PRZEDSIĘBIORSTWO W GOSPODARCE RYNKOWEJ Przedsiębiorstwo jest najskuteczniejsze jako koordynator działalności gospodarczej z 3 powodów” - realizuje mniejsze koszty transakcyjne - może osiągać tzw. korzyści skali - osiąga korzyści z zespołowego wytarzania, dzięki czemu specjalizacja może być sprowadzona do poszczególnych stanowisk pracy W przedsiębiorstwie podejmowane są decyzje dotyczące: - jakie dobra albo usługi wytworzyć - jakich czynników i w jakich proporcjach użyć - jaką wielkość produkcji wybrać - jaką wyznaczyć cenę za produkty lub usługi CENA- jest to cokolwiek z czego dana osoba musi zrezygnować w zamian za jednostkę nabywanego dobra lub usługi zakupionej, otrzymanej lub spożytej. Przy stanowieniu ceny najczęściej wykorzystuje się 3 poziomy odniesień: 1. funkcja kosztów, która wyznacza dolną granicę ceny 2. popyt, który wyznacza górną granicę ceny 3. ceny produktów konkurencyjnych, które wyznaczają środkowy przedział cen KOSZT- to wartość nakładów poniesionych na wytworzenie określonej produkcji nakłady natomiast to zużycie zasobów wytwórczych dające się wyrazić w jednostkach naturalnych. Jeżeli do wartości nakładów dodamy wydatki nie generowane przez zużycie zasobów, takie jak czynsze, płacone odsetki, niektóre podatki czy składki ubezpieczeniowe to otrzymamy pojęcie kosztów. Czynnik produkcji zużyty do wytworzenia 1 produktu nie może być użyty do produkcji innego produktu. Stąd pojęcie pominiętych sposobności. Może być ono użyte do definiowania kosztów. KOSZT ALTERNATYWNY (EKONOMICZNY)- to suma korzyści utraconych przez wybór określonego użycia czynników wytwórczych, częściej jednak w praktyce występuje koszt rachunkowy. NAKŁADY I WYDATKI ZWIĄZANE Z DANĄ PRODUKCJĄ Do wytworzenia określonego produktu używa się wielu czynników, które mogą się zmieniać zarówno co do ogólnej wartości, jak i co do proporcji między nimi. Z teoretycznego punktu widzenia w kalkulacji kosztów wyodrębnia się okres krótki (zużycie przynajmniej 1 czynnika pozostaje niezmienione, czynnik ten nazywa się stałym) i długi (wszystkie czynniki zmieniają się i nie ma ich podziału na stałe i zmienne). Wytwarzany produkt może być rozpatrywany: - po pierwsze – jako całkowity, ujmowany poprzez ogólną wielkość produkcji w danym okresie - po drugie – jako przeciętny, obrazujący ilość wytworzonego produktu całkowitego, przypadającą na jednostkę danego czynnika produkcji (jeżeli np. produkcja całkowita wynosi 50, godziny pracy- 10 to produkt przeciętny- 50/10=5) - po trzecie – jako krańcowy, który pokazuje zmiany wielkości produktu całkowitego wynikającą ze zmiany nakładów o 1 jednostkę. Przy niezmiennych proporcjach czynników wytwórczych występuje tzw. prawo malejących przychodów głoszące, że jeżeli ilość nakładu danego czynnika rośnie podczas gdy ilości pozostałych czynników są nie zmienne to po osiągnięciu pewnego punktu dodatkowe jednostki tego czynnika będą dodawać coraz mniej do całkowitej wielkości produktu. W prostszym ujęciu- jeżeli jest jeden czynnik stały i jeden zmienny to musi być osiągnięty taki punkt, powyżej którego produkt krańcowy maleje w dalszym momencie spadając poniżej punktu przeciętnego. Do wytworzenia określonej ilości produktu mogą być użyte różne kombinacje czynników np. j. k a p i t a ł u 6 5 4 3 24 23 20 17 35 32 28 24 42 39 35 30 47 42 40 35 51 48 44 38 54 linie jednakowego produktu 51 47 42 2 14 19 24 26 32 35 1 5 12 18 21 23 24 1 2 3 4 5 6 j. p r a c y Krzywe jednakowego produktu zwane są izokwantami, zbiór takich linii to funkcja produkcji. Krzywa jednakowego produktu jest zestawieniem różnych ilości czynników wytwórczych, które są zdolne wytworzyć daną wielkość określonego produktu. Krzywe jednakowego produktu, z których każda przedstawia określoną wielkość produkcji mają 3 główne właściwości: - nie mogą się przecinać - zwykle opadają w prawo w dół ponieważ przy dodatnim produkcie krańcowym zarówno pracy jak i kapitału ujęcie jednego czynnika musi być rekompensowane drugim - są wypukłe względem początku układu współrzędnych WYKŁAD 1 Ekonomia zajmuje się społecznym procesem gospodarowania. Na proces gospodarowania składa się: - produkcja – obejmuje wydobywanie, przetwarzanie, przechowywanie w czasie i przemieszczanie w przestrzeni. - wymiana – oznacza, że jest w każdej dziedzinie określona liczba osób zajmująca się określony wyrobem i pomiędzy sobą wymieniają się. - podział – rozprowadzanie pomiędzy szczególne branże (szkolnictwo) regiony (województwa) - konsumpcja – proces zaspokajania potrzeb W społecznym procesie gospodarczym biorą udział podmioty gospodarcze: - gospodarka narodowa - przedsiębiorstwa (spółdzielnie) - gospodarstwa domowe Podmioty gospodarcze podejmują samodzielnie decyzje o różnym zasięgu. Ekonomia dzieli się na: 1. MIKROEKONOMIĘ – decyzjami przedsiębiorstw i gospodarstw domowych 2. MAKROEKONOMIĘ – zajmuje się takimi rzeczami jak normowanie w skali gospodarki narodowej System to zintegrowany, dynamiczny zbiór elementów tak zorganizowany, że funkcje poszczególnych elementów składają się na funkcje systemu jako całości. Zintegrowany ponieważ jest powiązany wewnątrz silniej niż z otoczeniem. Dynamiczny bo jest w ruchu, każdy element czemuś służy. Funkcje systemu są zmienne, ich liczba też jest zmienna, zadania poszczególnych elementów też są zmienne. Podstawą działania systemu (siłą sprawczą) jest pobór, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji. Cztery grupy systemów finansowych: - inwestycje finansowe (np. giełda, dom maklerski, bank) - rynki finansowe (obrót akcjami, obligacjami, pieniędzmi) - instrumenty finansowe (obligacje, weksle) - zasady działania instytucji, rynków, instrumentów. W ramach systemu działają: 1.) kapitał (suma wartości angażowanych w celu osiągnięcia nadwyżki) - widzialny- poddający się ewidencji ilościowy = kwantyfikatywny jakościowy = kwantatywny black box (nieprzejrzysta) K→ black box→ Kَ Kَ > K Kَ/K= efektywność - lokalizacja – kapitał niewidzialny (ma zawierzenie dla osiągnięcia) znak firmowy kwalifikacje menadżerskie pozycja rynkowa dojście do źródeł informacji - społeczny – ogół stosunków zaufania między uczestnikami transakcji większy kapitał to niższe koszty transakcji kapitał jest przedmiotem własności. Własność- właściciela rzeczy identyfikuje się według funkcji jakie względem tej rzeczy spełnia, właścicielem jest się na tyle ile posiada się wyłączność w spełnianiu funkcji. Funkcje: - właściciel wyznacza cel użycia przedmiotu własności - właściciel organizuje to użycie - zawłaszcza korzyści płynące z użycia - rozporządza rzeczą mogąc ją sprzedać, darować, wydzierżawić czy przekazać jako spadek Potrzeby to uświadomione, zarazem realne pragnienia ludzi. Podział potrzeb wg Maslov’a: - wyższego rzędu- nie muszą być spełnione - niższego rzędu (podstawowe)- muszą być spełnione Potrzeby zwiększają się bardzo szybko z dwóch powodów: - ludności jest coraz więcej - każdy z ludzi potrzebuje coraz więcej Potrzeby są zaspokajane przez dobra te zaś ze względu na sposób pozyskiwania. Dobra dzielimy na dobra wolne i produkty. - dobra wolne czerpie się z natury bez dodatkowych wysiłków - produkcyjne do wytwarzania usług lub dóbr Ze względu na przeznaczenie dzieli się na produkcyjne i konsumpcyjne. Produkcyjne: a. b. środki trwałe – występują w wielu cyklach produkcji, stopniowo się zużywając i przenosząc swoją wartość na kolejne partie produktów środki obrotowe – zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i całą wielkość jednorazowo przenoszą na wytworzoną partię produktów Definicja prawna oparta o dwa kryteria. Środek trwały to taki, którego okres użytkowania jest dłuższy od 1 roku i jego cena jest wyższa od X zł. (w zależności od inflacji, obecnie X=2,5 tys.zł.). zużycie środków trwałych jest dwojakiego rodzaju: - fizyczne – ścieranie się, korozja - ekonomiczne (moralne)- wynika z postępu techniki i technologii, z tego, że pojawiają się nowe środki o podobnym przeznaczeniu ale szerszych funkcjach i lepszych parametrach użytkowych. Pomiar zużycia środka trwałego może być dokonany: - metodą czasową – gdy okres eksploatacji ustala się w latach i oblicza się ostęp zużycia stosownie do upływu czasu - metodą produkcyjną – gdy długość eksploatacji ustala się w potencjalnych możliwościach przebiegu, wymaga ewidencji użytkowania dla każdego środka oddzielnie. Może zużywać się w jednakowym tempie w okresie czasu bądź nie. zużycie w % progresywne proporcjonalne regresywne t Szybciej środek trwały zużywa się w pierwszych latach. Najczęściej przyjmuje się zużycie proporcjonalne metodą czasową. Czynniki produkcji: - ziemia - kapitał – wartość poza ziemią i pracą - praca – poddająca się kwantyfikacji (pomiarowi) – można ją zmierzyć np. podając wartość wynagrodzeń - przedsiębiorczość (organizacja) HANDEL ZAGRANICZNY Funkcje: 1. realizacja obrotów niezbędnych 2. realizacja obrotów komparatywnych 3. transformacja struktury produktu krajowego brutto, tak aby podaż była dostosowana do popytu 4. wykorzystanie inwestycji ad 2. Teoria kosztów komparatywnych to inaczej teoria kosztów porównawczych. Koszty komparatywne polegają na tym , że koszt wytworzenia towaru wyraża się w module kosztowym innego towaru. 400h A B x 4h 5h 400h = A B Σ x160 40x 32x 72x y 8h 20h x= 1/2y, y=2x x=1/4y, y=4x y240 30y 12y 42y A x=0x y=50y B x=80x y=0y Σ x=80 y=50 korzyść 8x + 8y A= 30y + 40x (bo zostaje na wymianę 20x a y=2x więc 40 y) B= 40x + 20y (bo za 40x dostanie 20y) Σ 80x 50y Formy handlu zagranicznego 1. import- polega na przywozie towarów z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym, obejmuje też przyjęcie usług od cudzoziemców 2. eksport- to wywóz za granicę towarów gotowych pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu przetworzonych w kraju w celu sprzedaży oraz świadczenie usług cudzoziemcom. Znaczne przetworzenie to takie, w skutek którego produkt przemieszcza się do innej pozycji taryfikatora celnego. 3. handel tranzytowy- sprowadza się wyłącznie do obrotu towarowego, tu usługi nie wchodzą w rachubę i dotyczy sytuacji, w której siedziba firmy realizująca transakcję kupna-sprzedaży nie znajduje się ani w kraju importera ani eksportera. Do form pomocniczych zalicza się obrót uszlachetniający i reparacyjny, obrót licencjami i know-how, franchising, transakcje wiązane, kompensacyjne i barterowe, obrót projektami inwestycyjnymi oraz inwestycje bezpośrednie. W handlu zagranicznym występują formy rynków zorganizowanych: targi, giełdy, akcje, przetargi i wolne obszary celne. Import i eksport występują w formach bezpośredniej i pośredniej: - bezpośrednia- jest realizowana z pominięciem pośrednika w handlu zagranicznym 1. eksport bezpośredni ma cechy następujące: - głównie dotyczy dóbr inwestycyjnych - wymaga bezpośredniego kontaktu producenta z klientem - producent powinien mieć dobrą znajomość rynków zagranicznych - musi prowadzić własną akwizycję - w strukturze organizacyjnej winien się mieścić własny dział eksportu - potrzebny jest własny magazyn wysyłkowy, własny serwis i magazyn części zamiennych - rośnie zaangażowanie kapitału bo często konieczne są kredyty dla kupującego - producent ponosi wysokie kredytowe eksport pośredni - producent sprzedaje towary w kraju dla pośrednika - dystrybucją zajmuje się pośrednik - pośrednik musi znać sieci sprzedaży i drogi transportu w różnych krajach - pośrednik ma szansę specjalizować się w sprzedaży określonych produktów lub na określone rynki - pośrednik żąda prawa wyłącznej sprzedaży - występuje ryzyko błędnych informacji o popycie - jest preferowany przez średnie przedsiębiorstwa, także przy sprzedaży towarów seryjnych oraz w przypadkach niewielkich bądź.... - producent nie musi angażować własnego kapitału na cele składowania i dystrybucji. Import bezpośredni: - najczęściej w przypadku surowców i półfabrykantów - bezpośredni kontakt z dostawcą - własny oddział zagraniczny, własna akwizycja, własne badanie rynku - wymagany jest magazyn importowy - importer ponosi ryzyko transportowe - konieczne jest większe zaangażowanie kapitału import pośredni: - nieregularny lub w małych ilościach - rozproszony z różnych krajów - korzystniejsze ceny bo pośrednicy kupują masowo - stała gotowość dostaw - nie trzeba szukać źródeł zaopatrzenia - pośrednik bardziej przystosowuje towar do potrzeb odbiorcy Przedmiotem handlu tranzytowego są zwykle towary masowe lub seryjne. Firmy zawierają transakcje, mieszczą się najczęściej w międzynarodowych centrach handlowych lub wielkich portach. Handel tranzytowy uzasadnia: - nieznajomość niektórych rynków - trudny dostęp (np. ze względów politycznych) - wysokie cła - wykorzystywanie preferencji np. bezcłowych kontyngentów Od handlu tranzytowego trzeba odróżnić tranzyt rozumiany jako transport obcych towarów przez terytorium danego państwa. Obrót uszlachetniający- polega na wysyłaniu za granicę produktu lub niewykończonego w celu dalszej obróbki lub wykończenia zewnętrznego. Obrót reparacyjny- polega na wysłaniu za granicą produktu w celu wykonania naprawy Transakcje wiązane to takie, w których zakup lub sprzedaż określonych dóbr są uzależnione od sprzedaży lub zakupu innych dóbr. Od nich należy odróżnić transakcje kompensacyjne polegające na wymianie towaru za towar bez regulowania należności w dewizach. Tylko nieznaczna część jako nadwyżka może być rozliczona w formie pieniężnej. RYNEK jest formą poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi próbującymi sprzedać i kupić towar. W życiu codziennym rynek jest postrzegany jako nieskończenie duża liczba rynków indywidualnych na poszczególne rodzaje dóbr, które są przedmiotem zainteresowania nabywców. Cechą charakterystyczną rynku jest to, że doprowadza on do kontaktu kupujących i sprzedających, w wyniku czego kształtuje się określona cena. Cena ta wywiera wpływ zarówno na decyzje konsumentów, jak i producentów. Rynek dzieli się ze względu na: 1. zasięg np. krajowy, lokalny, międzynarodowy 2. na szczebel obrotu towarowego: zbytu, skupu, hurtowy, detaliczny 3. na stopień nierównowagi między wielkością zapotrzebowania a wielkością zaoferowanej w sprzedaży produkcji: - rynek sprzedawcy (producenta)- gdy wielkość zapotrzebowania na towary przewyższa wielkość produkcji. Powoduje to niedostateczne zaspokojenie potrzeb, brak dbałości o jakość i obniżenie kosztów, brak tendencji do wprowadzania innowacji, pojawia się spekulacja, ceny rosną. - rynek nabywcy (konsumenta)- gdy następuje nadwyżka zapotrzebowania wielkości produkcji, producenci konkurują o nabywcę, tworzą się zapasy towarów u producentów, ceny spadają 4. przedmiot obrotów: - towarów i usług - pracy - finansowy: kapitałowy, pieniężny 5. stopień zrealizowania transakcji: - rynek zorganizowany – towar jest wystandaryzowany (giełda papierów wartościowych) - rynek niezorganizowany – (bazar) 6. przedmiot transakcji np. rynek meblowy, samochodowy, AGD POPYT- to takie zainteresowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego odpowiednią sumą dochodu pieniężnego. Dobra mogą mieć charakter: - substytucyjny- mogą wzajemnie się zastępować - komplementarny- wzajemnie się uzupełniają (np. rośnie popyt na samochody więc wzrośnie i na benzynę, oleje czy części zamienne) Popyt jest funkcją wielu zmiennych: - wysokości realnych dochodów - poziomu ceny danego dobra - poziomu cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych - oczekiwań zmian cen, dochodów i preferencji konsumenta - indywidualnych preferencji konsumenta (reklama, moda, tradycja, przekonania religijne) - czynniki społeczne (liczność populacji, różne przekroje społeczne np. kobiety- mężczyźni) - pozacenowe warunki sprzedaży (serwis, raty) - interwencjonizm państwa np. gdy jest ulga budowlana to buduje się więcej mieszkań PRAWO POPYTU- to funkcjonalna zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej. Przeważnie jest tak że wraz ze wzrostem ceny popyt spada. Nie musi jednak tak być. Gdy rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt to mamy do czynienia z przypadkiem Giffena (dotyczy on dóbr podstawowych). Może także wystąpić przypadek Veblena w odniesieniu do niektórych dóbr luksusowych, jest to tzw. efekt snoba (kupuje by się dowartościować). Mamy także do czynienia z popytem spekulacyjnym czyli wraz z ceną popyt wzrasta ale dlatego, że konsumenci przewidują, że ceny w najbliższym okresie będą nadal wzrastać lub na odwrót- spada cena i popyt bo ceny będą nadal spadać. PODAŻĄ są to ilości dobra, które producenci są gotowi dostarczyć po różnych alternatywnych cenach. Podaż wzrasta wraz ze wzrostem cen, ponieważ producent chce sprzedawać jak najdrożej więc gdy wzrasta cena to jest to dla niego bardziej opłacalne i zwiększa wtedy produkcję i podaż na rynek. Podaż może zmienić się nie tylko pod wpływem zmian cen, ale także pod wpływem innych czynników pobudzających. Gdy ceny surowców spadają a cena gotowego surowca się utrzymuje wtedy produkcja staje się bardziej opłacalna (większy zysk) i może wzrosnąć podaż. Jeśli natomiast ceny surowców wzrastają to i koszty wytwarzania wzrastają i produkcja staje się mniej opłacalna więc podaż maleje. Podaż zależy także od: - technologii - celów działania firm - opłacalności produkcji innych dóbr, które z danym dobrem konkurują o zasoby wytwórcze - oczekiwań - czynników losowych (katastrofy, urodzaje) - interwencjonizmu państwa (cła, rozwiązania dotyczące norm) Inflację definiuje się jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi nabywane przez ludność. Wyróżniamy dwa rodzaje inflacji: inflacja ciągniona przez popyt inflacja pchana przez koszty Inflacja ciągniona przez popyt występuje najczęściej w okresach wojen, kiedy olbrzymie wydatki państwa na zbrojenie i wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych powodują szybki, nieraz wręcz gwałtowny wzrost cen. W krajach gospodarczo mniej rozwiniętych inflacja popytowa obejmuje najpierw ceny artykułów żywnościowych pochodzenia rolniczego. Wynika stąd, że podaż produktów rolnych w tych krajach jest mało elastyczne, zależna od cyklu przyrodniczego lub biologicznego. Rosną zarobki- zwiększa się popyt na artykuły żywnościowe- podaż tych produktów reaguje z opóźnieniem na popyt- rosną ceny artykułów- wzrost kosztów utrzymania – chęć większych zarobków. Ponieważ płace stanowią istotny element kosztów produkcji, ich wzrost wpływa na wzrost cen innych artykułów. W ten sposób inflacja ciągniona przez popyt przenosi się na inflację pchaną przez koszty. Według teorii inflacji kosztowej odpowiedzialność za inflacyjny wzrost cen ponoszą bądź związki zawodowe, które wymuszają wzrost płac nominalnych i wynikający stąd wzrost kosztów wytwarzania, bądź monopole, które zwiększają swoje zyski przez podwyższanie cen wytwarzanych produktów. Inflacja kosztowa może wynikać z przyczyn egzogenicznych, tzn. zewnętrznych w stosunku do warunków gospodarki krajowej lub być rezultatem wzrostu cen surowców na rynku międzynarodowym. Przyczyny inflacji mogą mieć też charakter polityczny. Wpływ na przebieg inflacji może wywierać także sytuacja w bilansie płatniczym kraju i jej wpływ na dewaluację, czyli spadek kursu wymiennego waluty krajowej. W krajach o gospodarce centralnie planowanej, czyli w byłych krajach komunistycznych, występowała powszechnie inflacja ukryta. Wyrażała się w trwałej nadwyżce popytu na ograniczoną podaż dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych. TEORIA MONETARYSTÓW Inflacja wynika z nadmiernej podaży pieniądza w stosunku do realnego produktu narodowego brutto. Skutki inflacji: wzrost stopy oprocentowania wkładów terminowych wzrost oprocentowania kredytów udzielanych na działalność inwestycyjną odbija się niekorzystnie na budownictwie mieszkaniowym, postępie innowacyjnym i wzroście produkcyjności pracy osłabia motywacje do zwiększenia eksportu prowadzi do dewaluacji waluty krajowej znaczny wzrost inflacji może doprowadzić do zamieszania na rynku papierów wartościowych, z tym samym na funkcjonowaniu całego systemu finansowego kraju prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności inflacja pełzająca nie rodzi tak negatywnych skutków jak inflacja galopująca. W warunkach kilkuprocentowego wzrostu cen rocznie gospodarka rynkowa może funkcjonować normalnie. Najbardziej niebezpieczne dla gospodarki są gwałtowne ruchy cen, a wejście gospodarki w fazę hiperinflacji musi działać destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizująco na stosunki społeczno-polityczne. ĆWICZENIE 1 Rynek - jest to ogół stosunków między sprzedającym a kupującym. Stosunek może dotyczyć cen (w niektórych sklepach negocjujemy cenę a w innych nie). Przykłady relacji dotyczącej cen: gwarancja, sprzedaż ratalna, kwestia serwisu, upust np. 3% gdy zapłacimy rachunek w krótszym terminie niż został ustalony w umowie. rynek sprzedawcy – sprzedawca ma decydujący wpływ rynek nabywcy – wymagania nabywcy są respektowane Rynek ma zasięg przestrzenny w zależności od rodzaju towaru (inne są zapotrzebowania na różne towary, np. rynek samolotów ma zasięg międzynarodowy a pieczywo ma zasięg lokalny) Obliczanie amortyzacji metodą produkcyjną proporcjonalną 30 000 zł - 10 lat (eksploatacja) - 10% (roczne zużyciI. 30 000- wart. począt. II. 30 000 1. Czym się różni PNB od PNN- amortyzacja. 2. Akcje uprzywilejowane, czego nie zapewniają- dostania się do rady nadzorczej 3. bezrobocie utajnione- kwalifikacje i umiejętności pracowników nie są do końca wykorzystane 4. Bank Centralny pełni funkcję- prowadzi rachunki kosztowo-oszczędnościowe państwa 5. Potrzeby (BŁĘDNA)- ujednolicuje się w miarę potrzeb 6. Polityka fiskalna – żadna z powyższych 7. Kiedy przedsiębiorstwo wolno konkurencyjne maksymalizuje swoje zyski w krótkim okresie- zwiększa różnicę między kosztem a dochodem 8. Wskaźnik handlu zagranicznego (co decyduje o opłacalności eksportu)- kurs wynikowy eksportu i importu 9. Co to jest PKB- suma wszystkich dóbr i usług finalnych. 10. Nazwiska – D... 11. Co pokazuje związek między bezrobociem a inflacją- krzywa Phillipsa 12. Koszt alternatywny- rzepak 13. Różnicę między spółką akcyjną a osobową (BŁĘDNA)- cele i przedmiot działania małe. 14. Koszt komparatywny- kraj B ma przewagę komparatywną 15. Koszt komparatywny- (a)żaden z tych krajów (mały) 16. Okres krótki w przedsiębiorstwie- jeden z czynników jest stały 17. Jaki jest koszt krańcowy- koszt wytworzenia ostatniej tony żyta 18. Czy system ekonomiczny w gospodarce centralnej planowanej i kapitalistycznej ma wszystkie założenia takie same (BŁĘDNA)- stała liczba elementów funkcji jest stała 19. Bank Centralny, wskaż błędną odpowiedź- kreuje pieniądze na rynku wtórnym 20. Kiedy jest największe maksimum zysku- koszt krańcowy równy jest utargowi krańcowemu (przychodowi)