10-30-17 1.4.analiza regulacji prawnych

Szczegółowa
analiza regulacji prawnych dotyczących powoływania sędziów w
systemach prawnych występujących w poszczególnych państwach
Rozwiązania
przyjmowane
w
zakresie
obsadzania
różnych
sędziowskich
stanowisk
w poszczególnych systemach prawnych są zróżnicowane. Uregulowania zakładające obowiązek
współdziałania głowy państwa
sędziów,
sądownictwa
z organem typu krajowej rady
powoływaniu
przy
w postaci powierzenia temu organowi prawa wnioskowania lub opiniowania kandydatów,
występują przykładowo
Konstytucji
z
w prawie francuskim (art. 65 ust. 5 Konstytucji z 1958 r.), greckim (art. 90
1975
r.)
litewskim
(art.
112
ust.
4-5
W innych systemach prawnych na poziomie konstytucyjnym
kompetencji nominacyjnych
głowie państwa(§
Konstytucji
występuje
z
1992
r.).
jedynie przyznanie
21 Konstytucji Norwegii, art. 117 ust. l Konstytucji
Holandii z 1814 r., art. 26 ust. 2 Konstytucji
Węgier
z 2011 r.), niekiedy jej ograniczenia
są
wprowadzane na poziomie ustawowym (np. na tle art. 60 Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej
Niemiec z 1949 r.). W Stanach Zjednoczonych Prezydent
i
zgodą
powołuje sędziów
federalnych "za
radą
Senatu" (art. II sec. 2.2. Konstytucji z 1787 r.). W niektórych systemach prawnych
kompetencje nominacyjne nie przysługują głowie państwa, lecz radzie sądownictwa (art. 105
Konstytucji Włoch z 1947 r., art. 217 Konstytucji Portugalii z 1976 r.). Do rzadkich należą przypadki
powoływania sędziów
przez parlament (por. art. 85 Konstytucji
Łotwy
w brzmieniu z 1997 r.;
w Szwajcarii art. 168 Konstytucji z 1999 r. odnosi to
rozwiązanie
Litwie Seimas powołuje
por. art. 112 ust. 2 Konstytucji z 1992 r.).
sędziów Sądu Najwyższego-
do
sędziów Sądu
Federalnego; na
AUSTRIA
W Austrii sposób powoływania sędziów określają przede wszystkim przepisy Konstytucji
sędziowie są
Federalnej. Zgodnie z art. 86 Konstytucji, o ile niniejsza ustawa nie stanowi inaczej,
mianowani na wniosek
przez
właściwego
Rządu
Federalnego przez Prezydenta Federalnego lub z jego
ministra federalnego; przewidziane w ustroju
sądów
senaty
upoważnienia
przedkładają Rządowi
Federalnemu lub ministrowi federalnemu propozycje nominacji. Z kolei propozycja nominacji
przedkładana
ministrowi federalnemu i przez niego kierowana do
liczba kandydatów jest wystarczająca,
więcej niż jedno
obejmować
zaś
do obsadzenia jest
stanowisko, co najmniej dwa razy tyle osób, ilu sędziów ma być mianowanych.
Personał
sędziowskich istotną rolę odgrywają
Senat) oraz szczególny ich rodzaj - senaty
samorządnej władzy sędziowskiej
zewnętrzne,
które
są
senaty
organami
i odzwierciedlają szczególną pozycję ustrojową sądownictwa.
Senaty personalne tworzy
trybunałami
Federalnego, powinna, o ile
co najmniej trzy osoby, jeśli
W wyborze kandydatów przy obsadzie etatów
personalne (das
Rządu
(GerichtshOfe), tzn. w
się
w
sądach
sądach wyższych aniżeli sąd
krajowych,
1
wyższych sądach
rejonowy, zwanych
też
krajowych oraz Trybunale
Najwyższym.
stanowią
Nie
członkom przysługuje
w pełni niezawisłość
w wielu
było
Zmniejszenie senatów
sądach
są
sądowym,
organem
którego
sędziowska.
ujednoliciły skład
Zmiany z 1994 r.
członków (wcześniej
one reprezentacji grupy interesów, lecz
senatów personalnych.
liczyły
senaty personalne
Został
pięciu
ograniczony do
dziewięciu członków).
siedmiu lub
posiedzeń
uzasadnione problemami z uzgodnieniem terminów
oraz
usprawnieniem wewnętrznej komunikacji w obrębie senatu.
Członkami
senatu z
liczby wiceprezesów
członkowie
senatu
niż
urzędu są
członkiem
jeden
pochodzą
stowarzyszenia sędziów w
członków
sądzie
zastępców
konieczność
wybranych
(w wypadku
najdłużej pełniący tę funkcję).
senatu zostaje
wyższa aniżeli
liczba
członków
związku
wybieranych jest trzech. W
większej
Pozostali
z
urzędu.
z postulatami
członków
członków
senatu z wyboru wynosi
do ich
dwukrotności,
sądów
pięciu. Podwyższono także
co w praktyce
wyeliminowało
przeprowadzania wyborów uzupełniających.
W Trybunale
Najwyższym
pełniącego tę funkcję)
sporządzanie
składa się
senat personalny
członków
oraz z trzech
podziałów czynności
z prezesa, wiceprezesa
(dłużej
z wyboru. Najistotniejszym zadaniem senatu jest
w Trybunale, ale
propozycji obsady stanowisk prezesów i wiceprezesów
sędziów
sądu
oraz wiceprezes tego
krajowym, w którym liczba etatów wraz z etatami podległych
rejonowych przekracza l 00, liczba
liczbę
sądu
z wyboru, a ich liczba jest
pięcioosobowych
W senatach
prezes
również między
wyższych sądów
innymi przygotowanie
krajowych oraz stanowisk
w Trybunale Najwyższym z wyjątkiem prezesa i wiceprezesów.
Senaty
przekazują
wskazują propozycję
obsady etatów w
do Federalnego Ministerstwa
sądach
Sprawiedliwości,
rejonowych i
także
a
sądach
krajowych, które
propozycje co do stanowisk
wiceprezesów i prezesów sądów krajowych.
Niezwłocznie
po
wpłynięciu
propozycji obsady na domowej
stronie internetowej
(Internethomepage) Federalnego Ministerstwa Sprawiedliwości (www.justiz.gv.at) publikuje się
kandydatów z
rozróżnieniem płci,
lub wykonywania
zadań
liczbę
którzy uznani zostali zdatnymi do sprawowania rozpisanej funkcji
na rozpisanym stanowisku pracy. Ponadto wymienia
się
nazwiska
członków
senatu personalnego, którzy sporządzali propozycję obsady, por.§ 32 ust. 7 RStDG.
Propozycje obsady senatów personalnych nie
me
są
naruszone,
jeżeli
nie zwrócono
się
są wiążące
propozycję
o
i z tego
względu
prawa kandydata
obsady, por. orzeczenie
Trybunału
Konstytucyjnego z 15 czerwca 1977 r., G 28/76, VfSlg 8066.
piśmiennictwie
W
i judykaturze wskazuje
się, że
propozycje obsady
jedynie jako wypowiedzi opiniodawcze, które z uwagi na brak skutku
możliwość
wyboru
stanowić wyłącznie
mogą być
spośród
wielu zaproponowanych osób
pomoc w
podjęciu
mogą
decyzji. Propozycje nie
można kwalifikować
wiążącego
dla faktycznie
i z uwagi na
decydującego
stanowią czynności
organu
orzeczniczej i nie
przedmiotem skargi konstytucyjnej w rozumieniu art. 140 B-VG, por. orzeczenie Trybunału
Najwyższego z 21 października 1974 r., Pra1688/74, Osterreichische Richterzeitung 1411975. Brak też
wskazania innego środka kontrolnego.
2
Każda
wypowiada
wziętych
być
propozycja obsady powinna
się
o stopniu
zdatności każdego
uzasadniona. W uzasadnieniu senat personalny
poszczególnego kandydata, a nie tylko o kandydatach
pod uwagę i uszeregowanych w propozycji obsady.
Każda
wskazywać
propozycja obsady,
jeżeli zgłosi się wystarczająca
co najmniej trzy osoby,
jeżeli
jednak jest
więcej
dwukrotnie większą ilość osób, które mają zostać mianowane
Jak
już
treścią
wspomniano, zgodnie z
ustawa nie stanowi inaczej,
są
liczba kandydatów, powinna
etatów do obsadzenia, co najmniej
sędziami.
§ 86 ust. l Konstytucji
mianowani zgodnie z wnioskiem
Rządu
sędziowie,
o ile niniejsza
Federalnego przez Prezydenta
Federalnego lub na podstawie jego upoważnienia przez właściwego Ministra Federalnego.
Akt nominacji dokonywany przez Prezydenta Federalnego
określa się według dominującego
w piśmiennictwie i judykaturze stanowiska jako "decyzję" (EntschlieBung), która dla swojej ważności
wymaga zgodnie z
treścią
art. 67 ust. 2 B-VG kontrasygnaty Federalnego Ministra
Sprawiedliwości.
Nominacja jest indywidualnym aktem administracyjnym w formie decyzji, na podstawie której
przydzielany jest etat.
Reasumując,
w Trybunale
decyzje Prezydenta Federalnego o nominacji na stanowiska
Najwyższym
wymagają
Rządu
zgody
są
podejmowane
na wniosek Federalnego Ministra
Federalnego
w
postaci
kontrasygnaty
sędziowskie
Sprawiedliwości
Federalnego
Ministra
Sprawiedliwości.
Propozycje obsady
właściwych
senatów personalnych me
nominacyjnym. Jednak inaczej jest w wypadku propozycji
jest, jak wskazuje
Rządu
się
w
piśmiennictwie, związany propozycją
Federalnego, co wynika z ogólnej
sfery praw innych
Rządu
współkandydatów
reguły
są
wiążące
w procesie
Federalnego. Prezydent Federalny
nominacji
przedkładaną
ze strony
art. 67 ust. l B-VG. Decyzja o nominacji nie narusza
nawet, jeżeli taki kandydat
został
w propozycji obsady
ujęty
na
pierwszym miejscu. W konsekwencji taki kandydat nie jest legitymowany do wniesienia skargi do
Trybunału
Konstytucyjnego, por. orzeczenie
Trybunału
Konstytucyjnego z 30 listopada 1995 r.,
B 665/95, VfSlg 14.368.
Nie wskazuje
Według
się też żadnego
innego
utrwalonego orzecznictwa
o mianowanie ani - z
wyjątkiem
w
środka
kontrolnego wobec decyzji o nominacji.
Trybunału
każdym
Administracyjnego nie
przysługuje
roszczenie
przypadku konkretnej mianowanej osoby, której prawa
kształtuje
decyzja o mianowaniu - status strony w
postępowaniu
Trybunału
Administracyjnego z lO stycznia 1979 r., VwGH 2742/78, VwSlg 9734 A.
nominacyjnym, por. orzeczenie
WLOCHY
Zgodnie z art. 104 Konstytucji
innych
władz. Artykuł
ten statuuje
Włoch władza sądownicza
niezależność sądownictwa
3
jest autonomiczna i
niezależna
"od jakiejkolwiek innej
od
władzy"
i określa,
że
zasada niezależności charakteryzuje
sądownictwo
jako
całość
(czyli nie jest ograniczona
do poszczególnych sędziów).
Niezależność
sądownictwa
jest gwarantowana przez
Naczelną
Radę
Sądownictwa
Włoskiej.
(ll Consiglio superiore delia magistratura), której przewodniczy Prezydent Republiki
Składa się
z 27
członków:
zwykłych sędziów należących
są sędziami
którzy nie
członków,
16
którymi
różnych
do
szczebli
Prezydent Republiki
Rada stanowi
część
i prokuratorzy (wybierani
sądownictwa
pomiędzy
organów
Włoskiej,
sądu
I Prezes
piętnastoletnim stażem
Sądu
pracy) oraz 3
spośród
członków,
i prokuratury) oraz 8
ani prokuratorami (wybieranych przez Parlament
uniwersyteckich prawa i prawników z co najmniej
urzędu-
są sędziowie
profesorów
członków
z
Kasacyjnego i Prokurator Generalny. Ponadto
reprezentujący sąd
kasacyjnego Gako organ
ostatniej instancji we
Włoszech).
sędziego
Po szeregu kolejnych ustaw (ustawa z 25.08.1966, nr 570, w sprawie mianowania
sądu
powołania sędziów
apelacyjnego; czy ustawa z 20.12.1973, nr 831, w sprawie
kasacyjnego), w
rzeczywistości został
i wprowadzono
automatyczną
ścieżkę
zniesiony model kariery
że
awansu, chyba
sędziowskiej
sędzia
dany
do
sądu
poprzez konkursy
dopuścił
się
deliktu
dyscyplinarnego.
się następująco.
Struktura systemu awansowego przedstawia
dwuletni
staż niezbędny
do zajmowania stanowiska sędziego
nr 97). Po jedenastu latach sprawowania urzędu
na
sędziów sądów
sędziowie sądów
początku
sędziego
sędziego sądu
wymagany jest
powszechnego (ustawa z 2.04.1979,
mogą być powołani
powszechnych
apelacyjnych (ustawa z 25.08.1966, nr 570). Natomiast
otrzymania nominacji na
stanowisko
sądu
Na
staż
wymagany do
kasacyjnego wynosi siedem lat od momentu mianowania na
apelacyjnego. Po dalszym upływie
ośmiu
lat,
sędziowie mogą być
uznani za
kompetentnych do zajmowania wyższych funkcji (ustawa z 20.12.1973, nr 831).
O awansie, po
właściwego
upływie określonego
sędziowskiego.
zgromadzenia
Sądownictwa,
po opinii
do awansu nie
uzyskało
czasu, decyduje Naczelna Rada
Jeżeli zgłoszenie
sędziego
akceptacji, kolejne następuje po dokonaniu oceny pracy zawodowej.
System jaki
sensie,
że
obowiązuje
obecnie opiera
awans zawodowy jest
odpowiadającego
niezależny
rzeczywiście otrzymać
musi
apelacyjnego.
sędziego
Umożliwia
apelacyjnego lub
sędziowie
o
niższych
to
także
sądzie
na
rozróżnieniu
aby
rzeczywiście być
apelacyjnym (takich jak
potwierdzenie kwalifikacji
mogą
kasacyjnego
kwalifikacjach orzeczniczych.
sędziowie
dla
apelacyjnego)
sędziego sądu
o kwalifikacjach dla
w którym
orzekają
Jedyną bezpośrednią konsekwencją
awansu
nadal
pozostać
przypisanym do
sędzia sądu
sędziego właściwe
odwrotne sytuacje, a mianowicie
sędziego
kwalifikacji i funkcji, w tym
od rzeczywistego przydzielania do stanowiska
przykład,
uzyskanej kwalifikacji. Na
wykonywania funkcji orzeczniczych w
sędzia
się
w
sądzie,
zawodowego jest odpowiednie wynagrodzenie.
We
włoskim porządku
prawnym na
funkcję sędziego
kasacyjnego powołuje Naczelna Rada Sądownicza.
4
zawodowego, w tym na
sędziego sądu
Naczelna Rada
Sądownicza
precyzuje kryteria, jakimi
przygotowuje
się posługuje
listę
wysłuchuje
wolnych miejsc,
podczas konkursu, ustala
kolejność
kandydatów,
kandydatów na
liście
rankingowej konkursu.
Naczelna Rada Sądownictwa ogłasza raz do roku konkurs na funkcje orzecznicze di legittimita,
po zasięgnięciu opinii rady sądowniczej oraz rady prezydium sądu kasacyjnego. Ogólna ilość funkcji
di !egittirnita przyznawana jest przy zastosowaniu określonych proporcji, to jest
a) 70 % dla
sędziów
upływie
po
osiągnięcia
okresu co najmniej 3 lat od
drugiego stopnia,
po odbyciu specjalnego szkolenia w Naczelnej Szkole Sądownictwa oraz określeniem
kryteriów przydatności warunkujących wygranie konkursu,
b) 30 % dla
sędziów
sprawiedliwości
mających
lub dla
co najmniej 3-letnim
sędziów
stażem
co najmniej
którzy nie
mają
przydatności warunkujących
sędziego
stażu
pracy lecz
legitymują się
drugiego stopnia, po odbyciu
Sądownictwa
możliwy
są jawne,
oraz
określeniem
kryteriów
chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Dostęp
dla wszystkich zainteresowanych. Rada publikuje w swoim
dzienniku (Notiziario) informacje o wolnych wakatach
sędziowskich.
wiąże Naczelną Radę Sądownictwa.
przejdą
mogą brać udział
w sprawowaniu wymiaru
wygranie konkursu.
Posiedzenia Rady co do zasady
do dokumentów Rady jest
18-letniego
pracy na stanowisku
specjalnego szkolenia w Naczelnej Szkole
staż
18-letni
Osoby, które nie
Decyzja o wyborze kandydata
z wynikiem pozytywnym konkursu
w kolejnych konkursach.
HISZPANIA
Na podstawie art. 117 Konstytucji Hiszpanii wymiar
wykonywany w imieniu Króla przez
nieusuwalnych, odpowiedzialnych i
sędziów,
podległych
sprawiedliwości
stanowiących
jedynie
władzy
władzę
ustawy.
pochodzi od ludu i jest
sądową,
Sędziowie
niezawisłych,
nie
mogą być
zwalniani, zawieszani, przenoszeni ani emerytowani inaczej, jak na skutek przyczyn przewidzianych
w ustawie i z zachowaniem gwarancji określonych w ustawie.
Wykonywanie wymiaru
sprawiedliwości
we wszelkiego typu procesach, tak w zakresie
wyrokowania, jak i zapewnienia wykonania wyroku,
należy wyłącznie
do
sądów określonych
przez
ustawy, zgodnie z ustawowo ustaloną ich właściwością i procedurą.
Sądy wykonują jedynie
funkcje wskazane w poprzednim ustępie oraz wyraźnie im powierzone
przez ustawę, w charakterze gwarancji jakiegokolwiek prawa.
Zasada jedności wymiaru sprawiedliwości stanowi podstawę organizacji i funkcjonowania
sądów.
Ustawa
określa
wykonywanie wojskowego wymiaru
sprawiedliwości
wojskowym i wypadkach stanu oblężenia, zgodnie z zasadami Konstytucji.
5
w zakresie
ściśle
Zgodnie z art. 299 LOPJ- ustawie organicznej o władzy sądowniczej z dnia l lipca 1985 r.na zawód
sędziego składają się
del Tribunal Supremo),
trzy kategorie:
sędziowie
dekretem królewskim na wniosek Generalnej Rady
Dekret jest wydawany przez Ministra
i 20
Sądownictwa
członków
składa
sędziów
(12
się
Sądu Najwyższego
zawodowi
(Magistrados
zawodowi (Magistrados) oraz sędziowie (Jueces).
Sędziowie są powoływani
Rada
sędziowie
z
Sprawiedliwości,
który sankcjonuje wybór
Przewodniczącego,
wybranych po 6 przez
przedstawionych przez stowarzyszenia
sędziów
każdą
którym jest Prezes
z izb parlamentu
sędziów
lub
Sądownictwa.
sędziego.
Generalna
Sądu Najwyższego
spośród
36 kandydatów
niezrzeszonych w liczbie 2%
sędziów
w czynnej służbie oraz 8 spośród innych zawodów prawniczych po 4 wybranych przez każdą z izb
parlamentu). Kwestie te reguluje ustawa organiczna o
sądownictwie
(https://www. boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1985-12666).
W systemie sądownictwa odnośnie wyboru podmiotów sprawujących wymiar sprawiedliwości
istnieją
zasadniczo trzy systemy. Systemy te to: po pierwsze wybory powszechne, po drugie wybory
i wyznaczenie sędziów przez pozostałych sędziów oraz po trzecie wybór i nominacja przez władzę
wykonawczą. Dominującym
wykonawczą
sędziów,
przez
a wybór przez
władzę
w zasadzie odnosi się tylko do kategorii los Jueces de Paz (sędziów pokoju).
Ogólnie
dostępu
sędziów
systemem jest wybór
wejście
do organów
sprawujących
wymiar
sprawiedliwości
do wykonywania funkcjijurysdykcyjnych może mieć miejsce w
następujący
sposób:
sędziowskie
oraz
wygrania konkursu teoretycznego oraz praktycznego w Szkole Prawniczej; obejmuje to
także
a) za
pośrednictwem
poprzez uzyskanie
wolnego konkursu (oposición libre) na stanowisko
okres praktyki jako asesora; przy czym dotyczy to zasadniczo stanowiska
(szczegółowe
kandydat do
za
szkoły sędziowskiej
hiszpańskie, mieć określony
czynności
do
niepełnosprawną
skazaną
że
obywatelstwo
zdolność
(Juez)
wymagania ustanawia: art. 302, 303 LOPJ, art. 11, 12, 13 oraz 37 RCJ,
z których wynika,
posiadać
sędziego
prawnych oraz nie
fizycmie lub
przestępstwo,
umysłowo
oskarżoną
być
- zgodnie z art. 302 LOPJ - musi
wiek,
być
magistrem prawa,
- zgodnie z art. 303 LOPJ -
osobą
sprawiedliwości;
osobą
do sprawowania wymiaru
poważne
o
mieć pełną
przestępstwa;
czy
pozbawioną
praw
obywatelskich);
b) za
pośrednictwem
konkursu
zasług
(concurso de meritos)
o umanych kompetencjach zawodowych z minimalnym
pracy zawodowej w
wybierani
są
zależności
sędziowie
pomiędzy
dziesięcio
wybitnymi prawnikami
lub
piętnastoletnim stażem
od przypadku; przy czym w ramach konkursu
zawodowi (Magistrados) oraz
Sędziowie
Sądu Najwyższego
(Magistrados de Tribuna/ Supremo) (art. 301, 311, 330 oraz 363 LOPJ);
wskazuje
się
uzyskał tytuł
na: wyniki z jakim kandydat
magistra prawa,
wśród
kryteriów
okoliczność
czy
doktora praw, publikację doktoratu, opublikowany doktorat i doświadczenie
akademickie; okres w którym
pracował
osiągnął tytuł
zasług
występował
jako adwokat przed
sądami;
okres w którym
jako profesor prawa czy docent na publicmych lub prywatnych uczelniach
6
w
pełnym
wymiarze czasu pracy; lata
służby
w administracji publicznej, lata wykonywania
funkcji jurysdykcyjnych bez przynależności do Carrera Judicial przy uwzględnieniu statystyki
stabilności
orzeczniczej i
komunikaty
na
orzecznictwa; publikacje naukowo -
szkoleniach
realizację
konferencjach;
wystąpienia
prawne;
prawniczych
kursów
specjalistycznych, czy egzaminów; bierze się także pod uwagę realizację planów rozwoju;
c)
sędziowie
pokoju (Los Jueces de Paz) i ich
czterech lat przez Sala de Gobierno
wybranych przez odpowiednie
możliwość powołania
władze
sędziów
na
zastępcy
(sustituciones)
Sądu Najwyższego
są powoływani
na okres
spośród
osób
miasta (art. 101 LOPJ); przy czym istnieje
także
odpowiednio,
wykształcenia
pokoju osób bez
prawniczego (art. 102
LOPJ);
Kwestia powołania Prezesa
Najwyższego jest powoływany
Sądu Najwyższego
uregulowanajest przez Konstytucję. Prezes
przez Króla, na wniosek CGPJ w trybie
określonym
Sądu
przez ustawę.
USA
W Stanach Zjednoczonych Ameryki
oraz powoływania i wyboru
Powoływanie sędziów
Sposób
sędziów
występują
modele:
powoływania sędziów
federalnych
stanowych.
federalnych
powoływania
większości
sędziów
Konstytucja Stanów Zjednoczonych
oddając
tę
i ustawodawczej. Zgodnie bowiem z art. II sek. 2
oraz wszelkich niższych
sądów
Senatu. Warto podkreślić,
że
(sędziów
federalnych
kompetencję
w
artykułu
ręce
sędziów Sądu Najwyższego
III)
władzy
określa
sama
wykonawczej
Stanów Zjednoczonych
federalnych mianuje Prezydent Stanów Zjednoczonych za radą i zgodą
ta sama Konstytucja ustanawia dożywotnią kadencję wszystkich
federalnych (art. III sek. l), a
jedyną możliwością
ich
odwołania
sędziów
jest procedura impeachmentu
zarezerwowana dla usunięcia Prezydenta USA i urzędników federalnych (art. II sek. 4).
Powoływanie
W spółcześnie
różnorodny
i
Dystrykt
i wybory
sędziów
sędziowie
sposób.
stanowych
stanowi wybierani lub mianowani
Można przyjąć,
Kolumbii
stosują
i nominacyjnych metod selekcji
za
amerykańskimi
"osobliwy
sędziów
są
w poszczególnych stanach w bardzo
przedstawicielami doktryny,
patchwork"
(" curious patchwork")
stanowych. Wykorzystywane
uksztahowane w procesie opisanym powyżej:
7
są
że
50 stanów
obieralnych
generalnie trzy metody
l. Procedura mianowania sędziów, w ramach której istnieje procedura mianowania przez władzę
wykonawczą
(czyli
władzę ustawodawczą
stanu (gubernatora) oraz procedura mianowania przez
głosowanie
legislaturę
przez
stanową).
wskazują
Kandydatów
sędziowie
lub
stowarzyszenia prawników.
2. Wybory powszechne, w ramach których
polegający
e/ection)
trzeba najpierw
głosuje
na wyborze
istnieją
sędziów
wygrać wewnętrzne
dwa systemy wyborcze: partyjny (partisan
w wyborach partyjnych (aby
zostać
kandydatem
wybory partyjne- tzw. primary e/etcions), w których
elektorat danego obszaru wyborczego oraz niepartyjny (non-partisan e/ection)
polegający
na wyborze
przy nazwiskach
sędziów
sędziów
na kartach do
(w tym systemie kandydaci na
głosujący
w wyborach, w których
głosowania
sędziów też przechodzą
głosuje
elektorat danego obszaru, ale
nie pojawia
się
ich afiliacja partyjna
etap selekcji partyjnej, ale ostatecznie
nie znają ich przynależności).
3. Wybór Merytoryczny (Merit Selection) znany
Komisyjne
polegający
także
jako Plan Missouri czy Mianowanie
generalnie (w wielu swoich wariantach
elementami) na wyborze kandydatów na
sędziów
różniąc się
poszczególnymi
w drodze specjalnej procedury przez
komitety legislacyjne w oparciu o dokonania i kryteria merytoryczne potencjalnych
Ostatecznej
nominacji
dokonuje
zwykle
gubernator
spośród
stanu
sędziów.
trzech-pięciu
przedstawionych mu przez komitet kandydatów. W niektórych stanach nominacja gubernatora
podlega jeszcze akceptacji stanowej legislatury. Po
powszechnym wyborcy
urzędzie?
sędziów
odpowiadają
na proste pytanie: Czy
najczęściej
Tak czy nie? Statystycznie
obecnie
sędzia
czasie w
XY powinien
głosowaniu
pozostać
wykorzystywaną metodą
na
wyboru
stanowych jest Missouri Plan. W 15 stanach oraz w Dystrykcie Kolumbia
wykorzystywany jest on do selekcji
stosowany jest w wyborach
niższych
określonym
instancji wybierani
sędziów
we wszystkich
sędziów sądów
są
sądach.
Wybór Merytoryczny
apelacyjnych, natomiast
sędziowie sądów
w wyborach powszechnych (partyjnych lub niepartyjnych).
W sumie zatem 24 stany wykorzystują tę
metodę,
a dodatkowo w 9 kolejnych Missouri Plan
wykorzystywany jest w symbolicznym, ale jednak, zakresie w przypadku wyborów
uzupełniających
są
na niektórych szczeblach
stany, w których wybór
sędziów
Partyjne wybory na stanowiska
sądownictwa. Kolejną największą grupą
(15)
ma charakter powszechnych wyborów niepartyjnych.
sędziów odbywają się
liczbie, bo tylko w 5 stanach nominacji
sędziowskiej
legislatura stanowa (2 stany).
NIEMCY
8
jedynie w 6 stanach. W najmniejszej
dokonuje albo gubernator (3 stany}, albo
Na podstawie art. 95 Konstytucji Niemiec w zakresie
sądownictwa
powszechnego,
trybunały
administracyjnego, finansowego, pracy i spraw socjalnych Federacja tworzy jako
najwyższe: Trybunał
Federalny
właściwy
Sąd
Federalny, Federalny
Pracy i Federalny
Sąd
Sąd
Administracyjny, Federalny Trybunał Obrachunkowy,
Socjalny. O
powołaniu sędziów
komisją
dla danego zakresu spraw minister federalny wraz z
sędziów, składającą się
z
właściwych
tych
trybunałów
do spraw
decyduje
powoływania
członków
dla danego zakresu spraw ministrów krajowych i
wybieranych w równej liczbie przez Bundestag. Dla zapewnienia jednolitości orzecznictwa tworzy
wspólny senat trybunałów wymienionych w ust.1.
Obecnie w Niemczech
wyróżnić
sądy
wśród sądów
Szczegóły określa
powszechnych
rejonowe (Amtsgerichte),
BGH),
w sprawach karnych
krajowe (Landgerichte)
trybunały
krajowe
ustawa federalna.
orzekających
wyższe
i
sądy
można
krajowe
się także związkowy Sąd Najwyższy
(Oberlandesgerichte - OLG).19 Sprawami karnymi zajmuje
(Bundesgerichtshof -
się
konstytucyjne
(Landesverfassungsgerichte)
i związkowy Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht- BVerfG).
Ponieważ
o wyborach
sędziów,
przede wszystkim w przypadku
im kilka uwag. Status
na które ma wyraźny wpływ czynnik polityczny można mówić
trybunałów
Trybunału
konstytucyjnych,
więc
w tym miejscu wypada
określony
Konstytucyjnego RFN jest
poświęcić
zasadniczo w art. 92-94
Konstytucji RFN (Grundgesetz- GG).
Art. 94 ust. l GG
określa, że połowę sędziów Trybunału
a połowę Rada Związku (Bundesrat)
zasady wyboru tych
sędziów określa
kwalifikowaną większością
się
2/3
głosów.
Natomiast szczegółowe
wydana w oparciu o art. 94 ust. 2 GG ustawa o ustroju Trybunału
(BverjGG). Formalnie na stanowisko
sprowadza
wybiera Parlament (Bundestag),
sędziego Trybunału powołuje
Prezydent RFN, ale jego rola
jedynie do wykonania decyzji Parlamentu i Rady. Wymóg
większości
2/3
w organach wyborczych ma stanowić
gwarancję bezpartyjności
ponadpartyjność składu Trybunału
{Oberparteilichkeit). W rezultacie przyjęcie takiej metody
powoduje,
że
w Trybunale.
mniejsze frakcje parlamentarne
Rolę doradczą
(listy) kandydatur
przy wyborach
są niewiążące
mogą liczyć
(Unparteilichkeit)
sędziów
głosów
na obsadzenie 1-2 stanowisk
pełnią także urzędujący sędziowie,
i zapewnić
sędziowskich
jednak ich propozycje
dla organów wyborczych. W doktrynie niemieckiej znaczne
upolitycznienie procedur wyborczych do BVerfG jest krytykowane, jako
"politycznie neutralnych" i postuluje
się większą transparentuość
obniżające
szanse
sędziów
takich wyborów oraz uwzględnianie
stanowiska urzędujących sędziów Trybunału.
W RFN gwarancje
w jej art. 97
stanowiącym
niezawisłości sędziowskiej
w ust. l,
zawarte
że sędziowie są niezawiśli
i orzecznictwie BVerfG przyjmuje
są
w Konstytucji, przede wszystkim
i podlegają tylko ustawom. W doktrynie
się, że pojęcie niezawisłości sędziowskiej
aspekt materialny (art. 97 ust. l GG), jak i osobisty (art. 97 ust. 2 GG)
dożywotnią nieusuwalność sędziego
zajęte
obejmuje zarówno
gwarantujący
z zajmowanego stanowiska (zob. np. stanowisko tego
zasadniczo
Trybunału
w postanowieniu z dnia 23 maja 2012 r., 2 BvR 610112, BvR 625112, postanowieniu z dnia
9
14 lipca 2006 r., 2 BvR 1058/05 oraz innych orzeczeniach wskazanych w dalszej
części
niniejszego
opracowania).
Związkowy Trybunał
niezawisłości sędziowskiej
Konstytucyjny
zajmował się kwestią zgodności
regulacji krajowych
dotyczących
wyborów do
z
konstytucyjną zasadą
związkowych trybunałów
konstytucyjnych. W postanowieniu z dnia 23 lipca 1998 r. (l BvR 2470/94) BVerfG uznał za zgodne
z Konstytucją RFN zasady wyboru
kraju
związkowego zwykłą
że
orzeczeniu,
sędziów Trybunału
Konstytucyjnego Bawarii przez parlament tego
kwalifikowaną) większością głosów. Trybunał podkreślił
(a nie
zasadnicze znaczenia dla
niezawisłości
przestrzeganie przez nich zasad godności i etyki zawodu
sędziów sądów
Natomiast przy selekcji
sędziowskiej.
kariery
końcowy
Absolwenci prawa po
sędziów
każdym
zawodowych, których podstawy
o wyborze
sędziów
powszechnych w Niemczech
studiów
sędziów są
działania określa
przedstawiani przez
przedstawicieli komisji wyborczej, a
objąć
w którym kandydat ma
są zobowiązani zdać
egzamin
sądach najniższej
istnieją doraźne
instancji
komisje ds. wyboru
art. 95 ust. 2 Konstytucji i ustawa
właściwego
następnie
sprawiedliwości
kraju
opiniowani przez prezydium
sądu,
ministra
dotychczasowej kariery i
osiągnięć
zawodowych. W oparciu o nie
urzędu,
ocenia kwalifikacje zawodowe i predyspozycje osobiste kandydata do sprawowania
a
następnie
podejmuje
kandydaturą,
model
stanowisko. Komisja wyborcza dysponuje aktami personalnymi
dokumentacją jego
kandydata oraz
(Bund) RFN
obowiązuje
(Richterwahlgesetz- RiWG).
Kandydaci na
związkowego bądź
lecz
sędziego.
zakończeniu
członkowskim
kraju
sędziów,
ma nie sposób wyboru
i ci z najlepszymi notami mają szansę starania się o stanowisko w
(Amtsgerichte). W
w tym
uchwałę
w tajnym
głosowaniu.
wówczas przedstawia ją prezydentowi
Jeśli
Związku,
się
minister zgadza
a ten
powołuje
z
wybraną
urzędu sędziego,
go do
co wymaga nadto kontrasygnaty kanclerza RFN bądź właściwego ministra (art. 60 i 58 GG).
Również
są głosy
podnoszone
i kierowania
polityczną.
w Niemczech, jak wskazuje
się
się
w cytowanej
krytyczne wobec tego trybu selekcji
wcześniej
sędziów, zarzucające
literaturze przedmiotu,
mu brak przejrzystości
przy wyborze nie tylko kryteriami wiedzy fachowej kandydata, lecz i jego
Ponadto
należy zauważyć, że
związkowym znaczną swobodę
w
orientacją
Konstytucja RFN pozostawia ustawodawstwom krajów
kształtowaniu szczegółowych
regulacji selekcji
sędziów sądów
powszechnych (art. 98 ust. 3-5 GG). Sędziowie sądów powszechnych w Niemczech są powoływani na
swoje stanowisko zasadniczo
kilkuletni
"sędziego
dożywotnio,
aczkolwiek istnieje tu instytucja mianowanego na okres
na próbę" (Proberichter), podobna do występującej w polskim systemie prawnym
do instytucji asesora sądowego.
więc wskazać
Warto
na wybrane orzecznictwo
Konstytucyjnego
odnoszące się
do zasady
się, że "sędzia
na próbę" wprawdzie nie korzysta ze wszystkich atrybutów niezawisłości
lecz ma
pełne
dożywotniego
niezawisłości sędziów sądów
Związkowego Trybunału
prawo wraz z
stanowiska
sędziami
sędziego
powszechnych. W orzecznictwie tym wskazuje
z innych krajów
w kraju siedziby
10
związkowych
sądu,
do ubiegania
sędziowskiej,
się
w którym wykonuje swoje
o
objęcia
obowiązki.
W dotyczącym tego problemu postanowieniu BVerfG z dnia 4 grudnia 2006 r. (2 BvR 2494/06)
Trybunał uznał
za zgodne z
Konstytucją
wykluczające
z
kręgu ubiegających się
związkowym
kandydatów
RFN regulacje kraju Schlezwig-Holstein zasadniczo
sędziego sądu
o stanowisko
mieszkających
rejonowego w tym kraju
pełnoprawnego sędziego
poza nim (w tym
Saksonii). Z kolei w postanowieniu z 16 marca 2005 r.(2 BvR 957/05)
Konstytucyjny
uznał
za zgodne z
Konstytucją
szczególności
RFN (a w
Związkowy Trybunał
jej art. 97)
Ministerstwa Sprawiedliwości Nordrhein-Westfalen uzależniające powołanie sędziego
sędziego
na stanowisko
delegowania do tego
wyższego
sądu
Sędziowie
Trybunał
sądu
krajowego
sądu.
federalnych
Trybunał Społeczny) są
sędziowie
sądów najwyższych
Administracyjny, Federalny
ds. wyboru
rozporządzenie
wcześniejszego
krajowego ( Oberlandesgericht) od
Zgodnie z art. 60 ust. l Konstytucji RFN
RFN.
z Dolnej
Trybunał
federalni
(Federalny
z
właściwych
przez Prezydenta
Trybunał Sprawiedliwości,
Trybunał
Podatkowy, Federalny
wybierani wspólnie przez Ministra
sędziów składająca się
powoływani są
Sprawiedliwości
Federalny
Pracy, Federalny
RFN oraz
Komisję
ministrów poszczególnych landów oraz równej
liczby członków wybranych przez Bundestag (art. 95 ust. 2 Konstytucji). Właściwa regulacja
ustawowa zamieszczona
została
treść dostępna
w ustawie Richterwahlgesetz (RiWG), której
jest na
stronie internetowej: http://www .gesetze-im-internet.de/riwg/BJNR003 680950 .html. Przy wyborze
sędziów
znajdują
również
zastosowanie przepisy ustawy Deutsches Richtergesetz (DRiG)
(http://www.gesetze-im-internet.de/drig/), która
najwyższym
tzw. Prlisidialrat,
charakteru, ale
terminu do jej
sędzia
Tryb
może zostać
nie
złożenia
(l
opiniującej
zakłada
utworzenie w
kandydatów na
sędziego.
sędziów
sędziów
w
dokonuje Minister
zakładające współdziałanie
poszczególne landy
poszczególnych
w tej kwestii
Możliwość taką
Sprawiedliwości
właściwego
9
(art.
czerwca
wiążącego
upływem
przed
landach
są
me
zarówno
jest
jednolity.
rozwiązania,
zgodnie
danego landu, jak również rozwiązania
ministra i Komisji ds. wyboru
w tych landach
Ministra Sprawiedliwości danego landu oraz Komisję ds. wyboru
wykonawczym
bądź
sądzie
sędziów
przewiduje art. 98 ust. 4 Konstytucji, zgodnie z którym
mogą postanowić, że sędziowie
Przykładowo,
Opinia nie ma
wybrany przed przedstawieniem opinii
W regulacjach prawnych poszczególnych landów spotykane
(Richterwahlausschuss).
federalnym
miesiąc).
powoływania
z którymi wyboru
każdym
będą
wybierani
łącznie
przez
sędziów.
w Berlinie zawodowi sędziowie powoływani są przez "Senat", będący organem
82
Konstytucji).
2011
r.
Zgodnie
z
§
11
i
Richtergesetz
następnymi
des
ustawy
z
Landes
dnia
Berlin
(http://gesetze.berlin.de/jportal/portaVtlva5/pagelbsbeprod.psml?pid=Dokumentanzeige&showdoccase
=l &j s peid=Trefferliste&documentnumber= l &numberofresults= l &fromdoctodoc=yes&doc.id=j lrRiGBE20llrahmen&doc.part=X&doc.price=O.O&doc.hl=l#jlr-RiGBE20llpP6)
wyboru
sędziego
uczestniczy Komisja ds.
powoływania sędziów
w
skład
w
której
procedurze
wchodzą
m.in.
przedstawiciele środowiska sędziowskiego. Kandydata na sędziego opiniuje również tzw. Prlisidialrat.
11
sędziowie powoływani są
W Hamburgu,
złożonej
komisji selekcyjnej,
63 Konstytucji).
władzy
z przedstawicieli
Szczegółowy
przez "Senat" (organ wykonawczy) na wniosek
powoływania
tryb
wykonawczej i
środowiska
określony został
komisji
prawniczego (art.
następnych
w § 14 i
Hamburgisches Richtergesetz
(http://www .landesrecht-hamburg.de/jportallportal/page/bshaprod.psml?showdoccase= l &doc.id=jlrRiGHArahmen).
Zgodnie
z
art.
l 02
sędziów dokonują
Wyboru
Konstytucji
wspólnie Minister
sędziów
z przedstawicieli Parlamentu,
tzw. Prasidialrat. Tryb
Nadrenii-Palatynatu
powoływania
środowiska
i
i zasady
Sprawiedliwości
sędziów
powołuje
oraz Komisja
prawniczego, po
działania wyżej
premier.
składająca
się
zasięgnięciu
opinii
określa
ustawa
wymienionych organów
z dnia 22 grudnia 2003 r. Landesrichtergesetz
(http://landesrecht.rlp.de/jportal/?guelle=jlink&guery=RiG+RP&psml=bsrlpprod.psml
ANGLIA I WALIA
sprawiedliwości
W systemie wymiaru
(magistrates)
z
ustawą
zasiadający
sądach
o
w
sądach
pracujący społecznie sędziowie
Anglii i Walii
magistrackich (których w roku 2007
z 2003 r. (Courts Act 2003)
są powoływani
Kanclerza (Lord Chancel/or). Przy podejmowaniu decyzji o
było
laicy
ok. 30.000), zgodnie
w imieniu Królowej przez Lorda
powołaniu
Lord Chancellor stosuje
przede wszystkim kryterium, czy kandydat posiada charakter i zdolności do pracy jako sędzia oraz czy
ze
względu
powoływania sędziów
fakt,
że
środowisko
na to jest akceptowany przez
przez
władzę wykonawczą był
nominowani kandydaci
reprezentatywni dla
środowiska
Jednocześnie
i jest krytykowany w doktrynie ze
najczęściej pochodzą
(w
sędziowskie.
z
wyższych
klas
względu
społecznych
szczególności udział wśród sędziów mniejszości
taki tryb
i nie
na
są
etnicznych
wynosi kilka procent).
sędziowie
Przed zatrudnieniem
odnośnie obowiązków,
o prawie i
jakie
postępowaniu
przechodzą
będą wykonywać.
Jego celem jest dostarczenie im podstawowej wiedzy
dowodowym, o zasadach prowadzenia spraw i wyrokowania oraz o roli
innych uczestników procesu karnego (np. sekretarza
stron procesowych).
Sędziów
laików
Courts Act 2003 (art. lO), takich jak
sędziego
jednoroczny kurs podstawowego szkolenia
i niedochowywaniu
odwołuje
i personelu
sądowego
oraz reprezentantów
Lord Chancellor w przypadkach przewidzianych przez
niezdolność
należytych
sądu
do wykonywania zawodu lub zachowanie niegodne
standardów kompetencji i wykonywaniu ich funkcji
orzeczniczych.
Natomiast zawodowi
slipendary magistrates)
są
sędziowie sądów
profesjonalistami
magistrackich (district judges -
uzyskującymi
12
wcześniej
zwani
wynagrodzenie za wykonywanie swoich
funkcji.
Są
powoływani
oni
przez
adwokatów (barristers i solicitors)
około
i
są
140 i
oczekujących
Królową
mających
emerytalnego (zasadniczo do
pełnym
ukończenia
przez Lorda Chancellora w przypadku
co najmniej 7-letni
liczną rzeszę
wspomagani przez
na zatrudnienie w
na podstawie rekomendacji Lorda Chancellora
staż
zastępców,
pracy w tym zawodzie. Jest ich
życia),
niezdolności
ale
część
etatu
osiągnięcia
wieku
zatrudnionych na
pracują
wymiarze. District judges
70. roku
spośród
mogą być
do
pozbawieni
do sprawowania swojej funkcji
wcześniej urzędu
bądź
niegodnego
zachowania ( inability or misbehaviour).
sądach
W
Królewskich (Crown Courts)
wymagających
sprawach
zasiadają sędziowie
magistrafes' courts
sprawy Gest ich
około
i zatrudnieni w
niepełnym
adwokacką.
20) oraz
i
instancję odwoławczą
Wysokiego
Sądu
sędziowie okręgowi
są powoływani
przez
orzeczeń
od
(High Court)
z
praktyką
na podstawie rekomendacji Lorda
sędziowie pełnoetatowi muszą się legitymować
osiągnięciem
przed
ok. 80% spraw
mogą łączyć funkcję sędziego
Królową
poważnych
rozpoznający najważniejsze
przynajmniej l 0- letnim
w sądownictwie bądź zajmować przed tym stanowisko w sądzie administracyjnym.
być
w
wydanych przez
rozpoznający
(circuit judges),
wymiarze recorders, którzy
Circuit judges
Chancellora i jako
oskarżenia
aktu
stanowiących pierwszą instancję
urzędu
wieku emerytalnego pozbawieni
Również
stażem
oni mogą
przez Lorda Chancellora
w przypadku niezdolności do sprawowania swojej funkcji bądź niegodnego zachowania. Porlobnie jak
sędziowie okręgowi
recorders
są powoływani
Królową
przez
Kanclerza
spośród
określony,
do rozpoznawania określonej liczby spraw i kiedy nie
na podstawie rekomendacji Lorda
adwokatów posiadających przynajmniej l O-letni
staż
w zawodzie, jednakże na czas
orzekają mogą wykonywać praktykę
adwokacką.
Dominująca
rola Lorda Chancellora przy nominowaniu i
przede wszystkim z faktu,
że
Anglia i Walia nie posiadały konstytucji, jako aktu prawnego najwyższej
rangi, który w krajach kontynentu europejskiego zwykle
sędziowskiej.
Act 1998
W
związku
postanowień
powstała
z
inkorporacją
zależny
od
niezawisłości
gwarancje
do systemu prawnego Anglii i Walii Europejskiej Konwencji Praw
potrzeba ustawowego zagwarantowania
spełniał
określa
do angielskiego systemu prawnego na mocy Human Rights
niezawisłości
z wymogiem art. 6 ust. l EKPCz), w tym stworzenie instytucji
nie
odwoływaniu sędziów wynikała
sądów
Człowieka
angielskich (zgodnie
Sądu Najwyższego.
Wymogu takiego
Komitet Apelacyjny Izby Lordów (Appelate Committee oj the House oj Lords) jako
wyższej
uległa
izby Parlamentu. Sytuacja
zmianie po uchwaleniu w 2005 r. ustawy
o reformie konstytucyjnej (Constitutio135
Systemy wyboru i mianowania
powoływanej
dalej jako CRA)
instytucję Sądu Najwyższego
rządowego
nadając
projektu,
sędziów
a problem ich
wprowadzającej
niezawisłości
do systemu prawnego Zjednoczonego Królestwa
(U.K. SupremeCourt). Akt ten, zgodnie z
"ukształtował
na/ Reform Act 2005 -
na nowo stosunki
im nowoczesny kształt".
13
rządowym
między władzą sądowniczą
uzasadnieniem
i
wykonawczą
sędziów
W sferze wyborów
istotnym
(Judicial Appointments Commission), która
wyjątkowo
było powołanie
ograniczyła rolę
Komisji Nominacji
Sędziowskich
Lorda Kanclerza do akceptowania
bądź
odrzucaniajej rekomendacji kandydatów na urząd sędziego. CRA zmieniła także w sposób
istotny system
powoływania
i dyscyplinowania
sędziów
powołanie
przez
instytucji ombudsmana
(,,judieial appointments and eonduet ombudsman ''). W artykule l CRA
członków rządu,
wszystkich
a szczególnie Lorda Kanclerza, w dziedzinie zapewnienia gwarancji
niezawisłości sędziowskiej. Niezawisłość sędziowska
niezależność sędziów
bezstronności
w
we wspieraniu
każdej
jest
praworządności
określana
sędziów,
obowiązek sądownictwa
w literaturze angielskiej jako
i ochronie praw
sprawie z jaką ma do czynienia i w
jest to przywilej samych
określono obowiązki
a raczej oznacza "prawo
każdych
człowieka
Uważa się, że
nie
i obywatela, z drugiej
zaś
warunkach".
społeczeństwa
i "zapewnienie
i sędziego" (,,a right oj the people and oj a person and a duty oj the judiciary
and ajudge '').
Wskazując
reformie nie musi
mierze
na ograniczone
być
istotną rolę
być
powinny tu
samych
w ochronie
Najwyższy,
niezawisłości
sędziów, jawności
i
sędziowskiej,
zostały
sędziowskiej"
październiku
i Walii w
Lorda Kanclerza (jako
nawet prawnikiem) w ochronie
zasady etyki
"Przewodnika etyki
możliwości
które
odegrać
w ich
który po
podkreśla się
działaniach.
w tej
Pornocne
zebrane i opracowane w 2002 r. w formie
2004 r. W literaturze angielskiej
ma
w literaturze
odpowiedzialności
(Guide to Judicial Conduet)
niezawisłości sędziowskiej
członka rządu,
przyjętego
przez
judykaturę
Anglii
podkreśla się także istotną rolę, jaką
"aktywny, otwarty i odpowiedzialny"
który może być bardziej efektywny w ochronie niezawisłości
sędziów niż
Sąd
minister rządu­
nawet noszący dostojny tytuł Lorda Kanclerza.
WEGRY
Zgodnie z art. 26 Konstytucji
niezawiśli
w swoich
Węgier sędziowie są niezależni, podlegają
działaniach. Mogą być odwołani
postępowania określonego
w ustawie organicznej.
z urzędu
Sędziowie
wyłącznie
nie
tylko ustawom i są
z przyczyn i w ramach
mogą być
członkami
partii
politycznych i nie mogą prowadzić działalności politycznej.
Sędziowie są powoływani
organicznej.
prezesa
Sędzią może być
Sądu
Najwyższego,
na
urząd
przez Prezydenta Republiki zgodnie z przepisami ustawy
mianowana osoba, która
sędziowie
mogą
ukończyła
sprawować
trzydziesty rok
swój
urząd
do
życia.
Z wyjątkiem
osiągnięcia
wieku
emerytalnego.
Prezesa Sądu Najwyższego na okres dziewięciu lat, na wniosek Prezydenta Republiki, wybiera
Zgromadzenie Krajowe. Do wyboru Prezesa
członków
Sądu Najwyższego
Zgromadzenia.
14
wymagana jest większość %
głosów
----------------------------------------------------
SŁOWACJA
Zgodnie z art. 141 Konstytucji Słowacji wykonywanie sądownictwa należy do niezawisłych i
bezstronnych sądów, a sądownictwo wykonywane jest na wszystkich szczeblach oddzielnie od innych
organów państwowych.
Z kolei na podstawie art. 141a Konstytucji Słowacji Przewodniczącym Rady Sądownictwa
Republiki Słowackiej jest przewodniczący Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej. Jej pozostałymi
członkami są:
a)
ośmiu sędziów,
których wybierają i odwołują sędziowie Republiki
Słowackiej,
b) trzej członkowie, których wybiera i odwołuje Rada Narodowa Republiki Słowackiej,
c) trzej członkowie, których mianuje i odwołuje prezydent Republiki Słowackiej,
d) trzej
członkowie,
Członkiem
których mianuje i odwołuje rząd Republiki
Słowackiej.
Rady Sądownictwa Republiki Słowackiej zgodnie lit b) do d) może zostać osoba o
nienagannym charakterze, mająca wyższe wykształcenie prawnicze i co najmniej 15 lat praktyki
zawodowej.
Kadencja członków Rady Sądownictwa Republiki Słowackiej trwa 5 lat. Tę samą osobę
można wybrać
następujące
albo mianować na członka Rady Sądownictwa Republiki Słowackiej najwyżej na dwie
po sobie kadencje.
Do kompetencji Rady
Sądownictwa
Republiki
Słowackiej należy:
a) przedkładanie prezydentowi Republiki Słowackiej wniosków o mianowanie sędziów i wniosków o
odwołanie sędziów,
b) rozstrzyganie o przydziale i przeniesieniu sędziów,
c) przedkładanie prezydentowi Republiki
Sądu Najwyższego
Słowackiej
Słowackiej
wniosków o mianowanie przewodniczącego
Republiki Słowackiej i wiceprzewodniczącego Sądu Najwyższego Republiki
i wniosków o ich odwołanie,
d) przedkładanie rządowi Republiki Słowackiej wniosków dotyczących kandydatur sędziów, którzy
mieliby działać w imieniu Republiki Słowackiej w międzynarodowych organach sądowych,
e) wybieranie i odwoływanie członków senatów dyscyplinamych oraz wybieranie i odwoływanie
przewodniczących
senatów dyscyplinarnych,
f) wypowiadanie się o projekcie budżetu sądów Republiki Słowackiej przy sporządzaniu projektu
budżetu państwa,
a) inne kompetencje, jeżeli tak określi ustawa.
Do przyjęcia uchwały Rady Sądownictwa Republiki Słowackiej potrzebna jest zgoda większości
ponad połowy wszystkichjej
Szczegóły
członków.
o sposobie wybierania członków Rady
Sądownictwa
Republiki
Słowackiej,
kompetencjach, o organizacji i o stosunkach z organami sądowej administracji i z organami
samorządu sędziowskiego określi
ustawa.
15
o jej
Na podstawie art. 145 Konstytucji
Słowackiej
na wniosek Rady
Słowacji sędziów
Sądownictwa
Republiki
obywatel Republiki
Słowackiej,
Słowackiej, osiągnął
wiek 30 lat i ma wyższe
który posiada prawo
mianuje i
odwołuje
prezydent Republiki
Słowackiej. Sędzią może zostać
wybieralności
wykształcenie
mianowany
do Rady Narodowej Republiki
prawnicze. Inne warunki dla mianowania
na sędziego orazjego funkcyjne awansowanie, jak i zakres immunitetu sędziowskiego określi ustawa.
Przewodniczącego Sądu Najwyższego
Najwyższego
Słowackiej
Republiki
Sądownictwa
Republiki
może
mianowana
być
Słowackiej
na
pięć
wiceprzewodniczącym Sądu Najwyższego
upływem
lat
i
na wniosek Rady
spośród sędziów Sądu Najwyższego.
Sądu
Republiki
albo
wiceprzewodniczącego Sądu
Słowackiej
Najwyższego
Republiki
Słowackiej najwyżej
Ta sama osoba
Słowackiej
następujące
na dwie
Słowackiej
albo
po
może
odwołać
wice-przewodniczącego Sądu Najwyższego
Republiki
kadencji prezydent Republiki
przewodniczącego Sądu Najwyższego
Słowackiej
Słowackiej
mianuje prezydent Republiki
przewodniczącym
sobie kadencje. Przed
Republiki
z przyczyn określonych w art. 147.
Sędzia składa
na ręce prezydenta Republiki
Słowackiej ślubowanie.
BELGIA
Art. 151 Konstytucji Belgii stanowi,
powoływani są bezpośrednio
Sędziowie sądów
instancji
powoływani są
że sędziowie
jedną przedkłada Sąd
sędziowie sądów
powszechnych
przez Króla.
apelacyjnych oraz
przewodniczący
i
wiceprzewodniczący sądów
przez Króla z dwóch list podwójnych, z których
apelacyjne, a drugą rady prowincji i Rada Regionu
Sędziowie Sądu
pokoju i
Kasacyjnego mianowani
Kasacyjny,
drugą zaś
Stołecznego
są
pierwszej
jedną przedstawiają sądy
Brukseli.
przez Króla z dwóch list podwójnych, z których
przemiennie Izba Reprezentantów lub Senat.
W obu tych przypadkach kandydaci
zgłoszeni
na jednej
liście mogą również występować
na
drugiej.
Wszystkie kandydatury
muszą być
podane do publicznej
wiadomości
co najmniej na 15 dni
przed nominacją.
Sądy
apelacyjne
Sąd
Kasacyjny
wybierają
i wiceprzewodniczących.
HOLANDIA
16
ze
swego
grona
przewodniczących
Na podstawie art. 117 Konstytucji Holandii
sprawiedliwości
wymiar
i Prokurator Generalny przy
członkowie władzy sądowniczej sprawujący
Sądzie Najwyższym powoływani są dożywotnio
dekretem królewskim.
Osoby te są odwoływane na własną prośbę i po osiągnięciu wieku określonego w ustawie.
W przypadkach
sąd, należący
określonych ustawą mogą zostać
zawieszeni lub
odwołani
przez wyznaczony
ustawą
do władzy sądowniczej.
Holenderska Rada
Sądownictwa
skład
liczbie. Kadencja trwa 6 lat. Obecnie
złożona
jest
od 3 do 5
członków;
Rady liczy 4 członków, w tym 2
Rada sama decyduje o tej
sędziów.
W pozostałych kwestiach ustawa ustala ich status prawny.
SZWECJA
Na podstawie§ 9 Konstytucji Szwecji stanowisko
zarządzającym podległym Rządowi
obsadza
Sprawiedliwości, powołuje sędziów
prawników wybieranych przez
Rząd
lub organ
na wniosek rady
rząd spośród
sędziego
w
władzy
sądzie
lub urzędnika w organie
wskazany przez
sądownictwa, składającej się
Rząd.
z 5
Minister
sędziów
i2
osób wskazywanych przez m.in. stowarzyszenia
sędziowskie.
Przy obsadzaniu stanowisk urzędników państwowych należy brać pod uwagę obiektywne
przesłanki
takie, jak zasługi oraz kwalifikacje.
Jedynie obywatel szwedzki ma prawo
Rządowi, być
członkiem
kierownikiem organu
być sędzią, zajmować urząd podległy bezpośrednio
podległego bezpośrednio
takiego organu lub jego kierownictwa,
bezpośrednio członkowi Rządu
tylko obywatel szwedzki
lub
Riksdagowi lub
być urzędnikiem
być wysłannikiem
szwedzkim.
może być urzędnikiem bądź zajmować
Rządowi,
Kancelarii
Także
w
stanowisko
albo
być
Rządu podległym
pozostałych
służbowe,
przypadkach
o ile
urząd
lub
stanowisko obsadzane jest w drodze wyboru przez Riksdag. W innych przypadkach wymóg
obywatelstwa szwedzkiego stosuje się, jeżeli przewiduje to ustawa lub pragmatyka służbowa.
DANIA
Sądy
af
w Danii
retsplejeloven
zostały
og
zreformowane na mocy ustawy nr 538 z 08/06/2006 r. (Lov om rendring
forskellige
andre
love
(Politi-
og
domstolsreform):
https://www .retsinformation.dk/Forms/R071 O.aspx?id=23 67.
Artykułu
62 oraz 64 duńskiej Konstytucji zapewnia sędziom niezawisłość od Rządu oraz
Parlamentu. Na podstawie ustawy z 26 czerwca 1998 r. o Duńskim Zarządzie Sądownictwa
(https://www.retsinformation.dk/forms/r071 O.aspx?id=87562)
Sądownictwa,
został
utworzony
Duński
w czego rezultacie nastąpił ostateczny rozdział systemu sądownictwa od rządu.
17
Zarząd
możliwość
reelekcji. W
w tym: 8 członków to przedstawiciele
sądownictwa;
Kadencja trwa 4 lata. Istnieje
Zarządców),
skład
l
wchodzi 11
członek
członków
(Rada
to przedstawiciel zawodów
prawniczych; 2 członków to specjaliści w dziedzinie zarządzania i problemów społecznych.
Wszyscy sędziowie - z wyjątkiem Prezesa Sądu Najwyższego - są powoływani przez
monarchę,
ds.
na wniosek Ministra Sprawiedliwości wydany na podstawie rekomendacji Rady
Nominacji
Sędziowskich.
Sprawiedliwości
Minister
zwyczajowo
uwzględniał
zawsze
rekomendacje przedstawione przez Radę, ale formalnie nie jest nimi związany.
Rada przedstawia tylko jednego kandydata na dane stanowisko. Rekomendacja zawiera
uzasadnienie, w tym omówienie zdań
odrębnych. Członków
na podstawie uwag zgromadzenia ogólnego
Stowarzyszenia
Sędziów,
Rady powołuje Minister
Sądu Najwyższego, sądów
Sprawiedliwości
apelacyjnych,
Naczelnej Rady Adwokatury, Krajowego Stowarzyszenia
Duńskiego
Samorządów
Lokalnych, Krajowego Stowarzyszenia Edukacji Dorosłych. Rada składa się z sędziego Sądu
Najwyższego
Gako Przewodniczącego), sędziego sądu apelacyjnego Gako wiceprzewodniczącego),
sędziego sądu okręgowego,
adwokata, dwóch przedstawicieli
Zgodnie z § 59 Konstytucji Danii
najstarszych
członków
stażem
zwyczajnych
wybranych na okres
społeczeństwa.
Najwyższy Trybunał
sędziów Sądu Najwyższego
sześciu
Królestwa
składa się
z
piętnastu
Królestwa oraz z takiej samej liczby
lat przez Folketing, zgodnie z
zasadą
reprezentacji
proporcjonalnej. Dla każdego z obieralnych członków Trybunału wybierany jest jeden lub większa
liczba zastępców. Żaden z deputowanych Folketingu nie może być obrany członkiem Najwyższego
Trybunału
Królestwa ani
też
w rozpatrywaniu danej sprawy nie
członkowie Trybunału,
powoływanych
działać
członek Najwyższego
jako
mogą uczestniczyć
w sprawie nie bierze
niektórzy
udziału
Trybunału.
Jeśli
sędziowie Sądu Najwyższego
równa im liczba
-
członków Trybunału
przez Folketing poczynając od najpóźniej obranego.
Najwyższy Trybunał
W sprawie
Królestwa wybiera spośród swoich członków Przewodniczącego.
toczącej się
członkowie zachowują
upłynął termin,
może
nie
przed
Najwyższym Trybunałem
Królestwa wybrani przez Folketing
swoje miejsca w Trybunale przez czas trwania tejże sprawy, jeśli nawet
na jaki zostali obrani.
Ustawa określa przepisy szczegółowe o Najwyższym Trybunale Królestwa.
FRANCJA
Zgodnie z art. 64 Konstytucji Francji Prezydent Republiki jest gwarantem
sądownictwa.
Korzysta on z pomocy
Najwyższej
Rady Korpusu
organiczna określa status sędziów, którzy są nieusuwalni.
18
niezawisłości
Urzędników Sądowych.
Ustawa
Z kolei na podstawie art. 65 Konstytucji
Sprawiedliwości
Republiki. Minister
urzędu
z
Najwyższej
Radzie przewodniczy Prezydent
wiceprzewodniczącym. Może
jest jej
on
zastępować
Prezydenta Republiki.
Najwyższa
sędziów,
składa się
sędziami,
nadzór nad
się
na dwie sekcje, jedna jest
skład
Ponadto, w
właściwa
Kasacyjnego; 8
spoza
sędziów
sprawujących
nadzór nad
nadzór nad sędziami.
wchodzą:
osobistości
dla
nadzór nad prokuratorami. Sekcja
6 prokuratorów - 5 prokuratorów
sprawującego
Rady
sprawującego
oraz jednego
składa się
dla prokuratorów
prokuratorami orazjednego
Sądu
z 22 osób. Dzieli
druga dla prokuratorów. Sekcja właściwa dla sędziów składa się z 6 sędziów- pięciu
sprawujących
właściwa
Rada
Pierwszy Prezes
Sądu
Kasacyjnego; Prokurator Generalny
środowiska sędziowskiego:
członek
l
Rady Stanu wybierany
przez Zgromadzenie Ogólne Rady Stanu, l przedstawiciel zawodów prawniczych nominowany przez
Przewodniczącego
Stowarzyszeń
Narodowej Rady
odpowiednio przez Prezydenta Republiki,
Przewodniczącego
Inni
Adwokackich oraz 6 osób nominowanych
Przewodniczącego
Zgromadzenia Narodowego i przez
Senatu.
sędziowie są powoływani
dyscyplinarny dla
sędziów.
na podstawie jej
Działa
akceptującej
opinii. Sekcja ta orzeka jako
wówczas pod przewodnictwem pierwszego prezesa
sąd
Sądu
Kasacyjnego.
Sekcja Najwyższej Rady
prokuratorów, z
wyjątkiem
właściwy
dla prokuratorów wydaje opinie w sprawie
stanowisk prokuratorskich, które
są
powoływania
obsadzane na posiedzeniu Rady
Ministrów.
Wyraża
ona
opinię
w sprawie sankcji dyscyplinamych
wówczas pod przewodnictwem Prokuratora Generalnego przy
określa
warunki stosowania niniejszego
dotyczących
Sądzie
prokuratorów.
Działa
Kasacyjnym. Ustawa organiczna
artykułu.
CZECHY
Sędziów powołuje
w
sądzie
rejonowym)
wnioskiem i może go
razy do roku).
Prezydent. Kandydatów na
zgłaszają
odrzucić.
prezesi
także
MS przedstawia Prezydentowi
do akceptacji
(pierwsze stanowisko
właściwych sądów okręgowych.
Ponieważ powoływanie sędziów
przekazywana
sędziów
rządu.
nie
listę
Prezydent
MS nie jest
związany
sędziów
(zwykle 2
kandydatów na
zostało wyłączone
sędziowskie
spod kontrasygnaty, lista ta jest
może odmówić powołania sędziego
tylko
w wyjątkowych wypadkach (wyrok NSA z 27.04.2006sygn. 4 Aps 3/2005-35, opubl. w 905/2006 Sb.
NSS; zob.
też
M. Bobek, The Administration oj Courts in the Czech Republic: In Search
oj a Constitutional Ba/ance, Buropean Public Law 2010, nr 16, s. 260-263).
BULGARIA
19
Bułgarii, sędziowie są powoływani,
Zgodnie z art. 129 Konstytucji Republiki
degradowani, przenoszeni i odwoływani z urzędu przez Izbę
Sędziów Najwyższej
wyjątkiem
z
Najwyższego Sądu
przewodniczącego
Najwyższego
Sądu
pochodzących
Administracyjnego, będzie powoływany, awansowany, degradowany, przenoszony
Sądownictwa składa się
Rada
z wyboru i 7 lat dla
Sądu Najwyższego
Prezesi
członków
Sądownictwa,
przewodniczącego
Kasacyjnego,
i odwoływany z urzędu przez decyzje odpowiedniej Izby Najwyższej Rady
Najwyższa
Sądownictwa
Rady
(http://www.vss.justice.bg/en/page/view/2068). Zgodnie z art. 160 ustawy o Systemie
sędzia,
awansowani,
członków
z 25
członków
kadencja trwa 5 lat dla
z mocy prawa. Z mocy prawa w
Sądu
i Naczelnego
członków,
Sądownictwa.
skład
wchodzą
Rady
Administracyjnego, Prokurator Generalny. 11
wybiera parlament, kolejnych 11 organy władzy sądowniczej.
LOTWA
Zgodnie z
sędziego
ustawą
o
wskazuje Minister
władzy sądowniczej
Sprawiedliwości
(Law on Judicial Power) kandydatów na stanowisko
na podstawie opinii Rady ds.
samorządowym
Rekrutacyjnego (Judicial Qualification Board). Rada ta jest organem
z
sędziów
(sędziów)
oraz 8
Minister
Sprawiedliwości,
skład
członków stałych
Zaprzysiężonych
wchodzi 15 osób - 7
Sądu Najwyższego,
(l Prezes
Przewodniczący
Łotewskiej
Generalny, Prezes
rekomendacji Ministra
odnośnie
Zaprzysiężonych
Rady
upływie
Sprawiedliwości
powszechnych
Sprawiedliwości,
do nominacji
są
określony
Prezes
Parlamentu, Prokurator
Łotewskiej
Adwokatów, Prezes
określonej
osoby na stanowisko
Rady
na czas
sędziego,
nieokreślony
upływie
lub
praca
sędziego
sędziego,
obowiązków sędziego,
parlament
nominować
Rada
Sądownictwa
(the
obowiązki.
na podstawie wniosku Ministra
Sądowniczego
może powierzyć
go ponownie do
Procesu Rekrutacyjnego
temu
sędziemu pełnienie
pełnienia obowiązków
na czas
okresu 2 lat parlament, na podstawie rekomendacji Ministra
Sprawiedliwości, może powierzyć pełnienie obowiązków sędziego
na czas nieokreślony.
podczas pierwszych trzech lat jest
Sprawiedliwości,
na podstawie opinii Rady ds.
pracę zawodową
tego
obowiązków
Konstytucyjnego,
nominowani przez parlament (Saeima), na podstawie
oraz na podstawie opinii Rady ds.
2 lat. Po
Jeśli
Trybunału
z wyboru
na okres trzech lat. Na podstawie pozytywnej decyzji
trzech lat wykonywania
dorobek zawodowy
obowiązków
członków pochodzących
Sądownictwa
Komisji ds.
Board of Justice) określa sąd, w którym sędzia ma podjąć
oceniającej
składa się
i
Notariuszy oraz Prezes Łotewskiej Rady Zaprzysiężonych Komorników Sądowych.
Sędziowie sądów
Po
Procesu
(http://at.gov.lv/en/the-board-of-justice/judicial-self-government-institutions/judicial-
qualification-committeeD. W jej
parlamentu
Sądowniczego
Sądowniczego
sędziego, może odmówić
wskazania
niesatysfakcjonująca,
Procesu Rekrutacyjnego
sędziego
20
oceniającej
jako kandydata do
na czas nieokreślony lub do ponownej nominacji na okres 2lat.
Minister
pełnienia
Jeśli sędzia nominowany na czas określony nie zostanie przedstawiony parlamentowi przez
Ministra Sprawiedliwości do nominacji na czas nieokreślony lub na czas określony 2 lat, praca takiego
sędziego
w wymiarze sprawiedliwości kończy się z upływem okresu, na który był nominowany.
21