Referat z przedmiotu – Ekonomia integracji Europejskiej Unia
advertisement
Wyższa Szkoła Gospodarowania Nieruchomościami w Warszawie, studia niestacjonarne II rok Ekonomia Nr albumu 5707 Referat z przedmiotu – Ekonomia integracji Europejskiej Unia monetarna w Unii Europejskiej Warszawa, 2 październik 2009 rok 1 Wstęp Gdy rządy dwóch lub więcej państw decydują się na wspólną walutę, powstaje tak zwana unia monetarna. Ślady najdawniejszej unii można napotkać już 450 lat p.n.e. w starożytnej Grecji, najnowszą zaś było wprowadzenie w 2002 roku waluty zwanej euro aż w dwunastu krajach europejskich. W przeszłości o unii monetarnej mówiono też wtedy, gdy jeden rodzaj pieniądza opanował rynki pieniężne innych krajów. Współczesnym przykładem takiej wspólnoty pieniężnej może być dolar amerykański, który jest obecnie używany w wielu częściach świata. Euro ustawowo wprowadzono w 1999 roku w jedenastu państwach Unii Europejskiej, co oznaczało powstanie Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej, do której Grecja dołączyła w 2001 roku. W 2002 roku ostatecznie zastąpiono stare waluty narodowe i w Irlandii, Austrii, Hiszpanii, Finlandii, Włoszech, Portugalii, Niemczech, Holandii, Francji, Belgii, Luksemburgu i Grecji obecnie obowiązuje jedna waluta, zwana euro. Wprowadzenie euro do obiegu gotówkowego wiązało się głównie z unifikacją polityki pieniężnej i koordynacją polityki budżetowej państw członkowskich. Z piętnastu „starych państw członkowskich” Unii Europejskiej, trzy kraje nadal pozostają poza obszarem euro – Wielka Brytania, Dania i Szwecja. Rys historyczny Geneza przyjęcia przez kraje Europy Zachodniej wspólnej waluty ma zarówno wymiar polityczny, jak i gospodarczy. W 1951 roku jedynie sześć państw Europy Zachodniej podpisało Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Należy podkreślić, że w gronie tym nie znalazły się zarówno Wielka Brytania, jak i Dania oraz Szwecja, które do tej pory nie przystąpiły do Unii Gospodarczej i Walutowej. Proces zacieśniania współpracy na kontynencie był zachętą dla innych państw do przystąpienia do struktur europejskich. Dopiero w 1966 roku podjęto decyzję o rozszerzenie Wspólnoty o kolejne kraje. W 1973 roku do Wspólnoty Europejskiej dołączyły Dania, Wielka Brytania i Irlandia, a dopiero w 1995 roku Szwecja. Idea budowy unii walutowej odrodziła się na kontynencie w 1968 roku, po wprowadzeniu unii celnej oraz wspólnej polityki rolnej między krajami Wspólnot. W 1969 roku powołano 2 specjalną komisję, która miała za zadanie opracować plan utworzenia unii walutowej w ramach EWG. W 1970 roku opracowano plan, który zakładał utworzenie unii monetarnej w trzech etapach, najpóźniej do 1980 roku. Przeszkodą w rozpoczęciu realizacji planu był międzynarodowy kryzys walutowy. Pod koniec lat 80 nastąpiła intensyfikacja działań mających na celu pogłębienie i przyspieszenie współpracy walutowej pomiędzy krajami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej. W czerwcu 1988 roku pod przewodnictwem J. Delorsa utworzono Komitet, którego zadaniem było opracowanie programu tworzenia unii. Raport końcowy Komitetu Delorsa stał się podstawą sformułowania odpowiednich artykułów w Traktacie z Maastricht dotyczących współpracy walutowej między krajami członkowskimi. Raport ten proponował by Unię Gospodarczą i Walutową zrealizować stopniowo w trzech odrębnych etapach. Pierwszy etap Unii Gospodarczej i Walutowej W oparciu o Raport Delorsa Rada Europejska zadecydowała w czerwcu 1989 roku, że pierwszy etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej rozpocznie się 1 lipca 1990 roku. Z dniem tym miały zostać zniesione niemal wszystkie ograniczenia w przepływie kapitału pomiędzy państwami członkowskimi. Dodatkowe obowiązki powierzono Komitetowi Prezesów banków centralnych państw członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, który od czasu utworzenia w maju 1964 roku odgrywał coraz ważniejszą rolę we współpracy monetarnej. Decyzją Rady z dnia 12 marca 1990 roku do obowiązków Komitetu należało prowadzenie konsultacji na temat polityki pieniężnej państw członkowskich oraz dążenie do jej koordynacji w celu osiągnięcia stabilności cenowej. Podstawy prawne funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej stworzył podpisany 7 lutego 1992 roku Traktat z Maastricht. Określił on cel finalny, którym było przyjęcie wspólnej waluty, wyznaczył kalendarz tworzenia unii oraz warunki uczestnictwa w niej. 3 Drugi etap Unii Gospodarczej i Walutowej Z początkiem stycznia 1994 roku rozpoczął się drugi etap budowy UGW, którego celem było zakwalifikowanie możliwie największej liczby członków do trzeciego etapu oraz przeprowadzenie wstępnych prac przed utworzeniem Europejskiego Banku Centralnego. W dniu 1 stycznia 1994 roku powstał Europejski Instytut Walutowy i jednocześnie przestał istnieć Komitet Prezesów. Tymczasowy charakter Europejskiego Instytutu Walutowego odzwierciedlał stan integracji monetarnej we Wspólnocie. Instytut nie odpowiadał za prowadzenie polityki pieniężnej w Unii Europejskiej – leżało to w gestii władz krajowych – nie miał też uprawnień do przeprowadzania interwencji walutowych. Do podstawowych jego zadań należało zacieśnianie współpracy banków centralnych w zakresie koordynacji polityki pieniężnej oraz przeprowadzenie niezbędnych przygotowań do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych, prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i utworzenia wspólnej waluty na trzecim etapie. Instytut stanowił forum dla konsultacji i wymiany poglądów oraz informowania o zasadach prowadzonej polityki. W grudniu 1995 roku Rada Europejska uzgodniła nazwę nowej waluty europejskiej i potwierdziła, że trzeci etap rozpocznie się 1 stycznia 1999 roku. Ogłoszono także chronologiczny porządek wydarzeń, które miały doprowadzić do przejścia na euro. Scenariusz ten opierał się w znacznej mierze na szczegółowych propozycjach opracowanych przez Europejski Instytut Walutowy. W grudniu 1996 roku Europejski Instytut Walutowy przedstawił Radzie Europejskiej, a następnie opinii publicznej, wybrany projekt serii banknotów euro, które miały być wprowadzone do obiegu 1 stycznia 2002 roku. Każda moneta euro posiada na awersie tak zwaną stronę europejską, identyczną dla wszystkich krajów, jednak po drugiej stronie każde państwo Unii umieściło własne, narodowe motywy. Główne strony banknotów euro mają na sobie wyobrażenia okien i wrót, zaś na stronach odwrotnych przedstawione są mosty. Symbolizuje to europejskie dziedzictwo zabytków architektonicznych i jednocześnie otwartość oraz ideę współpracy i przepływu informacji w Unii. W celu uzupełnienia i uszczegółowienia postanowień Traktatu dotyczących Unii Gospodarczej i Walutowej, w czerwcu 1997 roku Rada Europejska przyjęła Pakiet Stabilności i Wzrostu, na który składają się dwa rozporządzenia mające na celu zagwarantowanie 4 dyscypliny budżetowej w UGW. Uzupełnienie Paktu i rozszerzenie stosownych zobowiązań przyniosła deklaracja Rady z maja 1998 roku. W dniu 2 maja 1998 roku Rada Unii Europejskiej – obradująca w składzie szefów państw lub rządów – jednogłośnie zadecydowała, że jedenaście państw członkowskich spełniło warunki uczestnictwa w trzecim etapie. Członkowie Rady osiągnęli również porozumienie co do kandydatur osób rekomendowanych na stanowiska członków Zarządu Europejskiego Banku Centralnego. Również w maju 1998 roku ministrowie finansów państw które miały wprowadzić nowa walutę, uzgodnili wzajemne kursy centralne obowiązujące w mechanizmie kursowym przyjętym do ustalenia nieodwołalnych kursów wymiany walut krajowych na euro. Wraz z powstaniem w dniu 1 czerwca 1998 roku Europejskiego Banku Centralnego, dobiegła końca realizacja zadań przygotowawczych Europejskiego Instytutu Walutowego i uległ on likwidacji. Wszelkie kompetencje w zakresie prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej przekazano Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Końcowy etap budowy Unii Gospodarczej i Walutowej rozpoczął się 1 stycznia 1999 roku dla wszystkich państw, które do połowy 1998 roku spełniły warunki uczestnictwa. Od tego momentu zaczęto wprowadzać w krajach członkowskich nową walutę euro. Warunki uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej zostały określone we wspomnianym Traktacie. Stwierdzono w nim, że każdy kraj ma zarówno prawo jak i obowiązek uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej. Członkostwo w ugrupowaniu nie jest jednak automatyczne. Każde z państw, które chciało być członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej, musiało spełnić kryteria członkostwa, które zostały nakreślone w Traktacie a uszczegółowiono je w Protokole dołączonym do Traktatu. Kryteria członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej Kryteria uczestnictwa można podzielić na trzy grupy: warunki monetarne, warunki fiskalne i pozostałe wymogi. Postanowienia Traktatu z Maastricht mówią, że do Unii Gospodarczej i Walutowej mogą przystąpić tylko te państwa, które wypełniają warunki spójności gospodarczej, a mianowicie : 5 Roczny wskaźnik wzrostu cen w państwie członkowskim nie może być wyższy niż 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej o najlepszych pod tym względem wskaźnikach. Inflacja ma być mierzona za pomocą porównywalnych indeksów cen konsumpcyjnych. Wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3% PKB. Wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB. Wysokość średniej nominalnej, długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć 2% średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w trzech krajach Unii Europejskiej o najniższym rocznym wskaźniku inflacji. Państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego przez co najmniej 2 lata musi zachować normalny przedział wahań kursów walut. W tym okresie waluta tego kraju nie może być dewaluowana w stosunku do walut innych krajów Unii Europejskiej. W Traktacie z Maastricht wymieniono jeszcze warunek konwergencji prawnej, tzn. dostosowania przepisów wewnętrznych regulujących status, cel i funkcjonowanie banku centralnego do zasad wynikających z Traktatu, a także Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Trzeci etap Unii Gospodarczej i Walutowej Od 1 stycznia 2002 roku rozpoczął się okres wdrożeniowy, w którym 12 państw należących do Unii Europejskiej wprowadzało w rozliczeniach walutowych nową walutę euro. Jako trzynasty członek od 1 stycznia 2007 roku weszła do strefy euro Słowenia, rok później dokonały tego Cypr i Malta, a 1 stycznia 2009 roku – Słowacja. Z dniem wejścia do strefy euro banki centralne tych krajów automatycznie stały się częścią Eurosystemu. Europejski Bank Centralny Europejski Bank Centralny to bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej przez 15 krajów Unii, Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem. EBC odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie 6 danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych, zapobieganie fałszerstwom banknotów, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych. Przy realizacji tych zadań EBC posługuje się Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), grupującym EBC oraz 27 banków centralnych krajów Unii Europejskiej(w tym Narodowy Bank Polski). W węższym zakresie, EBC jest bankiem emitującym wspólna walutę euro i prowadzącym politykę monetarną w Strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 15 banków centralnych krajów UE, które przyjęły walutę euro – tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwana Eurosystemem.W celach realizacji celów polityki pieniężnej EBC, wraz z narodowymi bankami centralnymi, stosuje instrumenty które dzielą się na rezerwę obowiązkową, rezerwę otwartego rynku oraz kredyt i depozyt na koniec dnia. Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła na skutek inflacji. W perspektywie średniterminowej EBC dąży do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniżej 2%.. Kontrola podaży pieniądza polega między innymi na ustalaniu stóp procentowych obowiązujących w całej strefie euro. Jest to prawdopodobnie najbardziej znany rodzaj działania Banku. Europejski bank Centralny jest niezależny w zakresie prowadzonej przez siebie polityki monetarnej na czterech płaszczyznach: Niezależność polityczna. Niezależność personalna. Niezależność finansowa. Niezależność funkcjonalna. Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) powstał w 1958 roku na mocy Traktatu Rzymskiego jako bank Unii Europejskiej udzielający długoterminowych pożyczek. Bank zajmuje się udzielaniem pożyczek dla sektora publicznego i prywatnego na projekty europejskie w dziedzinach takich jak: Spójność i konwergencja regionów UE 7 Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw Programy ochrony środowiska Badania, rozwój i innowacje Transport Energia Bank działa na terenie UE oraz w około 140 krajach na całym świecie, z którymi UE zawarła umowy o współpracy. EBI jest instytucją o charakterze nie zarobkowym, której działalność jest oparta na przesłankach politycznych. W odróżnieniu od banków komercyjnych EBI nie zajmuje się prowadzeniem kont osobistych, transakcji bezpośrednich czy udzielaniem rad z zakresu prywatnych inwestycji. EBI udziela długoterminowych pożyczek na finansowanie projektów inwestycji kapitałowych, ale nie udziela dotacji. Bank jest własnością państw członkowskich Unii Europejskiej. Działalność EBI jest finansowana za pomocą pożyczek na rynkach finansowych. EBI jest instytucją autonomiczną. Samodzielnie podejmuje decyzje w sprawach udzielania i zaciągania pożyczek – wyłącznie na podstawie jakości projektów oraz możliwości, jakie oferują rynki finansowe.. EBI ściśle współpracuje z innymi instytucjami UE, aby zagwarantować realizację celów polityki Wspólnoty. Wnioski końcowe Waluta euro ma wiele zalet, między innymi : Stabilizuje gospodarkę, Eliminuje ryzyko kursowe, Integruje i zwiększa efektywność rynków finansowych, Zalety w branży turystycznej, Powoduje wzrost liczby inwestycji oraz intensyfikacji wymiany handlowej Sprawia, że ceny w poszczególnych krajach – w perspektywie - ulegają wyrównaniu. Oprócz niewątpliwych zalet wprowadzenia waluty euro, można również wymienić szereg wad jednolitego systemu walutowego: 8 Obawa przed wzrostem cen tzw. „iluzja euro”, Powstanie spirali płacowo-cenowej, co prowadzi do zwiększania inflacji, Dodatkowe koszty (banknoty, dostosowanie systemów informatycznych, szkolenia), Utrata autonomii polityki pieniężnej nazywana przez część społeczeństw utratą suwerenności, Niedostosowanie polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego do wymogów panujących w danym kraju. W większości krajów europejskich, które zdecydowały się na przyjęcie euro, korzyści posiadania wspólnej waluty przewyższyły straty. W długim okresie pozostanie któregoś z państw członkowskich poza strefą euro, będzie się wiązało ze zbyt dużymi kosztami. Posiadanie waluty, która niewątpliwie jest konkurencyjna w stosunku do dolara amerykańskiego jako waluta międzynarodowa, powinno być głównym argumentem przystąpienia do Unii Gospodarczej i Walutowej. Bibliografia: Przy opracowaniu referatu korzystano z materiałów umieszczonych w Internecie http://www.eioba.pl/a90927/euro_w_polsce http://www.pieniądze-pl.com/umia.html http://www.newropeans.eu/spip.php?article1137&lang=pl http://www.ecb.int/ecb/history/emu/html/index.pl.html Agnieszka Królikowska – „Czy warto być poza Unią Monetarną – studium przypadku Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji”. Bank i Kredyt 4/2008 9
