Mam świadomość jak być zdrowym - Problemy Higieny i Epidemiologii

Mendera-Bożek
Probl
Hig Epidemiol
U, /Wodzisławska-Czapla
2017, 98(1): 89-91D. Kampania społeczna Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. śląskiego ...
KOMUNIKATY
ANNOUNCEMENT
99
Kampania społeczna Państwowej Inspekcji Sanitarnej
woj. śląskiego „Mam świadomość jak być zdrowym”
Social campaign of State Sanitary Inspection of Silesian Province “I am aware of how to be healthy”
Urszula Mendera-Bożek 1,2/, Dorota Wodzisławska-Czapla 1,2,3/
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
Polskie Towarzystwo Higieniczne – Oddział Śląski
3/
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
1/
2/
Artykuł jest podsumowaniem Kampanii społecznej prowadzonej w 2015 r.
oraz I półroczu 2016 r. przez Państwową Inspekcję Sanitarną woj. śląskiego
dla podniesienia stanu wiedzy i świadomości właścicieli oraz pracowników
zakładów (gabinetów) fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i innych
„sektora beauty”. W ramach kampanii przeszkolono obsługę ok. 50%
zakładów funkcjonujących na rynku tego typu usług w woj. śląskim oraz
zweryfikowano standardy postępowania i wyposażenia 34% z nich.
Zarówno wyniki badania ankietowego, jak i lustracji obiektów dowodzą
potrzeby kontynuowania takich działań kampanijnych.
Słowa kluczowe: wymogi sanitarne, zakłady fryzjerskie, kosmetyczne,
tatuażu, stan wiedzy i świadomości
© Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): 99-101
www.phie.pl
Nadesłano: 25.08.2016
Zakwalifikowano do druku: 25.01.2017
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (PIS) w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów
określających wymagania higieniczne i zdrowotne, nie
tylko w placówkach leczniczych, ale również w obiektach użyteczności publicznej.
Do grupy obiektów użyteczności publicznej
należy zaliczyć m.in. zakłady (gabinety) fryzjerskie,
kosmetyczne i tatuażu oraz inne tzw. „sektora beauty”.
Wyniki blisko 4,2 tys. kontroli przeprowadzonych
w 2014 r. przez PIS w placówkach pielęgnacji urody
na terenie woj. śląskiego wskazały na braki w zakresie
wiedzy na temat zakażeń krwiopochodnych, przestrzegania zasad higieny czy procedur dekontaminacji
narzędzi oraz sprzętu, mimo że zakłady te powinny
być traktowane jako typowe gabinety zabiegowe, gdyż
ryzyko zakażenia jest tam wysokie i realne. Stąd zrodziła się potrzeba zorganizowania i przeprowadzenia
kampanii społecznej pod hasłem „Mam świadomość
jak być zdrowym”. W ramach I etapu kampanii
The article is a summary of the social campaign conducted in 2015 and
the first half of 2016 by the State Sanitary Inspection of the Silesian
province aimed to increase the level of knowledge and awareness of owners
and employees of hairdressers, cosmetic salons, tattoo parlors and other
‘beauty’ sector facilities. The campaign trained the employees working in
about 50% of the facilities operating on the market of such services in the
region and verified standards of professional procedures and equipment
in 34% of them.
Both the results of the survey as well as of the inspection of the facilities
demonstrate the need to continue such campaigning activities.
Key words: sanitary requirements, hairdressers, cosmetic salons, tattoo
parlors, knowledge and awareness
Adres do korespondencji / Address for correspondence
lek med. Urszula Mendera-Bożek
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
ul. Raciborska 39, 40-074 Katowice
tel. 32 351 23 00, e-mail: [email protected]
w latach 2015-2016 w woj. śląskim przeprowadzono
szkolenia w zakresie zagrożeń epidemiologicznych
związanych ze świadczeniem usług higienicznych
i upiększających dla pracowników „sektora beauty”,
na których przedstawiano zasady higieny, omówiono profilaktykę zakażeń krwiopochodnych, zasady
prowadzenia sterylizacji, dezynfekcji, prawidłowe
postępowanie ze sprzętem jednorazowego użycia itp.
W szkoleniach tych uczestniczyło ponad 3,6 tys. właścicieli lub pracowników z ok. 50% zakładów ‘sektora
beauty’ spośród 6.765 zarejestrowanych w ewidencji
PIS woj. śląskiego. Szkolenia spotkały się z najmniejszym zainteresowaniem przedstawicieli zakładów
odnowy biologicznej, spośród których udział wzięło
zaledwie 11,5% zakładów. W największym odsetku
dopisali na szkoleniach przedstawiciele zakładów
kosmetycznych (64,7%), tatuażu oraz wielospecjalistycznych (po 50,9%) i fryzjerskich (44,8%).
Przed każdym z 91 przeprowadzonych szkoleń
uczestnicy wypełniali ankietę dotyczącą warynków
panujących w ich gabinecie (zakładzie). Odpowia-
100
Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): 99-101
dali również na pytania oceniające ich stanu wiedzy
z zakresu tematów poruszanych na szkoleniu. Wyniki
badania ankietowego były podstawą do oceny i analizy
funkcjonujących zakładów przed kolejnym etapem
kampanii.
Ankietowani nie mieli problemów z udzieleniem
odpowiedzi na pytania dotyczące spraw związanych
z dopuszczeniem zakładu do użytkowania i wyposażenia pomieszczeń. Większość zakładów fryzjerskich,
kosmetycznych, tatuażu, odnowy biologicznej oraz
świadczących więcej niż jedną z ww. usług (średnio
88,2%) posiadało w zakresie wszystkich świadczonych
usług opinię sanitarną dopuszczającą do użytkowania
w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych,
wydaną przez właściwych Państwowych Powiatowych
Inspektorów Sanitarnych (PPIS) woj. śląskiego, jak
również miała zapewnioną odpowiednią ilość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Najlepiej w tym
względzie wypadły zakłady tatuaży, gdzie 92,9%
z nich posiadało taką opinię, wielospecjalistyczne
(90,8%). Nieco rzadziej taką opinię posiadały zakłady
kosmetyczne (87,5%), fryzjerskie (86,5%); najgorzej
sytuacja przedstawiała się wśród gabinetów odnowy
biologicznej (83,3%).
Punkty wodne w większości niniejszych zakładów
(średnio 87,2%) były właściwie wyposażone w podajniki z mydłem w płynie, ze środkiem dezynfekcyjnym,
na ręczniki jednorazowego użycia oraz środek do pielęgnacji rąk. Najlepiej w tym względzie wypadły zakłady
kosmetyczne (91,1%), wielospecjalistyczne (90,1%)
i tatuaży (89,3%). Znacznie rzadziej w takie podajniki były wyposażone zakłady fryzjerskie (84,6%),
a najgorzej gabinety odnowy biologicznej (81,3%).
W zakładach tatuażu korzysta się głównie ze
sprzętu jednorazowego użycia, natomiast w pozostałych zakładach ze sprzętu jednorazowego, jak i wielorazowego użycia. Wykazano, iż ze sterylizatorów
parowych korzysta ok. 17% zakładów kosmetycznych
oraz świadczących więcej niż jedną usługę, natomiast
w większości tych zakładów używa się niewłaściwych
urządzeń do sterylizacji sprzętu wielokrotnego użycia
naruszającego ciągłość tkanki, gdzie 27% zakładów
korzysta z urządzeń kulkowych, 18,3% korzysta
z urządzeń UV. Tylko niewielka ilość zakładów zleca
na zewnątrz usługę sterylizacji sprzętu (tab. I).
Ponad połowa zakładów zadeklarowała, iż pierze
brudną bieliznę i odzież roboczą lub ochronną w domach prywatnych. W zakładzie bądź poza zakładem
(w pralni zewnętrznej) wykonuje przedmiotową usługę
tylko niewielka (ok. 4%) ilość zakładów (tab. I). Czysta
bielizna przechowywana jest w wydzielonych pomieszczeniach lub zamykanych szafach (77,7%), natomiast
brudna bielizna jest gromadzona w wydzielonych pomieszczeniach lub zamykanych pojemnikach (73,5%).
Ponad 65% ankietowanych zakładów deklaruje, że
posiada opracowane i wdrożone procedury postępowania ze sprzętem wielokrotnego użycia, dekontaminacji
rąk, dekontaminacji pomieszczeń i urządzeń. Najlepiej
w tej grupie obiektów wypadły zakłady kosmetyczne
(84,1%), tatuażu (81,0%) oraz wielospecjalistyczne
(74,9%), a najgorzej zakłady fryzjerskie, gdzie zaledwie co drugi posiadał i wykorzystywał takie procedury
(53,2%) i tylko co trzeci gabinet odnowy biologicznej (38,9%).
Odpady komunalne były gromadzone w zbiorczych, głównie zamykanych kontenerach na zewnątrz
zakładu; wewnątrz zakładów odpady komunalne były
gromadzone w przeważającej większości w zamykanych pojemnikach wyposażonych w worki foliowe
– ponad 88% zakładów.
Zgodnie ze złożonymi deklaracjami tylko niespełna co drugi zakład we właściwy sposób gromadził
odpady niebezpieczne oraz posiadał umowę na odbiór
odpadów niebezpiecznych z firmą posiadającą wymagane zezwolenie. Właściwe postępowanie z odpadami
niebezpiecznymi prowadziły prawie wszystkie zakłady
tatuażu (92,9%). Takie procedury spełniało tylko
2/3 zakładów kosmetycznych (60,5%) oraz niespełna co drugi zakład wielospecjalistyczny (42,7%).
Niestety, w zakładach odnowy biologicznej (11,1%)
i fryzjerskich (3,4%) takie procedury były spełnione
bardzo rzadko.
Tabela I. Miejsce wykonywania sterylizacji oraz prania brudnej bielizny i odzieży roboczej (%)
Table I. Place of sterilization and washing dirty linen and workwear (%)
Zakłady /Facilities
Miejsce /Place
wielospecjalistyczne odnowy biologicznej
/multidisciplinary
/wellness
tatuażu
/tattoo
kosmetyczne
/cosmetic
fryzjerskie
/heirdressers
14,3
42,6
31,0
sterylizacja /sterylization
w zakładzie /in facility
47,3
19,4
poza zakładem /outside facility
12,2
5,6
brak deklaracji /no declaration
40,5
75,0
85,7
20,7
5,8
36,7
63,2
pranie brudnej bielizny i odzieży roboczej / washing dirty linen and workwear
w domu /at home
84,8
88,8
50,0
89,5
94,0
poza zakładem /outside facility
8,4
2,8
7,1
3,5
3,2
w zakładzie /in facility
6,8
8,4
3,3
2,8
brak danych /no data
42,9
3,8
Mendera-Bożek U, Wodzisławska-Czapla D. Kampania społeczna Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. śląskiego ...
Pomimo uproszczenia formy ankiet, badania
wykazały, iż ankietowani nadal mieli największe
problemy z wypełnieniem odpowiedzi dotyczących
zasad dekontaminacji narzędzi (mylone były pojęcia
dezynfekcja i sterylizacja sprzętu), jak również problematyczne okazały się pytania z zakresu higieny pracy.
Średnio, ponad połowa zatrudnionych w zakładach
pracowników posiadała aktualne orzeczenia lekarskie
stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do
wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy.
Jedynie co trzeci pracodawca (33,7%) dokonał oceny
ryzyka zawodowego w zakładzie, uwzględniającego
m.in.: klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników
biologicznych, informację dotyczącą potencjalnego
działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego
czynnika biologicznego oraz informacje o niebezpiecznych właściwościach czynnika chemicznego. W zaledwie niespełna 10% zakładów był prowadzony rejestr
pracowników narażonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych, zaklasyfikowanych do 3 lub
4 grupy zagrożenia. W połowie zakładów substancje
chemiczne lub ich mieszaniny były oznakowane
w sposób widoczny i umożliwiający identyfikację;
substancje chemiczne były przechowywane w oryginalnych opakowaniach.
W co drugim zakładzie pracodawcy zapewniali
pracownikom niezbędne środki higieny osobistej,
których rodzaj i ilość była dostosowana do rodzaju
i stopnia zanieczyszczenia ciała przy określonych
pracach. W 3/4 zakładów pracownicy mieli zapewniony system udzielenia I pomocy w razie wypadku
oraz środki do udzielenia takiej pomocy. Niespełna
co drugi pracodawca (45%) zapewniał, iż są dostępne dla pracowników instrukcje bhp, stanowiskowe,
uwzględniające informacje zawarte w kartach charakterystyki.
Podobnie sytuacja przedstawia się w gabinetach
(zakładach) stosujących „samozatrudnienie”, gdzie
43% osób wykonujących usługi posiadało aktualne
orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na określo-
101
nym stanowisku. Dla każdej posiadanej (stosowanej)
substancji i mieszaniny niebezpiecznej, substancji lub
mieszaniny stwarzającej zagrożenie, w ponad 60% zakładów tatuażu znajdowała się karta charakterystyki.
W niespełna 40% zakładów substancje chemiczne lub
ich mieszaniny były oznakowane w sposób widoczny
i umożliwiający identyfikację, jak i były przechowywane w oryginalnych opakowaniach.
W okresie od lipca 2015 r. do połowy stycznia
2016 r. został przeprowadzony II Etap Kampanii.
Polegał on na wizytacji zakładów, których właściciele
(pracownicy) uczestniczyli w etapie I Kampanii –
przez upoważnionych pracowników PIS, celem weryfikacji wdrożenia przez przedstawicieli zakładów,
właściwych zasad postępowania podczas świadczenia
usług, jak również zapewnienia właściwych warunków
sanitarnych na podstawie wiedzy zdobytej podczas
szkoleń, pod kątem spełnienia wymogów stawianych
przepisami prawa. Jedynie tylko 34% (748) „przeszkolonych” zakładów poddało się ocenie. Pozytywnie
weryfikację przeszło jedynie 62% – 461 zakładów
uczestniczących w Kampanii zostało pozytywnie
ocenionych. Problemem okazała się niewielka liczba
zakładów, która dobrowolnie zdecydowała się poddać ocenie przez pracowników PIS, w stosunku do
liczby przeszkolonych. Sytuacja była zróżnicowana
na terenie różnych PPIS woj. śląskiego. Na przykład,
w niektórych powiatach przy bardzo małym odsetku
poddających się weryfikacji (5% przeszkolonych) aż
83% zakładów (gabinetów) zostało ocenionych pozytywnie. Z kolei, w innych powiatach, gdzie zweryfikowano aż 82% „przeszkolonych” zakładów, z których
jedynie tylko 8% oceniono pozytywnie.
Jak je rozpoznać? Zakład (gabinet), który pomyślnie przeszedł wizytację otrzymywał stosowne
zaświadczenie wystawione przez właściwego PPIS
oraz naklejkę z logo Kampanii. Ponadto został wpisany na listę gabinetów sektora „beauty” pozytywnie
ocenionych przez PIS. Wykaz takich pozytywnie zaopiniowanych zakładów (gabinetów) znajduje się na
stronie: http://www.wsse.katowice.pl/zaklady.php.