Postawy rodzicielskie

advertisement
Postawy rodzicielskie
Opracowanie:
Agnieszka Ignatowicz-Witkowska
Rodzina jako grupa społeczna: rozkład relacji
emocjonalnych, podział ról, podział władzy, obowiązujące
normy, typowe wzorce komunikowania się (Tyszka, 1979)
Cele realizowane przez rodzinę:
 zaspokojenie indywidualnych potrzeb członków
rodziny (fizycznych i emocjonalnych)
 Realizowanie zadań, jakie stawiają przed rodziną inne
grupy społeczne
System rodzinny stanowi pierwotne środowisko w
którym powstaje i rozwija się dziecko.Jest on
rozumiany jako system o określonej strukturze,
wzorach funkcjonowania, wzorach relacji, który aby
trwać musi się zmieniać
(de Barbaro 1999)
System rodzinny
 Rodzina to zespół składający się z poszczególnych
członków, którzy pozostają ze sobą w interakcjach
stanowiąc tym samym system
 System-uporządkowana kompozycja elementów,
tworząca spójną całość. Podstawowa cecha to ... jest
on zwykłą sumą jej części...Elementy na siebie
oddziałują, pozostając w dynamicznej równowadze
 System dąży do utrzymania spójności, do
utrzymywania stałości, jest zdolny do rozwoju
 System ma ustalony porządek i układ
zdeterminowany przez działanie poszczególnych
elementów, ich współdziałanie oraz przez fakt, że
wzajemnie na siebie oddziałują.
System rodzinny
 Najważniejsze przekonanie to, że system jako
całość zachowuje się inaczej niż suma jego
oddzielnie obserwowanych, pojedynczych
elementów
 W definiowaniu rodziny istotna jest złożoność
różnorodność
 Dynamiczna równowaga elementów. Wzajemne
oddziaływania o charakterze sprzężeń zwrotnych:
 ujemnych- korygują system przywracając poprzedni
porządek
 Dodatnich- mogą one prowadzić do rozpadu systemu
System rodzinny
Właściwości typowe dla systemów
(Pietruszewski
1992):
 Systemy złożone nie działają wg charakterystyk
linearnych, tzn. zależność między bodźcem
działającym na system , a jego reakcją nie jest
prosta.Może być złożona w czasie i zmienna
 Umysł ludzki ma duże trudności w rozumieniu
dynamiki systemów złożonych, gdyż jego właściwością
jest redukowanie złożonych zależności do prostszych
schematów przyczynowo-skutkowych
Fazy cyklu życia rodziny
W klasycznym podejściu systemowym rodzinna to system o
określonej strukturze, wzorach funkcjonowania, wzorach
relacji, który aby trwać musi się zmieniać. Rodzina wraz z
biegiem czasu przechodzi przez różne okresy, zwane
cyklem życia rodziny
 Najczęściej stosowany podział cyklu życia rodziny
uwzględnia 5 faz:
1. Młode małżeństwo
2. Rodzina z małymi dziećmi
3. Rodzina z dorastającymi dziećmi
4. Opuszczanie domu przez dzieci
5. Rodzina w późniejszym okresie.

Stres rozwojowy
Wszystkie systemy rodzinne doświadczają stresu
rozwojowego, który wynika z dwóch podstawowych źródeł:
1. Zmieniające się potrzeby i możliwości indywidualnych
członków rodziny
2. Zmiany w systemie rodziny jako całości, która zmienia się
przez cały czas.
Przejścia rodziny z jednej fazy to kolejnej związane z np..
urodzeniem dziecka, adopcją lub rozpoczęciem szkoły,
śmiercią członków systemu rodzinnego wymagają adaptacji
do tych zmian i modyfikacji życia rodzinnego.
 Stres rozwojowy należy rozpatrywać z perspektywy
wielopokoleniowej , ponieważ ze względu na cyrkularność
systemu niemożliwe jest ustalenie początku zmian
zachodzących w systemie, jak też wyróżnienie tylko
niektórych interakcji w oderwaniu od dynamiki pokoleń.

Stres ponadnormatywny
 Stres ponadnormatywny pojawia się
wówczas, gdy wydarzenia życiowe
pojawiają się w niestosownym czasie-zbyt
wcześnie lub z opóźnieniem, np..
 Pojawiają się nierozwiązane zadania
rozwojowe z poprzednich faz cyklu życia,
lub jeśli wydarzenia są nie zaplanowane,
naruszające naturalną sekwencję i rytm
cyklu życiowego rodziny
Poziome i pionowe stresory w
systemie rodzinnym




Poziome- czynniki stresowe związane z przechodzeniem z
jednej fazy cyklu życia rodziny do następnej (rozwojowe)
oraz występują w postaci niekorzystnych, nieoczekiwanych
zdarzeń życiowych (wypadki, choroba, śmierć, wojna)utrudniają a nawet uniemożliwiają przesuwanie się rodziny
w czasie, z jednej fazy cyklu do drugiej
Pionowe- czynniki stresowe przekazywane z pokolenia na
pokolenie w postaci mitów, wzorców i delegacji rodzinnych
Jeśli na osi poziomej pojawi się jakiś szczególny dla rodziny
stres rozwojowy, a nawet jeśli jest ona w trakcie
przechodzenia z jednej fazy cyklu do drugiej, czynnik z osi
pionowej może spowodować wykolejenie się rodziny z
normalnego rytmu rozwojowego czynnik.
Stopień stresu na osi poziomej i pionowej determinuje
satysfakcjonujące przechodzenie przez fazy cyklu życia
rodziny
Okres adolescencji
 Wiąże się z zwiększającym dystansem
brakiem satysfakcji i konfliktem w relacji
rodzic-dziecko. Sposób sprawowania władzy
w rodzinie staje się mniej autorytarny,
relacje stają się bardziej partnerskie
(rodzice –dziecko) i lepsza wymiana
informacji pomiędzy wszystkimi
podsystemami. Jest to okres dużego stresu
dla rodziny.(Namysłowska 2004)
Okres adolescencji
 Zadania rozwojowe systemu-zwiększanie
elastyczności granic rodziny umożliwiając dziecku
swobodne poruszanie się w i na zewnątrz rodziny
 Młody człowiek w tym okresie odczuwa potrzebę bycia
z rodziną jak również bycia poza nią, niezbędne jest w
tym czasie wsparcie rodziców
 Adolescent dąży do ponownego ustalenia relacji z
rodzicami i innymi członkami rodziny w celu
zwiększenia autonomii i samowystarczalności.
Częściowo jest jednak zależny od rodziny. Może
decydować np.. Gdzie i z kim spędzi czas ale oczekuje
od rodziców emocjonalnego wsparcia
 Rodzice w tym okresie winni ponownie skupić się na
swoim małżeństwie
Okres adolescencji

Młody człowiek ma coraz więcej kontaktów ze
światem zewnętrznym. Zmieniają się też jego relacje
z osobami należącymi do rodziny. Nie należy już do
podsystemu dzieci nie jest zobowiązany do
stosowania się do reguł, które panują w podsystemie
dzieci. Wzrasta jego autonomia i zakres
odpowiedzialności. Stosownie do tego rodzice powinni
umieć dostrzec rozpoczynający się proces stawania
się dorosłym i zaadoptować się do nowej sytuacji.
Jednakże niektóre rodziny przejawiają opór przed tą
zmianą.
Jeżeli rodzina uniemożliwi zmianę, pojawi się i
utrwali dysfunkcjonalny wzór relacji
uruchamiany w przypadku każdego następnego
konfliktu (de Barbaro 1999)
Okres adolescencji
 Separacja i bunt rozwojowy-duża trudność dla
systemu
 Zaburzenia tej fazy to:
duża zależność w relacji rodzic-dziecko
zbyt wczesne usamodzielnianie się dzieci
Istotna jest potrzeba zmiany relacji rodzicdziecko. Jest ona zdeterminowana przez własne
dziedzictwo rodziców.
To jak nastąpił ich własny proces indywiduacji ma
wpływ na zdolność akceptowania potrzeby zmiany
relacji rodzic-dziecko, gdy własne dziecko dorasta
Okres adolescencji
 Ustalenie równowagi pomiędzy
kształtowaniem swojej tożsamości i
dokonywaniem procesu separacji i
indywiduacji a określeniem zdolności do
bliskości z rodziną pochodzenia
 Jakkolwiek zmiany biologiczne są
podstawowe dla adolescencji to czynniki
psychospołeczne, głównie kulturowe, które
wyznaczają społeczną odpowiedź na te
zmiany są najistotniejsze
Zadania okresu adolescencji
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Stopniowy proces odłączanie się od rodziny
pochodzenia
Usamodzielnianie się zarówno w sferze emocjonalnej
jak i materialnej
Ukształtowanie na nowo relacji rodzic-dziecko
Zakończenie procesu separacji i indywiduacji
Ustalenie własnego systemu wartości
Kształtowanie seksualności, przyjęcie roli
kobiety/mężczyzny
Tworzenie nowych związków z rówieśnikami
Ustalenie celów życiowych
Postawy rodzicielskie
 Działania rodziców wobec dzieci są
nasycone ładunkiem emocjonalnym i
wywołują w nich reakcję w postaci
specyficznego zachowania
 Postawy rodziców wywołują określony typ
interakcji wpływając na tworzenie się
specyficznych cech osobowości dziecka
 Postawy rodziców winny zmieniać się tak,
by umożliwić dziecku efektywne
przechodzenie przez kolejne fazy
rozwojowe i radzenie sobie z zadaniami
rozwojowymi
Postawy rodzicielskie
 Specyficzna tendencja do zachowania się w
pewien określony i względnie stały sposób
wobec dziecka (Ziemska 1973)
 Struktura postaw rodzicielskich:
 komponent poznawczy
 komponent behawioralny
 komponent emocjonalny
Postawy rodzicielskie
 M.Ziemska wyróżnia prawidłowe i
nieprawidłowe postawy rodzicielskie.
Opisuje pożądane i niepożądane postawy
rodzicielskie za pomocą czterech skal:
 akceptacja-odtrącanie,
 współdziałanie- unikanie,
 uznawanie praw dziecka-nadmierne
wymaganie,
 przyznawania dziecku rozumnej swobody –
nadmierne ochranianie
Prawidłowe postawy
rodzicielskie
1.




Akceptacja dziecka
Rodzice kochają dziecko takim jakie jest, z jego
możliwościami trudnościami, zdolnościami
Rodzice pozwalają dziecku na uczuciową niezależność
Dają poczucie bezpieczeństwa i zadowolenie z
własnego istnienia
Rodzice mają potrzebę poznania i zaspokajania
potrzeb dziecka, zrozumienia jego problemów, chęć
pomocy, chęć przebywania i współdziałania z nim
Prawidłowe postawy
rodzicielskie
2.Współdziałanie z dzieckiem
 Świadczy o pozytywnym zaangażowaniu i
zainteresowaniu rodziców zabawą i pracą dziecka
 Rodzice angażują dziecko w sprawy domowe
odpowiednio do możliwości rozwojowych dziecka
 Dziecko jest ufne i zdolne do współdziałania
3.Dawanie dziecku rozumnej swobody
 Przyzwolenie na rosnącą autonomię i samodzielność
 Rodzice w miarę potrzeby służą radą nie tracąc przy
tym autorytetu i szacunku dziecka
 Obdarzanie dziecka swobodą i zaufaniem
Prawidłowe postawy rodzicielskie
4.






Uznanie praw dziecka
Rodzice ustosunkowują się w sposób swobodny do
przejawów aktywności dziecka
Nie są formalni, wścibscy dyrektywni
Pozwalają dziecku na odpowiedzialność za własne
zadania
Dziecko traktowane jest jako odrębna samodzielna
jednośtkamająca swoje zainteresowania, potrzeby
Okazują szacunek dla indywidualności dziecka
Rodzice nie narzucają swojej woli ale kierują
dzieckiem poprzez: sugestie, tłumaczenia,
wyjaśnianie
Typowe cechy dzieci rodziców o
właściwych postawach rodzicielskich
1.
2.
3.
4.
Mają szacunek do siebie ( z jednej strony
doświadczają czułego wsparcia, a z drugiej mają
jasno określone granice)
Ich świat jest bardziej bezpieczny-rozumieją one
bowiem, że istnieją nieprzekraczalne granice i zasady
(wartości) leżące u ich podstaw
Potrafią porozumiewać się z rodzicami- istnieje
mniejsze zagrożenie totalnym buntem w okresie
adolescencji
Mają na ogół: duży szacunek do siebie, łatwość
uznawania autorytetów, zdecydowanie mniejszą
skłonność do przyłączania się do grup ryzykownych
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
1.





Postawa unikająca
Charakteryzuje ją nadmierny dystans wobec dziecka
z jednej strony, z drugiej uległości bierność
Ubogi stosunek uczuciowy rodziców wobec dzieci
Kontakt pozorny, ignorowanie potrzeb
emocjonalnych dziecka, a także poznawczych i
fizjologicznych
Rodzice nie angażują się w problemy dziecka, nie
wiedzą z kim i jak spędza czas
Próby nawiązaania kontaktu emocjonalnego przez
dziecko ignorowane lub zaspakajane poprzez
prezenty
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
 2.Postawa odtrącająca
 Głównym wyznacznikiem jest niechęć do dziecka
 Rodzice nie lubią go, dziecko jako ciężar, dominują
uczucia zawodu, rozczarowania
 Wobec dziecka demonstrowana jest dezaprobata,
krytyka negatywne uczucia
 Rodzice nie wnikają w motywy postępowania dziecka,
nie interesują się jego potrzebami, kierują dzieckiem
głównie poprzez kary, żądania, zastraszanie
 Skutki: brak identyfikacji z rodzicem
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
Skutki postawy odtrącającej
 Surowość i zaniedbywanie powodują emocjonalne
zranienie co prowadzi do buntu
 Dziecko dochodzi do wniosku że nie warto spędzać z
rodzicami czasu, choć bardzo tego pragnie
 Brak poczucia bezpieczeństwa, ponieważ rodzice są
nieprzewidywalni
 Brak szacunku dla samego siebie
 Brak motywacji do nauki
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
3.




Postawa nadmiernie chroniąca
Nadmierna koncentracja na dziecku
Brak krytycyzmu wobec dziecka
Nadmierny lęk o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka
Nadmierna uległość, dziecko traktowane jako istota
bezradna, wymagająca ciągłej opieki, pomocy,
ingerencji we wszystkie sprawy
 Rodzice zawsze wszystko wiedzą najlepiej, chcą dla
dziecka samego dobra
 Zaniżone wymagania wobec dziecka
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
3.





Postawa nadmiernie chroniąca- skutki
brak dojrzałości społecznej i emocjonalnej,
nadmierna zależność od rodziców
bierność, brak inicjatywy
nie kształtuje się poczucie odpowiedzialności
występuje często brak krytycyzmu w stosunku do
siebie
 Postawy lękowe i reakcje wycofania i rezygnacji
 Zaniżony obraz własnej osoby lub zawyżona
samoocena ( zarozumialstwo, postawa roszczeniowa)
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
4. Postawa nadmiernie wymagająca
 Występuje, gdy rodzice są nadmiernie skoncentrowani
na dziecku i przejawiają także cechy dominacji
 Dziecko jako ideał z wyobrażeń rodziców
 Nie liczenie się z realnymi możliwościami dziecka
 Perfekcjonistyczna postawa
 Ograniczanie samodzielności dziecka, zainteresowań
zgodnych z ze zdolnościami dziecka
 Autorytaryzm i nadmierne karanie
Nieprawidłowe postawy
rodzicielskie
4. Postawa nadmiernie wymagająca-skutki
 Brak wiary we własne możliwości, niepewność,
lęk, zaniżona samoocena
 Negatywny i zagrażający obraz świata
 Lęk przed odpowiedzialności za siebie
i innych,
 Bezradność w nowych sytuacjach, bierność
wycofywanie z kontaktów
 Sztywność zachowań i brak tolerancji
Postawy rodzicielskie - podsumowwanie
 Postawy rodzicielskie rzadko występują w
praktyce w postaci „czystej „
 Elementy poszczególnych postaw są
przemieszane
 Występuje pewna dynamika postaw, jeden typ
przekształca się w drugi
 Nieprawidłowe postawy rodzicielskie prowadzą
do frustracji potrzeb, tworzą głębokie zranienia
w psychice człowieka, brak zaufania do siebie i
innych i poczucie osamotnienia, zagubienia
,braku miłości
Postawy rodzicielskiepodsumowanie
 Istnieje bezpośredni związek między
patologicznymi zachowaniami dzieci a ich
percepcją własnego środowiska rodzinnego
 Dziecięca percepcja środowiska rodzinnego
wsparcia, miłości, postaw rodziców jest
zdecydowanie różna od tej jaką mają
rodzice i osoby z zewnątrz (Gaś 1994)
 Pojawienie się zaburzeń w zachowaniu
dziecka wskazuje na dysfunkcję w obrębie
systemu rodzinnego
Transmisja oddziaływań opartych
na dawaniu przykładu
(Przetacznikowa, 1980)
1. Naśladownictwo-


termin ten używany jest najczęściej na określenie
procesu mechanicznego kopiowania cudzych
zachowań (Reber, 2005)Wątpliwości budzi
mechaniczny charakter tego procesu, bowiem
zawiera on zawsze jakąś dozę dowolności i
intencjonalności
Noworodki naśladują mimikę dorosłych np..
Otwieranie ust, wysuwanie języka, niemowlęta
potrafią naśladować ruchy rąk
Wraz z wiekiem rośnie zdolność naśladownictwa
odroczonego, kiedy zachowanie oparte na wzorcu
wcześniej zauważonym pojawia się w odstępie czasu
Naśladownictwo cd
 Naśladownictwo, nawet to przedsłowne, jest
elementem czuciowo-ruchowej adaptacji jednostki do
środowiska zewnętrznego. Tym samym jest procesem
kontrolowanym przez inteligencję.
 Na początku zachowania naśladowcze są jeszcze
nieudolne,z czasem są coraz dokładniejszą kopią
obserwowanych ruchów
 kiedy dziecko osiągnie w pełni zdolność
naśladownictwa
Bezpośredniego pojawia się nowa forma nie wymagająca
bezpośrednio kontaktu z modelem, pozwalająca
odroczenie w naśladowaniu np.. Zabawa tematyczna
Naśladowanie
 Najnowsze badania nad mózgowym podłożem
zachowań naśladowczych sugerują, że jest to
mechanizm wrodzony
 Mechanizm odpowiedzialny z naśladownictwobezwarunkowy odruch naśladowania
(Wyrwicka, 2001) zastępowany stopniowo
przez instrumentalny odruch warunkowy
Modelowanie
 Procedura w trakcie której jednostka obserwuje drugą
osobę, przyswaja sobie istotę jej zachowania, a
następnie ją naśladuje (Przetacznikowa 1980. Reber
2005)
 Istota tego procesu koncentracja na znaczeniu
naśladowanych zachowań, podczas gdy ich konkretna
forma jest mniej istotna i może być zmieniana
 Modelowanie poszerza repertuar zachowań dzięki
uwewnętrznieniu sensu obserwowanych zachowań
 Jednoskta może wyjść poza wierne odtwarzanie, może
zastąpić innym zachowaniem, równoważnym
znaczeniowo, ale nowym pod względem formy
Modelowanie
 Etapy modelowania ;obserwowanie i
naśladowanie. Proces ten nazwany uczeniem
przez obserwację ( Teoria społecznego uczenia
się Bandura)
 Trzy rodzaje modelowania
1. Modelowanie właściwe- jednostka obserwuje
zachowanie, do tej pory nie znane a następnie
zaczyna robić to samo. Np.. Widzi jak starszy
brat podczas śniadania ukradkiem karmi kota
pod stołem, i przy następnym posiłku robi to
samo
Modelowanie
2.Efekt zahamowania- odhamowania
Polega na tym że pod wpływem cudzych zachowań
jakieś nasze zachowanie zaczyna się pojawiać rzadziej
lub częściej. Charakter zmian zależy od tego jak
obserwator ocenia możliwość zastosowania danej
reakcji i jak postrzega konsekwencje, które za
taką reakcję ponosi model. Naśladownictwo, nawet
to przedsłowne, jest elementem czuciowo-ruchowej
adaptacji jednostki do środowiska zewnętrznego
3. Wywoływanie
Nie kopiujemy tych samych zachowań, ale
uruchamiamy podobne zaczerpnięte z repertuaru
zachowań już posiadanych
Identyfikacja
Jest to operacja umysłowa, dzięki której „
jednostka przypisuje sobie świadomie lub
nieświadomie, cechy innej osoby lub grupy”
Proces identyfikacji uznawany jest za
podstawowy w kształtowaniu osobowości,
postaw, życiowych, wartości.Umożliwia
przekazywanie ideałów, dziedziczenie
kultury
Jest czynnikiem kształtującym indywidualną i
społeczną tożsamość.
Identyfikacja
 Obiektami identyfikacji stają się przede
wszystkim osoby przebywające z dzieckiem
dłuższy czas, wzbudzające z nim silne uczucia
(osoby znaczące)
 Są one punktem odniesienia w procesie
socjalizacji
 Siła ich wpływu maleje wraz z wiekiem dziecka
Style przywiązania (Bowlby 1980)
Bezpieczny- zaufanie otrzymywanie ciepła,
wsparcia,opieki
 W dorosłym życiu łatwość nawiązywania bliskich
kontaktów z ludźmi, brak obaw przed miłością, silna
konstrukcja psychiczna, łatwiejsze radzenie sobie z
odrzuceniem
Ambiwalentno-lękowy – silny lęk przed rozstaniem,
niepewność, skrajne emocje
 W dorosłym życiu opory w zbliżaniu się do ludzi,
ciągłe upewnianie się, czy jesteśmy kochani, lęk
wyższy niż przeciętny, zazdrość, brak przekonania o
własnej wartości
Style przywiązania (Bowlby 1980)
Unikający- dzieci odrzucane, strofowane za
próby przytulenia się surowo karane, matki
pełne gniewu,
w dorosłym życiu – skrępowanie bliskością,
nieufność i podejrzliwość, nerwowość, gdy ktoś
próbuje się zbliżyć, negowanie uczuć, tłumienie
potrzeby więzi emocjonalnych, izolacja
Etapy rozwoju psychospołecznego
1.
2.
3.
4.
Bazowa ufność vs brak bazowej ufności- okres
niemowlęcy, osiągnięcie zaufania do opiekuna
Autononia vs wstyd i wątpliwości- dzieciństwo 23 lata, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej
odrębności
Inicjatywa vs poczucie winy- wiek zabawy 4-5
lat, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywność
w działaniu
Produktywność vs poczucie niższości- wiek
szkolny 6-12 lat, osiągnięcie poczucia własnej
kompetencji
Etapy rozwoju psychospołecznego
5. Tożsamość grupowa vs alienacja tożsamość
(wczesna adolescencja 13-17) tożsamość
indywidualna vs dyfuzja ró (póżna adolescencja 1822 lata), osiągnięcie odpowiedzi na pytanie kim jestem i
kim mogę być, wierność sobie
6. Intymność vs izolacja (wczesna dorosłość 23-24 lata),
osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia
własnej tożamości
7. Generatywność vs stagnacja średnia dorosłość 35-60
lat, potrzeba opiekowania się i trosk o los młodszych
generacji
8. Integralność vs rozpacz- powyżej 61 lat osiągnięcie
mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia
Prawidłowe funkcjonowanie
rodziny








Poczucie bezpieczeństwa
Wzajemny szacunek, partnerstwo
Zaspokajanie potrzeb
Więzi uczuciowe; zewnętrzne wyrazy bliskości
Zaufanie
Poczucie odpowiedzialności: współodpowiedzialność
Prawidłowe granice
między dziećmi a rodzicami
między rodziną a światem zewnętrznym
Elastyczność podziału ról
Prawidłowe funkcjonowanie
rodziny
Tolerancja; akceptowanie przekonań innych
Zainteresowanie sobą nawzajem
Wsparcie emocjonalne
Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów
Otwartość na kontakt ze światem
zewnętrznym
 Aktywność społeczna
 Tradycja





Zadania rozwojowe w ciągu
życia (Havighurst, 1972)
Okres adolescencji ( 12/13 – 18 lat)
 Osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z
rówieśnikami obojga płci.
 Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej.
 Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie
się własnym ciałem.
 Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i
innych osób dorosłych.
 Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie.
 Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności
ekonomicznej).
 Rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu
etycznego kierującego zachowaniem).
 Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego
społecznie.
Zadania rozwojowe w ciągu
życia (Havighurst, 1972)
Wczesna dorosłość (18-35 lat)
 Wybór małżonka (i).
 Uczenie się współżycia z małżonką (iem).
 Założenie rodziny.
 Wychowywanie dzieci.
 Prowadzenie domu.
 Rozpoczęcie pracy zawodowej.
 Przyjmowanie odpowiedzialności
obywatelskiej.
 Znalezienie pokrewnej grupy społecznej.
Download