Prawo handlowe

Prawo handlowe
Pojęcie i źródła
prawa handlowego
Pojęcie prawa handlowego
Podstawy prawa handlowego tworzono w okresie przedwojennym.
Za podstawowy akt prawny należy tu uznać rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej z 27.06.1934 r. – Kodeks handlowy.
Został on ukształtowany w oparciu o kryterium podmiotowe, którego
podstawą było pojęcie kupca.
Ustawodawca definiował czynności handlowe jako czynności dokonywane
przez kupca w związku z prowadzoną przez niego działalnością. W ten
sposób została wykształcona dualistyczna koncepcja regulacji stosunków
majątkowych przez prawo cywilne i handlowe.
Cechą tych stosunków jest to, że co najmniej jeden uczestnik lub wszyscy
uczestnicy prowadzi działalność gospodarczą w sposób trwały i
zawodowy. Cechą charakterystyczną stosunków handlowych było również
użycie cywilistycznej metody regulacji stosunków prawnych, czyli
powszechne posługiwanie się umową.
Początki koncepcji jedności Prawa Cywilnego
W 1965 r. weszła w życie ustawa z dnia
23.04.1964 r. – Kodeks cywilny.
To właśnie od uchwalenia Kodeksu
mamy w Polsce do czynienia
z zasadą jedności prawa cywilnego.
Kupiec inaczej Przedsiębiorca
Ustawa z 28.07.1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego utrzymywała
w mocy jedność prawa cywilnego.
Jedność nie oznacza oczywiście zupełności kodeksu.
Kodeks cywilny miał znieść autonomię prawa handlowego, poprzez objęcie
zasięgiem regulacji tego kodeksu a także stosunków gospodarczych.
Po uchyleniu przepisów dotyczących pojęcia „kupiec”, a także
po wyeliminowaniu z kodeksu cywilnego w 1990 r. jednostek gospodarki
uspołecznionej ustawa o działalności gospodarczej z dnia 23.12. 1988 r.
wprowadziła pojęcie „ podmiot gospodarczy”, a ustawa
z dnia 20.08.1997 – przepisy wprowadzenia ustawy o Krajowym Rejestrze
Sądowym, zmieniła w obowiązujących aktach prawnych to pojęcie
na
nazwę „przedsiębiorca”.
Przedsiębiorca
Przedsiębiorca – osoba fizyczna,
osoba prawna oraz jednostka organizacyjna
nie mająca osobowości prawnej, której ustawa
przyznaje zdolność prawną, prowadzącą
we własnym imieniu działalność gospodarczą
lub zawodową.
Właśnie prowadzenie w sposób zawodowy działalności
gospodarczej może być podstawą do oddzielnego
traktowania norm odnoszących się do działalności
handlowej czy gospodarczej, przy zachowaniu zasady
jedności prawa cywilnego. Ten zespół norm można
określić nazwą prawo handlowe.
Prawo Handlowe
Prawo handlowe – dyscyplina prawnicza
obejmująca zespół norm prawa prywatnego,
regulująca organizację podmiotów stosunków
gospodarczych oraz podejmowanych przez
te podmioty czynności handlowych.
W literaturze wskazuje się, że
prawo handlowe wyodrębnić należy
jako odrębna dyscyplinę, pomimo dążeń
do wzmocnienia zasady jedności
prawa cywilnego.
Modele regulacji
Prawo Handlowe
Obowiązuje Prawo Handlowe
Brak Prawa Handlowego
Francja, Belgia, Niemcy
Włochy i Szwajcaria
Stany Zjednoczone
Mimo istnienia jednolitego kodeksu
handlowego, także nie zostało
wyodrębnione prawo handlowe.
Stosuje się tam jednolite
prawo kontraktów.
Przedsiębiorstwo
Wykonywanie działalności gospodarczej jest też określone
jako prowadzenie przedsiębiorstwa. Tutaj przedsiębiorstwo oznacza
prowadzenie określonej działalności handlowej, niekoniecznie
opartej na wyodrębnionym zespole składników materialnych
i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych
zadań gospodarczych.
Kolejną z proponowanych zmian w kodeksie cywilnym
jest ustalenie jakie rozmiary danej działalności decydować
będą o nabyciu przez określoną osobę specjalnego statusu
przewidzianego w kodeksie cywilnym dla osób prawnych.
Ostatnią z poruszanych kwestii przy omawianiu różnych sfer
funkcjonalnych pojęcia „przedsiębiorstwo”, jest zagadnienie
czynności prawnych dokonywanych w ramach działalności tego
podmiotu i ocena, w jakiej mierze kryterium to może stanowić
podstawę wyodrębnienia prawa handlowego.
Przed wojną i teraz
Przed wojną warunkiem kwalifikacji określonej czynności
prawnej jako handlowej było dokonanie jej przez kupca w związku
z prowadzoną przez niego działalnością, przy czym
na ocenę charakteru prawnego określonej czynności
nie miał żadnego wpływu status drugiej strony tej czynności.
Obecnie wiele się w tej kwestii zmieniło.
Wśród typów umów można wyróżnić:
 takie, których występowanie jest immanentnie związane z
obrotem handlowym – umowa komisu
 takie, które mają wariant ogólny
takie, które mają wariant szczególny – umowa sprzedaży
Normy i Instytucje Prawa Handlowego
Normy i instytucje prawa handlowego mają przede wszystkim
służyć bezpieczeństwu, wolności i szybkości obrotu. Jego
specyfika opiera się na założeniach:


Szybkości działalności gospodarczej – tempo działalności
gospodarczej mającej przynieść korzyści musi być szybkie,
wymaga to odformalizowania obrotu w celu dokonywania
szybkich oświadczeń woli (przez telefon, e-mail, itp.);
Członkowie zarządu zostali wyposażeni w uprawnienia
o szerokim zakresie umożliwiającym szybkie podejmowanie
decyzji handlowych
Bezpieczeństwie obrotu – bardzo ważne znaczenie ma
tu ujęcie w sposób tradycyjny, odpowiadający przyjętym
i akceptowanym kryteriom klauzul generalnych (zasada
uczciwości kupieckiej, zasada dobrych obyczajów)
Zasady Prawa Handlowego

Podstawowe założenia, na jakich opiera się prawo i jego poszczególne
gałęzie. Zależą one od panujących w poszczególnych państwach warunków
społeczno – gospodarczych i determinujących treść przepisów należących do
danej gałęzi.
Zasada wolności gospodarczej – obejmuje swobodę decydowania przez
przedsiębiorców o:

samym podjęciu działalności gospodarczej

przedmiocie działalności gospodarczej

wykonywaniu działalności gospodarczej w wybranej formie prawnej

organizacji wewnętrznej przedsiębiorstwa
Istota wolności gospodarczej polega także na samodzielnym wykonywaniu
działalności gospodarczej oraz oznacza wolność od ingerencji państwa w sferę
poczynań ekonomicznych przedsiębiorców.
Podejmując i wykonując działalność gospodarczą trzeba liczyć się z jej prawnymi
uwarunkowaniami.
Zasada równości praw przedsiębiorców – zasadę tę powinno rozumieć się w ten
sposób, iż nakazem jest równe traktowanie przedsiębiorców do siebie podobnych,
co nie wyklucza nierównego traktowania przedsiębiorców o odmiennych cechach.
Powyższa zasada obejmuje także zakaz dyskryminowania przez prawo
przedsiębiorców, gdy chodzi o dostęp do rzeczowych, kapitałowych i osobowych
czynników działalności gospodarczej.
Zasada jedności Kodeksu Cywilnego
Zasada jedności Kodeksu Cywilnego
– zakłada, że
prawo spółek handlowych
stanowi fragment problematyki
prawa cywilnego
Zasada swobody umów
Zasada swobody umów
– przejawia się w:
 swobodzie podejmowania decyzji
co do zawarcia umowy
 swobodzie wyboru kontrahenta
 swobodzie ustalania treści umowy
 możności dokonywania zmian w treści
umowy
 możności rozwiązywania umowy
Zasada autonomii woli stron
Zasada autonomii woli stron
– stosunek między stronami może
być ułożony dowolnie
pod warunkiem, że jego treść i cel
nie sprzeciwiają się:
 właściwości (naturze) stosunku
 ustawie (prawu)
 zasadą współżycia społecznego
Pozostałe zasady Prawa Handlowego


Zasada uczciwości i dobrych
obyczajów
Zasada ochrony słusznych
interesów konsumentów
Przedmiot Prawa Handlowego




ustrój, funkcjonowanie i ustanie bytu prawnego
poszczególnych rodzajów przedsiębiorców
obrót gospodarczy (zawieranie i wykonywanie umów,
w których przynajmniej jedna ze stron jest przedsiębiorcą);
Należy tutaj także wyróżnić obrót z udziałem konsumentów
podmiotowość prawa majątkowego i niemajątkowego
wykorzystywana w procesie wykonywania działalności
gospodarczej
papiery wartościowe wraz z publicznym obrotem tymi
papierami
Źródła Prawa Handlowego
Źródła Prawa
Handlowego
Przepisy Prawa
Stanowionego
Akty prawne o
charakterze
ogólnym
Prawo
Zwyczajowe
Akty prawne o
charakterze
szczególnym
Zwyczaje
Przepisy Prawa Stanowionego
Akty prawne o charakterze Akty prawne o charakterze
ogólnym:
szczególnym:

Konstytucja

regulacje dotyczące podmiotów
funkcjonujących w obrocie
gospodarczym

Kodeks Cywilny


Kodeks Spółek Handlowych

regulacje dotyczące
działalności instytucji
finansowych
akty regulujące stan
niewypłacalności podmiotu
regulacje zabezpieczające
prawidłowe funkcjonowanie
rynku

akty prawne odnoszące się do
papierów wartościowych

Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze ogólnym:
KONSTYTUCJA



Konstytucja – dla prawa handlowego istotne
znaczenie mają dwie zasady konstytucyjne:
Art. 20 – „Podstawę ustroju gospodarczego RP
stanowi społeczna gospodarka rynkowa, oparta
między innymi na wolności działalności
gospodarczej i własności prywatnej”.
Art. 22 – „Ograniczenie wolności działalności
gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze
ustawy i tylko ze względu na ważny interes
publiczny”.
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze ogólnym:
KODEKS CYWILNY
Kodeks Cywilny – uchwalony jeszcze w epoce gospodarki
nakazowo – rozdzielczej ( 23 IV 1964 )
Od 1990 r. wielokrotnie nowelizowany, reguluje:

stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi

stosunki zachodzące między samymi osobami prawnymi
W jego treści zauważamy (wybrane postanowienia):

odmienne uregulowanie terminu przedawnienia roszczeń majątkowych związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej

podwyższenie miary staranności wymaganej od dłużników prowadzących
działalność gospodarczą

niedopuszczenie sądowej waloryzacji świadczeń pieniężnych należnych osobom
prowadzącym działalność gospodarczą, a pozostających w związku
z prowadzeniem przez nią przedsiębiorstwa

odmienne skutki braku odpowiedzi na ofertę złożoną przedsiębiorcy przez podmiot
pozostający z nim w stałych stosunkach

wprowadzenie obowiązku badania rzeczy przez kupującego, który prowadzi
działalność gospodarczą, jeżeli nabył on tę rzecz od innego przedsiębiorcy,
a także odmiennego terminu do zawiadomienia o wadzie

Ostatnie zmiany – unormowanie firmy i prokury w Kodeksie Cywilnym,
instytucje te są wspólne dla wszystkich przedsiębiorców

Niektóre umowy mogą być zawarte tylko z udziałem przedsiębiorców (leasing,
rachunek bankowy, agencyjna, komisu, przewozu, spedycji, ubezpieczenia,
składu, etc.
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze ogólnym:
KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH
Kodeks Spółek Handlowych – obowiązuje od 01 I 2001 r., zastąpił
prawie w całości kodeks handlowy z 1934 r. Ponad połowa
przepisów Kodeksu Spółek Handlowych odbiega od postanowień
dawnego Kodeksu.


wprowadza dwa nowe typy spółek: partnerską
i komandytowo-akcyjną
składa się z sześciu tytułów podzielonych na działy i liczy
w sumie 633 artykuły
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze szczególnym:
REGULACJE DOTYCZĄCE PODMIOTÓW
FUNKCJONUJĄCYCH W OBROCIE GOSPODARCZYM







ustawa z dnia 25 IX 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych
ustawa z dnia 30 VIII 1996 r. o komercjalizacji
i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
ustawa z dnia 16 IX 1982 r. prawo spółdzielcze
ustawa o zasadach prowadzenia na terytorium RP działalności
gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby
fizyczne i prawne
ustawa z dnia 7 IV 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
ustawa z dnia 6 IV 1984 r. o fundacjach
ustawa z dnia 2 VII 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze szczególnym:
REGULACJE DOTYCZĄCE DZIAŁALNOŚCI
INSTYTUCJI FINANSOWYCH






ustawa z dnia 29 VII 1997 r. – Prawo bankowe
ustawa z dnia 28 VII 1990 r. o działalności
ubezpieczeniowej
ustawa z dnia 30 IV 1993 r. o narodowych funduszach
inwestycyjnych i ich prywatyzacji
ustawa z dnia 28 VIII 1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
ustawa z dnia 4 IX 1997 r. o funduszach przemysłowych
i ich prywatyzacji w związku z reformą systemu
ubezpieczeń społecznych
ustawa z dnia 29 VIII 1997 r. o listach zastawnych
i bankach hipotecznych
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze szczególnym:
AKTY REGULUJĄCE STAN NIEWYPŁACALNOŚCI
PODMIOTU


Prawo upadłościowe
Ustawa o restrukturyzacji finansowej
przedsiębiorstw i banków oraz
o zmianie niektórych ustaw
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze szczególnym:
REGULACJE ZABEZPIECZAJĄCE PRAWIDŁOWE
FUNKCJONOWANIE RYNKU

ustawa z dnia 15 II 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów

ustawa z dnia 16 IV 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji

ustawa z dnia 20 VII 1997 r. o Krajowym
Rejestrze Sądowym
Przepisy prawa stanowionego
Akty prawne o charakterze szczególnym:
AKTY PRAWNE ODNOSZĄCE SIĘ
DO PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH






ustawa z dnia 28 IV 1936 r. – Prawo wekslowe
ustawa z dnia 28 IV 1936 r. – Prawo czekowe
ustawa z dnia 29 VI 1995 r. o obligacjach
ustawa z dnia 1 XII 1961 r. – Kodeks morski
ustawa z dnia 15 XI 1984 r. – Prawo
przewozowe
ustawa z dnia 29 VII 1992 r. o grach losowych
i zakładach wzajemnych
Prawo UE - rozporządzenia



Rozporządzenie 25.07.1985
o europejskim zgrupowaniu interesów
gospodarczych
21.11.1989 o kontroli powiązań
przesiębiorców
8.10.2001 o spółce europejskiej (Societas
Europea)
ROZPORZĄDZENIA OBOWIĄZUJĄ
W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH
BEZPOŚREDNIO!!!
Prawo UE (dyrektywy)
•
•
•
•
•
•
Pierwsza dyrektywa rady nr 68/151/EWG z dnia 9.03.1963
roku - dotycząca publikacji danych oraz nieważności spółki;
Druga dyrektywa rady nr 77/91/EWG z dnia 13.12.1976
roku - dotycząca tworzenia, utrzymania oraz zmian kapitału
spółki; Tak zwana dyrektywa kapitałowa;
Trzecia dyrektywa rady nr 78/855/EWG z dnia 9.10.1978
roku - dotycząca łączenia się spółek;
Szósta dyrektywa rady nr 82/891/EWG z dnia 17.12.1982
roku - dotycząca podziału spółek;
Jedenasta dyrektywa rady nr 89/666/EWG z dnia
21.12.1989
rokudotycząca
ogłaszania
danych
o
oddziałach spółek;
Dwunasta dyrektywa rady nr 89/667/EWG z dnia
21.12.1989 roku- dotycząca spółek jednoosobowych.
Prawo Zwyczajowe
Prawo zwyczajowe – zespół
niepisanych norm, które powstają
wskutek stosowania tego samego
sposobu działania w czasie na tyle
długim, aby w powszechnym
przekonaniu stały się wiążące dla
wszystkich.
Zwyczaje
Zwyczaje – nie stanowią norm prawnych, ale odzwierciedlają
jedynie kanony zachowań uczestników obrotu. Znaczenie
zwyczajów polega głównie na tym, że można stosować je jako
kryteria ocenne, np.: przy określaniu skutków prawych
czy sposobu wykonania ciążących na stronie obowiązków.
Do utrwalonych zwyczajów bardzo często sięga się w wypadku
obrotu międzynarodowego. Ujednolicaniem zwyczajów
występujących w handlu międzynarodowym zajmuje się również
Międzynarodowa Izba Handlowa ( ICC ), która do tej pory
wydała kilka opracowań dotyczących istniejących zwyczajów,
głównie w praktyce bankowej.
Nie są źródłem prawa, ale ich wpływ
na praktykę stosowania prawa jest bardzo istotny
KONIEC