KONSTYTUCJA

I INNE AKTY PRAWNE
Trzy najważniejsze funkcje
 Prawna - Konstytucja stanowi podstawę praw niższego
rzędu; wyznacza granice, w których musi się poruszać
przyszły ustawodawca (np. Sejm); daje obywatelom
możliwość obrony ich praw, jeśli zostały zapisane w
Konstytucji
 Symboliczna - Konstytucja stanowi symbol państwa i
reprezentowanych przez nie wartości (podobnie jak godło,
hymn, barwy narodowe); łamanie Konstytucji spotyka się z
oburzeniem.
 Integracyjna - Konstytucja łączy obywateli, stanowi ich
dobro wspólne.




Inne częściej wymieniane funkcje:
Programowa - wytycza przed państwem cele
i wskazuje perspektywy rozwoju politycznego
Stabilizacyjna - zapewnia niezmienność ustroju
Wychowawcza - upowszechnia pewne zasady
i wartości;
Organizacyjna - określa system instytucji
w państwie i ich wewnętrzną organizację.




SZCZEGÓLNA FORMA
tylko jeden akt prawny nosi nazwę Konstytucji
szczególny tryb powstawania i dokonywania zmian:
tryb uchwalania i zmiany Konstytucji jest odrębnie
uregulowany;
Konstytucji nie można zmienić tak jak zwykłej ustawy
— do uchwalenia lub zmiany Konstytucji z reguły
potrzebna jest szczególna większość (lub referendum)
i szczególne kworum




SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA
zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa;
może normować każdą kwestię;
każdy inny akt prawny musi z nią być zgodny
(nie może być sprzeczny);
każdy inny akt musi być z nią spójny (jego celem
winno być realizowanie założeń zapisanych w
Konstytucji).
SZCZEGÓLNA TREŚĆ
 normuje tylko zagadnienia o charakterze
podstawowym i politycznym;
 obejmuje trzy zasadnicze tematy: ogólne zasady
ustroju państwa, podstawowe prawa, wolności i
obowiązki jednostki; określa ustrój organów państwa,
zakres ich kompetencji i wzajemnych relacji, a także
ustrój i uprawnienia samorządu terytorialnego .
 pisane (większość) — niepisane (Wielka Brytania:





zespół praw i zwyczajów)
jednolite (np. Konstytucja RP z 1997) — złożone
(z kilku aktów, np. Izrael)
stabilne (np. USA, 1786) — niestabilne (np. Francja,
Polska)
sztywne (np. Polska, 1997) — elastyczne (zwykła
większość, np. Wlk.
Brytania)
lakoniczne (USA, 1786) — obszerne (np. Polska, 1997)
pełne (np. Polska 1997) — niepełne (np. Mała
konstytucja RP, 1992)
AKT PRAWNY
STANOWIENIE
OBOWIĄZYWANIE
Konstytucja
Sejm
Najważniejsze Umowy
Międzynarodowe
Ratyfikowane przez
Prezydenta za zgoda Sejmu
wyrażona w ustawie
Obowiązują
wszystkich obywateli
na całym terytorium
państwa;
tworzą prawo
powszechne.
Rozporządzenia i dyrektywy Komisja Europejska
Unii Europejskiej
Ustawy
Sejm
Umowy międzynarodowe
Zawierane przez władze
wykonawczą
Rozporządzenia z mocą
ustaw
Prezydent (w stanie
wojennym)
Rozporządzenia
Władza wykonawcza:
Prezydent Rada Ministrów,
premier, ministrowie
Akt prawny
Stanowienie
Obowiązywanie
Zarządzenia
Władza wykonawcza
Instytucje i osoby
podległe organowi
wydającemu zarządzenie
(prawo wewnętrzne)
Uchwały
Sejm, Rada Ministrów
Nie tworzą prawa, ale
mogą je wyjaśniać
Akty prawa miejscowego
Wojewoda lub organy
samorządy terytorialnego
Dotyczą wszystkich na
określonym terytorium
Decyzje administracyjne
Organy administracji
państwowej
Dotyczą obywateli lub
instytucji, którzy o nie
wnioskowali
Umowy
Osoby fizyczne lub
prawne
Wiążące tylko dla stron
umowy
Znosiła podział na Koronę i Litwę, liberum veto, wolną
elekcję; reformowała urzędy, przyznawała szersze prawa
mieszczanom, obiecywała poprawę losu chłopów; władzą
ustawodawczą był Sejm, na czele władzy wykonawczej stał
król; zasadą miało się stać dziedziczenie tronu w ramach
dynastii saskiej.
Nadana przez Napoleona
wraz z Kodeksem
Napoleona, wprowadzała
sądy powszechne
(te same niezależnie od
stanu) oraz wolność
osobistą chłopów; władzą
wykonawczą miał być
rząd w osobie króla;
Polska nie miała własnej
dyplomacji.
Nadana Polsce przez cara
Aleksandra I (jako króla
Polski); Polska zachowywała
odrębne wojsko, Sejm,
administrację i sądy; silna
była pozycja króla,
reprezentowanego w Polsce
przez namiestnika, ale z
drugiej strony — konstytucja
gwarantowała wolność słowa
i handlu oraz niezawisłość
sądów; została zniesiona
po powstaniu listopadowym,
w 1832 roku.
Uchwalona przez Sejm po
odzyskaniu niepodległości,
z założenia tymczasowa;
wprowadzała ustrój
parlamentarnokomitetowy i funkcję
Naczelnika Państwa (miał
wykonywać wolę Sejmu,
nie miał kompetencji
ustawodawczych ani prawa
rozwiązywania
parlamentu).
Fot. Józef Piłsudski – Naczelnik Państwa
Demokratyczna (suwerenność narodu, podział władz,
gwarancje praw obywatelskich); ustrój wzorowany na
ustroju Francji; wprowadzała ustrój parlamentarnogabinetowy, dwuizbowy parlament z silnym Sejmem i
słabą pozycję prezydenta wybieranego przez
Zgromadzenie Narodowe; zarzucano jej
doprowadzenie do rozdrobnienia Sejmu i paraliżu
władzy.
Po zamachu majowym (1926) Konstytucję znacznie
zmieniono (tzw. nowela sierpniowa), wzmacniając
pozycję prezydenta i zwiększając dyscyplinę prac
Sejmu.
Opracowana przez sanację, aby wzmocnić władzę
wykonawczą kosztem władzy parlamentu —
Prezydent odpowiedzialny tylko przed Bogiem
i historią, ma kompetencje prawodawcze, prawo
rozwiązywania parlamentu i dokonywania zmian
w rządzie; w praktyce rządy były autorytarne,
a ordynacja wyborcza faworyzowała przedstawicieli
ugrupowania rządzącego.
 Uchwalona przez komunistyczne władze;
nawiązywała do Konstytucji marcowej, ale została
zmieniona (m.in. likwidacja Senatu, kolektywna
Rada Państwa o szerokich uprawnieniach).
Wzorowana na konstytucji radzieckiej z 1936 roku; bez
trójpodziału władzy — najwyższą władzą jest Sejm; z
prawa wyborczego wykreślono zasadę
proporcjonalności; zamiast urzędu Prezydenta
kolegialna Rada Państwa; nowa nazwa państwa —
Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL); proklamowanie
licznych praw socjalnych; w praktyce rządy były
totalitarne.
Nowelizacja 1976 — wpisanie do Konstytucji
socjalistycznego ustroju PRL, kierowniczej roli PZPR i
przyjaźni ze Związkiem Radzieckim.
 1980 wprowadzenie Naczelnego Sądu Administracyjnego
 1982 zapis o Trybunale Stanu i Trybunale Konstytucyjnym
 1987 urząd Rzecznika Praw Obywatelskich
 kwiecień 1989 przywrócenie Senatu i urzędu Prezydenta
(wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe,
ale o znacznych kompetencjach); w praktyce wzmocnieniu
uległa również pozycja premiera i rządu
 grudzień 1989 zasada demokratycznego państwa prawnego,
urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej,
zasada pluralizmu politycznego, swoboda działalności
gospodarczej, powrót do nazwy RP (zamiast PRL)
 1990 przywrócenie uprawnień samorządu lokalnego
Uregulowanie kompetencji władz, Sejmu,
Prezydenta, rządu, samorządu w warunkach
demokratyzacji,
do czasu opracowania nowej konstytucji;
nie zmieniała ustroju sądów i nie regulowała
kwestii praw i wolności obywatelskich.
System parlamentarnogabinetowy
(słabsza pozycja
Prezydenta),
zasada społecznej
gospodarki rynkowej.
 23 kwietnia 1992 - Przyjęcie ustawy o trybie przygotowania







i uchwalenia Konstytucji RP;
Wrzesień 1994 - Pierwsze czytanie siedmiu zgłoszonych
projektów Konstytucji
Styczeń 1995 - Przyjęcie jednolitego projektu Konstytucji
i dalsze prace nad nim
2 kwietnia 1997 - Uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie
Narodowe
25 maja 1997 - Referendum ogólnokrajowe zatwierdzające
Konstytucję
15 lipca 1997 - Orzeczenie Sądu Najwyższego o ważności
referendum
16 lipca 1997 - Podpisanie Konstytucji przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Opublikowanie Konstytucji w Dzienniku
Ustaw (1997 r., nr 78 poz. 483)
17 października 1997 - Wejście Konstytucji w życie
Pertraktacje (rozmowy negocjatorów)
redagowanie tekstu umowy
zadowalającego strony
Parafowanie
potwierdzenie, że tekst umowy został
uzgodniony
Podpisanie (przez premiera, ministra)
zaakceptowanie umowy przez władzę
wykonawczą
Ratyfikacja (przez Prezydenta)
zaakceptowanie umowy przez głowę
państwa
Opublikowanie w Dzienniku Ustaw
warunek wejścia umowy w życie na
terytorium kraju
Wymiana not lub dokumentów
ratyfikacyjnych
warunek związania umową pozostałych
stron umowy