. 169-192).
C. Zagadnienie sukcesji w prawie międzynarodowym (w tym zwłaszcza wobec
traktatów). Pojęcie sukcesji państw. Skutki sukcesji państw w zakresie umów międzynarodowych
(typy sukcesji państw wyróżnione przez Konwencję Wiedeńską z 1978 r.- umowy zlokalizowane
(terytorialne), cesja terytorialna, powstanie państwa na terytorium zależnym (dekolonizacja), rozpad i
zjednoczenie państw - i reguły prawne przypisywane każdemu z tych typów sukcesji, np. zasada
przesuwalności granic traktatowych (ruchomych granic traktatowych) w przypadku cesji terytorialnej).
Pozostałe zagadnienia związane z sukcesją państw.
Literatura podstawowa :
1. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. VII (s. 167-179).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 2 - od fragmentu : „Sukcesja” (s. 126-127).
3. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. III - § 6 (s. 78-80).
4. Konwencja Wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 23 sierpnia
1978 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne
…, op.cit. (s. 66-82) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 143-157).
5. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Zmiany terytorialne,
uznanie i sukcesja państw“, III. „Sukcesja państw” (s. 399-424).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. W. Czapliński, Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne
(1990-1992), Warszawa 1998, rozdz. VII – p. 1, p. 2, p. 3.1., p. 4.1., p. 4.2. („Sukcesja w odniesieniu do umów
międzynarodowych” ; s. 81-93, 124-137).
D. Przegląd wybranych kazusów z zakresu prawa traktatów (fakultatywnie).
Literatura podstawowa :
1. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych …, op.cit., Aneks do rozdz. II „Stany faktyczne dotyczące
nieważności umów międzynarodowych w związku z naruszeniem prawa wewnętrznego i odpowiedzi na pytania
prawne”, s. 95-97 : Aneks do rozdz. III „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze
względu na wady oświadczenia woli i odpowiedzi na pytania prawne” , s. 126-128 ; Aneks do rozdz. IV „Stany
faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze względu na przymus i odpowiedzi na pytania
prawne”, s. 167-170 ; Aneks do rozdz. V „Stan faktyczny dotyczący nieważności umów międzynarodowych ze
względu na ich sprzeczność z ius cogens i odpowiedzi na pytania prawne” , s. 208-209.
2. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tabele, Słownik. Zadania i ćwiczenia.
Leksykon, Warszawa 2014, część B – kazusy 1-20 włącznie (s. 125-145).
VI.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PAŃSTWA
PRAWNOMIĘDZYNARODOWA
Źródła odpowiedzialności międzynarodowej państwa : klasyczna odpowiedzialność deliktowa za czyny
zakazane (state responsibility), odpowiedzialność nie wynikająca z naruszenia prawa
międzynarodowego (state liability). Omówienie wybranych kazusów : incydent w Cieśninie Korfu (W.
Brytania v. Albania, 1946), sprawa Rainbow Warrior (N. Zelandia v. Francja, 1985), sprawa satelity
Kosmos 954 (Kanada v. ZSRR, 1979), sprawa zakładników w Teheranie (USA v. Iran, 1979-1980),
sprawa Trail Smelter (USA v. Kanada, 1941). Pojęcie deliktu i zbrodni międzynarodowej.
Prace kodyfikacyjne Komisji Prawa Międzynarodowego (projekt artykułów dot. odpowiedzialności
państw z 2001 r.). Formy ponoszenia przez państwo odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej.
Środki odwetu : retorsje i represalia, ograniczenia dotyczące stosowania represaliów.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 7 ; rozdz. IX - § 7 (s. 148-156, 376-378).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2 („Uwagi ogólne”, „Odpowiedzialność
państwa”; s. 165-171) ; rozdz. XV - § 9 („Środki odwetowe” ; s. 390-391).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie
popraw. i uzupełn.), rozdz. X („Odpowiedzialność międzynarodowa państwa” ; s. 235-246).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 17,
§ 76 „Odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa międzynarodowego” , § 77 „Sankcje w prawie
międzynarodowym”, § 78 „Odpowiedzialność państwa za czyny niezabronione” (s. 470-490).
12
5. B. Wierzbicki (red.),
Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. V – p. 1
(„Odpowiedzialność międzynarodowa państw” ; s. 158-179).
6. Draft articles on Responsibility of States for internationally wrongful acts adopted by the
International Law Commission at its fifty-third session (2001)
(w :)
http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_6_2001.pdf&lang=EF
lub
I. Brownlie (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002 (s. 300-310 ; zbiór
dostępny w BUW-ie).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym,
Warszawa 2009, rozdz. 3 pt. „Formy odpowiedzialności międzynarodowej państw. Odpowiedzialność za
nielegalne wszczęcie wojny”, pkt. 3.1 do 3.4 włącznie (s. 156-211).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego” , § 1. „Odpowiedzialność
międzynarodowa” , § 3. „Egzekwowanie prawa międzynarodowego środkami pokojowymi” (s. 734-784, 836-842).
9. M. Frankowska, Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego dotyczące odpowiedzialności państw – nowa forma
kodyfikacji prawa międzynarodowego ? (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe – problemy i
wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 167-193).
10. A. Zbaraszewska, Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i
Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63).
11. E. M. Lis, Okoliczności wyłączające bezprawność aktu państwa
(w :)
A. Kozłowski, B. Mielnik (red.),
Odpowiedzialność międzynarodowa jako element międzynarodowego porządku prawnego , Wrocław 2009 (s.
235-262).
12. Cz. Łuczak, Dzieje gospodarcze Niemiec 1871-1990, tom I : Druga Rzesza i Republika Weimarska, Poznań
2004, rozdz. III, pkt. 1 pt. „Ekonomiczne i demograficzne skutki pierwszej wojny światowej dla Niemiec” (chodzi o
obowiązki reparacyjne nałożone na Niemcy po Wielkiej Wojnie, s. 101-106).
13. Łącznie : a) Sprawa Cieśniny Korfu (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe
publiczne. Wybór orzecznictwa, Warszawa 2011 (s. 70-73); b) K. Kubiak, Działania sił zbrojnych po drugiej
wojnie światowej, Warszawa 2007, rozdz. 1 „Incydent w Cieśninie Korfu” (s. 9-16).
_____________________________________________________________________________________
VII.
ZAGADNIENIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI
PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH
A) Wprowadzenie do zagadnienia i rys historyczny. [pkt.
A - wyłącznie wykład]
Koncepcja tzw. jurysdykcji uniwersalnej i jej ocena (w tym omówienie wyroku MTS-u z 2002 r. w
sporze Konga i Belgii – spór dotyczący nakazu aresztowania wydanego przez sąd belgijski w
postępowaniu przeciwko b. szefowi dyplomacji Konga, Abdulaye Yerodia Ndombasi). Typologia
międzynarodowych sądów karnych. Odpowiedzialność osób fizycznych po I i po II wojnie światowej.
Casus Wilhelma II Hohenzollerna. Procesy w Norymberdze i Tokio. Tzw. prawo norymberskie i jego
zasady. Zapobieganie i karanie zbrodni ludobójstwa. Pojęcie tzw. ludobójstwa kwalifikowanego
(genocidium atrox). Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej
Kresów Wschodnich jako przykład tzw. ludobójstwa kwalifikowanego ( genocidium atrox),
B) Zagadnienie odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej osób fizycznych od
początku lat 90-tych XX wieku. Trybunały dla byłej Jugosławii, dla Rwandy i dla Sierra Leone –
różnice dotyczące usytuowania prawnego i zakresu jurysdykcji. Główne postanowienia Statutu
(stałego) Międzynarodowego Trybunału Karnego. Sposoby uruchamiania (i zawieszania) jurysdykcji
MTK (państwo-strona Statutu Rzymskiego, Rada Bezpieczeństwa ONZ, Prokurator MTK). Zakres
jurysdykcji rzeczowej MTK (zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnia ludobójstwa, zbrodnie wojenne,
zbrodnia agresji, kontrowersje dotyczące tej ostatniej). Stany Zjednoczone a MTK. Wybrane sprawy
przed współcześnie działającymi międzynarodowymi sądami karnymi (Krstić, Taylor, Lubanga Dyilo,
Al-Bashir).
Literatura podstawowa :
1. Łącznie : a) R. Szawłowski, Ludobójstwo; Ludobójstwo porównawcze na Polakach 1939-1945/47
(w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-178) ) ; b) R. Szawłowski, Procesy
norymberskie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 63-71) ;
c) A. L. Szcześniak, Katyńska zbrodnia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IX, Radom 2002 (s.
163-182 ; w szczególności pkt. VII „Sprawa katyńska w Norymberdze”, s. 180-181) ; d) do wyboru : R.
Szawłowski, Przedmowa
(w :)
W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez
nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32)
[wersja angielska Przedmowy R. Szawłowskiego - tom II, s. 1091-1104] lub R. Szawłowski,
Kwalifikacja prawna tzw. akcji antypolskiej na Kresach Wschodnich w latach czterdziestych XX wieku
jako ludobójstwa (w :) Wołyń 1943 – rozliczenie. Materiały przeglądowej konferencji naukowej „W
13
65. rocznicę eksterminacji ludności polskiej na Kresach Wschodnich dokonanej przez nacjonalistów
ukraińskich”, Warszawa 10 lipca 2008, Warszawa 2010 (s. 48-62); e) W. Materski, Katyń. Od
kłamstwa ku prawdzie, Warszawa 2012, rozdz. „Proces norymberski” (s. 111-130).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 ; rozdz. X - § 5 – p. 12 („Odpowiedzialność za
przestępstwa wojenne”) ; (s. 275-277, 411-418).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Odpowiedzialność jednostki za naruszenie
prawa międzynarodowego” ; s. 224-233).
4. Porozumienie międzynarodowe w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych
Osi Europejskiej, Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Londyn, 8 sierpnia 1945 r. ;
Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, Nowy Jork, 9 grudnia 1948 r. ;
Statut Międzynarodowego Trybunału do Sądzenia Osób Odpowiedzialnych za Poważne Naruszenia
międzynarodowego Prawa Humanitarnego Popełnione na Terytorium byłej Jugosławii od 1991 r.,
Nowy Jork, 25 maja 1993 r. ; Statut Międzynarodowego Trybunału do spraw Rwandy, Nowy Jork, 8
listopada 1994 r. ;
Porozumienie dotyczące Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone i Statut Specjalnego
Trybunału do spraw Sierra Leone, Freetown, 16 stycznia 2002 r.
(w :)
M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów,
uzupełn. i redakcja M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003 (s. 489-496, 522-538).
5. Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego z 17 lipca 1998 r. (w :)
S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, Wrocław 2002
(s. 142-216) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 418-499) lub M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 538-587) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit.
(s. 63-116) lub M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004 (s. 47-171)
lub
J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court.
Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne , Kraków 2004 (s. 121-365)
lub
A.
Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 244306) .
6. Do wyboru : a) łącznie : M. Płachta, Statut Stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego :
podstawowe zasady kompetencyjne, organizacyjne i procesowe, „Państwo i Prawo”, nr 12/1998 (s.
17-35) ; M. Płachta, Immunitet obywateli USA wobec Międzynarodowego Trybunału Karnego,
„Państwo i Prawo”, nr 1/2003 (s. 27-42) ; M. Płachta, Międzynarodowe trybunały karne : próba
typologii i charakterystyki, „Państwo i Prawo”, nr 3/2004 (s. 14-31)
lub
b)
M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom I, Kraków 2004, Prolog; cz. II – p.
1, 2, 3 ; cz. III – p. 1, 2, p.4 – pp. 4.1., p.5 ; cz. VI – p. 1, 2, p.3-pp.3.1 ; cz. VIII; cz. IX – p. 1 (s. 49-117,
265-301, 350-409, 450-459, 509-539, 921-961, 1132-1209, 1210-1235).
7. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny …, op.cit. , część I (s. 15-118).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3. „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych
kompetencjach – jednostka w prawie międzynarodowym”, III. „Obowiązki jednostek na gruncie prawa
międzynarodowego” (s. 582-605).
9. Łącznie nt. immunitetu wysokich funkcjonariuszy państwa :
a) R. Kownacki, Problemy z wykonaniem decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego o ściganiu
prezydenta Sudanu, Biuletyn PISM, nr 51 (583) z 3 września 2009 r.; b) W. Czapliński, Immunitet
wysokich funkcjonariuszy państwa w orzecznictwie MTS (w :) I. Skomerska-Muchowska (red.),
Ewolucja immunitetów mających swoje źródło w prawie międzynarodowym …, op.cit. (s. 153-161); c) T.
Ostropolski, Immunitet personalny najwyższych funkcjonariuszy państwa – problemy najnowszej
praktyki (w :) tamże (s. 169-188); d) K. Wierczyńska, Immunitet urzędującej głowy państwa – kilka
uwag na marginesie spraw toczących się przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ( w :) tamże
(s. 188-206).
10. B. Krzan, Udział Rady Bezpieczeństwa w inicjowaniu postępowania przed stałym MTK – uwagi na
tle rezolucji 1593 (2005), „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, t. XXIII/Wrocław 2008 (s. 55-68;
http://nkp.wuwr.pl/preview/udzial-rady-bezpieczenstwa-w-inicjowaniu-postepowania-przed-stalym-mtkuwagi-na-tle-rezolucji-1593-2005-1784 )
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. D. Heidrich-Hamera, Międzynarodowe trybunały karne (w :)
J. Symonides (red.), Organizacja Narodów
Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 391-424).
12. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2014 (2. wydanie), rozdz. 14, § 71
„Prawo norymberskie”, rozdz. 17, § 81 „Odpowiedzialność osób fizycznych za naruszenie prawa
międzynarodowego” (s. 369-373, 500-514).
13. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym
…, op.cit., rozdz. 4 pt. „Odpowiedzialność jednostek z tytułu zbrodni przeciwko pokojowi i z tytułu zbrodni
wojennych” (s. 232-256).
14
14. D. Dróżdż, Międzynarodowe trybunały karne. Geneza, jurysdykcja, skład, postępowanie, działalność, Łódź
2011 (s. 15-280).
15. M. Matyasik, P. Domagała, Międzynarodowe trybunały karne oraz inne instrumenty sprawiedliwości
tranzytywnej, Warszawa 2012 (s. 34-294).
16. M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008,
rozdz. II „Typy, geneza i działalność międzynarodowych trybunałów karnych”, rozdz. V „Zbrodnie
międzynarodowe”, rozdz. VIII „Jurysdykcja uniwersalna oraz zasada komplementarności”, rozdz. X pkt. 1 „Pojęcie
i rodzaje uczestników postępowania. Organy trybunałów”, pkt. 2 „Pozycja i rola organów orzekających MTK”, pkt.
3 „Prokurator”, rozdz. XII, pkt. 1 „Uwagi ogólne o modelu postępowania”, pkt. 2 „Przesłanki wszczęcia i wszczęcie
postępowania karnego”, pkt. 4.7. „Wymiar kary” (s. 50-72, 113-149, 242-261, 283-293, 325-329, 350-353).
17. M. Morris, Stany Zjednoczone a Międzynarodowy Trybunał Karny (w :) E. Zielińska (red.), Międzynarodowy
Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004 (s. 125-142).
18. W. Stankiewicz, Proces ścigania i sądzenia zbrodniarzy wojennych w świetle rozwoju struktur i procedury
przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym, „Przegląd Politologiczny”, nr 2/2005 (s. 53-75).
19. Do wyboru : a) K. Karski, Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych na podstawie przepisów
międzynarodowego prawa karnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda) (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo
międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz … , op.cit. (s. 227-257)
lub b) K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego …, op.cit., rozdz. 5
pt. „Obowiązki i prawa osób prawnych prawa wewnętrznego na podstawie przepisów międzynarodowego prawa
karnego” (s. 215-267).
20. Łącznie : a) A. Basak, Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim,
Wrocław 1993 (s. 7-128) ; b) K. Komorowski (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009, rozdz.
pt. „Anty-Katyń”, „Wina i odpowiedzialność” (s. 109-140) ; c) J. J. Heydecker, J. Leeb, Proces w Norymberdze,
Warszawa 2009, fragm. pt. „Zbrodnia katyńska” oraz „Aneksy. Postanowienie – oskarżenie – wyrok” (s. 341-353,
479-523); d) F. Kadell, Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie , Wrocław
2008, rozdz. IV „Manipulacja i ukrywanie prawdy” (s. 105-141).
21. Łącznie : a) J. Wieliczka-Szarkowa, Wołyń we krwi 1943, Kraków 2013, rozdz. „Genocidium atrox –
ludobójstwo okrutne” (s. 338-347); b) L. Kulińska, Przebieg eksterminacji ludności polskiej Kresów Wschodnich w
latach 40.tych XX w., Glaukopis, nr 19-20/2010 (s. 56-85) ; c) do wyboru : Z. Palski, Operacja „Wisła” – dwa
spojrzenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, nr 2/2007 (s. 174-182)
lub
Z. Palski, Operacja „Wisła” :
komunistyczna akcja represyjna czy obrona konieczna Rzeczypospolitej ? , „Nasz Dziennik” z 30 maja 2008 r.
22. T. Sommer, „Operacja polska” czyli ludobójstwo Polaków dokonane przez Związek Sowiecki w latach 19371938 (w :) T. Sommer (oprac.), Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach
1937-1938. Dokumenty z centrali, Warszawa 2010 (s. 13-32).
23. G. Civikov, Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009 (s. 7 – 233).
24. P. Grzebyk, Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji, Warszawa 2010, cz. II, rozdz. 3, pkt. 3.7. „Statut
MTK“ i 3.8. „Konkluzje“ (s. 158-172).
25. Łącznie nt. zasady tzw. jurysdykcji uniwersalnej i – budzących kontrowersje - prób jej urzeczywistniania (w tym
nt. tzw. sprawy Yerodii, tj. nakazu aresztowania) : a) S. Zeichen, J. Hebenstreit, Kongo v. Belgien. Sind
Außenminister vor Strafverfolgung wegen völkerstrafrechtlicher Verbrechen immun ? Zur Entscheidung des IGH
im Fall „Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium)” , “Archiv des
Völkerrechts”, nr 2/Juni 2003 (s. 182-200);
b) Sprawa nakazu aresztowania (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne.
Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 202-205);
c) T. Ostropolski, Zasada jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym, Warszawa 2008, rozdz. I „Zasada
jurysdykcji uniwersalnej w prawie międzynarodowym – podstawy teoretyczne” - pkt. 4 „Klasyczne zasady
jurysdykcji karnej”, pkt. 5 „Zasada jurysdykcji uniwersalnej”, pkt. 7.5. „Krytyka jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. II
„Zakres przedmiotowy zasady jurysdykcji uniwersalnej”, rozdz. IV „Jurysdykcja uniwersalna w prawie i praktyce
krajowej” - pkt. 4 „Belgia”, pkt. 5 „Niemcy”, rozdz. V „Immunitety funkcjonariuszy obcego państwa jako
przeszkoda dla wykonywania jurysdykcji uniwersalnej” (s. 24-44, 62-64, 67-83, 147-176, 188-243).
26. B. Krzan, Immunitet głowy państwa a bezkarność za popełnienie zbrodni międzynarodowych – uwagi na tle
sprawy prezydenta al Bashira przed MTK (w :) A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), Aksjologia współczesnego
prawa międzynarodowego, Wrocław 2011 (s. 61-90).
27. Głosy w dyskusji na temat kwalifikacji prawnej zbrodni katyńskiej : a) M. Kuźniar-Plota, Kwalifikacja prawna
Zbrodni Katyńskiej – wybrane zagadnienia (w :) S. Kalbarczyk (red.), Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i
kłamstwa, Warszawa 2010 (s. 42-51) ; b) Sąd nad Katyniem. [Istniał kompleksowy plan działania przywódców
Związku Sowieckiego obliczony na wyniszczenie polskiej grupy narodowościowej] . Z mec. Marią SzonertBiniendą rozmawia Piotr Falkowski, „Nasz Dziennik” z 14-15 maja 2011 r. (s. 8-9); c) materiały zamieszczone w
numerze 2/2011 czasopisma „Sprawy Międzynarodowe” : K.Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa w
świetle prawa międzynarodowego; P. Grzebyk, Mord katyński – problematyczna kwalifikacja (w związku z
artykułem Karola Karskiego); K. Karski, Mord katyński jako zbrodnia ludobójstwa – w odpowiedzi na polemikę
Patrycji Grzebyk; P. Grzebyk, Mord katyński – replika, wszystkie teksty w : „Sprawy Międzynarodowe”, nr
2/2011 (s. 51-122).
28. D. Baliszewski, Trzecia strona medalu, Wrocław 2010, rozdz. pt. „Niemieccy zbrodniarze” (s. 134-138).
15
VIII.
ORGANY
MIĘDZYNARODOWYCH
A. Prawo dyplomatyczne
PAŃSTWA
W
STOSUNKACH
Organy państwa w stosunkach zewnętrznych. Stosunki i służba dyplomatyczna. Ustanowienie
stosunków dyplomatycznych. Funkcje misji dyplomatycznej. Członkowie misji dyplomatycznej i
zagadnienie precedencji. Ograniczenia swobody państwa wysyłającego w zakresie mianowania
składu misji dyplomatycznej w państwie przyjmującym. Przywileje i immunitety dyplomatyczne : zakres
przedmiotowy, podmiotowy, czasowy i terytorialny. Azyl dyplomatyczny.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7 (s. 157-185).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XI - § 1, § 2 (s. 264-279).
3. Regulamin w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r. ;
Protokół w sprawie ministrów rezydentów z 21 listopada 1818 r.
(w :) L. Gelberg (wstęp i oprac.),
Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów , tom I, Warszawa 1954 (s. 20 i
28)
lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 163) lub A. Przyborowska-Klimczak, W.
Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (s. 7-8).
4. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. ; Konwencja o misjach
specjalnych z 8 grudnia 1969 r.
(w :)
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit.
(s. 83-94, 119-133) lub
S. Bieleń (oprac.), Prawo …,op.cit. (s. 164-173, 193-204) lub
A.
Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 123-138, 171-190) lub A. PrzyborowskaKlimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 9-23, 93-110).
5. Do tematów XII i XIII : W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne.
Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, §
„Kompetencje państwa i ich ochrona”, VII. „Prawo dyplomatyczne i konsularne jako środki ochrony
kompetencji i interesów państwa” (s. 339-370).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione), rozdz. IV
„Funkcje dyplomatyczne”, V „Rodzaje, klasy, rangi, tytuły szefów i członków misji dyplomatycznych, zasady
precedencji oraz korpus dyplomatyczny”, VI „Początek i koniec funkcji dyplomatycznych”, VII „Przywileje i
immunitety dyplomatyczne”, VIII „Misje specjalne” (s. 105-322).
7. Łącznie : a) W. Michowicz (red.), Historia dyplomacji polskiej, tom V – 1939-1945 , Warszawa 1999, rozdz. I –
p. 1. A, B („Ewakuacja MSZ i obcego korpusu dyplomatycznego z Polski we wrześniu 1939 r.” ; „Losy polskich
placówek dyplomatycznych we wrześniu 1939 r.” ; s. 9-20) ; b) M. Kruszyński, Ambasada RP w Moskwie 19211939, Warszawa 2010, rozdz. 1, pkt. pt. „Ostatnie chwile – wrzesień, październik 1939 r.” (s. 60-65).
8. P. Jaworski, Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939-1945, Warszawa 2009, rozdz.
2, pkt. pt. „Losy dyplomatów szwedzkich w Warszawie” i pkt. pt. „Reprezentacja interesów Polski w Niemczech
przez Szwecję” (s. 57-72).
9. E. Pałasz-Rutkowska, A.T. Romer, Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Warszawa 2009, rozdz.
4, pkt. pt. „Wybuch drugiej wojny światowej a stosunki dyplomatyczne między Polską i Japonią”, „Likwidacja
Ambasady RP w Tokio” (s. 204-212, 214-218).
10. T. Kamiński, Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe , Warszawa 2003, rozdz. III, IV i
6. J. Sutor,
VI (s. 63-118 i 151-183).
11. W. Stankiewicz, Prawnomiędzynarodowy status poczty dyplomatycznej, „Przegląd Politologiczny”, nr 1/2007
(s. 89-101).
12. G. Sobol, Instytucja azylu w prawie międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem azylu
dyplomatycznego i azylu morskiego (w :) K. Lankosz, G. Sobol (red.), Wybrane problemy współczesnego prawa
międzynarodowego (publikacja pokonferencyjna), Kraków 2013 (s. 96-107).
13. Sprawa personelu dyplomatycznego i konsularnego Stanów Zjednoczonych w Teheranie
(w :)
P.
Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 143-148).
14. Łącznie : P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B – kazusy 22-26
włącznie (s. 130-134).
B. Prawo konsularne
Stosunki i służba konsularna. Źródła prawa konsularnego ; funkcje konsularne ; członkowie urzędu
konsularnego ; przywileje i immunitety konsularne. Sprawy przed MTS-em dotyczące Konwencji
Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych (i naruszeń jej art. 36) : Brearda (Paragwaj v. USA, 1998),
braci La Grand (RFN v. USA, 1999), Aveny (Meksyk v. USA, 2001).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 8 (s. 185-191).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XI - § 3 (s. 279-287).
3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (w :)
16
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 95118) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 173-192) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.),
Prawo …, op.cit. (s. 139-170) lub P. Durys, F. Jasiński (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł,
Warszawa 2000 (s. 7-25)
lub
A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo
dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 29-63).
4. Przykład dwustronnej konwencji konsularnej : Konwencja konsularna między Rzecząpospolitą
Polską a Federacją Rosyjską (22 V 1992 r.) (w :) ibidem (s. 198-209).
5. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia
wybrane, Poznań 2006, cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki
dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.1. „Kwestie prawne związane z porozumiewaniem się konsula z
obywatelami pozbawionymi wolności w państwie pobytu”, p. V. 2. „Naruszenie art. 36 Konwencji
Wiedeńskiej z 1963 r.” (s. 289-318).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit., rozdz. XII „Nazwa, zarys historyczny, pojęcie, źródła i
kodyfikacja prawa konsularnego”, XIII „Ustanawianie stosunków konsularnych”, XIV „Organy do spraw realizacji
stosunków konsularnych”, XV „Funkcje konsularne”, XVI „Początek i koniec funkcji konsularnych”, XVII
„Przywileje i immunitety konsularne” (s. 375-512).
7. Sprawa La Grand (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór
orzecznictwa …, op.cit. (s. 197-201).
8. W. Skóra, Porwanie kierownika polskiej placówki konsularnej w Kijowie Jerzego Matusińskiego przez władze
radzieckie w 1939 r. (w :) H. Stroński, G. Seroczyński (red.), Polska dyplomacja na Wschodzie w XX –
początkach XXI wieku, Olsztyn-Charków 2010 (s. 414-437).
IX. TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM A. Zagadnienia ogólne
Zagadnienia ogólne dotyczące terytorium. Rodzaje terytoriów. Sprawa zakupu działek na Księżycu i
sprzedaży praw do nazywania ciał niebieskich. Istota prawna i skład terytorium państwowego.
Integralność terytorialna. Zwierzchnictwo terytorialne. Szczególne ograniczenia w wykonywaniu
zwierzchnictwa terytorialnego (demilitaryzacja, neutralizacja, pobyt obcych sił zbrojnych, rzeki
międzynarodowe). Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności. Nabycie i utrata terytorium
państwowego ; cesja terytorialna i jej rodzaje (cesja wzajemna, odpłatna i plebiscytarna). Granice
państw. Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej.
Status prawny obszarów podbiegunowych (Arktyka, Antarktyka). Spór o delimitację obszarów
morskich w Arktyce (zwłaszcza o granice szelfu kontynentalnego rozciągającego się poza 200 milami
morskimi od tzw. linii podstawowych – roszczenia rosyjskie dot. tzw. Grzbietu Łomonosowa).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7, § 9 (s. 193-219,
243-244).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VII (s. 174-195).
3. Układ w sprawie Antarktyki, Waszyngton, 1 grudnia 1959 r.
(w :)
M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 64-68)
lub
W. Multan, Porozumienia
rozbrojeniowe po drugiej wojnie światowej, Warszawa 1985 (s. 258-267).
4. Łącznie: a) J. Symonides, Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego ,
„Państwo i Prawo”, nr 1/2008 (s. 31-45); b) J. Symonides, Wyznaczanie granic obszarów morskich w
Arktyce. Spory delimitacyjne i ich rozwiązywanie, (w :) J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz (red.),
Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015 (rozdz. XVI, s. 467-489).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. V - § 1 (s. 95-109).
6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych
kompetencjach : państwa”, II. „Terytorialny zakres suwerenności państwowej”, 6. „Terytoria
niepodlegające suwerenności państwowej” – fragmenty pt. ”Antarktyka”, „sytuacja prawna Arktyki”, 7.
„Granice państwowe” (s. 217-222, 224-239).
7. J. Machowski, Czterdziestolecie Traktatu Antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 4/1999 (s.
84-100).
8. M. Smoleń, Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r. (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz
(red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków
2004 (s. 85-101).
9. D. R. Bugajski, Dzierżawa terytorium na przykładzie praktyki rosyjskiej , „Stosunki MiędzynarodoweInternational Relations”, nr 1(tom 47)/2013 (s. 55-83).
10. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 11 „Obszary
podbiegunowe” (s. 285-290).
17
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. A. Wyrozumska, Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie , Łódź 1995, rozdz. II i III („Kwestia
suwerenności w Antarktyce”, „Roszczenie państw trzecich do wspólnego dziedzictwa ludzkości w Antarktyce” ; s.
32-83).
12. J. J. Ratajczak, Droga do uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Aspekty prawne (w :) K. Fiedor, E.
Stadtmüller (red.), Wybrane problemy historii Polski i Niemiec XIX i XX wieku (seria : Acta Universitatis
Wratislaviensis No 2056, Niemcoznawstwo 8), Wrocław 1998 (s. 157-181).
13. Łącznie : a) do wyboru : M. Wołłejko, Czeski atak na Zaolzie 1919 r., „Inne Oblicza Historii”(„Wiedza i Życie”),
nr 5/2012 (s. 4047) lub M. Wołłejko, Jak Czesi zrabowali Zaolzie, „Uważam Rze (Historia)”, nr 9/2012 (s. 36-38);
b) K. Jonca, Dekrety prezydenta Edwarda Benesa. Niemcy w czechosłowackiej doktrynie politycznej i prawnej lat
1920-1945, Wrocław 2005, rozdz. III – p. 4 „`Problemy terytorialne`” i p. 5 „`Casus belli` ziemia kłodzka” (s. 117128).
14. Łącznie : a) E. Gigilewicz, Prusy Wschodnie (w :)
Encyklopedia „białych plam”, tom XX (Suplement),
Radom 2006 (s. 159-167) ; b) M. L. Krogulski, Północna Grupa Wojsk (w :) tamże (s. 143-149); c) A. L.
Szcześniak, J.J. Kasprzyk, Curzona linia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IV, Radom 2000 (s. 141-146).
15. Łącznie : a) N. Jackowska, Spór graniczny PRL- NRD w Zatoce Pomorskiej, „Przegląd Zachodni”, nr 3/2008
(s. 145-159) ; b) D. R. Bugajski, Polsko-niemiecki spór o status wód redy w Zatoce Pomorskiej, „Prawo Morskie”,
tom XXVII, Gdańsk 2011 (s. 357-370); c) R. Wiechecki, Konflikt w Zatoce Pomorskiej, „Myśl.pl”, nr 13/2009 (s.
42-45); d) B. Musiał, Szczecin z woli Stalina, „Uważam Rze Historia” (miesięcznik), nr 1/kwiecień 2012 (s. 64-67).
16. Łącznie : a) S. Ciara, Słuszna sprawa górę wzięła, Morskie Oko nasze …, „Mówią Wieki”, nr 10/2009 (s. 2630); b) Sprawa granicy w rejonie Morskiego Oka
(w :)
P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo
międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 7-9).
17. A. Kastory, Konferencja w Belgradzie w 1948 r. i nowa organizacja żeglugi dunajskiej (w :) J. Diec, A.
Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991 …,
op.cit. (s. 151-167).
18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 , rozdz. IV „Terytorium w
prawie międzynarodowym” – p. 1, 2, 3, 4.1, 4.5, 5, 7 i 9 (s. 145-158; 175-183; 190-192; 214-217; 222-224).
19. M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. 4- p. 4.2.2
(„Klasyfikacja państw pod względem kształtu ich terytorium”, w tym m.in. enklawy, eksklawy, enklawy
jurysdykcyjne) ; rozdz. 6- p. 6.8 i 6.16 („Kondominia”, „Terytoria dzierżawione”) ; rozdz. 7- p. 7.1, 7.2, 7.3
(„Pozostałe terytorialne jednostki geopolityczne” : „Terytoria neutralne”, „Terytoria niezawłaszczone”, „Terytoria
umiędzynarodowione”) (s. 180-190; 327-333; 385-395; 396-413).
20. Łącznie : a) A. Makowski, Arktyka – wspólne dziedzictwo czy wspólny problem ?, „Prawo Morskie”, tom XXIV,
Gdańsk 2008 (s. 145-159); b) A. Makowski, Szelf kontynentalny Arktyki : źródło kryzysu czy współpracy
międzynarodowej, (w :) M. Łuszczuk (red.), Arktyka na początku XXI wieku. Między współpracą a rywalizacją,
Lublin 2013 (s. 41-56) ; c) M. Mieczkowski, Jurysdykcja państwowa na obszarach morskich Arktyki, (w :) tamże (s.
21-40).
21. K. Kubiak, Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku , Warszawa 2012, rozdz. 2.3.
„Roszczenia Kanady do szelfu na Morzu Arktycznym – sytuacja prawna”; rozdz. 2.5. „Spór o wyspę Hans (Hans
Island)”; rozdz. 3.1. „Grenlandia – duński tytuł do roszczeń w Arktyce”; rozdz. 4.3. „Roszczenia Norwegii do szelfu
w Arktyce”, rozdz. 4.4. „Problemy Morza Barentsa”; rozdz. 5.5. „Roszczenia Rosji do szelfu w Arktyce”, rozdz.
6.3. „Arktyka w praktyce politycznej Stanów Zjednoczonych”, rozdz. 6.4. ”Spór z Kanadą o delimitację obszarów
morskich” (s. 83-90, 99-103, 113-124, 152-154, 154-165, 228-234, 247-255, 255-260).
22. Łącznie : a) J. Symonides, Delimitacja obszarów morskich na Morzu Barentsa i Oceanie Arktycznym między
Rosją a Norwegią (w :) Współczesne problemy prawa. Księga Pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu
Młynarczykowi, red. nauk. U. Jackowiak, I. Nakielska, P. Lewandowski, Gdynia 2011 (s. 57-80); b) M. J. Filipek,
Prawnomiędzynarodowe kontrowersje odnośnie do statusu obszarów morskich wokół archipelagu Svalbard,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 131-154).
23. D. R. Bugajski, Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna w prawie i praktyce międzynarodowej , „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 34)/2006 (s. 9-32).
24. M. Skalski, Płonące granice, Warszawa 2013 (s. 7 -174).
25. Łącznie : a) A. Szpak, Secesja państwowa w świetle prawa międzynarodowego (na przykładzie Kosowa i
Krymu), „Państwo i Prawo”, nr 12/2014 (s. 38-53);
b) C. Mik, Opinia prawna w sprawie statusu
prawnomiędzynarodowego przestrzeni powietrznej nad Półwyspem Krymskim po zajęciu Krymu przez Federację
Rosyjską (ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji ICAO), „Zeszyty Prawnicze”, nr 3(43)/2014 (s. 81-101).
B. Międzynarodowe prawo morza
Klasyfikacja i delimitacja obszarów morskich. Obszary morskie wchodzące w skład terytorium
państwowego (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wody archipelagowe). Obszary morskie
podlegające ograniczonej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego (morska strefa przyległa, strefa
wyłącznego rybołówstwa, szelf kontynentalny, wyłączna strefa ekonomiczna). Morze otwarte;
wolności morza otwartego. Wyjątki od zasady wyłącznej jurysdykcji państwa bandery na morzu
otwartym : prawo wizyty i rewizji (w tym kwestia piractwa), prawo pościgu. Cieśniny i kanały morskie.
Dno i podziemie mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 8 (s. 219-242).
18
2. Do wyboru : a) W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VIII „Międzynarodowe prawo morza” (s.
196-232)
lub b) W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, rozdz. II
„Obszary morskie”, rozdz. III „Delimitacja obszarów morskich” – pkt. 2 „Linia podstawowa”, pkt. 3
„Szerokość morza terytorialnego i innych stref przybrzeżnych”, pkt. 5 „Granica zewnętrzna szelfu
kontynentalnego”, pkt. 6 „Rozgraniczenie obszarów morskich między państwami sąsiadującymi ze
sobą” (s. 23-82, 85-110, 114-126).
3. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 r. ; Porozumienie w
sprawie implementacji części XI Konwencji
(w :)
A. Przyborowska-Klimczak (wybór i
opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 307-484).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 8 „Międzynarodowe
prawo morza” (s. 217-259).
5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 129-146).
6. Do wyboru : a) J. Symonides, Warto mieć morską strefę przyległą, „Rzeczpospolita” z 28 grudnia
2005 r.
lub b) J. Symonides, Status prawny strefy przyległej w międzynarodowym prawie morza. Celowość
jej ustanowienia przez Polskę, „Prawo Morskie”, tom XXI, Gdańsk 2005 (s. 5-26).
7. Do wyboru : a) J. Symonides, Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z perspektywy
ćwierćwiecza (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o prawie morza z 1982 r. W piętnastą
rocznicę wejścia w życie, Toruń 2009 (s. 15-45) lub b) J. Symonides, Polska wobec konstytucji mórz
i oceanów, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2005” (s. 211-227) lub
c) J. Symonides,
Konstytucja mórz i oceanów – refleksje w dziesięciolecie wejścia w życie konwencji o prawie morza ,
„Prawo Morskie”, tom XX, Gdańsk 2004 (s. 165-186).
8. D. R. Bugajski, Gazociąg północny w świetle prawa morza i polityki bałtyckiej , „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 71-87).
9. Do wyboru : a) D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego,
Warszawa 2009, rozdz. VI, pkt. 6.7. pt. „Problem żeglugi międzynarodowej w Cieśninie Pilawskiej i na
Zalewie Wiślanym” (s. 281-294)
lub b) D. R. Bugajski, Prawo do żeglugi w Cieśninie Pilawskiej a praktyka międzynarodowa , „Prawo
Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 209-228).
10. T. Iwanek, Prawo międzynarodowe wobec piractwa morskiego, „Państwo i Prawo”, nr 10/2009 (s.
18-33).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
11. D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I „Pojęcie i
status prawny okrętu”, rozdz. II „Przestrzenny i terytorialny zakres obowiązywania praw żeglugowych”, rozdz. III,
pkt. 3.1. pt. „Nieszkodliwy przepływ”, rodz. IV „Prawo przejścia tranzytowego i żegluga w cieśninach morskich” ,
rozdz. V „Prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim”, rozdz. VII „Żegluga okrętu w międzynarodowych
kanałach morskich” (s. 29-100, 103-123, 151-182, 183-191, 295-306).
12. J. Symonides, Prawnomiędzynarodowe regulacje dotyczące układania podmorskich rurociągów w wyłącznej
strefie ekonomicznej, na szelfie kontynentalnym i morzu otwartym, „Prawo Morskie”, tom XXII, Gdańsk 2006 (s.
7-25).
13. Ł. Kułaga, Zwalczanie współczesnego piractwa morskiego w świetle regulacji Konwencji o prawie morza z
1982 r. oraz innych regulacji prawnomiędzynarodowych (w :) C. Mik, K. Marciniak (red.), Konwencja NZ o
prawie morza z 1982 r. W piętnastą rocznicę wejścia w życie…, op.cit. (s. 219-251).
14. J. Symonides, Spory terytorialne na Morzu Południowochińskim. Czy powrót „dyplomacji kanonierek” ?,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 2(tom 46)/2012 (s. 33-58).
15. J. Symonides, Tytuł i prawa państwa bandery do wraków okrętów wojennych i statków państwowych ,
„Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 29-47).
16. R. Tarnacki, Flaga rosyjska na podmorskim dnie Arktyki nie ma znaczenia prawnomiędzynarodowego,
„Rzeczpospolita” z 30 sierpnia 2007 r.
17. M. H. Koziński, Problematyka prawna obszarów podmorskich, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s.
47-64).
18. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie
międzynarodowym” – p. 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, pkt. 6.1., 6.2., 6.3., 6.4., 6.5. (s. 158-175, 183-186, 192-211).
19. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 3. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”,4.
„Obszary morskie”, 5. „Międzynarodowe drogi wodne”, 6. „Terytoria niepodlegające suwerenności państwowej ”
(s. 194-216).
20. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B – kazusy 27-36 włącznie
(s. 134-144).
C. Międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne
Źródła międzynarodowego prawa lotniczego (umowy tworzące tzw. system chicagowski, umowy
tworzące tzw. system warszawsko-montrealski, umowy tworzące tzw. system tokijsko-haskomontrealski). Status prawny przestrzeni powietrznej. Statki powietrzne. Międzynarodowa żegluga
19
powietrzna. Wolności lotnicze. Sprawa katastrofy smoleńskiej (2010) i wyboru prawnej podstawy
badania jej przyczyn (załącznik 13 konwencji chicagowskiej). Sytuacja prawna i granice przestrzeni
kosmicznej.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 10 (s. 244-253).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IX (s. 233-246).
3. Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej
łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 27 stycznia 1967 r.
(w :)
M. Flemming,
Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 70-73) lub
M. Flemming, J. Wojciechowska,
Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII
Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999 (s. 642-648).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 10 „Międzynarodowe
prawo lotnicze i kosmiczne” (s. 267-284).
5. K. Myszona-Kostrzewa, Kierunki rozwoju międzynarodowego prawa kosmicznego, (w :) K. Karski
(red.), Kierunki rozwoju współczesnego prawa międzynarodowego, Warszawa 2015 (s. 133-147).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
6. Łącznie : a) Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 30 września 2008 r.. K 44/07 [Możliwość zestrzelenia
samolotu pasażerskiego w sytuacji niebezpieczeństwa użycia go do działań sprzecznych z prawem oraz
zagrożenia bezpieczeństwa państwa] - www.trybunal.gov.pl ; b) M. Żylicz, Zestrzelenie cywilnego statku
powietrznego jako delikt prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 6/2009 (s. 24-36).
7. Łącznie nt. prawnych aspektów katastrofy smoleńskiej : a) do wyboru - M. Żylicz, Katastrofa smoleńska w
świetle międzynarodowego prawa lotniczego, „Państwo i Prawo”, nr 4/2011 (s. 3-17) lub M. Żylicz, Katastrofa
państwowego statku powietrznego w świetle prawa międzynarodowego (w :) E. Mikos-Skuza, K. MyszonaKostrzewa, J. Poczobut (red.), Prawo międzynarodowe – teraźniejszość, perspektywy, dylematy, Warszawa 2013
(s. 407-423); b) W. Marciniak, Międzypaństwowy Komitet Lotniczy jako produkt rozpadu Związku Sowieckiego ,
„Arcana”, nr 98-99/(marzec-czerwiec)2011 (s. 57-69); c) Mamy pretensje do Rosjan (Rozmowa z Prof. M.
Żyliczem), „Rzeczpospolita” z 23 maja 2011 r. ; d) Nie ma możliwości zaskarżenia raportu MAK (Rozmowa z Mec.
P. Schrammem), „Rzeczpospolita” z 4 sierpnia 2011 r.; e) Mógł być wspólny zespół śledczy (Fragmenty opinii
prawnej doc. dr Beaty T. Bieńkowskiej z Instytutu Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego, sporządzonej na zamówienie Biura Analiz Sejmowych 22 listopada 2010 r.), „Nasz Dziennik” z
17 stycznia 2011 r.; f) N. Wojtanowska, Aspekty prawne katastrofy smoleńskiej. Wybrane problemy , Kraków
2015, rozdz. II „Lot”, rozdz. III „Po katastrofie” (s. 41-108).
8. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI – § 6 i § 7 (s. 146-151).
9. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie
międzynarodowym” – p. 4.7. „Przestrzeń powietrzna”, i 6.6. „Przestrzeń kosmiczna” (s. 186-190, 211-214).
X. LUDNOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
A. Kwestie ogólne
Zagadnienia ogólne dotyczące ludności. Nabycie i utrata obywatelstwa. Ius soli i ius sanguinis.
Kwestia tzw. podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa. Sprawa Nottebohma (Liechtenstein v.
Gwatemala, MTS, 1955). Apatrydzi i uchodźcy. Definicja uchodźcy według konwencji genewskiej z
1951 r. Azyl terytorialny. Ekstradycja i wydalanie cudzoziemców. Substytuty ekstradycji (w tym
kidnaping międzynarodowy, sprawa Eichmanna, 1960).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 255-267).
2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 247-259).
3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VI - § 2 („Ludność“ ; s. 128-137).
4. Artykuły 34, 52, 55, 56, 137 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.
5. Europejska konwencja o ekstradycji z 13 grudnia 1957 r.
(w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo
międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 2.1. (s. 217-232) lub Wybór konwencji Rady
Europy. Wersja polska, Warszawa 1999 (s. 311-333) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo
…, op.cit. (s. 396-417).
6. H. Zięba-Załucka, Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym (w :)
E.
Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku …, op.cit. (s. 252-271).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
(w :) B. Mikołajczyk (oprac.), Wybór
polskich aktów prawnych z zakresu prawa międzynarodowego publicznego i praw człowieka, Tychy 2004 (s. 937. Łącznie : a) Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim
100); b) Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”,
Warszawa, dnia 14 lutego 2012 r., Pozycja 161.
8. Europejska Konwencja o obywatelstwie z 6 listopada 1997 r. (w :)
Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit.
(s. 437-450) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 331-339).
20
9. Deklaracja o azylu terytorialnym z 14 grudnia 1967 r. (w :)
B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe.
Materiały …, op.cit., rozdz. VI – p. 1 (s. 208-210).
10. Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 28 lipca 1951 r. ; Protokół dotyczący uchodźców z 31 stycznia
1967 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s.
197-212).
11. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 1. „Podmioty o pełnych kompetencjach : państwa”, III.
„Personalny zakres suwerenności państwowej” (s. 239-271).
12. Stosowanie europejskiego nakazu aresztowania do obywateli polskich (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27
kwietnia 2005 r.) (w :) www.trybunal.gov.pl
lub
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [z dnia 27 kwietnia 2005 r.] w sprawie Europejskiego Nakazu
Aresztowania (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej.
Wybór dokumentów …, op.cit. (s. 953-991).
13. M. Mozgawa, Ekstradycja i jej substytuty. Zarys problematyki, „Wojskowy Przegląd Prawniczy”, nr 3/2008 (s.
38-51).
14. M. Płachta, Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze ,
Warszawa 2000, „Wstęp : male captus bene detentus”, rozdz. I „Niedoskonałość i niewydolność systemu
ekstradycyjnego jako źródło atrakcyjności metod alternatywnych”, pkt. pt. „Zasady ekstradycyjne”, rozdz. III
„Czasoprzestrzenna powszechność kidnapingu”, pkt. pt. „Causes celebres : Eichmann i Noriega” , rozdz. VI
„Amerykańska doktryna kidnapingu międzynarodowego” (s. 13-32, 189-202, 271-322).
15. Łącznie : a) M. Zdanowicz, Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa
2001, rozdz. 2 „Nabycie obywatelstwa” (s. 38-68), rozdz. 3 „Utrata wielokrotnego obywatelstwa” (s. 69-92), rozdz.
8, p.8.2. „Sprawa F. Nottebohma – Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości” (s. 180-185); b) Sprawa
Nottebohma (w :) P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa
…, op.cit. (s. 92-95).
B. Zagadnienie ochrony grup ludzkich i praw człowieka
Umowy ogólne, umowy dotyczące specyficznych zagadnień (np. ludobójstwa), umowy odnoszące się
do wybranych grup ludzkich. Tzw. niederogowalne prawa człowieka. Międzynarodowa kontrola
przestrzegania praw człowieka. Środki mające gwarantować wykonywanie postanowień umów
dotyczących praw człowieka : sprawozdania, skargi państw, badania na miejscu, petycje. Organy
kontrolne. Mechanizmy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Postępowanie
przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Wybrane orzecznictwo Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka dotyczące Polski (w tym np. tzw. skarga katyńska).
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 (s. 267-283).
2. B. Wolniewicz, O tzw. prawach człowieka ; Z. Musiał, O wartości życia
(w :)
Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003 (s. 91-101, 139-155) [również w : Z.
Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka , wydanie II
poszerzone, Komorów 2010, s. 91-101 i 139-155].
3. R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe , Warszawa 2000,
rozdz. I, II, rozdz. III – p. I, II, III ; rozdz. VI – p. I, II, III (s. 19-119, 165-185).
4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. ; Międzynarodowe Pakty Praw
Człowieka z 16 grudnia 1966 r. (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 223-249) lub A.
Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 134167) lub S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 11-53) lub A. Łazowski (wybór i
wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 273-314).
5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.
(wraz z dołączonymi do niej Protokołami) (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 249-269)
lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit.
(s. 213-243)
lub Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 27-61) lub S. Jarosz-Żukowska
(red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 227-262) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.
(s. 315-345).
6. A. Wielomski, Prawa człowieka (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 1215) lub (w :)
J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna. Tom 1. Myśl
polityczna : główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 13 („Ochrona praw człowieka w
prawie międzynarodowym”, s. 303-349).
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
3 „Stosowanie prawa międzynarodowego – podmioty”, § 5. „Podmioty o ograniczonych kompetencjach – jednostka
w prawie międzynarodowym”, II. „Ochrona praw człowieka” (s. 540-582).
9. 28.6.1919 r., Wersal. Traktat między Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską
(tzw. Mały Traktat Wersalski lub traktat mniejszościowy) (w :)
S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej
okresu międzywojennego, tom pierwszy : 1917-1926, Poznań 1989 (s. 125-131).
21
10. Konwencja w sprawie niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 25 września 1926 r . ; Uzupełniająca
Konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do
niewolnictwa podpisana w Genewie dnia 7 września 1956 r. (w :) S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i
i systemy ich ochrony …, op.cit. (s. 54-62).
11. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. IX - § 1 (s. 211-224).
12. J. Zajadło, Dyskusja na temat tortur w Stanach Zjednoczonych Ameryki, „Państwo i Prawo”, nr 5/2006 (s. 3247).
13. Łącznie : a) J. Bartyzel, Ojkofobia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIII, Radom 2004 (s. 223-227) ;
b) A. Wielomski, Wielokulturowość (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVIII, Radom 2006 (s. 86-88).
14. Nt. kary śmierci : a) B. Wolniewicz, Są czyny, które wymagają kary śmierci, „Rzeczpospolita” z 14 września
2007 r. ; b) P. Bukowczyk, Kara śmierci we współczesnym prawie międzynarodowym publicznym, „Pro Fide,
Rege et Lege”, nr 2/2011.
15. P. Bała, A. Wielomski, Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów
ponowożytnych , Chicago-Warszawa 2008 (s. 5-203).
XI.
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Organizacje międzyrządowe i pozarządowe. Klasyfikacja, funkcje, organy i struktura organizacji
międzynarodowych.
Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawa prawna i istota ONZ. Członkostwo, cele i zasady,
struktura organizacyjna ONZ.
Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę
Bezpieczeństwa ONZ. Procedura podejmowania uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie
Bezpieczeństwa. Kwestia reformy ONZ. Organizacje wyspecjalizowane.
Międzynarodowe organizacje rządowe poza systemem ONZ.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VIII (s.285-336).
2. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) patrz literatura do tematu I.
3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XII, XIII, XIV (s. 288-368).
4. J. Symonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania,
struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych (w :) J. Symonides (red.),
Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy , Warszawa 2006 (s. 20-73).
5. Łącznie :
a) I. Popiuk-Rysińska, Instytucje międzynarodowe (fragment pt. „Organizacje
międzynarodowe”) ; b) R. Kuźniar, System Narodów Zjednoczonych (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar
(red.), Stosunki międzynarodowe …, op.cit. ( rozdz. XIV - § 1 ; rozdz. XV ; s. 353-361, 376-402).
6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VIII („Organizacje międzynarodowe”, s. 163208).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. I. Popiuk-Rysińska, Organizacje międzynarodowe. Zarys problematyki, (w :) S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska
(red.), Udział Polski w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2012 (s. 13-47).
XII.
ZAŁATWIANIE
SPORÓW
MIĘDZYNARODOWYCH.
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Definicja
i rodzaje sporów międzynarodowych. Środki pokojowego załatwiania sporów
międzynarodowych : dyplomatyczne i sądowe (lub inaczej : nie prowadzące do wiążącego dla stron
rozstrzygnięcia oraz kończące się wiążącym rozstrzygnięciem). Rokowania, dobre usługi, mediacja,
komisje badań, koncyliacja. Arbitraż międzynarodowy i stałe sądy międzynarodowe.
Skład, funkcje i kompetencje (ratione personae, ratione materiae, ratione iuris) Międzynarodowego
Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. Tzw. fakultatywna i obligatoryjna jurysdykcja MTS-u : formy
wyrażania przez państwo zgody na kompetencję Trybunału (tzw. zgoda ex post – wyrażona w odrębnej
umowie zawartej już po zaistnieniu sporu lub wyrażona wskutek uznania powództwa strony
przeciwnej, klauzula sądowa zawarta w umowie, deklaracja jednostronna złożona na podstawie tzw.
klauzuli fakultatywnej, tj. w oparciu o art. 36 ust. 2 Statutu MTS). Międzynarodowy Trybunał Prawa
Morza. Stałe sądy regionalne. Załatwianie sporów w systemie ONZ.
Literatura podstawowa :
1. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XV (s. 369-391).
2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IX (s. 337-378).
3. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 18 „Pokojowe załatwianie
sporów międzynarodowych” (s. 515-537).
4. Rozdziały VI i XIV Karty Narodów Zjednoczonych (w :) jak poprzednio.
5. Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r.
(w :)
S. Bieleń
(oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 48-57) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo
22
międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 31-42)
lub
A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo…,
op.cit. (s. 528-544).
6. Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 października 1907 r. (w :)
S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 11-22) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie),
Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 485-499)
lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.),
Prawo …, op.cit. (s. 505-527).
7. Deklaracja USA dotycząca przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS-u (w :)
B. Wierzbicki (red.),
Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. X – p. 3.2.2. (s. 371-373).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…, op.cit., , rozdz.
5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego” , § 2. „Pokojowe załatwianie
sporów międzynarodowych” (s. 784-836).
9. Łącznie : a) J. Symonides, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XVII, Gdańsk 2002
(s. 151-167) ; b) S. Pawlak, Jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza , „Prawo Morskie”, tom XXV,
Gdańsk 2009 (s. 101-111).
XIII.
PRAWNE ASPEKTY UŻYCIA
STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
A. Ius ad bellum (prawo do wojny)
SIŁY
ZBROJNEJ
W
Zagadnienia tzw. prawa przeciwwojennego. Środki zapobiegania międzynarodowym konfliktom
zbrojnym. Zakaz agresji w świetle współczesnego prawa międzynarodowego. Interpretacja pojęcia
agresji oraz prawa do samoobrony indywidualnej i zbiorowej. Bezpieczeństwo zbiorowe. Tzw.
interwencja humanitarna, koncepcja tzw. odpowiedzialności za ochronę. Zagadnienie tzw.
uprzedzenia wyprzedzającego i wojny prewencyjnej. Rozbrojenie i ograniczanie zbrojeń.
Literatura podstawowa :
1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 379-394).
2. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XII („Użycie siły zbrojnej w stosunkach
międzynarodowych” ; s. 263-282).
3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XVI („Prawo przeciwwojenne” ; s. 392-410).
4. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w
stosunkach międzynarodowych” - p. 85 „Ius ad bellum” ; s. 539-585).
5. J. Symonides, Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe
(w :)
„Rocznik Strategiczny
2003/2004”, Warszawa 2004 (s. 366-375).
6. W. Czapliński, Interwencja w Iraku z punktu widzenia prawa międzynarodowego, „Państwo i
Prawo”, nr 1/2004 (s. 18-34).
7. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe…,
op.cit., , rozdz. 5. „Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego” ,
§ 4. „Akcja zbiorowa w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ”, § 5.
„Egzekwowanie prawa międzynarodowego przy użyciu siły zbrojnej” (s. 842-930).
8. Łącznie : a) Traktat o wyrzeczeniu się wojny z 27 sierpnia 1928 r. (tzw. pakt Brianda-Kellogga) ; b)
Konwencja londyńska o określeniu napaści z 3 VII 1933 r.; c) Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ
Nr 3314/XXIX w sprawie definicji agresji z 14 grudnia 1974 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe
prawo humanitarne …, op.cit. (s. 36-38, 90-92).
9. Łącznie : a) J. Symonides, Przyjęcie zasady „odpowiedzialności za ochronę” w procesie
reformowania Narodów Zjednoczonych ; b) A. Wasilkowski, Kilka uwag w kwestii użycia siły we
współczesnym prawie międzynarodowym (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe –
problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s.
514-527, 528-539).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
10. J. Kranz, Pojęcie suwerenności w prawie międzynarodowym, Warszawa 2015, rozdz. 6 („Użycie siły zbrojnej”,
s. 155-203)
11. W. Czapliński, Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym
…, op.cit., rozdz. 1 pt. „Zakaz użycia siły w prawie międzynarodowym” (s. 9-74).
12. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna …, op.cit., rozdz. II, p. 2 i 4 („Zakaz agresji w prawie
międzynarodowym”, „System bezpieczeństwa zbiorowego Narodów Zjednoczonych” ; rozdz. III, IV i V
(„Dotychczasowa praktyka stosowania przez państwa instytucji interwencji humanitarnej”, „Prawna
dopuszczalność interwencji humanitarnych w obowiązującym prawie międzynarodowym” , „Tendencje rozwojowe
w prawie międzynarodowym dotyczące interwencji humanitarnej”, s. 42-52, 59-69, 76-98, 99-202 i 203-237).
13. M. Marcinko, Wyprzedzające a prewencyjne użycie siły , „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia
Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 43-62).
23
14. J. Zajadło, Od interwencji humanitarnej do odpowiedzialności za ochronę , „Międzynarodowe Prawo
Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 23-42).
15. K. Karski, Agresja ZSRR na Polskę w 1939 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe, „Międzynarodowe Prawo
Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 205-225).
16. T. Gadkowski, Problematyka samoobrony na tle zakazu użycia siły zbrojnej w prawie międzynarodowym ,
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 3/2013 (s. 5-21).
17. Sprawa skutków prawnych budowy muru na okupowanym terytorium palestyńskim (w :) P. Daranowski, J.
Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. (s. 206-210).
18. Nt. oryginalnego stanowiska polskiego prawnika międzynarodowego Bohdana Winiarskiego wobec kwestii
obrony koniecznej i wojny prewencyjnej : J. Sandorski, Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość ,
Poznań 2004 - fragment rozdz. pt. „Internacjonalista i wizjoner” (s. 37-43).
19. W. Łysiak, Stulecie kłamców, Chicago-Warszawa 2000 (wydanie II), część III : „aNATOmia kłamstwa”
(fragment niezwykle dosadnie komentujący interwencję NATO w Jugosławii w 1999 r.; s. 251-309).
20. M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003, część IV :
„Problem Kosowa” (s. 239-414).
B. Ius in bello / prawo konfiktów zbrojnych [pkt. B - wyłącznie wykład]
Zagadnienia międzynarodowego prawa wojennego. Pojęcie i klasyfikacja konfliktów zbrojnych.
Podstawy prawne ograniczania swobody stron wojujących w doborze środków i metod walki.
Zagadnienie dopuszczalności użycia broni atomowej. Poglądy ograniczające moc obowiązującą
prawa wojennego (zasada konieczności wojennej, zasada proporcjonalności). Klauzula Martensa.
Początek wojny (konwencja haska III z 1907 r.). Skład sił zbrojnych. Ograniczenia dotyczące środków
szkodzenia nieprzyjacielowi.
Ochrona ofiar wojny. Kontrowersje wokół statusu prawnego
zatrzymywanych po 2001 r. talibów i członków al-Kaidy (pojęcie „wrogi kombatant” a III konwencja
genewska z 1949 r.). Okupacja wojenna. Zakończenie konfliktów zbrojnych. Neutralność wojenna.
Konflikty zbrojne niemiędzynarodowe.
Literatura podstawowa :
1. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XVII (s. 411-438).
2. R. Bierzanek, J.Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 5, § 6, §7, § 8, § 9, § 10 (s. 394-440).
3. Do wyboru :
a) Opinia doradcza MTS-u w sprawie legalności użycia broni nuklearnej lub jej
groźby z 8 lipca 1996 r. (w :) B. Wierzbicki (red.). Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit. (s.
434-435)
lub
b) Legalność groźby lub użycia broni nuklearnej. Opinia doradcza
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 8 lipca 1996 r. (Legality of the Threat or Use of
Nuclear Weapons, Advisory Opinion of 8 July 1996) (w :)
T. Jasudowicz, M. Szuniewicz, M.
Balcerzak (oprac.), Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych, Toruń 2008 (s. 354-361)
lub c) Sprawa legalności grożenia użyciem lub użycia broni nuklearnej (w :) P. Daranowski, J.
Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa …, op.cit. (s. 172-178).
4. J. Symonides, Walka z terroryzmem w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego (w :) J.
Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i wyzwania
współczesności, Bydgoszcz-Katowice 2010 (s.158-180).
5. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w
stosunkach międzynarodowych” - p. 86 „Ius in bello” ; s. 585-618).
6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XIII (s. 283-301).
Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :
7. Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska) z 18 października 1907 r. ;
Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV konwencja haska) z 18 października 1907 r. oraz
Regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny lądowej (załącznik do IV konwencji haskiej) ; Konwencja
dotycząca praw i obowiązków Mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej (V konwencja haska) z 18
października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej
(XIII konwencja haska) z 18 października 1907 r.;
Cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 12 sierpnia 1949 r. oraz dwa protokoły dodatkowe (z 8
czerwca 1977 r.) do konwencji genewskich
(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 174-183, 189-192, 241-410).
8. Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 roku dotyczący przyjęcia Dodatkowego Znaku
Rozpoznawczego (Protokół III)
(w :)
T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we
współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania. Materiały Toruńskiej Konferencji Naukowej 13 grudnia 2006
roku, Toruń 2007 (s. 257-263).
9. M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne …, op.cit., fragmenty nt. konieczności wojskowej i nt.
środków masowej zagłady (s. 27-31, 53-66).
10. K. Jonca, Polityka neutralności Niemiec w wojnie polsko-radzieckiej 1920 roku, „Przegląd Prawa i
Administracji”, tom XLIII, Wrocław 2000 (s. 39-78).
11. A. Knorowski, Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm
międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002, rozdz. II, III i IV (s. 64-241).
24
12. M. Borowiak, Stalowe drapieżniki. Polskie okręty podwodne w wojnie, Gdańsk 2005, rozdz. 2, pkt. pt.
„Wrześniowa Odyseja dumy floty” (fragment nt. niezgodnego z XIII konwencją haską z 1907 r. internowania ORP
Orzeł w Tallinie we wrześniu 1939 r., s. 107-120).
13. E. Mikos-Skuza, Koncepcja okupacji w świetle prawa haskiego i genewskiego a współczesna praktyka
okupacji (w :)
J. Nowakowska-Małusecka (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne. Antecedencje i
wyzwania współczesności …, op.cit. (s. 100-119 ).
14. Łącznie : a) A. Szpak, Status jeńca wojennego na przykładzie zatrzymanych w Guantanamo Bay, na Kubie ;
b) M. Górzyńska, Okupacja wojenna w prawie międzynarodowym – wybrane zagadnienia (w :) T. Jasudowicz
(red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie – osiągnięcia i wyzwania …, op.cit. (s. 153 –
193).
15. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane …,
op.cit., cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej” , p.
V.3. „Sprawa kombatantów afgańskich” (s. 318-382).
16. M. Żeligowski, Nadmierne cierpienie jako granica dopuszczalności środków walki zbrojnej , „Stosunki
Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 38)/2008 (s. 163-173).
17. W. Bieńkowski, Bronie powodujące nadmierne cierpienia i mające niekontrolowane skutki , „Międzynarodowe
Prawo Humanitarne” (Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 1/2010 (s. 103-129).
18. M. Gąska, Zagadnienie konieczności wojskowej, „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” (Akademia
Marynarki Wojennej, Gdynia), nr 2/2011 (s. 159-184).