Strefa Euro – skrypt książki I. PIERWSZE PLANY I


Strefa Euro – skrypt książki
I.
PIERWSZE PLANY I DOŚWIADCZENIA W DZIEDZINIE INTEGRACJI
WALUTOWEJ
W EWG (1958-1978)
1.
Wprowadzenie do teorii unii walutowej.
 Definicje integracji mogą być różne:
 K. Deutsch – tworzenie wspólnoty bezpieczeństwa przez państwa danego
regionu
 E.B. Haas – budowanie większych jednostek politycznych
 Wallach – rozwijanie intensywnych i zróżnicowanych modeli interakcji
pomiędzy poprzednio autonomicznymi jednostkami
 Szersze postrzeganie – integracja prowadzi do powstania międzynarodowego
porządku i struktur instytucjonalnych oraz reguł podejmowania decyzji
 Zdaniem autorki, międzynarodowa integracja gospodarcza to proces
prowadzący do wzrostu zakresu i stopnia powiązań pomiędzy gospodarkami
narodowymi oraz podmiotami gospodarczymi w ramach grupy krajów, które
podjęły współpracę, formułując jej cele, zasady i środki realizacji, a także
tworząc instytucje, określając ich funkcje i kompetencje decyzyjne.
 Podstawy teorii regionalnej integracji gospodarczej przedstawił B. Balassa i
wyróżnił 5 etapów:
 Strefa wolnego handlu – eliminowanie barier i ograniczeń ilościowych w
handlu przyczynia się do kreacji obrotów i osiągania korzyści skali
produkcji. Kraje zachowują niezależność w prowadzeniu polityki handlowej
wobec krajów trzecich.
 Unia celna – cechy wolnego handlu + ograniczenia w realizacji zewnętrznej
polityki handlowej w wyniku wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej. Korzyści
wynikają z kreacji obrotów handlowych i efekcie przesunięcia handlu (
miejsce dostawców spoza unii zajmują dostawcy z jej obszaru, ponieważ jest
łatwiejszy dostęp do rynku.
 Wspólny rynek – liberalizacja towarów, usług i przepływu czynników
produkcji (kapitału i osób) tworzy warunki do lepszej alokacji zasobów. Od
1970 roku wspólna polityka handlowa.
 Unia gospodarcza – zniesienie ograniczeń w wymianie towarów i
przepływie czynników produkcji z eliminacją ograniczeń wynikających z
różnic w polityce ekonomicznej na szczeblu narodowym. Całkowita
integracja gospodarcza zakłada unifikację polityki pieniężnej, fiskalnej,
społecznej i antykryzysowej oraz utworzenie władzy ponadnarodowej, której
decyzje byłyby wiążące dla krajów członkowskich.
-1-
Unia walutowa – Balassa uważał, że ostatecznym celem powinna być
wspólna waluta a za główny problem uważał przyjęcie właściwych kursów
walutowych (opowiadał się za kursami pełzającymi)
 W.M. Corden wprowadził pojęcie pseudounii walutowej – kraje członkowskie
uzgadniają utrzymywanie sztywnego kursu własnej waluty do walut pozostałych
krajów członkowskich. Pełna unia walutowa jest, gdy kraje tworzą centralny bank
koordynujący politykę pieniężną wszystkich krajów i zarządza rezerwami
walutowymi.
 Wg G. Zisa unia walutowa to związek walutowy krajów, który sprawia, że
inflacja i stopy procentowe są problemami polityki wspólnej. 3 warunki:
 Pełna integracja rynku finansowego
 Pełna swoboda przepływu kapitału
 Całkowite i nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych
 Definicja Unii walutowej zawarta w Traktacie z Maastricht – Unię walutową
charakteryzuje spełnienie warunków:
 Gwarancja całkowitej i nieodwracalnej wymienialności walut
 Pełna liberalizacja przepływów kapitałowych pomiędzy krajami
członkowskimi
 Całkowita integracja rynków finansowych krajów członkowskich
 Nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych bez żadnej marży wahań
 Jedna polityka pieniężna prowadzona przez jeden bank centralny
 Optymalny obszar walutowy:
 Optymalnym obszarem walutowym może być region, którego granice
wyznaczają wewnętrzną mobilność czynników produkcji (kapitału i siły
roboczej) i brak mobilności zewnętrznej (R.A. Mundell)
 Optymalny obszar walutowy tworzą kraje, których produkcja i eksport są
zdywersyfikowane i mają podobną strukturę gospodarki (P.B. Kenen)
 McKinnon stwierdził, że zasadnicze znaczenie ma stopień otwartości
handlowej wobec gospodarki światowej. Gospodarce o niskim stopniu
otwartości skuteczniejszym instrumentem osiągania równowagi bilansu
płatniczego są zmienne kursy walutowe, a wysoce otwartej – stałe kursy
walutowe.
 Kraje o wysokiej otwartości handlowej i o wysokim stopniu wzajemnych
powiązań handlowych tworzą optymalny obszar walutowy (Baldwin,
Wyplosz).
 Obszar, dla którego koszt zrezygnowania z płynnych kursów walutowych
lub polityki dostosowań kursowych jest niższy niż korzyści wprowadzenia
wspólnej waluty.
 Pomiędzy gospodarkami krajów występują różnice, które znikną w unii
walutowej, a dotyczy to: systemów podatkowych, polityki wydatków
publicznych, rynków pracy, systemów prawnych, instytucjonalnych itp.

 Teorie integracji europejskiej:
 Neofunkcjonalne – większe znaczenie przypisują procesom, które stają się
efektami współpracy wielu podmiotów uczestniczących w tworzeniu
sprzyjających warunków w celu osiągnięcia wspólnych korzyści.
 Międzyrządowe – główna rola przypada rządom narodowym, istnieje
niebezpieczeństwo dominacji krajów dużych. Każdy z nich stara się wyjść
jak najlepiej w tej grze interesów i osiągnąć jak największe korzyści.
 Jakie podmioty i mechanizmy doprowadziły do utworzenia UGiW?
Neufunkcjonaliści podkreślają, że UGiW należy rozpatrywać w powiązaniach z
całym procesem integracji europejskiej, a w szczególności jako efekt rozwoju
współpracy i integracji walutowej dzięki ustanowieniu ESW oraz dynamizacji
integracji rynkowej. Duże znaczenie miały inicjatywy Komisji WE i J. Delorsa.
Ważną rolę odegrali także eksperci krajów członkowskich, którzy dochodzili do
przekonania, że rosnąca współzależność pomiędzy krajami członkowskimi i tak
ogranicza ich autonomię w polityce pieniężnej i walutowej. Grupa prezesów
banków centralnych krajów wspólnoty z udziałem kilku niezależnych ekspertów
opracowała plan UGiW znany jako Raport Delorsa. Podjęcie ostatecznej decyzji
w sprawie wprowadzenie UGiW było możliwe, ponieważ leżało to w interesie
większości krajów, ale nie oznaczało, że wszystkie kraje popierały ten projekt z
tych samych powodów.
2.
Pierwsze inicjatywy w dziedzinie współpracy i integracji walutowej





Konieczny jest transfer uprawnień z poziomu narodowego na poziom
wspólnotowy. UGiW otwiera drogę do unii politycznej
 Unia walutowa oznacza pełną i nieodwracalną wymienialność walut,
eliminację marż wahań kursów walutowych i całkowitą liberalizację
przepływu kapitału.
 Na etapie finalnym niezbędne są dwa organy na szczeblu Wspólnoty:
1) centrum decyzyjne polityki ekonomicznej kontrolowane przez PE,
2) system banków centralnych.
 Postęp w tworzeniu unii gospodarczej i walutowej jest związany z
ujednoliceniem polityki pieniężnej i harmonizacją polityki
ekonomicznej.
Plan Wernera miał być projektem wprowadzonym w życie w czasie 10 lat a
osiągnięcie celu miały zapewnić: reforma instytucjonalna, harmonizacja i
ujednolicenie polityki ekonomicznej oraz współpraca polityczna.
Na początku lat 70. podjęto próbę wprowadzenia podstaw wspólnej polityki
walutowej, której celem było ograniczenie wahań kursów walutowych.
21 marca 1972 roku Rada Ministrów WE podjęła rezolucję – został utworzony
instrument w celu stabilizacji kursów walutowych, nazwany „wężem walutowym
w tunelu”.
Waluty krajów wspólnoty w stosunku do siebie miały marżę wahań +/- 1,125%, a
waluty krajów wspólnoty w stosunku do dolara +/- 2,25%.
Biorąc pod uwagę politykę monetarną w okresie funkcjonowania węża
walutowego, kraje EWG można podzielić na dwa bloki:
 Pierwszy – te kraje, które funkcjonowały w grupie
reprezentowanej przez bank centralny RFN, a więc RFN,
Belgia, Dania, Holandia i Luksemburg. W tej strefie
znajdowały się waluty krajów ściśle handlowo związane z
RFN
 Drugi – obejmował kraje, które nie prowadziły twardej
polityki pieniężnej, a ich waluty należały do węża okresowo:
Francja, Irlandia, Wielka Brytania i Włochy
Sytuacje gospodarczą i walutową na świecie i w Europie kształtowały:
 Upadek systemu z Breton Woods (1971)
 Upłynnienie kursów walutowych (1973)
 Kryzys energetyczny i gospodarczy (1974)
 Traktat o EWG podpisano 25 marca 1957r i wszedł w życie 1 stycznia 1958.
 Pod koniec lat 60., gdy kryzys dolara pogłębiał się, pojawiły się pierwsze
oficjalne propozycje wprowadzenia w EWG unii walutowej
 Największą aktywność w pracach na utworzeniem unii walutowej przejawiali
politycy francuscy
 R. Barre przedstawił pierwszy plan wprowadzenia wspólnej waluty

 Spadek wartości waluty francuskiej i umacnianie się marki RFN powodowały, że
dla Francji wprowadzenie unii walutowej stanowiło rozwiązanie problemu
słabości franka i przeciwdziałanie rosnącej niezależności walutowej Niemiec
 Konferencja w Hadze (1-2 grudnia 1969). Niemcy przeciw unii walutowej,
Francja za. - Kompromis.- Sukces Francji polegał na tym, że sprawa unii
3. Dyskusje i koncepcje integracji walutowej poprzedzające wprowadzenie ESW.
walutowej została włączona do planu integracji europejskiej.
 Powstaje plan UGiW pod kierownictwem Wernera i 8 października 1970 roku
 Plan reform monetarnych ministra finansów Francji Fourcade zostaje przedłożony
zostaje on przedłożony władzom EWG.
Radzie Ministrów (Ecofin) we wrześniu 1974
 Główne założenia planu Wernera:

Plan zakładał:
 UGiW jest celem dekady (lat 70.). Unia ta może zapewnić wzrost i
 Zwiększenie krótko- i średnioterminowego kredytowania w
stabilność Wspólnoty, ale także może być filarem światowej
celu potrzymania węża walutowego
równowagi walutowej
-2-












Zwiększenie interwencji na rynku walutowym wspólnoty
Prowadzenie jednolitej polityki walutowej wobec dolara
USA
 Zastosowanie w rozliczeniach Europejskiej Jednostki
Rozrachunkowej (EUA)
EUA miało być ustanowione na podstawie koszyka walut krajów członkowskich
EWG
Planu nie udało się przeforsować ponieważ:
 Francja nie mogła znaleźć zrozumienia w Radzie Ecofin dla
swoich propozycji,
 jej sytuacja gospodarcza była zdecydowanie gorsza od RFN
 prezydent Francji miał słabe poparcie we własnym kraju
Raport grupy Marjolina – marzec 1975
 Brak postępu w realizacji UGW
 Pogłębianie się różnic w polityce gospodarczej krajów
członkowskich
 Podkreślono potrzebę większej woli politycznej ze strony
państw członkowskich w celu stworzenia instytucji i polityki
monetarnej na szczeblu wspólnotowym
Ustanowienie Europejskiej Jednostki Rozrachunkowej (EUA) 19 marca 1975
spowodowało wzrost znaczenia współpracy walutowej i doskonalenia jej
instrumentów
Wartość EUA określano na podstawie koszyka walut, w którym marka RFN miała
udział 27,3%
Na szczycie grupy 6 krajów w listopadzie 1975 uzgodniono, że podstawą
międzynarodowej stabilności powinna być współpraca władz monetarnych krajów
w celu zapobiegania nieracjonalnym wahaniom kursów
Od połowy lat 70 prace nad projektami UGW toczyły się w różnych środowiskach:
polityków, ekspertów a przede wszystkich w instytucjach WE
Posiedzenie Rady Europejskiej 7-8 kwiecień 1978 w Kopenhadze
 Francja ponownie przedstawiła propozycje planu Fourcade
1. EUA powinna pełnić dwie funkcje: waluty rezerwowej
i służącej do interwencji na rynku walutowym
2. Europejski Fundusz Współpracy Walutowej – Francja
proponowała, by istotnie podnieść jego znaczenie w
realizacji UGW, a wówczas mógłby pełnić rolę
Europejskiego Funduszu Walutowego
 Oficjalna dyskusja nad wprowadzeniem UGiW – nie
uzgodniono wspólnego stanowiska, ale ten szczyt to ważny
etap w osiągnięciu ostatecznego kompromisu
Zdecydowane współdziałanie prezydenta Francji i kanclerza RFN – sami
przygotowali projekt wprowadzenie Europejskiego Systemu Walutowego (ESW)
Celem ESW – utworzenie w Europie strefy stabilności walutowej
-3-
 Znacznie dalej idącą formą współpracy walutowej w porównaniu z wężem
walutowym było ustanowienie ECU – europejskiej jednostki walutowej
 Zgodnie z przyjętym stanowiskiem w Bremę, Rada Europejska podjęła Rezolucję o
ustanowieniu ESW na posiedzeniu w Brukseli 5 grudnia 1978
 Wszystkie kraje członkowskie przystąpiły do ESW, ale Wielka Brytania nie
włączyła swojej waluty do mechanizmu kursowego
II. ESW – REGIONALNA STREFA STABILNOŚCI WALUTOWEJ (1979-1998)
1. Przyczyny utworzenia i zasady ESW
 Podstawowe znaczenie przy utworzeniu ESW miała zmiana międzynarodowego
systemu walutowego i skutki odejścia od stałych kursów walutowych
 Wysoka inflacja (oprócz RFN) i wykorzystanie kursów walutowych w celu
podnoszenia konkurencyjności stanowiły poważny problem w rozwoju wymiany
handlowej Wspólnoty – uniemożliwiało to wprowadzenie w życie planu Wernera
 Bezpośredni wpływ na ustanowienie ESW w grudniu 1978 roku miały:
 Dyskusje i prace nad projektami UGiW
 Argumenty przewodniczącego Komisji, że UGiW powinna stać
się priorytetowym celem w procesie integracji europejskiej
 Od grudnia 1977 sprawa przyspieszenia integracji walutowej
stale znajdowała się w porządku obrad PE
 Czynnikiem zasadniczym, który przyczynił się do utworzenia ESW była sytuacja
walutowa lat 70 i jej skutki.
 3 podstawowe czynniki, jakie miały wpływ na to, że plan utworzenia strefy
stabilności walutowej został przyjęty:
 Ogólny brak akceptacji płynnych kursów po upadku Bretton
Woods
 Korzystny wpływ systemu stałych kursów walutowych na
transgraniczną działalność gospodarczą (eliminowanie kursów
pozwalało realnie kalkulować koszty i dochody)
 Destabilizujące skutki wahań kursów (aprecjacja waluty
pogarszała konkurencyjność eksportu)
 ESW składał się z 4 elementów:
 Mechanizm stabilizacji kursów – ERM – system kursów
stałych
z
marżą
wahań
+/- 2,25% (z wyjątkiem lira +/-6% z powodu dużej inflacji)
 Ustanowiono europejską jednostkę walutową ECU, której
wartość oceniana na podstawie koszyka walut narodowych
 System interwencyjno-kredytowy w celu wspomagania walut
słabszych
 Prowadzono wspólną politykę zmian kursów, aby uniknąć
stosowania ich jako instrumentu polityki handlowej
 Mechanizm ERM był podstawą węża walutowego i nie sprawdził się w roli
instrumentu stabilizacji walut krajów Wspólnoty. W ESW przyjęto bardziej
elastyczną zasadę jego stosowania.
 ECU stała się ważnym elementem mechanizmu ERM
 Po przekroczeniu 75% marży wahań bank centralny musiał reagować
 Ilość waluty narodowej w ECU zależała od potencjału gospodarczego kraju
 Aprecjacja waluty powodowała wzrost jej wagi w koszyku ECU, a deprecjacja –
spadek wagi
 Skład ECU zmieniał się wraz z prośbami nowych członków o przyłączenie ich
waluty do koszyka
 Skład ECU został zamrożony w dniu wejścia Traktatu z Maastricht czyli 1 listopada
1993r.
 Funkcje ECU w ESW:
 Miernika wartości w mechanizmie kursowym
 Podstawy określania odchyleń walut od kursów centralnych
 Denominatora w rozliczeniach operacji systemu interwencji
walutowych i mechanizmu kursowego
 Środka rozliczeń między władzami monetarnymi
2. Etapy w funkcjonowaniu ESW
 Pierwszy etap (1978-1983) – bardzo trudny, obawy, że może powtórzyć się
sytuacja, jaka miała miejsce w połowie lat 70. z wężem walutowym. Powodów było
kilka:
 Drugi kryzys energetyczny
 Polityka wysokiej stopy procentowej Bundesbanku przy „nie
spoglądaniu” na inne kraje
 Ekspansywna polityka propytowa Francji zakończona
podporządkowaniem się polityce RFN
 Kraje mimo uczestnictwa w ERM starały się być niezależne w
polityce pieniężnej
 RFN blokowała postępy integracji uniemożliwiając utworzenie
EFW oraz blokując wzrost znaczenia ECU
 Drugi etap rozpoczął się wraz ze zmianą polityki gospodarczej Francji. (1983-1987
– stabilizacja systemu)
 Rzadsze dostosowania kursowe
 Wyższy stopień koordynacji polityki pieniężnej, szczególnie w
realizacji celu antyinflacyjnego
 ESW funkcjonował jako strefa marki – inne waluty
dostosowywały się do polityki Bundesbanku
 Trzeci etap 1988-1992 – nowy ESW:
 Rozszerzenie zakresu finansowania interwencji na rynku
walutowym
 Wykorzystywanie Ecu do spłaty długów
 Ograniczenie zmian kursów centralnych
 Koordynacja polityki stóp procentowych
 Potrzeba dalszej konsolidacji ESW była ściśle związana z przyspieszeniem
integracji rynkowej poprzez podjęcie Projektu Jednolity Rynek Europejski
 Raport Delorsa był przedmiotem dyskusji na posiedzeniu Rady Europejskiej w
Madrycie 26-27 czerwca 1989, gdzie określono datę rozpoczęcia I etapu
wprowadzania UGiW na 1 lipca 1990
 Wielka Brytania nie akceptowała kompromisu i uzyskała klauzulę „opt-out”, z
której skorzystała również Dania i zostały zwolnione z obowiązku przyjęcia
wspólnej waluty
 Oficjalnie podpisanie Traktatu ustanawiającego Unię Europejską odbyło się 7
lutego 1992 roku w Maastricht a wszedł w życie 1 listopada 1993
 W tym okresie ESW charakteryzowała wyjątkowa stabilność. Jedyna korekta
dotyczyła lira, ale było to spowodowane przejściem z marży wahań +/-6% do +/2,25%
 Etap czwarty:
 Stabilność ta została poważnie zachwiana w okresie ratyfikacji
Traktatu z Maastricht – ataki spekulacyjne na waluty narodowe,
głównie funta brytyjskiego
 Interwencja w obronie kursu funta szterlinga okazała się
nieskuteczna i zamiast jej kontynuacji funt opuścił mechanizm
kursowy i został upłynniony.
 Recesja gospodarcza spowodowało konflikt interesów w ESW
– Niemcy po zjednoczeniu chcieli walczyć z inflacją (podnosili
stopy procentowe), UK i Francja chciały pobudzać koniunkturę.
 Ostatni etap – piąty do okres od połowy 1993 do 1 stycznia 1999:
 Do czasy wprowadzenia wspólnej waluty nie było większych
problemów w funkcjonowaniu ESW, poza dewaluacją pesety i
escudo
 Wprowadzono większa dyscyplinę w polityce pieniężnej i
budżetowej
 Włochy, Austria i Finlandia wróciły do mechanizmu ERM,
ponieważ były zainteresowane uczestnictwem w UGiW. Poza
mechanizmem pozostały UK i Szwecja
3. Ogólna ocena Europejskiego Systemu Walutowego
-4-
 Najczęściej ESW był określany jako strefa stabilności walutowej i rzeczywiście taki
cel sformułowali twórcy systemu
 Drugim ważnym celem było obniżenie poziomu inflacji
 Oba te cele zostały zrealizowane, niemniej problem zewnętrznej stabilności
walutowej był bardziej złożony
 Inflacja w krajach Europy Zachodniej stanowiła bardzo wyraźny problem.
 Politykę pieniężną w ESW dyktowała RFN wywierając wpływ na pozostałe kraje
systemu, była to polityka wysokich stóp procentowych
 Koszty takiej polityki poniosły wszystkie kraje - hamujący wzrost gospodarczy i
wzrost bezrobocia
 W latach 1971-1980 stopa bezrobocia w EWG wynosiła 4% a w następnej dekadzie
(1981-1990) już 9%
 Ocena stabilności kursów walutowych (stabilności zewnętrznej) jest ogólnie
pozytywna
 Stabilność kursów walutowych uchroniła kraje Wspólnoty przed drastycznymi
wahaniami kursów realnych kursów walutowych i tym samym zapewniła
stabilizację pod względem przewagi konkurencyjnej – było to bardzo korzystko dla
rozwoju handlu wewnątrz Wspólnoty
 Osiąganie zewnętrznej stabilizacji walutowej stopniowo przyczyniało się do
ograniczania kontroli przepływu kapitału na obszarze Wspólnoty
 Ogólna ocena jest pozytywna, ale współpraca w rzeczywistości nie była łatwa, a w
szczególności w pierwszym okresie, kiedy odbywała się próba sił pomiędzy krajami
dążącymi do realizacji własnej polityki gospodarczej i pieniężno-walutowej
4. Europejski System Walutowy jako podstawa unii walutowej.
 Zróżnicowanie zasad funkcjonowania ERM wpłynęło na utrzymywanie się
podziałów i różnic interesów.
 Francja dążyła do stworzenia polityki równowagi, tak aby RFN nie narzucał innym
krajom swojej polityki
 Tylko wprowadzenie UGiW mogło rozwiązać problem niezależności polityki
pieniężnej poprzez centralizację w EBC
 ESW przyczynił się do ustabilizowania inflacji i zmniejszenia zakresu wahań
kursów walutowych
 ESW przyczynił się do obniżenia kosztów dezinflacji i sprawdził się jako
mechanizm łagodzący szoki zewnętrzne
 Powszechnie podkreślaną cechą była asymetria ESW związana z dominacją RFN
 Wprowadzenie swobody przepływu kapitału w warunkach stałych kursów
walutowych i niezależności polityki pieniężnej krajów Wspólnoty podważało
bezpieczeństwo ESW, narażając waluty słabsze na spekulacje
 Dalsze funkcjonowanie ESW, po wprowadzenie swobody przepływu kapitału, było
możliwe tylko pod warunkiem centralizacji polityki pieniężnej i przyjęcia wspólnej
waluty
 Współpraca francusko-niemiecka była niezbędnym warunkiem wszystkich
strategicznych planów integracji europejskiej
 Łatwiej prowadzić wspólną politykę pieniężną gdy wcześniej prowadzono
ujednoliconą
 ECU pozwoliła na przyzwyczajenie do rozliczeń w wspólnej walucie
 Doświadczenia ESW pokazały, że konieczne jest dostosowanie, okres przejściowy
przed przystąpieniem do wspólnej waluty
 Założenia ESW przewidywały zastosowanie ECU w sferze oficjalnej, natomiast
zastosowanie jej w sferze prywatnej było rezultatem inicjatywy i decyzji
podmiotów międzynarodowego rynku finansowego, ale także promocji ECU przez
komisję WE oraz EBI
 W latach 80. rosło zaufanie do ECU , ponieważ w warunkach płynnych kursów
walutowych neutralizowała wahania kursów.
III. WPROWADZENIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ
 Wraz ze wzrostem zaufania do ECU następowało jej umiędzynarodowienie.
 ECU w sferze prywatnej było stosowane głównie jako waluta:
1. Plan wprowadzenia UGiW – Raport Komitetu Delorsa
 Publicznej emisji obligacji
 Kredytów i depozytów w operacjach bankowych
 Delors pełnił funkcję przewodniczącego komisji europejskiej
 Operacji na rynku międzybankowym
 Raport Delorsa został opublikowany 17 kwietnia 1989 i składa się z trzech
 Fakturowania transakcji handlowych
rozdziałów i dwóch krótkich aneksów.
 Rachunków oszczędnościowych dla ludności
 Rozdział I raportu zawiera podsumowanie wcześniejszych projektów, które były
 Czeków podróżnych
przedstawione w Hadze 1969
 Największe znaczenie ECU zyskała na rynku kredytowym, w tym na rynku  Za ważne inicjatywy w procesie integracji walutowej zostały uznane:
obligacji
 Wprowadzenie węża walutowego 1972
 Utworzenie Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej
 Wpływ ESW na zasady nowej unii walutowej
1973
 ERM powodował zacieśnienie więzi między krajami,
 Decyzja Rady (1974) w sprawie wyższego poziomu
 ERM był cennym doświadczeniem dla twórców nowej unii
konwergencji we Wspólnocie i dyrektywa zobowiązująca do
 ERM spowodował, że bank centralny RFN stał się liderem europejskiej polityki
wzrostu, stabilności i pełnego zatrudnienia.
pieniężnej
 Powrót do integracji walutowej nastąpił dzięki utworzeniu ESW i ECU
-5-
 Rozdział II zawiera ogóle założenia UGiW, przedstawia jej organizację, rolę
Europejskiego Systemu Banków Centralnych, zasady polityki makroekonomicznej
oraz znaczenie UGiW w umocnieniu międzynarodowej pozycji Wspólnoty
 Punkt wyjścia stanowi definicja unii walutowej – obszar walutowy, na którym
odbywa się wspólne zarządzanie polityką dla osiągnięcia wspólnych celów
makroekonomicznych.
 3 konieczne warunki ustanowienia unii walutowej zostały określone już w raporcie
Wernera:
 Zapewnienie całkowitej i nieodwracalnej wymienialności walut
 Wprowadzenie polityki liberalizacji transakcji kapitałowych
wraz z pełną integracją rynku finansowego
 Nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych
 Przyjęto jednoznaczne stanowisko, że wspólna waluta powinna zostać przyjęta tak
szybko jak tylko to możliwe
 Założenia unii gospodarczej:
 Jednolity rynek wewnętrzny ze swobodą przepływu kapitału,
osób, towarów i usług
 Polityka konkurencji
 Wspólnotowe polityki prowadzące do zmian strukturalnych i
rozwoju regionalnego
 Koordynacja polityki makroekonomicznej
 Podkreślono dwie główne zasady w funkcjonowaniu unii gospodarczej:
 Unia gospodarcza powinna być oparta za zasadach gospodarki
rynkowej,
a interwencjonizm dopuszczalny w odniesieniu do określonych
usług
 Widziano potrzebę utrzymania odpowiedniej równowagi
między obiema częściami składowymi unii gospodarczej i
walutowej ze względu na ścisłe interakcje między nimi
 Korzyści jednolitego obszaru walutowego:
 Wyeliminowanie niepewności i ryzyka związanych z brakiem
stabilności walutowej
 Redukcja kosztów transakcyjnych
 Wyeliminowanie zróżnicowania kursów walutowych i
ograniczenie podatności na szoki zewnętrzne
 Za szczególnie niebezpieczne uznano zakłócające konkurencję subsydia
państwowe, które przyczyniają się również do utrzymywania się nieefektywnej
alokacji czynników produkcji.
 Elementem wzmacniającym funkcjonowanie jednolitego rynku jest wspólna
polityka makroekonomiczna
 W projekcie UGiW komitetu Delorsa położono nacisk na właściwe zarządzanie i
przygotowywanie organizacyjno-instytucjonalne jednolitego obszaru walutowego.
-6-
Za konieczne uznano utworzenie niezależnej instytucji odpowiedzialnej za politykę
monetarną.
 Plan realizacji UGiW został przedstawiony w rozdziale III raportu:
1. etapowość – wprowadzanie UGiW powinno odbywać się etapami
2. paralelizm – równoczesny postęp w integracji gospodarczej i walutowej
3. przyjęcie harmonogramu (rozłożenie zadań w czasie) – uwzględnienie
doświadczeń z poprzednich okresów i utrzymanie daty rozpoczęcia I
etapu UGiW, nie później niż 1 lipca 1990
4. zasada uczestnictwa – zasada elastyczności w odniesieniu do daty i
warunków uczestnictwa
 Po przedstawieniu zasad wprowadzania UGiW Komitet rozważył role ECU w
procesie integracji gospodarczej i walutowej.
 Wzięto pod uwagę przekształcenie ECU we wspólną walutę
 Rozpatrywano strategię wprowadzania waluty równoległej,
czyli wyemitowanie ECU jako waluty konkurencyjnej z
walutami narodowymi.
 Rozważono zastosowanie ECU jako instrumentu wspólnej
polityki walutowej
 Uzgodniono, że nie powinno być barier ograniczających
funkcjonowanie ECU w sferze prywatnej.
 Zadania wyznaczone dla I etapu:
 Etap przygotowawczy – osiągnąć wyższy poziom konwergencji
w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego
 Zakończenie Projektu JRE i wzmocnienie polityki konkurencji
na szczeblu Wspólnoty
 Złagodzenie dysproporcji regionalnych
 Bezpośrednią odpowiedzialność za efektywną politykę
koordynacji powinna ponosić Rada Ministrów w składzie
Ecofin
 Zintensyfikowanie współpracy i koordynacji w integracji
finansowej
 Część członków Komitetu Delorsa wspierała postulat utworzenia Europejskiego
Funduszu Rezerwowego, które środki powstałyby z przekazania 10% rezerw przez
każdy bank centralny
 Drugi etap powinien się rozpocząć po wejściu w życie nowego Traktatu i stanowić
okres zasadniczych zmian prowadzących do etapu finalnego
 Za najważniejsze cele w polityce makroekonomicznej uznano: osiąganie stabilnego
wzrostu, wprowadzenie precyzyjnych, ale jeszcze nie wiążących reguł dotyczących
deficytu budżetowego i źródeł jego finansowania
 Główne zadania ESBC miało polegać na przygotowaniu zasad i wprowadzeniu
wspólnej polityki pieniężnej
 Finalny etap II miał polegać na nieodwołalnym usztywnieniu kursów walutowych, a  Na konferencji Międzyrządowej (rozpoczęła się 15 grudnia 1990) Francja dążyła do
następnie zastąpieniu walut narodowych wspólną walutą.
jak najszybszego wprowadzenia UGiW wraz z powołaniem EBC na początki II
etapu i przyjęcia ścisłej daty wprowadzenia wspólnej waluty.
 W dziedzinie polityki monetarnej Plan Delorsa zawierał:
1) nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych,
 Politycy niemieccy preferowali zasadę elastyczności i starali się nie dopuścić do
2) przejęcie polityki pieniężnej przez ESBC
utworzenia EBC przed III etapem
3) przejęcie przez ESBC zarządzania rezerwami walutowymi
 W pierwszym półroczu 1991 roku nie było postępu w negocjacjach
4) przygotowanie techniczno-organizacyjne przejścia do  Konferencja Międzyrządowa zakończyła się parafowaniem traktatu 11 grudnia
wspólnej waluty
1991 w Maastricht a podpisanie Traktatu nastąpiło 7 lutego 1992 również w
 Na konferencji w Madrycie 26-27 czerwca 1989 Rada Europejska uzgodniła, że
Maastricht.
UGiW będzie realizowana, a proces jej wprowadzania rozpocznie się od 1 lipca
1990
 Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Rzymie uzgodniono, że drugi etap rozpocznie 3. Wprowadzanie UGiW
się 1 stycznia 1994
3.1 Etap I UGiW (1990-1993)
2. Reakcje na Plan Delorsa
 Traktat z Maastricht ustanowił UE
 Jeśli w odniesieniu do większości krajów można było mówić o braku  Dania i UK uzyskały status specjalny, który zwalniał je z obowiązku przystąpienia
jednoznacznego przekonania o słuszności podjętej strategii integracji walutowej to
do III etapu
Wielka Brytania była zdecydowaną przeciwniczką tego projektu.
 Planowane do realizacji zadania obejmowały:
 Rząd brytyjski akceptował jedynie politykę liberalizacji w ramach jednolitego
1) zniesienie barier w przepływie kapitału,
rynku i eliminację barier transgranicznych
2) wzmocnienie współpracy w dziedzinie polityki pieniężnej
 Wielka Brytania opublikowała własny projekt, który miałby polegać na stopniowej
3) zakończenie realizacji Projektu Jednolity Rynek Europejski
ewolucji ESW w kierunku unii walutowej, w której stałe kursy walutowe pomiędzy
4) osiągnięcie wyższego poziomu konwergencji gospodarczej
krajami członkowskimi byłyby ustalane przez siły rynkowe
 Zakończenie budowy jednolitego rynku oficjalnie ogłoszono zgodnie z przyjętym
 Rząd brytyjski zaproponował wprowadzenie tzw. hard ECU, które mogłoby stać się
terminem, czyli 31 grudnia 1992
wspólną walutą równolegle z walutami narodowymi. Stopniowo stawałby się  Wspólnota Europejska w roku 1991 nie spełniała warunków jednolitego obszaru
walutą dominującą i miałby szanse stać się jedyną walutą
walutowego
 Premier Francji chcąc ograniczyć dominację RFN przedłożył plan utworzenia EBC
 W pierwszym roku drugiego etapu wszystkie kryteria spełniały tylko Niemcy i
 Prezes Bundesbanku, K.O. Pohl sceptycznie odnosił się do unii walutowej
Luksemburg, natomiast Włochy, Portugalia i Grecja żadnego z nich
 Najtrudniejsze dyskusje odbywały się między J. Delorsem i prezesem Bundesbanku
 Duży problem stanowiła równowaga i spełnienie kryteriów finansów publicznych,
obniżenie poziomu deficytu budżetowego do 3% PKB i długu publicznego do 60%
 We Francji nie było zgodności poglądów w sprawie dalszej integracji walutowej
PKB
 Francuski minister finansów (1988) był bardziej przekonany do hard ECU niż do
 Oceniając proces konwergencji w latach 1990-1993 należy podkreślić, że proces ten
projektu J. Delorsa
zakłóciły kryzys walutowy i recesja gospodarcza
 W czasie prac nad projektem finalnym integracji walutowej w Komitecie Delorsa
doszło do koncentracji poglądów wokół dwóch stanowisk. Pierwsze forsowała  Kryzys walutowy 1992-1993 wywołany został atakami spekulacyjnymi na funta
szterlinga, franka francuskiego i inne waluty ESW
Francja aby skupić się tylko na I etapie wprowadzania UGiW, drugie
reprezentowały Niemcy, które chciały aby Raport obejmował wszystkie etapy  Recesja gospodarcza rozpoczęła się w 1990 roku w USA, a największy spadek
dochodzenia do UGiW. Ostatecznie Raport Delorsa został dostosowany do
wystąpiła w 1991. W krajach UE spadek wzrostu gospodarczego również rozpoczął
koncepcji Niemiec.
się w 1990, ale przebiegał wolniej i dłużej.
 Prezes Bundesbanku był przede wszystkim zainteresowany aby ESBC (a w  Koniunktura w krajach UE zaczęła się poprawiać pod koniec 1993.
szczególności EBC) były niezależne, ponieważ uważał to za warunek niezależności
polityki pieniężnej
3.2 Etap II UGiW (1994-1998)
 Cele drugiego etapu:
-7-













Osiągnięcie przez kraje członkowskie konwergencji
gospodarczej zgodnie z kryteriami z Maastricht
 Przygotowanie UGiW pod względem organizacyjnotechnicznym, przede wszystkim instytucjonalnym oraz
określenie zasad wspólnej polityki pieniężnej
Oficjalnym przejściem do II etapu było powołanie Europejskiego Instytutu
Walutowego
Cele, zadania i funkcje Europejskiego Instytutu Walutowego:
 Wzmocnienie współpracy pomiędzy bankami centralnymi w
celu koordynacji polityki pieniężnej, podniesienie poziomu
konwergencji i zapewnienie stabilności cen
 Przygotowanie ESBC i podjęcie prac w celu wprowadzenia
jednolitej polityki pieniężnej i wspólnej waluty w III etapie
 EIW sprawował funkcje operacyjne i doradcze
Realizacja zadań obligowała EIW do współpracy z innymi instytucjami Wspólnoty,
a w szczególności z Komisją i Komitetem Walutowym
1) przygotowanie scenariusza przejścia na jednolitą walutę
2) opracowanie nowych zasad mechanizmu kursowego ERM II
3) współpraca z instytucjami stanowiącymi prawo wspólnotowe
4) prace mające na celu rozwój struktur i procedur integracji rynku
finansowego w strefie euro
Istotne znaczenie miało posiedzenie Rady Europejskiej w Madrycie w grudniu 1995
roku, gdzie uzgodniono datę przejścia do III etapu na 1 stycznia 1999 – osiągnięto
kompromis w sprawie nazwy wspólnej waluty – euro
EIW przygotował scenariusz przejścia na wspólną walutę. Rekomendował on 3letni okres przejściowy, pozwalający na stopniowe wprowadzanie euro w celu
lepszego dostosowania poszczególnych dziedzin gospodarki.
EIW powierzono opracowanie zasad polityki walutowej wobec krajów UE, które
pozostaną poza UGiW
Efektem dyskusji na posiedzeniu Rady Europejskiej w Dublinie w grudniu 1996
było przyjęcie Paktu Stabilności i Wzrostu w celu zapewnienia dyscypliny
budżetowej na obszarze UGiW
Lata 1996-1997 były okresem intensywnych procesów dostosowawczych
Dostosowanie prawa polegało na wprowadzeniu zmian w narodowym prawie i
statutach banków centralnych
24 marca 1998 roku EIW przedłożył Raport Konwergencji, a 25 marca uczyniła to
samo KE
Komisja zarekomendowała Radzie UE jedenaście krajów członkowskich UE do
UGiW
Rekomendacji nie dostały tylko Szwecja i Grecja, ale Szwecja nie wprowadziła
swojej waluty do mechanizmu ERM i nie dostosowała prawa bankowego do
wymogów Traktatu z Maastricht. Grecja natomiast nie spełniała żadnego z
kryteriów konwergencji.
-8-
 Większość krajów nie spełniała kryterium długu publicznego, ale Komisja uznała
jednak, że nastąpiła pod tym względem istotna poprawa
 Z końcem maja 1998 roku zakończył działalność EIW, a od 1 czerwca rozpoczął
działalność EBC
3.3 Etap III UGiW (1999-2002)
 Ostatni etap rozpoczął się 1 stycznia 1999 i obejmował: okres przejściowy (1
styczeń 1999 do 31 grudzień 2001) oraz okres zaplanowany na pierwszą połowę
2002.
 Do 31 grudnia 2001 euro występowało tylko w obrocie bezgotówkowym,
równolegle z innymi walutami narodowymi
 Emisja wspólnej waluty miała miejsce dopiero po zakończeniu okresu
przejściowego.
 Przewidywano, że wycofanie walut narodowych z obiegu potrwa do 1 lipca 2002,
jednak w praktyce nastąpiło to w ciągu dwóch miesięcy
 Z początkiem III etapu nastąpiła likwidacja ECU i zastąpiono ją euro w relacji 1:1.
Wszystkie zobowiązania i należności zostały automatycznie przeliczone na euro.
 Instrumentami prawnymi były Rozporządzenia Rady Europejskiej
 Od 1 stycznia 1999 usztywniono kursy walutowe pomiędzy walutami krajów
członkowskich UGiW
 Strefa Euro utworzona 1 stycznia 1999 roku liczyła 11 krajów. 1 stycznia 2001
dołączyła Grecja.
 Traktat z Maastricht stanowi, że 2 lata stabilnego członkowstwa w ERM II jest
wystarczającym kryterium oceny stabilności walutowej
 Osiągnięty został cel integracji sformułowany już w planie Wernera w 1970. Raport
Delorsa z roku 1989 stanowił kolejny dowód dążeń Francji do wspólnej
europejskiej waluty
 Warunki uczestnictwa w ERM II:
 Kraj negocjuje kurs włączenia jego waluty do mechanizmu
kursowego
 Kraj występuje o wyznaczenie spotkania w Komitecie
Gospodarczo-Walutowym UE
 Komitet w Brukseli decyduje o wysokości kursu centralnego
 Monitoring sytuacji gospodarczej pozwala na bardzo szybko
ocenę krajów
 Komitet może wyrazić zgodę na wysokość kursu centralnego
proponowanego przez kraj aplikujący do ERM II, jeśli nie
przeciwstawiają się kraje strefy euro


Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia w Komitecie, następnego
dnia odbywa się spotkanie na szczeblu ministerialnym
Przyjmowanie krajów do ERM II odbywa się bez formalnego
głosowania. Warunki przyjęcia są sprawą uzgodnień.
IV. POLITYKA PIENIĘŻNA EUROSYSTEMU
1. Eurosystem i jego kompetencje w prowadzeniu wspólnej polityki pieniężnej
 EBC jest najbardziej niezależnym bankiem centralnym na świecie
 Niezależność EBC była warunkiem uczestnictwa RFN w unii monetarnej
 Propozycje prezesa Bundesbanku Pohla po nie wielkich poprawkach znalazły się w
Statucie EBC. Było to dowodem bardzo ważnej roli Pohla
 Traktat z Maastricht określił cztery rodzaje niezależności EBC i ESBC
 Niezależność funkcjonalna – zdolność EBC do samodzielnego
opracowywania i realizacji polityki monetarnej oraz
wykonywania innych zadań statutowych. Wooley niezależność
polityczną rozumie jako zdolność banku centralnego do
samodzielnego wyboru i utrzymania kierunków działalności,
mimo nacisków na ich zmianę.
 Niezależność instytucjonalna jest zapewniona postanowieniami
art. 108 Traktatu z Maastricht i art. 7 Statutu ESBC
 Niezależność personalna – ściśle związana z niezależnością
polityczną i dotyczy procedury powoływania członków
organów decyzyjnych i bezpieczeństwa. Kadencja członków
Rady Zarządzającej EBC trwa 8 lat i nie ma możliwości jej
przedłużenia. Prezesi banków centralnych – kadencja 5 lat i jest
możliwość ponownego wyboru. Odwołanie ze stanowiska może
nastąpić jedynie gdy osoba dopuści się poważnych uchybień
lub gdy nie jest w stanie wykonywać obowiązków.
 Niezależność finansowa oznacza, że banki centralne powinny
posiadać takie zasoby finansowe, które zapewniają prawidłowe
i bezpieczne wykonywanie zadań związanych z uczestnictwem
w ESBC. EBC ma kapitał zakładowy 5 mld euro i rezerwy
dewizowe 50 mld euro. Właścicielami kapitału są narodowe
banki centralne.
 W dziedzinie polityki kursów walutowych formalne uprawnienia są podzielone
między EBC i Radę Ministrów
 Wnioski wynikające z porównania niezależności EBC i Bundesbanku:
1) EBC ma wyraźniej określone uprawnienia w utrzymywaniu
stabilności cen
2) Niezależność EBC i Bundesbanku są zbliżone
3) Ustawa o Bundesbanku łatwa do zmiany w przeciwieństwie
Traktatu z Maastricht
4) W obu bankach kadencje 8 lat
5) EBC dba o stabilność cen tak jak każdy BC, ale tradycja jest
silniejsza w Bundesbanku
6) EBC i Bundesbank musi uporać się z wydatkami rządowymi
7) EBC i Bundesbank muszą realizować podobny scenariusz w sprawie
wydatków rządowych
8) Bundesbank był pod większą presją w dziedzinie polityki kursu
walutowego w okresie ESW niż obecny EBC.
 Podstawę instytucjonalną UGiW stanowią EBC i narodowe banki baki centralne
krajów, które wprowadziły wspólną walutę euro.
 We wspólnej polityce pieniężnej uczestniczą tylko EBC i banki centralne krajów,
które przyjęły euro
 Operacje polityki pieniężnej Eurosystemu wykonywane są na jednolitych zasadach i
warunkach we wszystkich państwa UGiW
 Organami decyzyjnymi EBC są: Rada Zarządzająca i Zarząd. Na ich czele stoi prezes
EBC
 Rada Ogólna jest organem tymczasowym i ma działać do czasu istnienia państw
objętych derogacją (nienależących do UGiW)
 Funkcjonowanie Eurosystemu charakteryzuje centralizacja decyzji w dziedzinie
wspólnej polityki pieniężnej w EBC, a jej realizacja odbywa się na poziomie krajów.
2. Cele i strategia polityki pieniężnej
 Główny cel działalności EBC – utrzymywanie stabilności cen
 EBC został zobowiązany do wspierania polityki gospodarczej Wspólnoty
 Realizacja priorytetowego celu przyczynia się do stabilizacji wzrostu gospodarczego,
ponieważ niska inflacja pozwala na utrzymywanie poziomu zatrudnienia i tempa
wzrostu PKB
 Realizacji głównego celu EBC służą dwa cele pomocnicze:
 monetarny – takim celem kierował się Bundesbank
 inflacyjny – wykorzystywany przez bank centralny Anglii
 Europejski Bank Centralny powinien dążyć do utrzymywania stopy inflacji na
poziomie ok. 2% - jest to odpowiedni margines bezpieczeństwa, pozwalający uniknąć
ryzyka deflacji i spadku nominalnych stóp procentowych poniżej zera
 Traktat z Maastricht ustanowił jasną hierarchię celów w polityce pieniężnej EBC
 Politykę pieniężna Fed cechują dwa równorzędne cele: utrzymywanie stabilności cen i
maksymalnego zatrudnienia
 „maksymalnie trwałe zatrudnienie” tj. takie, które nie przyczynia się do wzrostu
inflacji
 Cechą strategii polityki pieniężnej EBC jest ocena ryzyka dotycząca stabilności cen na
podstawie analizy ekonomicznej i monetarnej
-9-

Analiza ekonomiczna – określenie czynników wpływających na
5) Depozyty terminowe – są lokatami terminowymi o stałej stopie
kształtowanie się cen w krótkim i średnim okresie
procentowej. Odsetki wypłacane są w terminie zapadalności
 Analiza sytuacji na rynku pieniężnym służy głównie do
depozytu. Przyjmowanie depozytów odbywa się w celu absorpcji
zweryfikowania wyników analizy ekonomicznej
płynności rynku
 Art. 105 ust. 1 TWE zobowiązuje EBC do prowadzenia polityki dostosowawczej do  Operacje banku centralnego na koniec dnia
modelu otwartej gospodarki rynkowej, sprzyjającej efektywnej alokacji zasobów.
o mają za zadanie zwiększać płynność systemu finansowego (operacje
kredytowe) lub absorbować bieżącą płynność (operacje depozytowe).
o Kredyt banku centralnego na koniec dnia może być udzielony: 1) w
3. Instrumenty polityki pieniężnej
formie umów z przyrzeczeniem odkupu z terminem overnight, 2) jako
zabezpieczony kredyt typu overnight , kiedy wierzyciel uzyskuje
 Operacje otwartego rynku
prawo dysponowania aktywami a dłużnik zachowuje własność
 realizowane są przez krajowe banki centralne z
aktywów przy założeniu, że zobowiązanie z tytułu kredytu zostanie
inicjatywy EBC
spełnione
 dotyczą rynku pieniężnego
 umożliwiają wpływanie na stopy procentowe,  Ramy prawne systemu rezerwy obowiązkowej zostały określone w statucie ESBC i
EBC. Zapewniają jednorodność zasad i warunków systemu rezerwy obowiązkowej w
zarządzanie płynnością rynku i sygnalizują
całej UGiW
nastawienie EBC w polityce pieniężnej
 Wymóg utrzymywania odpowiednich rezerw dotyczy instytucji
 Wyróżniamy 4 kategorie:
kredytowych ustanowionych w państwach członkowskich
1) Podstawowe operacje refinansujące – przeprowadzane co

EBC ma prawo udzielić zwolnienia w przypadku gdy:
tydzień w celu poprawy płynności, zapewniają większość
o Instytucja spełnia funkcje specjalne
środków dla sektora finansowego
o Nie prowadzi aktywnie czynności bankowych
2) Dłuższe operacje refinansujące – przeprowadzane co miesiąc,
w konkurencji
operacje podnoszące płynność, dostarczają systemowi
o
Wszystkie
depozyty
instytucji
są
bankowemu dodatkowych środków refinansujących na dłuższy
przeznaczone
na
cele
związane
z
pomocą
na
okres
rzecz rozwoju
3) Operacje dostrajające – przeprowadzane doraźnie w celu

Przepisy
uśredniające
systemu rezerwy obowiązkowej
kontrolowania płynności na rynku i regulowania stóp
pomagają
w
stabilizacji
stóp procentowych na rynku
procentowych
pieniężnym
4) Operacje strukturalne – mają na celu uregulowanie płynności
 Ważną funkcją jest kreacja bądź pogłębianie strukturalnego
na rynku w długim okresie
niedoboru płynności systemu bankowego
 W operacjach otwartego rynku są stosowane

EBC może w każdej chwili zmienić stopę rezerw
następujące instrumenty:

Instytucja posiadająca placówki w kilku państwach
1) Transakcje odwracalne – dostarczają funduszy sektorowi
członkowskich musi utrzymywać rezerwy obowiązkowe w
finansowemu tylko na ograniczony i ściśle określony czas
banku centralnym każdego kraju, w którym posiada placówkę.
2) Transakcje bezwarunkowe – Eurosystem kupuje lub sprzedaje
kwalifikowane aktywa bezpośrednio na rynku
3) Certyfikaty dłużne – emitowane w celu dostosowania strukturalnej
pozycji Eurosystemu wobec sektora finansowego. Operacje te służą
zmniejszeniu płynności na rynku.
4) Swapy walutowe – obejmują one równoczesne transakcje kasowe i
terminowe w euro wobec obcej waluty. Wykorzystywane są głównie
do zarządzania płynnością na rynku i regulowania wysokości stóp
procentowych.
4. Realizacja polityki pieniężnej
 EBC jest odpowiedzialny za kontrolowanie inflacji w skali roku, natomiast
krótkoterminowe zmiany cen są traktowane jako zjawisko normalne
 Lata 1999-2000
 Stopa inflacji w pierwszym kwartale 1999 był bardzo niska, poniżej 1%
 8 kwietnia 1999 – pierwsza po wprowadzeniu euro decyzja Rady Zarządzającej
dotycząca zmiany stóp procentowych – obniżono o 50 punktów bazowych do 2,5%
- 10 -
 W roku 2000 EBC sześciokrotnie podwyższał stopy procentowe, ale inflacja i tak
przekroczyła 2%
 Na wzrost inflacji od połowy roku 1999 do końca 2000 wpłynęły:
 Wzrost cen ropy naftowej
 Wzrost
cen
nieprzetworzonych
produktów
żywnościowych
 Spadek wartości euro, przede wszystkim do dolara,
funta brytyjskiego i franka szwajcarskiego
 Interwencje EBC powstrzymały dalszy spadek kursu euro
 Lata 2001-2003 były w strefie euro okresem przedłużającej się słabej koniunktury.
PKB w 2003 - 0,8%
 Polityka EBC była uważana za zbyt pasywną (Fed w tym okresie obniżał stopę
procentową 13 krotnie, w sumie o 5,5%)
 Rola EBC nie była łatwa bo mimo słabej koniunktury inflacja przekraczała 2%
 PKB strefy euro w 2003 roku był jeszcze gorszy niż w 2002. Spadł z 0,9 do 0,8%.
 Pod koniec I kwartału 2002 rozpoczęła się szybka aprecjacja euro.
 Polityka pieniężna EBC (2001-2003) była krytykowana za brak zdecydowanych
reakcji w celu powstrzymania spadku aktywności gospodarczej.
 Priorytetem była stabilność cen i władze banku dążyły w pierwszej kolejności do
zmniejszenia inflacji
 W latach 2004 – 2006 nastąpiła poprawa koniunktury
 Na wysokość inflacji w 2004 roku wpływały:
 Wzrost cen ropy naftowej
 podatków pośrednich
 wzrost cen kontrolowanych (produktów farmaceutycznych, cen
usług medycznych)
 Łagodząco na poziom inflacji oddziaływały:
 Słaby wzrost płac
 Stosunkowo stabilne ceny żywności
 Aprecjacja euro
 Przyczyną wyższej inflacji w usługach jest niska wydajność pracy
 Czynnikiem, który nie wywoływał presji inflacyjnej były place.
 Roczny wzrost wynagrodzeń na jednego zatrudnionego w 2005 był taki sam jak
wzrost cen dóbr konsumpcyjnych, co oznacza, że płace realne w strefie euro w 2005 r.
nie zmieniły się
 Negocjacje placowe służą realizacji kilku celów:
1) umiarkowany wzrost plac jest ważny z punktu widzenia utrzymania poziomu
konsumpcji i wzrostu gospodarczego
2) wzrost płac nie może spowodować zagrożenia inflacyjnego
3) umiarkowany wzrost płac przyczynia się do stabilizacji kosztów w przemyśle
i usługach, a dzięki temu pozytywnie wpływa na konkurencyjność
gospodarki strefy euro
 ogólny wskaźnik wzrostu płac w strefie euro nie ujawnia proinflacyjnego wzrostu płac
w usługach
 Polityka pieniężna EBC wywołuje zróżnicowane skutki gospodarcze w zależności od
sytuacji w poszczególnych dziedzinach gospodarki krajów członkowskich
 Celem polityki EBC oprócz utrzymywania stabilności cen jest utrzymywanie
produkcji na poziomie zbliżonych do potencjalnego.
 Polityka monetarna jest ważnym elementem oddziaływania na koniunkturę
5. Ocena polityki pieniężnej Eurosystemu
 Bank centralny za pomocą decyzji i instrumentów polityki pieniężnej tworzy warunki
do aktywności podmiotów gospodarczych, wpływa na kształtowanie warunków na
rynkach finansowych oraz na popyt konsumpcyjny, inwestycyjny i oszczędności
 Reakcje banków centralnych polegają na dostosowaniu poziomu nominalnych stóp
procentowych do realnego PKB i stopy inflacji
 Scentralizowanie polityki pieniężnej spowodowało, że kraje o wyższym poziomie
inflacji uzyskały dostęp do taniego pieniądza, a kraje o niższym (Niemcy i Francja)
poniosły koszty wysokiej stopy procentowej
 Czynnikiem utrudniającym realizację polityki monetarnej jest brak pełnej
konwergencji w przebiegu cyklu koniunkturalnego pomiędzy krajami członkowskimi
 Polityka EBC była przede wszystkim skoncentrowana na realizacji celu
antyinflacyjnego
 Polityka pieniężna jest bardziej skuteczna, jeśli jest dostosowana nie tylko do
zmiennych makroekonomicznych, ale także do przyczyn wywołujących wstrząsy i ich
rodzajów.
 Proces dostosowania cen jako reakcja na zmieniające się warunki gospodarcze
przebiega wolniej w strefie euro niż w USA
 W strefie euro wstrząsy inflacyjne nie są długotrwałe i mimo niskiej elastyczności cen
następuje powrót do długookresowego poziomu inflacji
 Inflacja i jej skutki zanikają w okresie niższym niż rok co jest interpretowane jako
efekt silnego oddziaływania EBC
V. POLITYKA BUDŻETOWA W STREFIE EURO
1. Polityka budżetowa jako instrument polityki makroekonomicznej
 Polityka budżetowa jest ważna ponieważ:
 Równowaga finansów publicznych jest podstawowym
warunkiem funkcjonowania UGiW, przede wszystkim
stabilności gospodarki i wspólnej waluty
 Wydatki publiczne strefy euro stanowią ważny składnik
globalnego popytu
- 11 -
Polityka budżetowa wpływa na realizację polityki pieniężnej
 Jeśli brak jest zmian i państwo nie stosuje się do zaleceń Rada UE może zdecydować
Polityka budżetowa nie została scentralizowana i jest
o podaniu zaleceń do publicznej wiadomości a później o nałożeniu sankcji
prowadzona przez każdy kraj członkowski
 Postępowanie w ramach procedury odnosi się do wszystkich krajów UE
 Stabilność finansów publicznych w warunkach gdy polityka budżetowa nie jest
scentralizowana, stanowi zasadniczą trudność w funkcjonowaniu UGiW
2.2 Reguły budżetowe
 W dalszym ciągu bardzo duży problem stanowi obniżenie długu publicznego w
krajach strfy euro do wartości referencyjnej 60%
 Reguły budżetowe mające moc prawną mogą ograniczać pole manewru na poziomie
krajowym
2. Podstawy prawne i zasady polityki budżetowej
 Reguły budżetowe określone przez prawo ułatwiają kontrolę polityki budżetowej i
ograniczają możliwości prowadzenia polityki dyskrecjonalnej
2.1. Pakt Stabilności i Wzrostu
 Reguły budżetowe dotyczą równowagi budżetowej, wydatków, dochodów i
zadłużenia publicznego
 W celu bardziej skutecznego egzekwowania od państw członkowskich przestrzegania  Analizy i oceny instytucji niezależnych od rządu, dotyczące realizacji polityki
przepisów traktatowych, na posiedzeniu RE w Dublinie w grudniu 1996 został
budżetowej, przyczyniają się do podniesienia dyscypliny budżetowej
uzgodniony Pakt Stabilności i Wzrostu
 Kraje UGiW zobowiązały się przestrzegać tego paktu a także osiągnąć w 3. Realizacja polityki i dyscypliny budżetowej przez kraje strefy euro
perspektywie średnioterminowej równowagę budżetową lub nawet nadwyżkę
 Pakt składa się z dwóch części prewencyjnej i represyjnej
 Utrzymywanie stabilności od początku stało się dużym problemem UGiW
 Celem części prewencyjnej jest zapobieganie nadmiernym deficytom poprzez  Od roku 2002 wobec 6 z 12 krajów UGiW zastosowano procedurę nadmiernego
systematyczne monitorowanie sytuacji budżetowej państw członkowskich.
deficytu budżetowego
 Państwa strefy euro mają obowiązek przedkładać KE i Radzie UE programy  Jako kryzys polityki budżetowej można uznać zawieszenie procedur nadmiernego
stabilizacyjne, a pozostałe kraje programy konwergencji
deficytu budżetowego przeciwko Niemcom i Francji – zamiast sankcji uwzględniono
 Istotne znaczenie ma procedura wczesnego ostrzegania
zobowiązania tych krajów do poprawy pozycji budżetowej w 2005 roku.
 Rozporządzenia części represyjnej nakładają obowiązek podjęcia natychmiastowych  Kolejne zalecenie w stosunku do Niemiec Rada zastosowała w marcu 2006 wskazując
działań korygujących. Kraje które nie podejmą działań mogą zostać ukarane
na skorygowanie deficytu do końca 2007 roku. Od 2004 roku przekraczały wartość
sankcjami
referencyjną 3%
 Każdy kraj ma obowiązek określić swoje indywidualne cele budżetowe tak aby nie  W czerwcu 2007 na skutek zdecydowanej poprawy sytuacji budżetowej Rada uchyliła
przekroczyć 3% PKB
procedurę wobec Niemiec
 Rada UE w ocenie programów stabilizacyjnych i programów konwergencji jest  Jeszcze wcześniej Rada uchyliła procedurę wobec Francji
zobowiązana do uwzględnienia warunku realności przyjmowanych założeń
 Postępowanie było również wszczęte wobec Holandii w roku 2004 i w tym samym
 W pakcie został stworzony mechanizm ograniczający swobodę krajów strefy euro w
roku na skutek podjętych działań nastąpiła poprawa i deficyt spadł do 2,1% PKB
prowadzeniu ekspansywnej polityki budżetowej – Procedura nadmiernego deficytu  W lipcu 2004 również Grecja została zobligowana do skorygowania deficytu.
budżetowego:
 W związku z organizacją Olimpiady został przedłużony dla Grecji czas zredukowania
o Określenie
występowania
nadmiernego
długu i uniknięto nałożenia sankcji.
deficytu budżetowego – postępowanie  Kolejnym krajem który miał i ma problemy z równowagą budżetową są Włochy.
rozpoczyna się, jeżeli deficyt przekracza 3%
Komisja stwierdziła, że wynikało to z opieszałych działań rządu i nie ma to charakteru
PKB
tymczasowego
o Skorygowanie nadmiernego deficytu – Rada  Włochy podjęły skuteczne działania w celu poprawy jednak Rada UE stwierdziła, że
UE
kieruje
zalecenia
do
państwa
należy sytuacje w dalszym ciągu monitorować
członkowskiego i określa terminy podjęcia  Portugalia stwarza problemy budżetowe już od 2001 roku
działań i samego czasu skorygowania
 Dzięki zastosowaniu amnestii podatkowej zmniejszyła się wartość referencyjna
deficytu.
deficytu i w 2004 Komisja uchyliła procedurę


- 12 -
 Podstawą kolejnego postępowania w sprawie nadmiernego deficytu budżetowego  Skuteczność działania stabilizatorów dla krajów UGiW oceniono na od 25 do 30%,
wobec Portugalii było sprawozdanie komisji z 22 czerwca 2005. W programie
jednak obliczenia pokazały duże zróżnicowanie efektywności mechanizmu w
stabilizacyjnym na lata 2005-2009 przyjęto że deficyt wzrośnie do 6,2% PKB a dług
różnych krajach
publiczny przekroczy 60%
 Do czasu utworzenia wspólnego budżetu krajów strefy euro można się spodziewać
 Komisja wyznaczyła ostateczny termin skorygowania deficytu na koniec 2008 roku, a
stosowania polityki budżetowej jako instrumentu oddziaływania na koniunkturę
Rada UE podkreśliła, że potrzebne są poważne reformy
krajową.
4. Ocena polityki i sytuacji budżetowej w strefie euro
 W kształtowaniu się średniego poziomu deficytu budżetowego w 12 krajach UGiW w
latach 1997-2008 można zauważyć trzy tendencje
 Spadek deficytu w okresie 1997-2000 z -2,6% PKB do 0%
 Zdecydowany wzrost deficytu w okresie 2001-2003 z -1,8 do 3% PKB
 Poprawę równowagi budżetowej po roku 2004 z dobrymi
prognozami dla lat 2007-2008
 Na sytuację budżetową krajów UGiW wpływały tempo wzrostu gospodarczego i
dyscyplina budżetowa
 Znaczące obniżki podatków w zmniejszaniu wydatków spowodowały, że w 6/12
krajów UGiW saldo budżetowe w latach 2001-2004 zdecydowanie się pogorszyło.
(Niemcy, Francja, Grecja, Holandia, Włochy i Portugalia)
 Ta sytuacja przyczyniła się do wzrostu średniego poziomu deficytu w strefie euro do
3% PKBw 2003 roku
 Ożywienie gospodarcze w 2004 i wyższe tempo wzrostu PKB stworzyło większe
możliwości poprawy sytuacji budżetowej
 Pozytywna tendencja w osiąganiu równowagi budżetowej została wyraźnie
wzmocniona dopiero od roku 2006
 Reforma Paktu Stabilności i Wzrostu zobligowała kraje UGiW do aktualizacji
programów stabilizacyjnych i przedstawienia planów konsolidacji budżetowej.
 Konsolidacja finansów publicznych wymaga nie tylko osiągnięcia równowagi
budżetowej, lecz także obniżenia poziomu długu publicznego
 Wysoki poziom długu publicznego w UGiW jest spowodowany dużym
zróżnicowaniem pomiędzy krajami, które dzielą się na trzy grupy: wysoce
przekraczające wartość referencyjną, niewiele przekraczające i spełniające wymagania
 Duży wpływ na poziom długu publicznego UGiW będzie miała dalsza poprawa
sytuacji we Francji i w Niemczech
 Wyższy wzrost gospodarczy może przyczynić się do zwiększenia dochodów
budżetowych, ale warunkiem jest utrzymanie dyscypliny po stronie wydatków
budżetowych
 Automatyczne stabilizatory polityki budżetowej w strefie euro nie są wystarczającym
instrumentem polityki makroekonomicznej
VI. GOSPODARKA STREFY EURO
1. Wzrost gospodarczy
1.1 Długookresowa analiza wzrostu gospodarczego krajów UE-15 (1950-200)
 W rozwoju WE (UE-15) można wyróżnić 2 podstawowe etapy: pierwszy lata 50. i 60.
i drugi od lat 70. XX w. Lata 50. i 60. były okresem wysokiego i stabilnego wzrostu
gospodarczego , a od lat 70. tempo wzrostu PKB UE-15 zaczęło spadać.
 Tempo wzrostu PKB w krajach zachodniej Europy 1950-1970 było wysokie i
utrzymywało się na poziomie 5,5% i było o 0,5% wyższe niż wzrost produktu
światowego
 Drugi etap rozpoczął się od wybuchu kryzysu energetycznego 1974. W krajach UE-15
tempo wzrostu PKB spadało w kolejnych dekadach - 2,94%; 2,36%, 1,91% - podczas
gdy w USA utrzymywało się na poziomie 3,15%; 3,14%; 3,25%
 Wskaźniki wzrostu PKB pokazują przewagę USA nad UE-15 i wyraźny spadek PKB
w UE-15 z dekady na dekadę
 Tendencje regresyjne we wzroście PKB miały miejsce w 7 krajach UE-15
 Największy wpływ na obniżenie tempa wzrostu w UE miały Niemcy, Francja i
Włochy
 Wzrost PKB wyższy od średniego całej UE-15 miały tylko 4 kraje – Irlandia,
Finlandia, Hiszpania i Portugalia
 Wzrost PKB niższy od średniego we wszystkich dekadach miały Niemcy i Szwecja
 Wzrost PKB w USA był we wszystkich ostatnich trzech dekadach wyższy niż w UE15
 Wysoka dynamika wzrostu PKB w Irlandii w latach 1994-2000 (średniorocznie 9,2%)
była efektem
 Polityki otwartości gospodarczej która dała wymierne
korzyści
dzięki
wzrostowi
udziału
handlu
zagranicznego w PKB, napływowi ZIB i imigracji
pozwalającej stabilizować płace
 Lata 90. były okresem korzyści wynikających z
wprowadzenia Jednolitego Rynku Europejskiego
- 13 -




Kraj był atrakcyjny ze względu na niskie podatki i
dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową
ZIB koncentrowały się w dziedzinach wysokiej
technologii
Dla inwestorów zagranicznych Irlandia stała się
platformą eksportową – 90% swojej produkcji filie
korporacji sprzedają na zagranicznych rynkach
Irlandia jest położona na linii stosunków
transatlantyckich, nie ma barier kulturowych ani
językowych
nad UE dzięki wyższemu wzrostowi zatrudnienia i
 USA zwiększyły przewagę
wydajności pracy
 USA osiągnęły dużą przewagę technologiczną dzięki rozwojowi produkcji
komputerów, półprzewodników o oprogramowania
 W tej dziedzinie w Strefie Euro tylko Finlandia może być porównywana z USA
1.2 Wzrost gospodarczy krajów strefy euro w latach 1999-2006
 W strefie euro można wyróżnić trzy okresy: 1999-2000, 2001-2003, 2004-2006
 W pierwszych dwóch latach po wprowadzeniu wspólnej waluty wzrost gospodarczy
utrzymywał się na dość dobrym poziomie (2,8% i 3,8%).
 W latach 2001-2003 tempo tego wzrostu spadło i wynosiło poniżej 1% średniorocznie
 Ożywienie rozpoczęło się później niż w USA, bo dopiero w 2004 roku
 Wzrost PKB w strefie Euro w roku 2006 okazał się być zgodny z prognozami EBC i
wyniósł 2,7%
 Dobra dynamika gospodarcza po wprowadzeniu euro była przynajmniej częściowo
rezultatem reform gospodarczych podejmowanych przez kraje w celu spełnienia
warunków członkowstwa w UGiW
 Zatrudnienie w strefie euro rosło w latach 1998-2001 i stopa bezrobocia spadła z
10,8% w roku 1997 do 8,0% w 2001
 Sprzyjającym czynnikiem wzrostu PKB 1996-2000 był popyt zewnętrzny. Obroty w
handlu międzynarodowym rosły średniorocznie o 8%, a konkurencyjność eksportu
krajów UGiW wspierał niski kurs euro
 Podstawą dobrej koniunktury 1999-2000 były inwestycje
 Na spadek koniunktury 2001-2003 miały wpływ:
 Wzrost cen ropy naftowej
 Spadek aktywności gospodarczej w USA i koniunktury
gospodarczej na całym świecie
 Stagnacja obrotów w handlu międzynarodowym
 Spadek inwestycji, zapasów, eksportu i importu
 Spadek tempa wzrostu konsumpcji indywidualnej
 Spadek inwestycji następował w skutek rosnących cen ropy naftowej i kosztów
produkcji oraz spadającej stopy zysku.
 Sektorem podtrzymującym wzrost gospodarczy były usługi
 Głównymi czynnikami ożywienia w USA po recesji 2001 były konsumpcja
indywidualna i wydatki rządowe. Dużą role odegrał polityka makroekonomiczna
rządu USA, w tym obniżenie stopy procentowej i podatków
 USA – spadek konkurencyjności eksportu towarów i usług oraz deficyt rachunku
obrotów bieżących
 W roku 2003 nastąpiło ożywienie gospodarcze na świecie dzięki wzrostowi
gospodarczemu w Azji (głównie w Chinach), jednak gospodarka strefy euro
pozostawała dalej w stagnacji
 Kraje UGiW charakteryzowała w latach 2001-2003 wysoka skłonność do
oszczędzania
 Długo oczekiwane ożywienie w UE i strefie euro nastąpiło w 2004 roku. Jednak już w
następnym roku wzrost PKB spadł z 2% do 1,4%
 Poprawa nastąpiła w 2006 roku a PKB wzrosło do poziomu 2,7%
 Przyczynami zróżnicowania tempa wzrostu gospodarczego były m.in.
 Warunki naturalne
 Rozwój demograficzny
 Poziom zatrudnienia
 Produktywność czynników wytwórczych
 Preferencje konsumentów
 Krajowa polityka ekonomiczna
 Konkurencyjność eksportu
 Na zróżnicowanie tempa wzrostu gospodarczego wpływają również czynniki
zewnętrzne:
 Zmiany cen ropy naftowej
 Zmiany kursów walutowych
 Zmiany w ogólnej sytuacji gospodarczej na świecie
 Kraje UGiW w dalszym ciągu w różnym stopniu reagują na zmiany uwarunkowań
zewnętrznych
 Podstawą wzrostu PKB per capita w USA była rosnąca wydajność pracy
 W strefie euro następował spadek liczby godzin pracy na zatrudnionego a wzrost
wydajności pracy był niższy niż w USA
2. Problem spadającego tempa wzrostu wydajności pracy
2.1 Wydajnośćpracy i wkład pracy jako czynniki wzrostu gospodarczego w
strefie euro i w USA
 Tempo wzrostu wydajności pracy spadało w krajach obszaru euro od połowy lat 90
ubiegłego stulecia, a ta niekorzystne tendencja pogłębiała się w latach 2001-2005
 Przyczyny tego zjawiska:
- 14 -
















Niższe nakłady kapitałowe na jednego zatrudnionego w strefie
euro
 Niższy wzrost całkowitej produktywności czynników
wytwórczych
 Zwolnienie tempa postępu technologicznego w strefie euro,
podczas gdy w USA zdecydowanie wzrosło
Największy problem strefy euro wynika z koncentracji produkcji w dzidziach średnio
zaawansowanych technologicznie
W strefie euro głównym sektorem są usługi. Poziom zatrudnienia w usługach wynosi
około 70%
Kolejna przyczyną jest mniejsze znaczenie dziedzin opartych na wiedzy i kreujących
postęp technologiczny oraz niski poziom innowacyjności w porównaniu z USA
W ostatnich latach najszybciej rośnie zatrudnienie w usługach
W latach 1981-1990 średnioroczne tempo wzrostu PKB w USA było wyższe niż w
strefie euro
W latach 1991-1995 średnie tempo wzrostu PKB per capita wyraźnie spadło, prawie
w tym samym stopniu w USA i w Strefie Euro
W warunkach recesji spadała liczba godzin na zatrudnionego, spadała aktywność
zawodowa i rosła stopa bezrobocia
1996-2000 – tempo wzrostu PKB per capita wzrosło do 2,5% w strefie euro i 2,9% w
USA – głównym czynnikiem było rosnące tempo wydajności pracy
Druga połowa lat 90 była zapowiedzią znacznie głębszych zmian w gospodarce USA i
powiększenia przewagi nad strefą euro pod względem wzrostu gospodarczego i
wydajności pracy
2.2.2 Analiza sektorowa
Wpływ sektora usług na ogólną wydajność pracy w strefie euro
 Dynamiczny rozwój usług rozpoczął się w latach 80. a jego udział w gospodarce
strefy euro to ok. 70%
 W rezultacie wzrostu znaczenia usług spadł udział w tworzeniu wartości dodanej i w
zatrudnieniu ogółem przemysłu przetwórczego i innych dziedzin gospodarki
 Wzrost znaczenia usług ma istotny wpływ n procesy gospodarcze i ogólną sytuację
makroekonomiczną.
 Usługi są bardzie związane z rynkiem wewnętrznym
 Rozwój usług może przyczynić się do wzrostu inflacji ponieważ są one bardziej
podatne na zmiany cen niż produkty przemysłowe
 Sektor usług decyduje o możliwościach tworzenia nowych miejsc pracy, ale w strefie
euro charakteryzował się niższą niż w USA i spadającą wydajnością pracy
 Niższa wydajność pracy w porównaniu z przemysłem jest skutkiem niższej
konkurencji
 Z pośród usług rynkowych najbardziej dynamicznie rozwijały się usługi biznesowe
 Rozwój usług w strefie euro przyczyniał się do wzrostu zatrudnienia i spadku tempa
wzrostu ogólnej wydajności
 Duża przewaga USA pod względem wydajności pracy jest zauważalna we wszystkich
usługach z wyjątkiem komunikacyjnych
 Wzrost udziału usług przyczynił się do wzrostu zatrudnienia i spadku tempa wzrostu
wydajności pracy
2.2 Analiza przyczyn spadku tempa wzrosty wydajności pracy i produktywności  Największy wpływ na obniżenie tempa wzrostu wydajności pracy miały handel,
czynników wytwórczych w strefie euro
usługi finansowe i biznesowe
 Luka technologiczna w dziedzinie usług między USA i strefą euro pogłębiała się w
2.2.1 Ogólne tendencje wzrostu wydajności pracy
miarę rozwoju technologii informacyjno - telekomunikacyjnej
 Wzrost konkurencji mógłby przyczynić się do wzrostu wydajności pracy
Wydajność pracy jest podstawowym czynnikiem wzrostu gospodarczego i poziomu  Wyższa konkurencja ograniczyłaby wzrost cen usług i tendencje inflacyjne
stopy życiowej ludności w długim okresie. Wpływa na cykl koniunkturalny, kursy
walutowe, inflację, konsumpcje, inwestycje i zatrudnienie
Miernikiem produktywności jest TFP. Jest to badanie wkładu do wzrostu realnego
PKB czynników pośrednich.
Analiza sektorowa na podstawie kryterium rozwoju i wykorzystania
Niepokojącym zjawiskiem w gospodarce strefy euro była utrzymująca się od połowy
technologii informacyjno – telekomunikacyjnych ICT
lat 90. XX w negatywna tendencja charakteryzująca wzrost wydajności pracy
Dynamika wzrostu wydajności pracy w strefie euro spadła w drugiej połowie lat 90. i  Przyczyny szybszego wzrostu wydajności pracy w USA niż w UE:
ta negatywna tendencja pogłębiła się w latach 2001-2005
 Większy udział zatrudnienia w sektorze produkcji ICT w
W latach 1996-2000 i 2001-2005 najwyższe tempo wzrostu wydajności pracy miały
porównaniu z UE
Irlandia, Grecja, Austria, Finlandia oraz Francja.
 Szybszy wzrost
wydajności pracy w usługach
Tempo wzrostu wydajności pracy zdecydowanie zaniżały Hiszpania, Włochy a w
wykorzystujących technologie ICT
latach 2001-2005 dołączyła również Portugalia
- 15 -
Handel hurtowy, detaliczny i usługi finansowe przyczyniły się  Wydatki na działalność badawczo-rowojową wpływają na poziom produktywności
do obniżenia ogólnej wydajności pracy w UE
czynników wytwórczych TFP pośrednio poprzez efekt rozprzestrzeniania się
 Główną przyczyną spadającego tempa wzrostu wydajności pracy na obszarze euro
innowacyjnych procesów.
było ograniczone wykorzystanie technologii ICT
 Wzrost inwestycji i zatrudnienia w strefie euro koncentrował się poza sektorem ICT 3. Analiza wkładu pracy, kapitału i produktywności czynników wytwórczych do wzrostu
 Mniejsze wykorzystanie w UE niż w USA technologii ICT może być związane z PKB w latach 1995-2004
ograniczeniami pełnego dostępu do rynku UE
 W USA i czterech krajach strefy euro należących do pierwszej grupy (o wysokim i
średnim tempie wzrostu PKB), odnosząc się do lat 1995-2000 można powiedzieć, że
2.2.3 Aktualne tendencje i prognozy wzrostu wydajności pracy
największy skald do wzrostu PKB w USA miały wzrost TFP, Wkładu pracy i kapitału
IT.
 W usługach finansowych w dalszym ciągu nie można zauważyć wyraźnego
 Z USA mogą być porównywane Finlandia i Irlandia
przyspieszenia wzrostu wydajności pracy
 Grupę krajów o niskim wzroście PKB stanowiły Niemcy, Włochy i Francja.
 Od 2002 wzrost wydajności pracy w usługach jest wyższy niż w całej gospodarce.
 Na obecnym etapie trudno ocenić czy rosnący trend wydajności pracy utrzyma się  Wzrost gospodarczy w Niemczech miał charakter intensywny – wkład wzrostu TFP
wynosił 1,5%
jako długookresowy czy będzie to krótkookresowa tendencja związana z przebiegiem
cyklu koniunkturalnego
 We Francji sytuacja była porównywalna – głównym czynnikiem wzrostu był wkład
TFP – 1,6%
 Z prognoz wynika, że średnioroczne tempo wzrostu wydajności pracy w latach 20042010 będzie niskie i wyniesie tylko 1,1% w strefie euro
 Włochy charakteryzował prawie zrównoważony wkład do wzrostu PKB wszystkich 4
analizowanych czynników
2.2.4 Wzrost produktywności czynników wytwórczych i innowacyjności
 W skutek recesji lat 2001-2002, a w UE do 2003 największy spadek stopy wzrostu
gospodarczego wystąpił w Niemczech, we Włoszech i Francji
 Duży wkład nakładów kapitałowych w sektorze technologii ICT do wzrostu  Największa zmiana wkładu do wzrostu PKB w latach 2000-2004 polegała na ogólnym
wydajności pracy można zauważyć w USA w przeciwieństwie do krajów obszaru
spadku produktywności czynników wytwórczych TFP w strefie euro
euro
 USA w latach 1995-2004 wyróżniały się w porównaniu z Niemcami, Francją i
 Wzrost produktywności czynników wytwórczych zależy od innowacyjności.
Włochami wyższą dynamiką wzrostu gospodarczego, którego podstawą był postęp
 Poziom innowacyjności pozostaje w bezpośrednim związku z istniejącym w tej
techniczny
dziedzinie potencjałem na który składają się: poziom kształcenia i wykształcenia,  W Niemczech i Francji wzrost TFP był podobnie jak w USA głównym czynnikiem
kreowanie wiedzy, przedsiębiorczość i zdolność do innowacji
wzrostu gospodarczego, ale tylko w latach 1995-2000
 Efektywność innowacyjności polega na zdolności podmiotów gospodarczych do  Finlandia i Irlandia odniosły wyraźne korzyści z ostatniej rewolucji technologicznej
przetwarzania potencjału w dziedzinie innowacyjności w rezultaty, takie jak: wzrost
IT.
zatrudnienia w sektorach technologicznie zaawansowanych, wprowadzenie na rynek
nowych produktów, wzrost udziału w eksporcie produktów wysokiej technologii, VII. MIĘDZYNARODOWA ROLA EURO
wynalazki i patenty
 Analiza innowacyjności pokazuje wiodącą pozycję Szwajcarii, Szwecji, Finlandii, 1. Czynniki decydujące o międzynarodowym znaczeniu waluty
Danii i Niemiec z pośród krajów europejskich
 W pierwszej dziesiątce najbardziej innowacyjnych krajów europejskich jest 6 krajów  Czynniki długoterminowe
strefy euro
 Wielkość i stabilność gospodarki
 Polityka makroekonomiczna (w szczególności pieniężna)
 Finlandia i Niemcy uzyskały w UE dużą przewagę pod względem innowacyjności
 Rozwinięty, krajowy rynek finansowy i system bankowy
 W sektorze usług do najbardziej innowacyjnych należą Szwecja, Finlandia i Niemcy
 Stabilność waluty
 W raporcie W. Koka oceniono, że wzrost wydajności pracy w 40% zależy od
 Istnienie innych walut pełniących funkcję pieniądza
nakładów na B+R
światowego
 Istnienie regionalnych stref walutowych

- 16 -
 Czynniki krótkoterminowe wpływają na bieżącą sytuację na międzynarodowych
rynkach walutowo – finansowych i decydują o popycie na walutę
 Stopy procentowe
 Kursy walutowe
 Wspólna waluta przyczyniła się do wzrostu integracji gospodarek narodowych i
współzależności gospodarczej
 Strefa euro jest bardziej niezależna od zewnętrznych czynników gospodarczych i
politycznych niż pojedyncze kraje
 Waluta staje się światową, jeśli pełni funkcję poza granicami obszaru, na którym jest
emitowana i gdzie podlega prawu regulującemu jej stosowanie
 Na atrakcyjność euro wpływa pozycja gospodarcza obszaru euro w skali globalnej i
polityka pieniężna EBC
 Wyższy poziom integracji rynku finansowego UE podnosi atrakcyjność tego rynku
dla kredytobiorców i inwestorów z całego świata
 Ważnym czynnikiem decydującym o międzynarodowym znaczeniu euro jest polityka
zapewniająca wzrost gospodarczy i wewnętrzną oraz zewnętrzną stabilność
gospodarczą
 Polityka makroekonomiczna w strefie euro stanowi połączenie instrumentów polityki
pieniężnej i budżetowej, co prowadzi do niskich stóp procentowych i większej roli
automatycznych stabilizatorów koniunktury
 Zakres stosowania w transakcjach jednej waluty przyczynia się do powstawania tzw.
efektów sieci. W praktyce network effects można zaobserwować i ocenić na
podstawie znaczenia waluty w fakturowaniu transakcji, w rozliczeniach i notowaniach
na giełdach towarowych
2. Euro w funkcjach waluty światowej
2.1 Funkcje waluty światowej
 Cała uwaga w latach 70. skoncentrowana była na dolarze, a czynnikami uważanymi
za decydujące o roli waluty w fakturowaniu transakcji były: koszty transakcyjne i jej
stabilność.
 W latach 70. do czynników dołączono ryzyko kursowe
 W warunkach płynnych kursów walutowych występują dwa rodzaje niepewności:
cenowa i popytowa
 Za pierwszy formalny model analizy czynników wyboru waluty fakturowania, w
którym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku, uważa się model
Donnenfelda i Pilchy.
 Wysoka zmienność kursu walutowego powoduje, że przedsiębiorstwo eksportujące
wybiera walutę rynku sprzedaży
 Friberg włączył do modelu terminowy rynek walutowy oraz możliwość ustalania cen
w walutach krajów trzecich
 Waluta kraju trzeciego jest preferowana w fakturowaniu transakcji handlowych
wtedy, gdy kursy walut eksportera i importera charakteryzują się wyższą zmiennością
do siebie niż w stosunku do waluty kraju trzeciego
 W modelach teoretycznych ostatnich lat dodano nowe czynniki
 Udział w rynku zagranicznym kraju eksportującego
 Znaczenie zmiennych ekonomicznych (np. płac, popytu na
rynkach zagranicznych) co zmniejsza znaczenie wahań kursów
walutowych
 Rola siły gospodarki i efekt sieciowy
 Coraz bardziej dominujący udział unii walutowej w rynku powoduje że import do unii
walutowej odbywa się w walucie sprzedaży czyli euro
 Wybór waluty fakturowania ma decydujący wpływ na jej znaczenie w handlu
międzynarodowym
 Najważniejsze czynniki:
 Płynność kursów walutowych
 Elastyczność cenowa popytu
 Stabilność waluty, podatność na inflację
 Struktura rynku i poziom konkurencji
 Udział w rynku zagranicznym
 Poziom rozwoju rynku walutowego
 Przewaga gospodarcza kraju eksportera i importera
 3 główne funkcje pieniądza światowego: środek wymiany i płatniczy, miernik
wartości oraz środek przechowywania wartości
 Środek płatniczy – sfera prywatna – waluta transakcji na rynku towarów i usług,
waluta transakcji pośredniczących na rynku walutowym (waluta-waluta). Sfera
oficjalna – waluta interwencyjna władz monetarnych, legalny środek płatniczy
 Miernik wartości – sfera prywatna – wyraża wartość, waluta fakturowania i notowań
giełdowych. Sfera oficjalna – waluta referencyjna lub zaczepu, miernik kursów
2.2.2 Udział euro w fakturowaniu transakcji handlowych
walutowych
 Środek tezauryzacji – sfera prywatna – waluta finansowania i inwestycyjna. Sfera
 Rola euro w rozliczaniu i fakturowaniu transakcji w handlu międzynarodowym rośnie.
oficjalna waluta rezerwowa gromadzona przez banki centralne
Ta tendencja odzwierciedla rzeczywistą pozycję euro w międzynarodowej wymianie
handlowej
2.2 Zastosowanie euro w handlu międzynarodowym
 Udział strefy euro w handlu światowym jest prawie 2 razy wyższy niż USA
2.2.1 Czynniki decydujące o wyborze fakturowania
- 17 -
 Nastąpił wzrost udziału euro w rozliczeniach i fakturowaniu transakcji eksportowych
towarów i usług z krajami trzecimi
 W eksporcie towarów udział euro w rozliczeniach i fakturowaniu był zróżnicowany
pomiędzy krajami – można zaobserwować stabilizację udziału euro w granicach 50,
60%
 Udział euro w rozliczaniu transakcji eksportowych jest w Grecji niższy niż w innych
krajach
 Udział euro w zewnętrznym imporcie towarów i usług obszaru UGiW jest niższy w
porównaniu z eksportem
 Zastosowanie wspólnej waluty w handlu zewnętrznym krajów obszaru euro istotnie
wzrosło w latach 2001-2005.
 Oprócz nowych krajów członkowskich, euro w transakcjach handlu zagranicznego
stosują kraje kandydujące do UE oraz kraje sąsiadujące ze strefą euro
 W krajach Azji i Pacyfiku zdecydowanie dominuje dolar. Jest to wynikiem słabo
rozwiniętej współpracy UE z regionem Azji.
 Przewaga strefy euro nad USA w handlu światowym i wzrost udziału euro w
transakcjach handlowych dają podstawę do przyjęcia hipotezy, że wymiana handlowa
jest tą sferą międzynarodowych stosunków gospodarczych, w której euro ma szanse
umacniać swoją pozycję i skutecznie rywalizować z dolarem
 Tradycyjne operacje bankowe polegają na udzielaniu pożyczek zagranicznych ze
środków krajowych i otwieraniu filii w innych krajach w celu rozwijania
bezpośredniej aktywności na innych rynkach
 Operacje na rynku eurowalutowym zasadniczą różnią się od tradycyjnych operacji
bankowych:
 Są przeprowadzane poza obszarem ich emisji
 Transakcje na rynku eurowalutowym nie podlegają krajowym
regulacjom prawnym i krajowym władzom monetarnym
 Rynek eurowalutowy nie jest rynkiem przestrzennie ograniczonym do Europy i nie
odbywa się na nim handel walutami, lecz transakcje pożyczkowe o kolacyjne w
eurowalutach w skali międzynarodowej
 Obligacje zagraniczne są długoterminowymi papierami dłużnymi
 Euroobligaje są emitowane przez korporacje międzynarodowe, duże przedsiębiorstwa
krajowe oraz organizacje międzynarodowe i mogą być oferowane na rynkach
kapitałowych różnych krajów
 Drugim segmentem rynku kapitałowego jest rynek akcji. Londyn ma najwyższą
pozycję jako główny międzynarodowy rynek akcji
 Transformacja systemu finansowego strefy euro odbywa się pod wpływem czynników
o zasięgu globalnym i czynników wewnętrznych
Euro na międzynarodowych rynkach pożyczek i depozytów
2.3 Rola euro na międzynarodowym rynku finansowym
2.3.1 Zastosowanie euro na międzynarodowych rynkach walutowych
 Wprowadzenie euro spowodowało spadek obrotów na rynkach walutowych. Był to
skutek wyeliminowania transakcji z udziałem walut ESW
 Transakcje na rynku walutowym rozwijają się w ścisłym związku z sytuacją na rynku
pieniężnym i poziomem stóp procentowych
 Od lipca 2004 d0 czerwca 2005 euro pozostawało drugą walutą rynku globalnego
osiągając udział 43% w dziennych kontraktach. Udział dolara wyniósł 90%. Trzecie
miejsce przypada funtowi szterlingowi – 14%
 Udział euro w transakcjach walutowych przekroczył udział marki z 1998 roku (15%)
 Transakcje walutowe z udziałem euro poza obszarem UGiW są przeprowadzane w
Londynie i W USA
 Udział głównych walut we wszystkich transakcjach na globalnym rynku walutowym:
dolar 44%, euro 19%, jen 10% i funt 8%
2.3.2 Euro na międzynarodowym rynku pieniężno-kapitałowym
Ogólna charakterystyka rynku
 EBC wyróżnia 3 podstawowe rodzaje pożyczek:
 Pożyczki banków obszaru euro dla niebankowych odbiorców
spoza UGiW
 Pożyczki banków spoza strefy euro dla niebankowych
pożyczkobiorców z UGiW
 Pożyczki transgraniczne banków funkcjonujących poza
obszarem krajów UGiW
 Zastosowanie euro w dwóch pierwszych denominacji było w 2005 roku duże,
natomiast trzeci rynek zdominował dolar
 Banki Wielkiej Brytanii, główni pożyczkodawcy na obszarze UGiW, udzielają
pożyczek najczęściej w euro
 Udział euro na światowym rynku pieniężnym (pożyczki) jest niski. Na tej pozycji
króluje dolar 70% a euro ma 7% udziału.
 W 2006 roku euro nie umocniło swojej pozycji w żadnym z trzech wymienionych
segmentów międzynarodowego rynku pożyczek bankowych.
 Depozyty denominowane w euro w 51% były utrzymywane przez rezydentów
Wielkiej Brytanii
 Wysoki udział euro w denominacji depozytów utrzymywanych w bankach poza
UGiW wynikał z tego, że w ok. 75% były to banki Wielkiej Brytanii
 W okresie od I kwartału 2005 do IV kwartału 2006 spadł udział euro w denominacji
depozytów bankowych
- 18 -
 Rola euro na międzynarodowych rynkach pożyczek i depozytów jest zróżnicowana.
Stabilizuje swoją pozycję w Europie, ale jeśli są to pożyczki i depozyty udzielane i
lokowane całkowicie poza strefą euro, wówczas walutą denominacji jest dolar
 Na międzynarodowym rynku pieniężnym poza Europą dominuje dolar
 Po podwyżkach cen ropy (od 2003) eksporterzy dywersyfikują 06 970 swoje
inwestycje portfelowe i dokonują również inwestycji w euro
 Udział dolara w transgranicznych depozytach Rosji spadł z 84% w 2001 r. do 59% w
2006 na rzecz euro, które umacnia swoją pozycje
Euro na międzynarodowych rynkach instrumentów dłużnych
 W 2005 roku udział euro w denominacji instrumentów dłużnych wzrósł do 47% a
dolara zmniejszył się do 36,3%
 Na rynku krótkoterminowych instrumentów dłużnych udział euro miał tendencje
rosnącą, a dolar malejącą do III kwartału 2005
 Na rynku długoterminowych międzynarodowych instrumentów dłużnych (obligacje,
noty) udział dolara był na poziomie 40% a euro ok. 35%
 Tendencja udziały euro była rosnąca a dolara malejąca do połowy 2005. Od drugiej
połowy 2005 roku do IV kwartału 2006 udział euro zmniejszył się do 27,6%
 Główną przyczyną był wzrost emisji instrumentów dłuższych denominowanych w
dolarach przez rezydentów USA
 Emitentami międzynarodowych obligacji i not denominowanych w euro są głównie
podmioty sektora prywatnego
 Internacjonalizacja euro za pośrednictwem międzynarodowego rynku instrumentów
dłużnych przynosi rezultaty:
 Dobrze rozwinięty jest rynek obligacji na obszarze UGiW
 Duża aktywność w tej dziedzinie prowadzi Europejski Bank
Inwestycyjny
2.4 Zastosowanie euro w sferze oficjalnej
 Euro występuje w roli waluty równoległej w wielu krajach rozwijających się. Polega
to na stosowaniu waluty paralelnej i waluty zaczepu lub odniesienia.
 Ma to miejsce w nowych krajach UE, kandydujących do UE i w krajach bałkańskich,
w Kosowie i Czarnogórze euro jest legalnym środkiem płatniczym
 Istotny wpływ na umiędzynarodowienie waluty ma jej wybór przez władze monetarne
innych krajów jako waluty referencyjnej lub zaczepu
 Im więcej krajów prowadzi politykę kursową bezpośrednio związaną z euro, tym
większa jest rola euro w funkcji interwencyjnej i rezerw walutowych
 Euro jest walutą interwencyjną w nowych krajach UE (UE-10), w krajach bałkańskich
i ostatnio w Rosji
 40 krajów stosuje euro jako walutę zaczepu w sposób bezpośredni lub pośrednio, jeśli
euro wchodzi w skład koszyka walutowego
 Duże znaczenie UGiW w wymianie handlowej wielu krajów wpływa na stosowanie
euro w koszyku walutowym
Euro w funkcji waluty rezerwowej
 Główną walutą światowych rezerw jest w dalszym ciągu dolar
 Od 1999 roku udział dolara i euro w światowych rezerwach wynosił w granicach 90%
 Gdyby taka tendencja utrzymała się, wówczas do zrównania się udziału obu głównych
walut w światowych rezerwach doszłoby dopiero ok. 2025 roku
 Duża przewaga dolara nad euro w polityce portfela rezerw walutowych banków
centralnych jest efektem zespołu czynników:
 Większe znaczenie rynku finansowego USA
 Duże znaczenie dolara jako waluty interwencji na rynkach
walutowych
 Wzrost rezerw w Japonii, Chinach i innych krajach azjatyckich
opartych na dolarze
 W
inwestowaniu
rezerw
przeważają
instrumenty
denominowane w dolarach
 Duży udział ma polityka i udział głównych walut w Fed
3. Wpływ wprowadzenia euro na stosunki globalne
 Obszar euro stanowi ważną regionalną strefę gospodarczą, a zasady jej
funkcjonowania istotnie kształtują relacje z innymi krajami i regionami świata
 Wprowadzenie euro oraz polityka gospodarcza w strefie euro mają również wpływ na
równowagę globalną. Jest to duży problem współczesnej gospodarki światowej
postrzegany głównie jako rosnące zróżnicowanie stanu bilansów obrotów bieżących
 Rozpatrując wpływ strefy euro na równowagę globalną, można stwierdzić, że jest on
pozytywny lub co najmniej neutralny
 Dynamika gospodarki obszaru euro nie ma na tyle wysokiego tempa, aby mieć wpływ
na globalne procesy rozwojowe
 W stosunkach międzynarodowych strefa euro reprezentowana jest przez co najmniej 4
podmioty o różnym charakterze: KE, EBC, Ecofin
 Rola Komisji Europejskiej jest niewielka zarówno w organizacjach MFW i OECD jak
również we współpracy grup krajów G-7 i G-20.
 Reprezentacja UE w WTO ma mocną pozycję formalną i negocjacyjną
 Nie można stwierdzić, że strefa euro jest dobrze reprezentowana w stosunkach
międzynarodowych, co ogranicza jej możliwości wpływania na zasady multilateralnej
polityki walutowo-finansowej.
- 19 -