elementy prawa cywilnego
advertisement
ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Systematyka prawa cywilnego Prawo cywilne składa się z następujących działów: CZĘŚĆ I - OGÓLNA - charakteryzuje podmioty prawa cywilnego: osoby fizyczne oraz osoby prawne. OSOBA FIZYCZNA to po prostu człowiek, który ze względu na przyznaną mu przez prawo zdolność prawną traktowany jest jako podmiot praw i obowiązków. Z momentem uzyskania pełnoletności, nie będąc ubezwłasnowolnionym, człowiek uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych i dzięki temu może samodzielnie dokonywać czynności prawnych. Osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Zdolność do czynności prawnych pozwala więc na samodzielnie działanie w postępowaniu. Jeżeli osoba fizyczna nie ma zdolności do czynności prawnych w postępowaniu musi działać w jego imieniu przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun). OSOBA PRAWNA nie jest człowiekiem, chociaż ludzie pełniąc funkcje organów osób prawnych działają jako osoby prawne. Osoba prawna jest więc jednostką organizacyjną wyposażoną przez prawo w osobowość prawną czyli zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz zdolność nabywania tych praw i obowiązków w drodze samodzielnego składania oświadczeń woli. Osoba prawna działa przez swoje organy, może być także reprezentowana przez przedstawicieli, czy to ustawowych, czy to ustanowionych w drodze czynności prawnej czyli pełnomocników. Typowymi przykładami osób prawnych są: przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki akcyjne lub z ograniczoną odpowiedzialnością, stowarzyszenia czy fundacje. Część ogólna określa też, w jaki sposób podmioty prawa cywilnego wywołują swoim działaniem skutki prawne. - SKUTKI PRAWNE – są to konsekwencje prawne w postaci: powstania, ustania lub zmiany stosunku prawnego w drodze czynności prawnych. - CZYNNOŚĆ PRAWNA – to oświadczenie woli osoby dokonane w celu wywołania skutków prawnych. Czynność prawną można dokonać w różnych formach: ustnie, pisemnie czy też w formie aktu notarialnego. Najważniejszym rodzajem czynności prawnej jest umowa. - UMOWA – zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch osób w celu wywołania między nimi skutków prawnych w postaci stosunku prawnego określającego wzajemne prawa i obowiązki, przykład: osoby zawierają umową sprzedaży, skutkiem zawarcia tej umowy jest powstanie stosunku prawnego, w którym strony: sprzedawca i kupujący mają określone prawa i obowiązki: obowiązkiem sprzedającego jest przeniesienie własności rzeczy i jej wydanie, zaś prawem - możność żądania zapłaty ceny kupna; obowiązkiem kupującego jest zapłacić cenę kupna, zaś prawem - możność żądania od sprzedawcy przeniesienia na niego własności rzeczy sprzedanej i wydania mu rzeczy (zobowiązanie). ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Systematyka prawa cywilnego CZEŚĆ II - PRAWO RZECZOWE – opisuje prawa podmiotów do rzeczy (czym jest rzecz określa część ogólna). Wyróżniamy następujące prawa rzeczowe: - PRAWO WŁASNOŚCI – najważniejsze prawo rzeczowe, charakteryzujące uprawnienia właściciela rzeczy. POZOSTAŁE PRAWA CHARAKTERYZUJĄ UPRAWNIENIA OSÓB DO CUDZYCH RZECZY, prawa te to: - UŻYTKOWANIE WIECZYSTE UŻYTKOWANIE SŁUŻEBNOŚĆ ZASTAW HIPOTEKA WŁASNOŚCIOWE PRAWA DO LOKALI W SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Systematyka prawa cywilnego CZĘŚĆ III - PRAWO ZOBOWIĄZAŃ - opisuje prawa i obowiązki wynikające ze zobowiązań. ZOBOWIĄZANIE - to stosunek prawny istniejący między wierzycielem a dłużnikiem określający ich prawa i obowiązki. Źródłem zobowiązania jest przede wszystkim umowa oraz wyrządzenie szkody (odpowiedzialność odszkodowawcza). PODSTAWOWE ZASADY PRAWA ZOBOWIĄZAŃ ZASADA SWOBODY ZAWIERANIA UMÓW – zawieramy umowę kiedy chcemy i z kim chcemy. Nikt nie może nas przymusić do zawarcia jakiejkolwiek umowy. ZASADA WYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ – pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać. Jak się już umówiliśmy, musimy postępować tak jak to wynika z zawartej umowy. Jeżeli postępujemy sprzecznie z umową narażamy się na odpowiedzialność odszkodowawczą, przykład: jeżeli pożyczyliśmy od kolegi 100 zł i zobowiązaliśmy się oddać pieniądze za tydzień, po upływie tego terminu będziemy zobowiązani oddać nie tylko umówione 100 zł ale też na żądanie pożyczkodawcy zapłacimy odsetki. RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH UMOWY PRZENOSZĄCE WŁASNOŚĆ RZECZY – ich skutkiem prawnym jest przejście prawa własności rzeczy ze zbywcy na nabywcę. Następujące umowy przenoszą własność rzeczy: - umowa sprzedaży - umowa darowizny - umowa pożyczki - umowa dostawy - umowa kontraktacji - umowa zamiany UMOWY O UŻYWANIE CUDZEJ RZECZY – pozwalają korzystać z rzeczy, której nie jesteśmy właścicielami. Do tej grupy zaliczamy następujące umowy: - najem - dzierżawę - użyczenie - leasing Do innych umów często występujących w obrocie prawnym, w szczególności w stosunkach gospodarczych zaliczamy: - umowę o dzieło - umowę rachunku bankowego - umowę o roboty budowlane - umowę spółki - umowę zlecenie - umowę ubezpieczenia - umowę agencyjną - umowę przewozu - umowę komisu - umowę spedycji ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA – jest rodzajem zobowiązania, którego źródłem jest wyrządzenie szkody. Sprawca szkody (dłużnik) ma obowiązek naprawić szkodę poszkodowanemu (wierzyciel). SZKODA – jest uszczerbkiem w majątku osoby poszkodowanej i może przyjąć postać straty rzeczywistej oraz utraconych korzyści. ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Systematyka prawa cywilnego CZĘŚĆ IV – PRAWO SPADKOWE – reguluje przechodzenie (dziedziczenie) praw majątkowych (spadek) z osoby zmarłej (spadkodawca) na osobę żyjącą (spadkobierca). DZIEDZICZENIE USTAWOWE – kodeks cywilny określa krąg spadkobierców ustawowych oraz wysokość przypadającym im udziałów spadkowych. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce tylko wtedy, gdy nie ma testamentu. – spadkodawca sam określa krąg spadkobierców i przypadające im udziały spadkowe w drodze sporządzenia testamentu, który jest rozporządzeniem majątkiem na wypadek śmierci. DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Postępowanie cywilne POSTĘPOWANIE CYWILNE – jest ciągiem czynności podejmowanych przed sądem w celu ochrony naszych praw majątkowych i niemajątkowych. Postępowanie cywilne może się toczyć w dwóch zasadniczych typach: jako postępowanie procesowe i postępowanie nieprocesowe. POSTĘPOWANIE PROCESOWE (PROCES CYWILNY) - jest to spór sądowy pomiędzy powodem a pozwanym zainicjowany wytoczeniem powództwa, przykład: pożyczyliśmy koledze 100 zł, które miał oddać po tygodniu, lecz tego nie uczynił, nie możemy sami przymusić go do oddania długu, więc pozywamy pożyczkobiorcę pozwem, w którym żądamy od sądu by zasądził od pozwanego obowiązek zwrotu pożyczki wraz z ewentualnymi odsetkami. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE – jest postępowaniem, w którym uczestnicy nie pozostają ze sobą w żadnym sporze, a jedynie żądają od sądu wydania orzeczenia w ich interesie prawnym, przykład: kupiliśmy nieruchomość i chcemy by sąd wpisał nasze prawo własności do księgi wieczystej. ELEMENTY PRAWA CYWILNEGO Etapy procesu cywilnego ROZPOCZĘCIE PROCESU - proces rozpoczynamy przez wytoczenie powództwa przed właściwym sądem powszechnym oraz zapłatę odpowiedniego wpisu sądowego. ROZPRAWA – jest etapem procesu, podczas której składamy dowody mające potwierdzić nasze żądanie. Dowodami w sprawie cywilnej mogą być: - dokumenty - zeznania świadków - opinie biegłych - oględziny rzeczy, miejsc i osób - przesłuchanie stron WYDANIE WYROKU – po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, który rozstrzyga spór sądowy stron procesu. Wyrok sądu może zasądzać powództwo w całości albo w części lub może powództwo oddalić. POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE – służy zaskarżaniu orzeczeń sądu, które w naszej ocenie są niesprawiedliwe. Zaskarżamy orzeczenia w drodze składania odpowiednich środków prawnych takich jak: apelacja albo kasacja. APELACJA - jest środkiem odwoławczym składanym od orzeczenia sądu I instancji do sądu II instancji. Apelację wnosimy do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w terminie 14 dni od otrzymania pisemnego uzasadnienia orzeczenia lub w terminie 14 dni od upływu 7 dni, które mamy na złożenie wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, jeżeli takiego wniosku nie złożyliśmy. Apelację od orzeczenia sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, jeżeli sąd okręgowy był sądem I instancji apelację rozpoznaje sąd apelacyjny. KASACJA – jest środkiem odwoławczym od orzeczeń sądu II instancji. Kasację rozpoznaje Sąd Najwyższy. Kasacja nie przysługuje jednak we wszystkich sprawach i objęta jest tzw. przymusem adwokackim, co oznacza, że kasację musi sporządzić i wnieść do Sądu Najwyższego adwokat lub radca prawny. WYROK PRAWOMOCNY – oznacza, że nie możemy się już od niego odwołać do sądu wyższej instancji oraz to, że możemy go egzekwować w drodze postępowania egzekucyjnego. POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE – służy wprowadzeniu w życie obowiązków zasądzonych przez sąd lub stwierdzonych innymi tytułami egzekucyjnymi takimi jak ugoda sądowa, akt notarialny, oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Egzekucję wszczyna się z zasady wyłącznie na żądanie wierzyciela. ORGANAM EGZEKUCJI SĄDOWEJ jest komornik sądowy oraz sąd. ŚRODKI EGZEKUCYJNE – służą organom egzekucyjnym do wyegzekwowania obowiązków stwierdzonych w tytułach egzekucyjnych. Do środków egzekucyjnych zaliczamy m.in.: - egzekucje z ruchomości - egzekucje z nieruchomości - egzekucję z wynagrodzenia za pracę - egzekucję z rachunków bankowych
